Hel Land van Heusden en Allrna, de Langstraat en de Bommelerwaard.
EMSTE BLAD.
Keurvorst en Geldvorst.
FEUILLETON.
Uitga varL. J. VEERMAN., Heusden.
M 1363.
ZATERDAG 1 DEC.
1894.
.♦l*
yoob
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00.
franco per post zonder prgsrei hooging. Afzonderlijke
nmmmers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 7ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Twee gemeenteraden in Friesland hebben
hun ontslag genomen, omdat zij het met
Ged. Staten niet eens konden worden over
de vaststelling der begrooting. De kiezers
zullen nu moeten beslissen of zij het al of
niet met hun vertegen woordigcs eens zijn.
Het is als het ware een beroep op het volk,
een teeken des tjjds De uitgaven der ge
meente kunnen niet door de inkomsten
gedekt worden, de belastingen moeten op
geroerd worden boven de draagkracht der
ingezetenen en de vertegenwoordigers nemen
hun ontslag, om op die wjjze misschien
tot een beteren toestand te geraken.
De uitgnven voor armenverzorging en
onderwjjs hebben hoofdzakelijk schuld aan
dien treurigen toestand. Vorderden die zaken
vroeger weinig of niets, thans krjjgen zjj
het leeuwenaandeel van de gelden, die door
de burgerjj worden opgebracht.
Voor 1850 belastte de kerk zich met
de verzorging der armen, en ook voor het
onderwjjs had zjj geld beschikbaar. Vele
onderwjjzerswoningen behoorden aan de
kerk, het optreden van den meester als
koster, voorzanger, organist, klokluider,
doodgraver, kerkeljjk ontvanger en wat
niet meer verschafte hem inkomsten, die,
gevoegd bjj de schoolgelden en de winst
op de schoolbehoeften het voor de gemeente
onnoodig maakte een behoorljjk traktement
vast te stellen. Onderhield zjj het school
gebouw en gaf zjj eenige schadeloosstelling
voor het onderwjjs van nde kinderen der
on vermogenden, dan was de zaak in orde,
en vorderde niet zooveel honderden als nu
duizenden. Ook de post voor armenverzor
ging was gering; somtjjds e«n subsidie aan
het kerkelgk armbestuur, eenige gelden voor
politiezorgen en geneeskundige hulp, maar
volstrekt geen traktementen aan genees-
heeren van 600 tot f 1200, was al wat
voor armenverzorging behoefde uitgetrokken
te worden. Toen en nu, welk een aan
merkelijk verschil! Wel heeft de Staat een
aanzienlijk deel van de personeele belasting
aan de gemeenten afgestaan, maar daaren
tegen zjjn de inkomsten der accjjnsen voor
de meeste gemeenten verloren gegaan. De
aanzienlijk meerdere uitgaven moeten dus
hoofdzakelijk door een gemeentelijke be
lasting gedekt worden, en is die als in
LOUISE MüHLBACH.
(18
In den laten namiddag van dien dag
rukte eene kolonne Fransche soldaten de
Frankforter jodenbuurt binnen. De bevel
voerende officier vroeg aan de op straat
spelende kinderen, die verwonderd opzagen,
dat de mooi gekleede, voorname soldaten
de oude smerige jodenbuurt met een bezoek
kwamen vereeren, of zjj ook misschien wisten
waar het huis was van Meyer Anselm Roth
schild, den hof-agent van den keurvorst
van Hessen.
Zfi wisten het allen wel en de een voor
den ander begeerende den Franschen soldaten
van dienst te zjjn, liepen ze allen vooruit, om
hem Meyer Anselm's huis aan te wjjzen.
Meyer Anselm zat rustig op zijn kantoor
en was bjj 't einde der week bezig zgn boeken
af te sluiten, toen de deur met drift geopend
werd en Gudula bleek en bevend naar binnen
vloog.
