lift Land van Neusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
ÜERSTE BLAD.
OVERWERK.
Keurvorst en Geldvorst.
FEUILLETON.
M 1359.
VOOR
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00.
Franco por post zonder prgsveibooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
UitgeverL.. J. VEIELRMAK, Heusden.
ZATERDAG 17 NOY.
1894.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 7l/f ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrjjdagavond
ingewacht.
tr
't K>m niet meer worden ontkend dat in
onze daqen de sociale vragen, de vragen
van den dag yeworden zijn. De gebeurte
nis en waaronder wij leven, zooals de strijd
in Lombok, mogen voor een oogenblik een
oogenblik van stilstand veroorzaakt hebben,
het is de vrede nog niet, want opgelost
zijn zjj allerminst. Wat is er al niet gesproken
en geschreven over geëvenredigd loon naar
den arbeid die men verricht; over den duur
van het werk per dag, 8 uren per dag en
dan wellicht nog minder.
De moeielijkheden der sociale quaestie of
op zijn Hollandsch gesproken, de bezwaren
die uit den onvoldoenden stand der loonen
oprjjzen, worden hier en daar op practische
wijze verholpen door het zoogenaamde over
werk. Doch dit is niets dan verplaatsing
der kwaal, geen genezing.
Een werkman heeft een vast werkloon,
stel 12 a f 15. Hij kan van dat loon niet
voldoende in de behoeften van de zijnen
voorzien. Zijn patroon stelt hem al naar den
aard en den tjjd van het werk het gedoogd
in staat door arbeid buiten de gewone werk
uren dat loon te vermeerderen.
Oppervlakkig beschouwt moet ieder bij
zulk een regeling vrede hebben.
De werkgever heeft op Zaterdagavond
meer werk gekregen en door zjjn vermeerderd
loon de welvaart en het gezin van zijn
arbeider verhoogd.
Die vermeerdering van verdienste vooral
in handen van een knappe huismoeder, hoe
welkom is zij daar, vooral omdat er niet
vast op te rekenen is. Meer loon heeft de
arbeider noodig, wordt nu in die behoefte
niet voorzien door dat overwerk? Het schijnt
zoo, maar is inderdaad zoo niet. Overwerk
is geen geneesmiddel. Integendeel, op den
duur zal het eer medewerken tot verslimme-
ring der kwaal.
Ligt er toch niet iets onnatuurlijks en
overspannings in om buiten hooge nood
zakelijkheid den duur der werktijd te ver
lengen Is het recht en billijk dat de werk
gever van de krachten zijner arbeiders werk
vordert, als hij die krachten aan de dagtaak
heeft besteed.
De boog kan niet altjjd gespannen zijn.
Nu is of het een of het ander waar. Is de
taak hem per dag opgelegd zoo dat hij nog
voldoende en frissche kracht over houdt De sociale
voor extra werk, dan levert hjj minder dan edelen geest
quaestie, opgevat in haar
en naar haar ruimste betee-
LOUISE MüHLBACH.
(14
De landgraaf had het aangezicht bij dit
laatste tooneel afgewend. Toen Gudula en
Meyer Anselm de deur uitgingen vloog ook
hjj hen na. Daar echter bleef hjj staan en
hield zich aan de deurstjjl vast, als wilde
hjj zich dwingen niet verder te gaan. Een
diepe zucht steeg uit zijne borst omhoog,
terwjjl tranen over zjjne waugen stroomden.
Waren het tranen van woede, van vernede
ring of van gekrenkte eigenliefde?
Hand aan hand, als met bevleugelde
schreden, had het jonge paar spoedig den
tuin verlaten. Niemand hield hen tegen;
niemand zag hen. De maan stortte haren
vollen glans over hen uit, zoodat zij 't
pad en de kleine deur, waardoor Meyer
Anselm binnen gekomen was, gemakkeijjk
konden vindenja, 't scheen alsof zij hen
als schutsvrouw en geleidster op hunne
eenzamen weg bleef vergezellen.
Zjj spraken niet. Hunne harten waren te
vol, dan dat ze 't zouden hebben willen
wagen, om dat heilige stilzwjjgen door
woorden te ontwijden. Slechts eenmaal brak
Gudula de stilte af, zeggende: »Maakt
yader zich erg ongerust?*
waarvoor hij naar billjjkheid beloond wordt.
