Hel Land van Neusden en Altena, de Langstraat en de Bommelenvaard.
FEUILLETON.
M 1182.
Uitgever: Ll. J. YUKRMAN, Heusden.
WOENSDAG 8 MAART.
181-3.
lil hel leven van een mijner Vrienden.
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 60 ct. Elke regel
meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmor
gen ingewacht.
;en tegen den aanvang dezer eeuw kwamen ten koste gelegd wordt. Het is zeker geen aan de einden glad, de tweede geeft ze in
Geen voorwerp dat meer algemeen ge
bruikt wordt. De rjjke bankier op de beurs,
de koetsier op den bok van het huurrijtuig,
de predikant in zijn studeerkamer, de krui
denier in den winkel, de waschvrouw bij
hare klanten, de modiste op het atelier, de
architect bij zijn bestekken, de kunstenaar
in de vrije natuur, de landbouwer op den
akker, enz., ge kant de rjj tot in 't
oneindige voortzetten zij allen hebben
behoefte aan dat eenvoudige, in hout ge
vatte schrijfmateriaal. Het is zoo algemeen
en van zoo uitgebreid nut, dat we ons niet
voorstellen kunnen hoe de menschheid 't
zoolang zonder potlooden heeft kunnen
stellen. We kunnen niet begrijpen dat de
eerste pogingen tot het verkrijgen van een
eenvoudig practisch instrument tot teekenen
en noteeren in een zóó late periode der
beschaving vallen. De eerste potlooden
werden n.l. pas in 1565 in Engeland ver
vaardigd. Tegelijk met hun ontstaan ver
loren ze 't recht zich potlood te noemen
want het moderne potlood moge tal van
stoffen aan zich onderworpen hebben
met het metaal lood heeft het niets uit
staan.
De oudheid kende het lood als teeken-
stif: in 't geheel niet; eerst in de 15de eeuw
vindt men sporen van tcekeningen met lood.
Van Van Eyck en Hans Memlink bestaan
er uitgevoerd met een zilverstift en Michael
Angelo teekende tusschenbeide met stiften,
die uit een mengsel van lood en tin moeten
bestaan hebben. Dat waren echter uit
zonderingen men teekende in vroeger
eeuwen met de pen en met zwart of rood
krijt.
In Engeland werd onder de regeering
van Koningin Elizabeth de beroemde grafiet-
groeve van Baroudale in Cumberland ontdekt
en ziedaar de stof gevonden, waaruit onze
potlooden eigenlijk vervaardigd worden.
De eerste potlooden waren zeer duur,
dewijl de voorraad grafiet gering was en
slechts de beste soort kon gebruikt worden.
De grafietblokken werden tot dunne
staafjes gezaagd en deze in hout gevat.
Deze potlooden, Cumberlandsche geheeten,
hebben tot het eind der vorige eeuw stand
gehouden; ze waren voortreffelijk, maar
zeer duur.
Intusschen waren ook in Bohemen graniet-
lagen gevonden, die echter, hoewel ze rjjk
waren, veel minder deugdelijker stof op
leverden. Eerst na geruimen tijd leerde
men door zorgvuldige chemische behandeling
de onbruikbare bestanddeelen verwijderen
(2
Menig fijn beschaafd man heeft zich mjjn
vriend genoemd, die mg niet zooveel waard
was als de kleine Wendel. Gedurende ons
tweejarig samenzijn heeft hg, wat onze
vriendschap betreft, slechts één domheid
begaan. Een mijner schilderijen baarde op
verschillende tentoonstellingen groot opzien
Tengevolge van dezen bijviel bleven ook
zooals dat steeds gaat de tegenstanders
niet uit. Een dezer, hij was redacteur van
een dagblad, werd door den kleinen Wendel,
wegens zgn critiek mijner schilderij, tot
een duel uitgedaagd. De redacteur wees hem
de deur en lachte hem uit. Woedend kwam
hg bg mij, maar ook ik moest hem uit
lachen. Zgn baas, de huis- en kamerschilder,
werd trouw door hem gediend, maar nie
mand dan ik wist, met welk een tegenzin
hij dat handwerk deed. Op zekeren dag
kwam hij opgewondener dan gewoonlijk in
rnjjne kamer en zeide, dut hg nu kwam om
afscheid te nemen. Hij had zooveel ge
spaard, dat hij naar Italië kon reizen, om
ter schole te gaan bij de beroemde oude
meesters.
