BI
1
hl
ggl j
li
Uil
Bel Land van Heusden en Alteoa, de langstraat en de lloinmelerwaard.
mm
M 1515.
Hansen's Pooltocht.
FEUILLETON.
Het ontstaan van een Typhoon.
voor
het alten*-
Uitgever: E. J. YEERMAN, Heusden.
ZATERDAG 22 AUG.
1896
Buitenland.
45»
1 v -
WI1U»
Dit blad verschgnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprjjs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjsveihooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters Daar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrjjdagavond
ingewacht.
De koene ontdekkingsreiziger heeft aan
de Daily Chronicle* een tameljjk uitvoerig
reisverhaal gedaan, waaraan wij eenige be
langwekkende bijzonderheden ontleenen.
Nansen vertelt
»D<j> Frans* verliet 4 Augustus 1893
Straat Joegor. Wij moesten door veel ijs
ons weg banen langs de Siberische kust.
We ontdekten een eiland in de Rara Zee
en een groot aantal eilanden langs de kust
in de richting van Kaap Tsjeljoeskin.
Op verschillende punten vonden wij sporen
van een jjstjjdperk, gedurende 't welk Noord-
Siberië over een groote uitgestrektheid naar
het binnenland met ijs moet zjjn bedekt
geweest. Zooals wij vermoed hadden, werden
wjj allengs in noordeljjke en noordwestelijke
richting gedreven. Gedurende den herfst en
den winter was de >Fram« voortdurend
blootgesteld aan hevige drukking van het
ijs, maar de sterkte van het schip overtrof
onze verwachtingenhet bleek tegen eiken
druk bestand. De temperatuur daalde snel
en was steeds, met weinig verandering,
den ganschen winter door laag. Wekenlang
was het kwikzilver bevroren. De laagste
temperatuur was 62 gr. beneden nul. Allen
aan boord waren in de beste gezondheid
gedurende de geheele reis. Het electrisch
licht dat wjj door den windmolen ons ver
schaften, heeft aan onze verwachtingen vol
daan. De zee was ten zuiden van 19 gr.
N. niet meer dan negentig vademen diep;
toen werd de diepte plotseling grooter, en
bedroeg ten noorden van dien graad 1600
tot 1900 vademen. Deze ontdekking brengt
een gewichtige verandering in alle vroegere
theoriën, die gegrond waren op de veron
derstelling, dat het Pool-bassin ondiep is.
De bodem der zee was merkwaardig arm
aan alle organisch leven. Gedurende al den
tg 1, dat we voortgedreven werden, had ik
goede gelegenheid ona een reeks weten
schappelijke waarnemingen te doenmete-
reologische, magnetische, astronomische pei
lingen voor biologische onderzoekingen,
onderzoekingen naar de temperatuur van
het diepe water, naar de zoutbestanddeelen
van het zeewater enz. Onder de laag boud
niets dan hier en daar nauwe scheuren
in het ijs.*
Het jjs heeft vervolgens den verderen
doortocht van de »Fram« belet en den
14n Maart 1895, op 85 gr. 59 min. N.
en 102 gr. 27 min. O. verlieten Nansen
en Scott-Hansen het schip, om verder noor
delijk te trekken. Zij hadden 28 honden
bij zich, drie sleden en twee Eskimo-booten,
voor 't geval zij open water zouden aan
treffen. Het voedsel voor de honden was
berekend voor dertig dagen en de provisie
der reizigers voor honderd dagen. >Wjj
vonden het ijs in den beginne vrij geschikt
voor onzen tocht,* verhaalt Nansen, »en
zoo legden wij flinke afstanden af; het ijs
scheen nogal vast. Op 22 Maart waren wij
op 85 gr. 10 min. Noorderbreedte. Toen
waren de honden, alhoewel niet zoo taai
als we gehoopt hadden, nog vrij goed.
Drie dagen later waren wij bljjkbaar snel
drijvende naar het Zuiden en we kwamen
over 't ruwe gs slechts zeer langzaam voort.