Is echter zijn dagtaak zoo dat hjj zijn
beschikbare krachten er aan besteden moet,
dan is hjj na volbracht werk ook op, en
heeft geen fendsen om nog meerdere arbeid
te verrichten.
Immers, loon voor het te verrichten werk
moet geëvenredigd zjjn met den tijd die er
aan kan worden besteed. Geeft de werk
man wat hij geven kan, dan heeft de werk
gever geen recht van zjjn afgewerkt lichaam
nog meer te eischen.
Juist daarom dan ook is dat meerdere
loon, door overwerk verkregen, geen zuivere
winst.
Voor den werkman niet, daar toch bjj
vermeerderden arbeid en langeren duur, de
proviand die bij van huis moet medenemen
grooter moet zjjn. Van wat hjj dus over-
verdiend gaat al terstond een deel af. Even
min voor den werkgever. Als de werkman
weet, dat hem na de volbrachte taak geen
rust maar alweder arbeid wacht, waarvoor
toch ook kracht en inspanning noodig is,
zou het dan te verwonderen zjjn, dat hij
het »haast u langzaam* in toepassing bracht
en bjjgevolg niet zooveel produceert als hjj
het in gewone omstandigheden, zonder dat
hjj uitzicht op overwerk had, zou doen.
Dit zijn de bezwaren die zich zullen voor
doen bjj iedereen. Ieder weet, dat er bjj velen
nog een ander bezwaar is. 't Is te vreezen
dat Schiedam drukker zal worden herdacht,
nadat op buitengewone uren buitengewone
inspanning gevorderd wordt.
Bjj den Nederlander vertolkt zich zoo
gaarne al het van den regel afwij kende in
een: daur kan een borrel op staan.
Doch het groote hoofdbezwaar ligt elders.
Een der dringenste sociale vraagstukken
blijft hoe een geëvenredigd loon te
geven met een arbeidstjjd, die niet meer
van de krachten vordert dan er van ge
vorderd kan worden.
Wie door overwerk te geven den werk
man meer loon bezorgd, lost het groote
vraagstuk niet op, maar gaat het uit den
weg. Hjj is gel jjk de arts die de kwaal
niet verhelpen kan en nu een slaappoeder
geeft, opdat de kranke eenige uren krjjgt
waarop hjj de pijn niet voelt.
Want zoo mag de som niet opgezet
wordenalsof het enkel te doen was om
ten koste van wat dan ook, den arbeider
op Zaterdagavond met wat meer geld naar
huis te doen keeren.
kenis, moet zjjn: betere toestanden langs
den geleideijjken weg te verkrggen.
Daaraan kan, daaraan mag niemand zich
onttrekken.
De sociale nooden worden door enkele
guldens niet opgelost.
De arbeider zal bjj geld alleen niet leven.
Hij is mensch en heeft als mensch zijn
behoefte aan verpoozing naar lichaam en
geest, aan rust tot herstel van kracht, aan
afwisseling tot gewaarwording en bezigheid,
tot verfrissching van gedachten.
Hjj behoort niet enkel aan zijn werk of
machine, hjj behoort ook aan zich zelve,
aan zijn vrouw en kinderen.
Ook hem is de taak gesteld om meer
en meer mensch te worden op deze schoone
aarde, die ook voor hem geschapen werd.
Een deel van den dag komt ook voor
hem aan den beteren mensch toe.
Het huiseljjk leven, vrouw en kinderen,
heeft ook voor hem zjjne plichten, geljjk
het ook voor hem die verborgen, maar
reine schatten van liefde en genot ont-
slniten moet.
Hjj heeft ook kinderen en voor zedeljjke
vorming is het toch hoog noodig dat zjj
hun eigen vader nog van een andere zijde
leeren kennen, dan die van lastdier.
Immers: wat waardig is gedaan te wor
den, dat is ook waard goed gedaan te
worden.
Buitenland.
De heeren Rothschild hebben een som
van 100,000 gulden geschonken aan de
20 arrondissementen ran Parjjs, welk geld
bestemd is om de huishuur te helpen be
talen.
»Ja, Gudula,* antwoordde Meyer Anselm,
»hjj is erg ongerust, maar hjj is een vroom
man en bidt.*
»Laat ons dan wat sneller voortgaan,*
zei Gudula en dit zeggende verhaastte zij
zichtbaar hare schreden.