Meyer Anselm, daar zjjn Fransche sol
daten in huis gedrongenZjj hebben de
straat en den hof afgezet, ze staan reeds in
'i voorhuis en op de trap. Wjj zgn verloren,*
sommige Fnesche gemeenten ver boven de
i 5 percent opgevoerd, dan gaat zjj boven
j de draagkracht der belastingschuldigen. Wel
helpt de Staat door buitengewone subsidiën,
doch dat is volstrekt geen gezonde toestand
en niet slechts naar verandering maar vooral
naar verbetering wordt uitgezien. Zoo toch
kan het niet big ren. Dat hebben die gemeen
teraden in Friesland ook begrepen. Maar
hoe is verandering te verkrjjgen De arm
verzorging vordert aanzienljjke sommen
en toch wordt algemeen geklaagd dat de
giften onvoldoende zjjn om den armen een
menschwaardig bestaan te verschaften, dat
de voeding der gevangenen beter is dan
die van zoo velen, uie door de armbestu
ren onderhouden worden.
Het beginsel der armenwet was goed,
geen verzorging van Staatswege dan alleen
als politiemaatregelen, maar de kerkeljjke
besturen hebben zich langzamerhand op de
meeste plaatsen aan die taak onttrokken
of zich zeer beperkt. Geen verbetering der
geldelijke positie van de gemeenten is moge-
ljjk, zonder terug te keeren tot het eenige
goede begioselde Staat is niet tot arm
verzorging geroepen, en hem ontbreken ook
de middelen om dit goed te doen. Wel hoort
men thans veel van Staatszorgen, Staats-
almacht, wel zou men den Staat als voogd
over allen en alles willen doen optreden,
maar dan heeft hg schatten noodig, en
nieuwe zware belastingen zullen daarvoor
gevorderd worden. «Welke bezwaren aan het
invoeren van nieuwe belastingen verbonden
zgn, weten wjj; moet de zaak dan niet ge
regeld worden voor het te laat is, en zonder
aarzelen met het halfslachtige stelsel dat
tegenwoordig hier en daar gehuldigd wordt,
gebroken worden Zou het niet in het be
lang der gemeentekassen en der behoeftigen
zgn als men ophield met officieele armver
zorging en alles aan de publieke liefdadig
heid overliet
Zou het dan in een land, dat geprezen
wordt om de liefdadigheid zjjner bewoners
zoo moeieljjk en bezwaarljjk zjjn om het
Elberfelder stelsel of iets dergeljjks in te
voeren. Zouden de kerkeljjke besturen daar
toe niet gaarne willen medewerken Zou
dan de armverzorging nog subsidiën noodig
hebben waardoor de financiën der gemeenten
uitgeput worden?
Naast de subsidiën voor armverzorging
staan de uitgaven voor het onderwjjs. Had
men vroeger gemoedsbezwaren bjj de hand
om het openbaar onderwjjs te bestrjjden, in
de laatste jaren is veler grief: Het onder
wjjs is te duur, het kost te veel. De uit-
j gaven voor onderwjjs drukken te veel opte slaan, en een wjjziging tot stand te
de gemeenten, zjj krjjgen voorschriften die
tal van uitgaven ten gevolge hebben en de
subsidie die uit de schatkist verleend wordt
is volstrekt niet in evenredigheid met de
uitgaven. Van daar een vrij algemeen ver
zet en het onderwjjs is de dupe van dien
strijd. Met woorden toont men zgn belang
stelling, maar de daden zjjn volstrekt niet
altgd in overeenstemming met de woorden.
Worden door de tegenstanders van ons
openbaar onderwjjs scholen gesticht en
onderhouden, de voorstanders wachten alles
van de Regeering, offers willen zjj zich liefst
niet getroosten, en dit geeft niet weinig
kracht aan de tegenstanders om den strjjd,
dien men geëindigd meende, te doen her
leven.
Het is met het onderwjjs als met de
armverzorging. Ontbreken de middelen om
het goed te regelen, dan moet men op
houden met het verrichten van half werk.
Is het land te arm om voor het onderwjjs
te zorgen, dan moet de Regeering daarvan
afzien, althans zich beperken, en geen liefde
geen belangstelling mag geveinsd worden,
als die niet door daden big kt.
Verandering ook op het gebied van het
onderwjjs is noodzakeljjkals de middelen
ontbreken zal men zich van Staatswege
moeten terugtrekken, en de zaak aan be
langhebbenden overlaten. In deze eeuw
heeft de Staatszorg zich aanmerkeljjk uit
gebreid en van verschillende zjjden wordt
op meerdere uitbreiding aangedrongen. Zou
het niet verstandiger zgn de lessen, die het
verledene ons geeft, niet in den wind te
slaan, maar nu het nog tjjd is de bakens
te verzetteH en de kosten te laten dragen
door hen die de draagkracht bezitten?