Het was vermoeiend werk ons een weg te
banen en de sleden over de hooge jjsheuvels
te krijgen, die altijd maar zich ophoopten
door de drijvende, op elkaar schuivende
jjsbanken. Er was veel beweging in het ijs
en in alle richtingen boorden wij het ge
kraak der botsingen. Op 8 April waren wjj
85 gr. 50 min. N., steeds hopende zachter
jjs te zullen ontmoeten. Den volgenden dag
bereikten we 86 gr. 3 min. N., maar toen
werd het jjs zóó ruw, dat ik 't dwaas oor
deelde om onzen tocht nog verder Noor-
deljjk voort te zetten. Dat was op 86 gr. 14
min. N.
Geen land was te zienen de beide rei
zigers begonnen den 8n April hun tocht
naar Frans Jozefland. Zuideljjk gaande, trof
fen zjj tal vau scheuren aan die hen zeer
bemoeiljjkten. De honden werden toen een
voor een gedoodslechts weinigen bleven er
over; ook het proviand der reizigers raakte
uitgeput. Vergeefs werd naar land uitge
zien. Den 15n Juni waren zij Noordwesteljjk
tot 32 gr. 26 min. gedreven, en ook toen
was geen land te zien, hoewel zjj, volgens
Payers kaart, op den 83n gr. N. hoopten
Petermann-land te zullen aantreffen. Den
24n Juli eindeljjk zagen ze onbekend land,
maar ze konden het ni8t bereiken, doordat
op 80 gr. 38 min. Noorderbreedte en onge- maar één dag ziek geweest sedert ze daar
veer 63 gr. Oosterlengte, 't Bleken geheel waren. Het schip is nu in beteren toestand
met gs bedekte eilanden te zjjn. zelfs dan toen het Londen verliet, en geheel
Toen moesten, gebleken de onmogelgk- j klaar voor een nieuwen tocht. Mijn offi-
heid om naar Spitsbergen te komen, de ^eieren en manschappen hebben allen, zonder
winterkwartieren worden betrokken.
den golfstroom waar, met temperaturen,
wisselende van 31 tot 33 graden. Wij
zagen in geen richting land of open water,
ijawuter, t.ie oppervlakte van hei, Pool ];cpp, drjjfijs, waarmede het water ge
bassin bedekte, nam ik spoedrg het war-, M be(. k der Eskimo.boolm
mere en bet meer zouthoudende water ™]belett0> Daarom gj^ zjj v00rt, 8prin.
gende van het eene stuk jjs op het andere,
en zoo bereikten ze den 6n Augustus land,
blootgesteld, in een typhoon te geraken, als
de »lltis,« en de ervaring heeft meermalen
geleerd, dat het in een wervelstorm om het
gevaar zegevierend te kunnen doorstaan
niet zoo zeer op de grootte van het schip
aankomt dan wel daarop, dat het stevig en
goed gebouwd, niet te diep geladen en goed
geballast is. Deze drie factoren waren op
de »Iltis« voorhanden, want de oorlogs
schepen, die een vaste jjzerballast hebben,
zijn zoo geconstrueerd, dat zij, als zjj niet
tot een klasse behooren, voor welke diep
in het water liggen noodzakeljjk is een
hoog vrjj boord boven water met de grootst
mogeljjke stabiliteit verbinden.
Wie den aard der wervelstormen in de
Chineesche wateren en het ontzettende ge
weld kent, met welke deze verwoestende
natuurverschjjn^elen optreden; wie boven
dien met de formatie van de Gele Zee en de
kust van Shantung bekend is, zal zich zonder
moeite een oordeel kunnen vormen over de
oorzaken, waaraan de ondergang der litis*
zal zjjn toe te scbrjjven. De typhoons nemen
hunnen oorsprong in het westeljjk deel van
den stillen Oceaan, ongeveer tusschen den
lOn en 30n graad N.Br. oostwaarts van de
Merianne- en Bonin-eiiandenzjj hebben
de eigenschap van alle wervelstormen, dat
de wind spiraalvormig en op het noorder-
ljjk halfrond tegen den loop van den
uurwjjzer een centrum toewaait, dat dikwjjls
2 en 3 of meer zeemjjlen middelijjn heeft
en waarin meestal bjj loodkleurigen hemel
windstilte met af en toe een windstoot
heerscht. Da middelijjn van de dit centrum
omgevende wervelstormen varieert van 40
Nadat voor eenige dagen uit het verre
Oosten de jobstjjding tot ons gekomen was,
dat de Duitsche kanonneerboot >Iltis« aan
de kust der Chineesche provincie Shantung
in de Gele Zee tjjdens een wervelstorm den
ondergang gevonden en 70 brave zeelieden
met zich in de diepte genomen had, is van
vele zjjden de vraag opgeworpen of het
schip, dat 18 jaar oud was, nog wel sterk
genoeg of, bjj een grootte van slechts 489
reg. tons, groot genoeg geweest is, om een
typhoon in de Chineesche wateren het hoofd
te kunnen bieden.