En nu hadden zjj eindelijk het doel van
hunne wandeling bereikt, en traden zjj door
de poort de jodenbuurt binnen. Nog slechts
weinige schreden en zij stonden vóór het
huis, uit welks benedenste verdieping een
helder brandend licht hen tegen straalde,
en waarin de oude vader Baruch in doods
angst op zjjne dochter wachtte.
Zjj traden snel binnen in de zwjjgende
woning. Een kreet van blijdschap klonk
han echter aanstonds tegen, toen het ge
luid van hunne schreden tot in 't vertrek
was doorgedrongen, waar de oude man zich
ophield. Met een heftigen ruk werd de
deur geopend en vader en dochter lagen
onder een vloed van tranen in elkanders
armen.
Vader Baruch!* sprak Gudula na eene
wjjle, op Meyer Anselm wijzend, ziedaar
den man, die rnjj ran den dood en van de
schande verlost heeft. Aan hem hebt gjj 't te
danken, dat wjj elkander weerzien.*
»Ik zal voor hem bidden, 's morgens en
'8 avonds* riep Baruch, terwjjl hjj hem de
beide handen toestak. »Ik zal hem lief
hebben, alsof hij mjjn eigen zoon ware.*
»Laat mij uw zoon zjjn, Baruch,* smeekte
hem Meyer Anselm, schenkt mg het recht,
om u als mijn vader lief te hebben!*
»Hoe meent gjj dat Meyer Anselm?*
Kapitein Dreyfus heeft een audiëntie ge
vraagd bjj den minister van oorlog. Gene
raal Mercier heeft geweigerd, hem te ont
vangen, tenzjj de kapitein hem bekentenissen
te doen had, in het belang der nationale
verdediging.
Op verzoek van de Pransche politie werd
gisteren te San Remo zekere Ambrosius
jMeiser, uit Bazel, gevangengenomen. Hjj
wordt verdacht een aanslag tegen Groot
vorst Michael van Rusland te hebben voor
bereid.
De roovers op Sardinië hebben een zeld
zaam brutale daad verricht. Honderd van
die schavuiten trokken Dinsdag in militaire
orde op het stadje Tortoli, een plaats van
was des ouden mans verbaasde vraag.
»Dat zal ik u zeggen, vader Baruch en
in 't bjjzonder u, Gudula. Gjj bemerkt, dat
ik u thans niet meer zuster Gudula noem,
zooals ik dezen avond nog deed. De weinige
uren, die sedert verloopen zijn, hebben
alles anders gemaakt. Zjj hebben mij bekend
doen worden met een geheim, dat ik van
mijne kindsche dagen af met mij heb om
gedragen, zonder mij daarvan bewust te
zijn. Want zie, toen ik daarheen ijlde door
de duistere straten, toen was 't mij op eens
of de gouden poorten van 't heilige der heili
gen in mjjn hart opengingen en dat ik
daarin u zag, Gudula, om wier wil ik mg
zoo beangst en bezorgd maakte, u, als de
engel mijns levens, u, als 't gebed mijns
levens, als de hoop mijner toekomst. En
plotseling ontdekte ik, wat ik nog nooit
had beseft, dat ik u onuitsprekelijk liefheb,
dat mijn leven slechts waarde en beteekenis
heeft, als gjj de gezelliune injjns levens
wezen wilt, of gij mijn liefde en mijn hart
aannemen wilt, of gjj mij tot den gelukkig- j
sten van alle menschen wilt maken door
mjj uwe liefde en uw hart te geven Ik
heb mjj met kracht moeten bedwingen,
anders had ik u op den weg herwaarts
reede gezegd, dat ik u onbeschrjjfeljjk lief
heb; u toen reeds gesmeekt, mijne vrouw
te worden. Maar ik heb gezwegen, omdat
ik weet, dat een deugdzaam meisje op zulke
vragen slechts in tegenwoordigheid haars
vaders antwoord geven kan. En daarom,
vraag ik u, Baruch, eer Gudula antwoorden
kan, of gij mjj wilt aannemen als den man
tweeduizend inwoners, in 't district van
Zamusei, op. De inwoners hadden echter
lucht gekregen van hun nadering, en gingen
hen met de gendarmes tegemoet. De roo
vers waren beter gewapend en werden
beter aangevoerd, en joegen hun tegen
standers uit elkaar. Daarop drongen ze de
stad binnen, plunderden ze en namen een
rijken buit mee. Twee gendarmes waren
dood, een groot aantal stedelingen gewond.