twee fabrikanten, de Parijzenaar Conté en
Hartuiuth te Weenen op de gelukkige ge
dacht het zuivere, fijngemalen grafiet met
een soort van kleiachtige potaarde te ver
binden. Dat gaf vooreerst besparing van
het steeds duurder wordende grafiet; ver
volgens kan de fabrikant nu door een meer
of minder ruim gebruik van potaarde de
hardheid der stiften regelen en eindelijk
buitengewoon kunststuk een deugdzaam één slag een ronden vorm, de derde politoert
potlood te fabriceeren, maar dit wekelgks ze en nu zgn ze, na gestempeld te zgn,
bij wagonvrachten te doen en dan te zorgen vaardig tot verzending,
dat elk potlood uit gelijkmatig, deugdelijke En nu hebt ge maar te kiezenhet aan-
stof bestaat, zoodat het de eer der firma in tal soorten gaat het honderdtal ver te boven,
staat is op te houden, dat is wel degelijk Schrijfpotlooden in alle graden van hardheid;
een kunststuk, waartoe buiten Faber, Wolf potlooden, welker schrift zich copieeren laat;
en enkele andere bekende adressen, slechts potlooden voor den teekenaar in tal van
weinig fabrikanten in staat zgn.
Omtrent de wolven en beren welke in
Frankrgk en Bosnië nog veelvuldig voor
komen, wordt o.a. gemeld
In 1891 werden in Frankrgk 149 oude
en 253 jonge wolven gedood. Daar voor
een ouden wolf 100 frs. en voor een jongen
35 frs. premie betaald wordt, zoo werden
nagenoeg 22,000 frs. premiën uitbetaald,
of met inbegrip voor de extra-premiën voor
soortenpotlooden voor den houthandelaar wolvinnen 25,325Natuurlijk heeft er op
werd de fabrikatie vergemakkelijkt doordat Nog een kort woord over de samenstelling, om op hout, voor den professor in de ont- die wijze een merkbare vermindering van
het zagen van staven verviel en het grafiet Het grafiet uit de mijnen in Bohemen leedkunde om op vleesch te schrijvenpot- wolven plaats. Het grootste getal wolven
met de klei tot een dik vloeibare massa en Siberië wordt in de eerste plaats van looden die een schrift leveren, dat niet weg j werd in 1891 in het departement Dordogne
aangemaakt werd. alle ijzerdeelen ontdaan en na gemalen te te maken is; potlooden om op glas, porce- j gedood, namelijk 67 stuks.
Toen deed het potlood zgn intrede in zgn met klei in water gemengd. Soms komt lein en geweven stoffen te schrgvenpot- j Erger is het in Bosnië gesteld. De door
de wereld en giDg uit de handen des kunste- hier nog wat lampezwart bjj, wanneer zeer looden voor den instrumentmaker, potlooden Oostenrijk bezette provinciën bezitten een
naars in die van den werkman, den koop- zwart potlood moet vervaardigd worden. 'voor den telegrafist maar het is te ver-alles behalve benijdenswaardigen rgkdom
man, den scholier over. In allerlei vormen
kwam het nu voldoen aan een algemeen
gevoelde behoefte en opmerkelijk is het, dat
het op zgn beurt weer nieuwe behoeften in
het leven riep. Wg berinneren o. a. aan
de vervaardiging van notitieboeken in
honderden formaten die velen duizenden
arbeiders brood verschaft en aan die van
gomelastiek.
AVanneer er van potlooden sprake is,
kan men niet missen den naam Faber uit
te spreken. Faberpotlooden toch zijn van
oudsher gerenommeerd evenals de eau de
cologne van den Keulenaar Farina. Dat is
zóó waar dat niet weinig fabrikanten èn
van eau de cologne èn van potlooden hunne
waar onder deze bekende namen aan de
markt brengen.
De Fabriek van A. W. Faber werd in
1760 gegrondvest door Kasper Faber te
Stein, even buiten Neurenberg. Ze had een
zeer bescheiden omvang en in 1786
van welk jaar in de familie een inventaris
bewaard wordt bestond de waarde der
bezitting nog slechts uit f 59. Heden ver
schaft de firma A. W. Faber velen honder
den arbeiders werkzij bezit behalve te
Stein fabrieken te Geroldsgrün en eigen
gebouwen in en bij Parijs, te New-York,
Londen en Berlijn en de naam A. W.