Maar even goed als de armen verzorgd
moeten worden, moet ook onderwjjs ge
geven worden. Niemand zal dit betwisten,
het komt er slechts op aan, om een rege
ling te bedenken die de krachten der natie
niet te boven gaat.
In twee Friesche gemeenten hebben de
raadsleden, ten einde raad, hun mandaat
nedergelegd, in vele gemeenten wordt op
alles geschrapt en bezuinigd om op die
wjjze belastingverhooging te ontloopen. Zoo
ontstaat malaise in alle takken van dienst
men verwacht een betere regeling van de
gemeente-financiën, in verband met de rijks
belastingen, maar geld zal alleen verkregen
worden door verhoogde belastingen, welke
regeling ook tot stand wordt gebracht en
daarom is het geen zaak om op die regeling
te wachten, maar de handen aan den ploeg
brengen in die zaken die het meest vorderen.
Niet door bezuinigingen van f3 of f4
kan het evenwicht tusschen inkomsten en
uitgaven goedgemaakt worden. Een geheel
nieuwe regeling zal noodig zgn en arm
verzorging en onderwjjs zullen daarvoor wel
in de eerste plaats in aanmerking komen,
nu meer en meer bljjkt dat, in weerwil van
alle uitgaven de regeling van die beide hoogst
gewichtige zaken nog veel te wenschen over
laat. Iemand die te arm is om een ezeltje
te onderhouden moet zich geen equipage
aanschaffen
Buitenland.
kreet ze, zjj hebben 't zeker gehoord, dat de
keurvorst bjj u geweest is, en
iStil toch, Gudula,* viel haar echtgenoot
haar bedaard in de rede, ziet gjj dan niet,
dat wjj niet meer alleen zgn?*
En inderdaad, reeds bevonden zich etteljjke
officieren in het kantoor en vóór de deur
stonden soldaten met 't geweer op schouder
Meyer Anselm ging de officieren rustig
te gemoet en vroeg hun wat zjj begeerden.
»Wjj hebben in last, om de millioenen
van u op te eischen, die de voormalige
keurvorst van Hessen u heeft toevertrouwd.*
zei de officier, die vooraan stond.
>Ik heb geen millioenen van den keur
vorst van Hessen ontvangen, antwoordde
de bankier altgd even bedaard.
De officier lachte even. »Gjj weigert al-
zoo ons de millioenen uit te leveren?
Keizer Napoleon heeft, bevel gegeven dat
dat geld aan den groothertog van Frankfort
moet worden terhand gesteld. Wjj hebben
strenge orders die gelden in ontvangst te
nemen.*
»Ik weet van geen millioenen,* riep
Meyer Anselm, »de keurvorst van Hessen
heeft mjj niets in bewaring gegeven.*
»Wij weten zeer bepaald, dat de afge-
zetten keurvorst u zjjne schatten heeft toe
vertrouwd en 't dient dus nergens toe, dat
gjj ontkent. Men zal uw eigendom onaange
tast laten, niemand verlangt uw goed te
ontrooven, slechts datgene zult gjj moeten j
afstaan, dat u niet toebehoort.*
>Ik weet van geen millioenen,* betuigde
Meyer Anselm op nieuw.
»Ik waarschuw u nogmaals,* zei de
officier, en zjjne stem werd dreigender.
>Zoo als gjj ziet, is uw hais aan alle kanten
omsingeld: wjj hebben bepaalde bevelen
ontvangen en als gij niet goedschiks doet
wat geschieden moet, dan zullen wjj ge
noodzaakt zgn strenge maatregelen te ne
men. Ik mag 't daarom ook niet langer
verzwjjgenuw leven staat op 't spel, wan
neer gjj nog langer bljjft wachten.*
>Hjj is verloren. Ze zullen hem om
brengen!* snikte Gudula, terwjjl zjj op
hare knieën zonk en hare gevouwen handen
ten hemel hief.