Uit Cagliari heeft de gouverneur-generaal
van 't eiland troepen gezonden. Groote
ontsteltenis heerscht op Sardinië.
Verscheidene Israëlietische weldadigheids
instellingen te Weenen wacht een aardig
buitenkansje. Men zegtnl., dat baron Herman
Königswarter, die bjj zijn huw«ljjk met de
vroegere actrice Margaretha Formes haar
dwong tot de Joodsche kerk over te gaan,
thans op zjjn beurt het Katholiek geloof
zal aannemen. Doet hjj dit, dan zal hij, om
het testament van zjjn vader, den schatrjjken
bankier Moritz Königswarter, te gehoor
zamen, een millioen florjjnen aan Israël,
liefdadigheids-instellingen moeten schenken,
een straf, die zijn vader alle erfgenamen
oplegde, die 't geloof der vaderen mochten
verzaken, door zich te laten doopen.
In Bulgarjje verwacht men algemeen een
aanstaande verzoening met Rusland. Dit
verwekt groote vreugde onder de bevolking,
nieuwen Czaren gesloten worden. De >Köl-
nische Zeitang* verneemt dat de hiervoor
thans vastgestelde datum is 26 November.
De buitenlandsche vorsten kunnen dan van
de begrafenis zoolang te Petereburg wach
ten tot de huwelijksvoltrekking en behoeven
niet opnieuw terug te keeren. Vermoedeljjk
zal het huwelgk zonder eenig vertoon plaats
hebben.
Dat men goed op de hoogte zal worden
gehouden van de begrafenisplechtigheid te
Petersburg en wat daarmede in verband
staat, is zeker. Er zjjn ruim 200 corres
pondenten van vreemde bladen te Peters-
burg aangekomen.
Het aantal kransen dat naar St. Peters
burg wordt opgezonden, om op de katafalk
van Alexander III te worden neergelegd,
is overstelpend. In 't Kreml en 't Tsjoedof-
klooster in Moskou lagen meer dan twee
honderd kransen, waaronder honderd elf
zilveren en twee gouden. De twee laatsten,
door Siberische kooplieden gezonden, zjjn
15000 en 5000 roebel waard. Op de reis
van Moskou naar Petersburg werden negen
tien kransen aangegeven.
De Russische Regeering heeft de uitleve
ring van den zoogenaamden baron Stern
berg geweigerd.
Het heet dat de vredesonderhandelingen
uitgezonderd onder hen, die in de verzoeningtusschen China en Japan mislukt zjjn voor
tusschen een millionair en een bedelaar,
onder welke omstandigheden zij ook plaats
heeft, een gevaar voor den bedelaar ontdek
ken. Maar de stemmen dezer waarschuwende
philosofen gaan verloren in de jubelkreten
over het feit, dat thans aan het hoofd van
het Russische rjjk een czaar staat, die wel
willend gestemd schjjnt jegens het verlangen
van het Bulgaarsche volk om vrede met
zjjn bevrjjder en handhaving van zjjn onaf-
keljjkheid.
zoover de bemiddeling van de Europeesche
mogendheden betreft. Alles hangt thans
we«r af van de bemiddeling der Vereenigde
Staten. Volgens telegrammen van de »New
York Herald* zou Lihoentsjang geneigd
zjjn rechtstreeksche vredesonderhandelingen
te voeren met den Japanschen opperbe
velhebber. Het bericht dat Port Arthur
gevallen was, bljjkï weder voorbarig te
zjjn geweest.
Naar de »Times< uit Tientsin verneemt
De begrafenis van den Czaar zal ver-1 is de »taotai« Koeng teruggezonden naar
moedel jjk eenige dagen vroeger plaats heb- Port Arthur.
ben, dan oorspronkeljjk was bepaald. Instede j De tjjdingen ontvangen over de gevechten
van 20 of 21 November, geljjk eerst ge-j der laatste week spreken tegen dat de
meld werd, zal tengevolge van een tegen-, overwinning der Japanners zoo gemakkelgk
bevel, de plechtige bgzetting van het ljjk j was als men ze heeft voorgesteld. De Chi-
thans reeds den 19den November geschieden. I neesche generaal Sjoei hield den 7 en dezer
Tengevolge hiervan zjjn verschillende bui
tenlandsche vorsten en vertegenwoordigers
ook die van ons hof spoediger naar
Peterburg vertrokken dan eerst het plan
was geweest.