De gemengde stof wordt gedroogd en moeiend deze bijna eindelooze rij verder
daarna weer bevochtigd tot ze een brijachtige voort te zetten. Ieder vindt op de potlood-
markt een soort van zgn gading.
JöuiterilaiKi.
massa geworden is.
Deze brij komt nu in de z.g. persen. Ze
wordt in een bak boven de pers gestort,
wordt door de machine sterk samengedrukt: uit par8g meldl men. Het 500ratel
en komt beneden door kleine openingen als liquidatie der PaImma.maatschappy is door
draden te voorschijn. Al naar de meer of
mindere wijdte en vorm der openingen zijn
die draden dik of dun, rond, plat, zes- of
achthoekig. Onder de pers rollen ze tot aan
de Kamer aangenomen.
Een geheel bijvoegsel der Figaro® is
Panama gewijd. Daarin zegt de cor-
bundels samen, zooals de matrozen de touwen respondent, dien de Figaro* naar Panama
inhalen. Deze draden zonder einde genieten gezonden heeft om te zien hoe het met de
echter geen lange rust. Ze worden spoedig kanaalwerken staat o.a. het volgende
opgenomen, op tafels rechtgetrokken, ver- Van de 700 millioen gulden, die uitge
deeld in stukken van de vereischte lengte geven werden zijn er 384,000,000 op de
en daarna gedroogd. j landengte besteed. De werken zeiven kosten
Tot omhulsel verkiest men, gelijk bekend 220,500,000 gulden en voor huizen, grond
is, het geurige, buigzame hout van den j enz. werd 164,000,000 uitgegeven. De
ceder. Dat is echter niet de ceder van den j werken, die gereed zijn, vertegenwoordigen
Libanon, maar een boom uit Amerika. De ongeveer een waarde van 150 millioen. Er
firma Faber heeft een tijd geleden een ceder-zijn van de 75 kilometers, die het kanaal
kweekerij op haar bezittingen te Stein aan-1 lang zou worden, ongeveer 30 voltooid,
gelegd, die veel hoop geeft voor de toekomst. Deze vormen, wat de gesteldheid van den
Voor de goedkoope potlooden wordt wit
hout van dennen en linden gebezigd.
Dit hout wordt door machines in blokken
gezaagd ter lengte van een potlood, daar
na in dunne plankje ter halve dikte van
een potloodeen derde schaaft deze glad,
Faber is door de geheele wereld bekend en een volgende verdeelt ze in staafjes, welke
geacht, waar men potlooden gebruikt. En
waar doet men het niet
Een enkel potlood al neemt men ook
het fijnste exemplaar met grafiet uit Siberië
schjjnt een hoogst eenvoudig dingeen
stukje hout, eenig grafiet een beetje politoer,
de naam der firma in goud er op en 't ding
is klaar. Men moet echter in de fabriek ge
zien hebben hoe de materialen voor een
enkel potlood door de handen van ongeveer
zeventig verschillende arbeiders gaan moeten
om te begrjjpen welk een som van moeite,
arbeid en zorg aan zoo'n eenvoudig ding
andere van een gleuf voorzien
grond betreft het meest gemakkelijke ge
deelte, en in werkelijkheid is er niet meer
dan van werk gereed.
Het werk zou nog ruim 500 millioen
moeten kosten om geheel gereed te wezen
en met het oog op de ontvangsten van het
kanaal als dit gereed was, zou er hoogstens
een rente van 5 pCt. van het besteed kapi
taal te wachten zijn.
door een
worden.
Nu komen ze in 't gebied van den lijm
pot. Een werkman ligt de grafietstaafjes in
de gleuven, een ander besmeert de opper-
een gegroefd houten staafje en weer een j
ander brengt brengt de satnengelijuide pot
looden in de pers om te drogen.
Deze potlooden zgn nu vierhoekig en j
ruw en hebben nogmaals de reis te maken
door een aantal machines. De eene snijdt
een honderdtal samengebonden exemplaren
De heer Goron, chef van den algemeenen
veiligheidsdienst te Pargs, bevindt zich op
wissen aangaande den gezondheidstoestand
i van Cornelius Herz, omtrent wien de be
richten dagelijks zoo ongunstig mogelijk
luiden, zoodat men. daarnaar oordeelende,
zou gedacht hebben dat hg niet meer in
het land der levenden had kunnen zgn. Juist
dit wekt argwaan.