»Zjj kunnen mjj ombrengen,* zei Meyer
Anselm onverstoorbaar kalm, »maar zjj
kunnen mjj niet dwingen te bekennen wat
ik niet weet!*
De officier wenkte de soldaten, dat ze
nader zouden komen. >Zet alle toegangen
af,« sprak hij, »doorzoekt het gansche huis
van den zolder tot den kelder, laat niemand
't huis uit en als gjj tegenkanting ontmoet,
maak dan van uwe wapens gebruik. Gaat
Zorgt dat alles op de nauwkeurigste wjjze
doorzocht worde!*
De soldaten ver wjj derden zich en ver
strooiden zich door alle vertrekken van het
huis. Meyer Anselm stond daar midden in
't vertrek met vastbesloten, maar doodsbleek
gelaat, luisterende naar 't geluid en 't be
velen der soldaten. Gudula lag nog altgd
op hare knieën en bad.
Mynheer,* zeide de officier, ik zeg u
In Dresden treedt sedert eenigen tjjd met
buitengewoon succes eene Indische prinses
als beroepszangeres op. Het is prinses Po-
cahuntas, om haar schoonen zang bjjge-
naamd, »De Indische Nachtegaal.*
Zjj komt voort uit een Maleisch vorsten
huis dat langen tjjd de streek aan de heilige
zee van Montoykounda bjj Dolepora tot
woonplaats had en eerst in latere jaren
macht en invloed verloren heeft. Het on
betwistbaar talent, dat Prinses Pocahuntas
thans tot eene gevierde specialiteit in de
artistenwereld gemaakt heeft, openbaarde
zich reeds in hare vroege jeugd.
Met wonderljjke nauwkeurigheid wist
de kleine Maleische vorstendochter het ge
zang der vogels na te bootsen en de droef
geestige volksliederen van haren stam op
ongeëvenaarde wjjze te zingen. Als later
de strjjd om het bestaan zich ook bjj de
Pocahuntas deed gevoelen, ontwikkelde zjj
haar talent als zangeres bjj een voortreffe-
lgken leeraar in den zang. Sedert eenigen
tjjd doet zjj zich in Europa in het open
baar te hooren, overal eer en roem ver
wervend en zeker van haar bestaan, doorj
een maandeljjksche verdienste van minstens
2500 gulden.
Zjj treedt Zaterdag bjj het gezelschap
van den heer Lorenzin het Circus Carré* op.
In een druk bezochte vergadering van
de geneeskundige vereeniging te Berljjn
voerde dr. Hansemann, Yirchows assistent,
zeer gewichtige bedenkingen aan tegen de
theorieën en de uitvinding van dr. Behring.
Hg bracht enkele klinische gevallen bjj,
waarbij het Serum geen nut doch nadeel
veroorzaakte, naineljjk nierziekte, gewrichts
ontsteking, enz.
Algemeen is men overtuigd, dat de ver
overing van Port Arthur aan China den
nog eens, ons bevel luid niet twjjfelachtig
wjj behooren van alle mogeljjke middelen
gebruik te maken. Wanneer gjj het geld
ons niet overhandigt, dan ben ik genood
zaakt u als hoogverrader en rebel te laten
doodschieten
Gudula barstte in een luiden jammerkreet
los en opstaande vloog zij naar haren man
'toe, om hem te omhelzen en hem met beide
armen vast, vast aan haar hart te drukken.
Meyer Anselm,* bad zjj hem, »heb toch
mededoogen met mjj en met uwe kinderen 1
Gjj moogt niet sterven: gjj moet u zei ven
voor ons redden. Gg moet bukken voor de
overmacht. Uw leven mag voor geen ellendig
geld opgeofferd wordeno God, o God, zjj
zullen hem vermoorden!*
j »Zjj zullen mjj vermoorden, maar ik zal
I sterven als een eerljjk man,* antwoordde
Meyer Anselm kloekmoedig. »Ga naar uwe
I dochters, Gudula en zend mjj onze zonen
j herwaarts!*
»Er mag niemand hier biunen komen,*
zei de officier. »Alle kamers zjjn afgezet en
ieder moet gevangen big ven in 't vertrek,
waarin hij zich bevindt, tot gij zelf hen
vrijmaakt door toe te gever, of tot dat gij
dood geschoten wordt!*
»Zoo blijven mijne kinderen gevangen,*
,'zei de bankier, schijnbaar door niets in
zijne rust te storen.
»En ik wil bidden, altgd bidden,* fluis-
terde hem Gudula toe, terwgl ze opnieuw
op hare knieën nederzonk.
Niemand sprak verder een enkel woord
genadeslag heeft gegeven. De Chineesche
gezant, die met Japan over den vrede moet
onderhandelen is nu te Kobe gearriveerd
en heeft een onderhoud verzocht met den
minister-president.