Van een zaakkundig standpunt zjjn deze
beide vragen met ja te beantwoorden, want
18 jaren is voor een zeeboot, die van jjzer
gebouwd is, vooral wanneer zjj zoo goed
onderhouden wordt, als dit bjj oorlogsbodems
het geval is, doorgaans nog geen te hoogen
ouderdom om een typhoon te kunnen door
staan en, afgezien wellicht van eenige averjj,
ongehinderd er door heen te komen. Reeds
oudere van hout gebouwde schepen hebben
zulke wervelstormen doorstaan, en voor de
»Iltis« komt nog in aanmerking dat zjj als
oorlogsschip, en dus veel sterker gebouwd
was, dan een koopvaardjjschip van geljjke
grootte. Van laatstgenoemden zjjn echter
een groot aantal in de Chineesche wateren
in de vaart en evLLZ'^goed aan het gevaar
de beste gezondheid. De lente kwam met
zonnesehjjn en open water in het Zuid
westen, en we hoopten een gemakkeljjke
reis te hsbben tot Spitsbergen over ijsbanken
en open water. We moesten nieuwe kleeren
maken van onze dekens en een nieuwen
slaapzak van berenhuiden. Onze proviand
bestond uit rauw berenvleesch en traan.
Den 19n Mei waren we eindeljjk tot ver
trek gereed, en den 23n Mei kwamen wjj
op 81 gr. 5 min. N. in open water; maar
we werden door stormen tot den 3n Juni
belet verder te komen. Een weinig zuide
ljjk van den 81 n gr. troffen wjj land aan,
dat zich Westwaarts uitstrekte, met open
water in West-Noord-Westeljjke richting
langs zjjn kust. Maar wjj verkozen in Zui-
deljjke richting over jjs te gaan door een
breede sond. Op 12 Juni bereikten wjj het
Zuideljjk gedeelte der eilanden, en vonden
daar veel open water, dat zich Westwaarts
bewoog. In deze richting zeilden en roeiden
wjj om er dwars door heen te komen naar
Spitsbergen, van de meest Westeljjke punt
af, maar Payer's kaart is niet betrouwbaar.*
jj Rondzwalkende ontmoetten de reizigers
Jackson en diens expeditie nabjj Kaap Flora.
;Een aangename ontmoeting.
Daaromtrent heeft kapitein Brown, kom-
Imandant der Windward,* het volgende
I medegedeeld
»Toen dr. Nansen aan boord van de
»WiDdwarl< kwam, hebben we hem be
groet met drie hoera's, driemaal, uit al
j onze maeht. Nansen's eerste woorden waren
»Hoe maakt 't mjjn vrouw? en hoe staat
j 't met de politiek in Noorwegen
j>De windward* was op haar reis naar
Frans Jozefland twintig dagen onder weg
i na haar eerste ontmoeting met het jjs,
haar koers houdende ongeveer tusschen 55
gr. en 57 gr. Oosterlengte. De terugreis
van het schip van Frans Jozefland was
merkwaardig voorspoedig: het bereikte in
52 uren open water. Verleden jaar deed
de Windward* 't in 63 dagen.
Kapitein Brown vervolgt>Ik vond Jack
son en zjjn tochtgenooten in de best denk
bare gezondheid. Niemand hunner was ook
j uitzondering, op de meest prjjzenswaardige
»Den winter kwamen wij goed door,* manier medegewerkt; het zou mjj anders
verhaalt Nansen, »en wjj waren beiden in j niet mogeljjk geweest zjjn te doen wat wjj
in zoo korten tijd volbracht hebben. Wjj
brengen eenige prachtige berenhuiden mede.