Ik vraagde of hij wel overwogen had,
hetgeen hg ging doen, waarop zijn ant
woord was, dat ik nog van hem zou hooren,
en dat hg ook als kunstenaar zich mijner
vriendschap, die hem het dierbaarste op de
wereld was, wilde waardig betoonen. Haastig
drong ik hem een paar aanbevelingsbrieven
op; toen ging hg. Hij ging zonder
geld want zgn spaarpenningen hielpen
hem nauwelijks over de grenzen zonder
vrienden en zonder plan naar Italië.
Van den dag zijner afreize af was hij
voor mij verloren. Dat duurde jaren lang,
zoodat ik met weemoed aan hem dacht, ge
lijk aan een afgestorvene. Mijn leven ging
in stilte voort, maar ieder jaar maakte mij
vele jaren ouder, daar, bij de ontwikkeling
in inijne opvatting, de kunstvoortbrengselen
mijner handen, hoe luide ook geprezen,
mij steeds minder bevredigden.
De eer die mg het publiek, dat zich door
effekt zoo licht laat verleiden, bewees, was
niet bg machte mijne innerlijke onbevre
digdheid te verminderendaarom trok ik
mg langzaam terug tot het bespiegelende
leven, bewoog mg in de vrije natuur en
reisde van het eene museum naar het andere,
om bg mijne meerderen in de kunst met
eerbied datgene te bewonderen, wat mij
zeiven niet gelukken wilde. Van Wendel
hoorde ik taal noch teeken, totdat ik op
zekeren dag te Weenen het volgend schrgven
ontving
Waarde Vriend
Indien gg lust hebt schilderachtige land-
aan beren en wolven. Tegen deze onaan
gename gasten wordt sedert de laatste jaren,
zoowel door de landlieden als door de daar
toe aangestelde macht, een verbitterde ver
nielingsoorlog gevoerd. In het geheel werden
van 1880 tot 1889 niet minder dan 8230
wolven en 861 beren gedood, waarbg nog
moet worden gemeld, dat niet alle jacht-
resultaten opgeteekend zgn, ofschoon de
regeering premiën betaalt. De wolven houden
zich in alle gedeelten der provinciën op,
het liefst echter in de noordelgke streken
van Bosnië, terwgl de beren zich meer
tehuis gevoelen in zuidelijke streken, vooral
in het gebied Serajewo. De ambtenaren van
het bosch wezen verdelgen deze roofdieren
door ze te vangen of te schietensedert
1888 heeft men ook vergiftiging door
strychnine ingevoerd, waarmede goede resul
taten bereikt werden. Opmerking verdient
het, dat de landlieden zonder vuurwapenen,
doch alleen met bjjlen en knotsen gewapend,
de roofdieren aanvallen.
Blijkens de Mouvement bygiénique*
neemt het verbruik van paardenvleesch in
Duitschland meer en meer belangrgke af
metingen aan.
Van 1 April 18901 Maart 1891 zgn
daar 53281 paarden geslacht, waarvan 518
voor comsumtie ongeschikt zgn verklaard
en 2406 gedeeltelijk buiten comsumtie ge
steld zgn.
Daarvan waren 40 door tuberculose en
8 door kwaden droes aangetast. Het meeste
paardenvleesch wordt gebruikt in Breslau en
Sleeswjjk, waar meer dan 5000 paarden
geconsumeerd werden, het minste in de
oostelijke provinciën.
Het aantal paardenslachtergen in Pruisen
bedraagt 431.