Spoedig na de begrafenis zal dan ook
het zoo dikwijls uitgestelde huweljjk des
uwer dochter; of gjj mij uwe Gudula tot
vrouw geven wilt?«
»Van harte gaarne neem ik u aan als
den echtgenoot rnjjner dochter,* antwoordde
j de oude Schnapper, wiens aangezicht van
'vreugde straalde, »met blijdschap geef ik
I u mijne Gudula tot vrouw en mjjn harte-
lijken zegen bovendien. Doch neen, neen!«
jalzoo viel hjj zich zeiven in de rede, »dat
'gaat niet, gjj zjjt niet meer vrij genoeg, om
naar de hand van een meisje te dingen.
Of moet ik 't u dan te binnen brengen,
Meyer Anselm, dat gjj reeds de verloofde
zjjt van de rijke Veilchen Rachel, die u
zóó harteljjk liefheeft, dat zjj hare hand en
hare schatten u aanbiedt? Moet ik er u
aan herinneren, dat gjj uw hart, 't geen aan
Veilchen behoort, niet meer aan eene andere
geven kunt? 't Is pas een uur of wat ge
leden, dat gij ons om raad gevraagd hebt,
of gjj goed deedt als gjj Veilchen Rachel
trouwdet, die u tot een rjjk man zou maken
en wjj beiden hebben u toen gezegd, dat gij
dit moest doen. En zoo kan ik ook nu niet
anders zeggen danga heen, neem des rijken
Nathan's dochter tot vrouw en wordt een
rjjk man!*
»Ja, gij meent, dat 't slechts een uur of
wat geleden is, sinds gjj mij dat gezegd
hebt sprak Meyer Anselm, terwjjl hjj
zjjne oogen strak op Gudula gevestigd
hield. >Maar neen! er ligt reeds eene
eeuwigheid tusschen dat oogenblik en het
tegenwoordige; want een gansche wereld
van ervaren ligt reeds tusschen beiden en
een nieuw leven is er voor mij aangebroken
met tweeduizend man alleen geruimen tjjd
de Japanners tegen ten Oosten van Kintsjou.
Eerst den 8en gelukte het de Japanners
hem te overmannen. Ook twee van de for
ten van Talienhoan boden hardnekkig
tegenstand en de Japanners zegepraalden
enkel door hun grooter aantal en de grooter
sinds dat oogenblik. O! tot nu toe had ik
oogen, maar ik zag niet; ooren, maar ik
hoorde nietIk had mjj zwaar tegen de
liefde bezondigd en in dwaze verstoktheid
van mjjn hart zocht ik 't geluk daar, waar
't nooit te vinden is. Ik verlangde van 't
geld, wat alleen het hart kan geven: het
geluk en de vreugde mjjns levens. En
daaromwees gjj mijne vrouw, Gudula en
dan zal ik de rijkste man van de wereld
zjjn, want dan zal ik bezitten, wat met
alle schatten der aarde niet gekocht kan
worden, een schoone, deugdzame, geliefde
gadeGudula, zeg dat ook gjj mij lief hebt
en dan zal ik millionair zjjn, al meent de
wereld ook, dat ik niets bezit. Of is dan 't
hart eener geliefde vrouw niet meer waard
dan millioenen en rast men niet genoege-
ljjker uit aan den boezem eener lieve gade
dan op bergen van goud en edelgesteenten!*
Gudula antwoordde niet; zjj had zich
omgekeerd, zoodat nog haar vader, noch
Meyer Anselm haar gelaat konden zien.
Maar toch zagen zjj, dat haar geheele
lichaam beefde, toch hoorden zjj, dat ze aan
houdend snikte.
>Gudula!« sprak eindeljjk haar vader,
thans zal ik Meyer Anselm zeggen, waarom
gjj in den Main springen wildet, waar die
het diepst is.«
Zij keerde zich haastig om, zoodat beiden
hare gloeiende wangen aanschouwen kon
den, over welke een tranenvloed stroomde.
Vader,* riep ze met drift, als gjj dat zegt,
dan ga ik nog heen en doe wat ik gezworen
heb.* /Wordt vervolgd^
EIJWIBUI
(Uit het DuitschJ
VAN