Dr. Nansen's wensch is 't, dat wjj Hammer-
fest zullen aandoen, ten einde mevrouw
Nansen in de gelegenheid te stellen om de
»Windward« te zien.*
Er zjjn instructies naar Vardö gezonden,
dat kapitein Brown aan Nansen's wensch
zal gevolg geveu, zoodat mevrouw Nansen
het schip zal kunnen bezoeken, dat haar
echtgenoot behouden heeft teruggebracht.
Volgens de >Aftenposten«« heeft Nansen
geen bezorgdheid over de »Fram«, eu 't
volste vertrouwen in luitenant Sverdrup,
den kommandant, wiens beleid in alle om
standigheden is gebleken.
Woensdag is ook de >Fram« te Skjervoe
aangekomen. Aan boord was alles wel.
Naar Sverdrup, de gezagvoerder van de
>Fram« meldt, bedroeg de grootste zeediepte
welke de Fram-vaarders op hun weg vonden,
4000 meter en de laagste temperatuur welke
zjj te verduren hadden 52 graden onder het
vriespunt. Het schip is van den 14den Maart
1895, den dag waarop Nansen het verliet,
tot Mei 1896 door het jjs naar het Noorden
gedreven en daarbjj tot 85 gr. 57 min. ge
komen. Vandaar is het naar het Zuidwesten
en vervolgens naar het Zuiden gedreven tot
ongeveer den 82sten graad.
Den 19den Juli van dit jaar werd voor
de eerste maal van de machine gebruik ge
maakt. Na ontzagljjke moeiljjkheden kwam
het schip den 13den Augustus uit het jjs
los, ongeveer zeven mjjlen ten Noorden van
het Deensche eiland bjj Spitsbergen. Land
werd niet meer ontdekt, sedert Nansen het
schip had verlaten.
tot 100 zeemjjlen en meestal is het geweld
van den wervelstorm des te grooter, naarmate
de middelijjn kleiner is.
Door de spiraalvormig, rondom op het
centrum toegaande richting van den orkaan
worden de golven uit alle streken der wind
roos met ongekende woede op dit centrum
toegedreven en hierdoor ontstaat daarin een
chaos van golyen, die hoog opgaan, tegen
elkander aanklotsen, over elkaar heenstorten
en uiteenspatten, zoodat een schip, dat in
het centrum geraakt van een met vollen
kracht razende typhoon, meestal reddeloos
verloren is, al is het nog zoo sterk gebouwd.
Uit den Stillen Oceaan neemt het centrum
bjj een snelheid van dikwjjls 20 tot 30 zee
mjjlen per uur, zjjn weg over de Lioe-kioe-
groep of over zuideljjk Japan naar de
Chineesche wateren dikwjjls tot aan de golf
van Petschili toe.
Om intusschen ook dezen geweldigsten
aller stormen minstens een deel van zjjn
verschrikkeljjkheid te ontnemen, is de meteo
rologische wetenschap reeds sedert een reeks
van jaren bezig geweest, het wezen der
typhoon, alsmede der wervelstormen, meer
en meer te onderzoeken en middelen aan
te wjjzen, hoe men voor zulke cyclonen het
best uit den weg kan gaan. Aan deze onder
zoekingen danken wjj ook de vaststelling
van de daadzaak, dat de storm spiraalvormig
rond het centrum en langzamerhand daarop
toewaait terwjjl men vroeger geloofde, dat
de wind bjj een cycloon direct op het centrum
toewaaide.
De nadering van een typhoon in de Chi
neesche wateren wordt aangeduid door ver-
Nansen beoordeelt het plan van André
met groote sympathie; hjj vindt het inte
ressant, maar gevaarljjk.
Een postduif van Andrée, den 24sten
Juli van Dane's Gate afgezonden, werd
Woensdag te Bergsviksnes (Lofoden) op
gevangen.
scheidene kenteekenen. Eerstens wordt de
hemel daar, van waar de storm te verwachten
is, meer en meer donker en meestal komt
van daar een lange deining opzetten. De
zon neemt een vaal aanzien aan en ver
duistert, tot zjj eindeljjk geheel verdwjjnt.