In München breidt zich het gebruik van
honden vleesch zoodanig uit, dat honden
diefstal daar zoo aan de orde is, dat de
nomen. Toen was het in handen van een
houthandelaar uit Pommeren gekomen, Mar-
keitze genaamd, die het vervallen Zurkow
schappen te zien, reis dan naar het eiland weder in een staat bracht, zooals geen
Rügen. En wanneer gij daar zijt, verzuim j mensch het ooit gekend had. De landbouw
dan niet naar het landgoed Zurkow te en de boschcultuur, de visscherg en de jacht
vragen, want de eigenaar daarvan is een j herleefden weder, en de nieuwe eigenaar
oud vriend van u, die u dringend uitnoo- j bezat daarenboven mijnen in Engeland en
digt hem te komen bezoeken. Hij hoopt schepen die tusschen Stettin en Kopenhagen
hem niet vergeten hebt, en verheugt
dat gg
zich reeds in het vooruitzicht, u na zes jaren
eindelgk eens weder te zien. Het is uw oude
WENDELIN BLEES.
Het schri t was loopender geworden dan
vroeger, maar het was toch zijne hand.
Mijne verbazing kende geen grenzen. Bij
de oude vriendschap kwam ook de nieuws
gierigheid, en reislustig als ik geworden
was, zat ik reeds een der eerstvolgende
dagen op den trein.
Tusschen Anklam en Straalsund kwam
ik in de gelegenheid, door een passagier
die te Bergen, de hoofdplaats van het eiland
Rügen, woonde, meer van het landgoed
Zurkow en zijn eigenaar te hooren. Ik ver
nam toen dat Zurkow, hoewel geen adellijke
bezitting, toch een der schoonste en rijkste
landgoederen van het eiland was. Vroeger
had het aan eene adellijke familie behoord,
maar de laatste edelman uit dat geslacht
had het aan eene duitsche badplaats ver
speeld en daarna zichzelven het leven be
handel dreven. Het kasteel had hjj laten
opknappen en nieuw inrichten, zoodat het
er nu uitzag als eene vorstelgke residentie.
Van dit alles had hij echter weinig vreugde
schip, dat zoo straks als een sterretje had
gefonkeld, was naderbg gekomen en het
eenige vaartuig op de onmeteljjke vlakte
gebleven. Op de rotsen van Stubbenkammer
gaf het avondrood een gloeienden weerschjjn
terug, zoodat zij zich als vurige schaduwen
in de zee weêrspiegelden.
Terwgl ik zoo droomend naar buiten
tuurde, werd er zachtjes een hand op mgn
schouders gelegd. Wendel stond achter mg.
Wanneer gij uitgerust zjjt,« zeide hg,
noodig ik u uit te komen soapeeren.
Ge hebt hier eene merkwaardige wereld
beleefd; zgn zoon had hem zeer veel verdriet rondom u,« luidde mgn antwoord; »ik heb
aangedaaD, hetgeen ten slotte zgn dood ten deze stille, door de zee omgorde boschstreek
gevolge had.
Verder hoorde ik dat een jongmensch uit
het Zuiden met de dochter getrouwd was,
en nu heer en meester op Zurkow was, met
een vermogen van drie millioen thalers.
Allerlei praatjes deden de ronde over deze
familie; daar niemand echter het juiste wist,
deed men het best te zwijgen.
Zoo was ik eenigszins voorbereid ge
worden, en overdacht dit alles nog eens
reeds ia mjjne droomen gezien, tjjdens wg
de noorsche mythologie bestudeerden.*
»Het is zoo,* antwoordde hij snel, »het
is zoo. Daarom kan deze streek zoo aan
trekkelijk en toch zoo vreeselgk zgn.«
Zoo vreeselgk?*
Nu nam Wendel mijne beide handen en
sprak Dierbare vriend, ik dank u duizend-
duizendmaal dat gg tot mij gekomen zgt.«
Zijne handen beefden, zgne stem was
toen ik op het rustbed in het kasteel Zur- buitengewoon aangedaan, zoodat het mg
kow nederlag; ik kan niet zeggen dat
ik mg daarbg zeer wel bevond. Eindelgk
begon het te schemeren, en toen ik weder
uit het venster keek was de zee niet meer
blauw, maar lichtgrijs, en door haren kwik
zilverglans aan den horizon scherp afge-
teekend tegen den opkomenden nacht. Het
door merg en been ging.
Nu was het jjs gebroken, bij hem en bg
mg. Arm in arm liepen wij de kamer op
en neêr, waar de avonddisch gedekt stond.
Wordt vervolgdJ
NIEUWSBLAD
mmt—wn—«mm«mui mmmsiwiiwiiiiii inmi
ij ,i dit oogenbhk te Londen, om zich te verge
vlakte met lgm, een volgende past daaropJL tJi L