Ongetwjjfeld zal China zgn eischen nu
nog wat lager stellen dan te voren.
In Japan juicht men natuurljjk over de
behaalde overwinning. De mikado heeft aan
leger en vloot de volgende proclamatie ge
zonden
»Port Arthur, dat door den vijand als
het bolwerk van China werd beschouwd,
is door u bjj de eerste poging veroverd. Wjj
waardeeren uwe diensten, maar draagt, nu
de koude toeneemt en het einde der ope-
ratiën nog ver verwijderd is, zorg voor uwe
gezondheid, ten einde in staat te zjjn uw
pogingen voort te zetten.*
Intusschen schjjnt China den moed nog
niet geheel te hebben laten zakken. Majoor
Hanneken, de nieuwe opperbevelhebber van
het Chineesche leger is naar Shang-Hai-
Kwan vertrokken, teneinde daar de vesting
werken te inspecteeren. Shang-Hai-Kwan
ligt aan de golf van Leao-Tong op den weg
naar Pekin, zoodat het schjjnt, of de Chi-
neezen nog pogingen zullen doen, hun
hoofdstad te beschermen.
De operaties der Japanners zullen echter
in de eerste plaats gericht zjjn tegen de
belangrijke haven van Wei-hai-Wei. Men
meent althans, dat het derde Japansche
leger onlangs daarheen is vertrokken.
De bekende Li-Hnng-Chang is nu van
al zjjne eereposten en waardigheden ont
heven en bljjft enkel den post van onder
koning behouden. Het schjjnt, dat Li-Hung-
Chang zeer veel van deze eereposten bezat,
want herhaaldeljjk hebben wjj vernomen,
dat hjj er weder eenige had verloren.
Reuter seint, dat zjjn agent door de Ja
panners te Port-Arthur is gevangen genomen
daar men hem voor een Chineesch officier
hield, waarschjjnljjk zal hjj wel spoedig
worden vrjjgelaten, wanneer zgn identiteit
is bewezen.
De Japanners vonden te Port-Arthur de
verminkte lijken van eenige hunner land-
genooten, die door de Chineezen krjjgsge-
vangen waren gemaakt.
De politie te Marseille heeft een bedelaar
gevat, die zjjn beroep op straat uitoefende.
In zgn huis is eene waarde van 400.000
francs gevonden aan fondsen, en tevens
een smeekbrief aau den paus om hem door
eene gift uit den nood te helpen.
Die arme bedelaar is 32 jaar oud.
in 't vertrek. Bjj de deur hielden de sol
daten nog steeds de wacht met geschouderd
geweer. De officieren hadden plaats ge-
nomen in de nabjjheid van 't venster.
Na eenigen tijd trad een ordonnans de
i kamer binnen met het bericht, dat de boven-
verdiepingen van het huis nauwkeurig on-
1 derzocht waren, maar dat men nergens
geld of geldswaarde gevonden had.
j »Gjj bljjft dus volharden bij uwe ont
kenning?* vroeg de officier.
»Ik blijf volharden,* gaf Meyer Anselm,
die nog altgd even rustig bleef, ten ant
woord.
»Ook dan nog als ik u zeg, dat wij,
door middel van onze spionnen en agenten,
volkomen onderricht zijn, dat de keurvorst
bjj u geweest is en u zjjne schatten heeft
toevertrouwd?*
»Ook dan nog!*
»Ook dan nog als ik u zeg, dat gjj niet
slechts u zeiven door uw stilzwjjgen ter dood
veroordeeld, maar dat gjj daardoor tevens
al uwe geloofsgenooten in gevaar brengt?
Want, zie! wanneer gjj die gelden ons niet
overlevert, dan wordt gij niet alleen gefu-
sileerd, maar dan geef ik mijne soldaten
tevens verlof om de jodenbuurt te plunieren.*
Meyer Anselm, heb mededoogen,* jam
merde Gudula, »red onze arme geloofsge
nooten. Zwicht voor de overmacht!*
»Ik buk ook alleen voor geweld en daarom
ben ik bereid om mjjn leven ten offer te
brengen,* sprak Meyer Anselm met plech-
tigen ernst. Wordt vervolgd^
RIIIIVIIUI
Uit het Duitsch)
VAÏT