De barometer daalt sterk, vaak met sprongen
en een beklemmend gevoel overvalt den
zeeman, terwjjl meeuwen enz. onrustig rond
fladderen en spoedig de ruimte zoeken. Van
bliksem en donder vergezeld, komt dan,
dikwjjls eerst na vele uren, de orkaan op
zetten, voortdurend in woede toenemend,
welke het vreeseljjkste is, als de barometer
zjjn laagste stand heeft bereikt. Dit is ook
het oogenblik, waarin het schip het centrum
het dichtst genaderd is. Zoodra de barometer
weer gaat rjjzen, verwjjdert zich het centrum
en het gevaar neemt dan meer en meer af.
Is nu een typhoon in aantocht, zoo zoekt
de scheepsgezagvoerder allereerst vast te
stellen, in welke richting hjj het storm-
centrum van zich heeft en hiervoor geldt
veelal nog steeds den waarljjk niet geheel
nauwkeurigen regelRicht het aangezicht
in den wind, dan hebt gjj (op het Noordeljjk
halfrond) het centrum 8 streken rechts van
u,« waardoor de ligging van het centrum
ongeveer vast te stellen is. Heeft het schip
nu zeeruimte genoeg en is het centrum nog
niet te dicht bjj, dan gelukt het niet zelden,
nog onder volle zeilen van het centrum weg
te komen en het geweld van den storm te
ontgaan; is dit echter niet meer mogeljjk,
dan is het geweld van den orkaan nog slechts
daardoor met eenige zekerheid af te wenden,
dat het schip zóó bjjgedraaid wordt, dat de
Bjj de schietoefeningen, die door het
Fransch eskader voor Toulon worden ge
houden, is een ongeluk gebeurd. De kruiser
Vautour was bezig te schieten op een doel,
dat gesleept werd door de Brennus, toen
drie kogels achtereen op de brug van de
Brennus terecht kwamen; daar stonden de
admiraal Gervais en eenige officierentwee
kogels veroorzaakten slechts materieele
schade, maar een derde viel in de nabjjheid
van den admiraal, die ernstig gekwetst werd.
Onmiddelljjk werd last gegeven met vuren
op te houden, maar een jonge man bjj 't roer
kreeg nog een kogel door den rechtervoet.
Een streng onderzoek is ingesteld.
Den 20en April is te Montpellier een ten
toonstelling geopend die men in het laatst
van October had willen sluiten. Maar nu
is ze grootendeels afgebrand. De brand is
begonnen in een veldslag-panorama van den
vele panoroma's schilderenden Poilpot. Na
een half uur stond het 2500 M.8 groote
hoofdpaviljoen in vlam, en andere gebouwen,
van njjverheid, onderwjjs enz., volgden. Ook
de tentoongestelde schildergen hebben nog
al wat geleden. De scha wordt op 3 mil-
lioen francs geschat. En wat wel het ergste
is, de stad verliest er een deel van haar
archieven bjjo.a. een plan van de citadel,
gemaakt door Richelieu, en de bul van paus
Urbanus Y waarbjj Montpellier tot universi
teitsstad is verheven.
Aan een feestmaal in het Nieuwe Paleis
te Berljjn, ter eere van den verjaardag van
den Keizer van Oostenrjjk, heeft keizer
Wilhelm gisteren dezen toost uitgebracht:
»Ik drink op de gezondheid van Zjjn Ma
jesteit keizer Frans Jozef, mjjn zeer innigen
vriend en bondgenoot.*
In tjjden is Oostenrjjk-Hongarjje niet zoo
zwaar bezocht door onweers- ea hagelbuien,
wolkbreuken, orkanen en overstroomingen.
De berichten uit Tirol, Salzburg, de beide
Oostenrjjken en Hongarjje luiden droevig.
In Hongarjje zjjn de Waag, de Donau en
de Leitha op verscheiden plaatsen buiten
hun oevers getredenin Tirol en Salzburg
zjjn door overstroomingen groote verwoes
tingen aangericht. De najaarsoogst is op
vele plaatsen geheel vernield, geheele wou
den zjjn ondermjjnd en weggespoeld. Bjj
Weenen staan de velden blank; Zaterdag
avond heeft het er weer zwaar geonweerd,
zoodat kelders en lage huizen onder water
M—IM—^rrrrrrBT[Mrrtr|.1H1ff,
wind in de zeilen valt, waardoor het schip
steeds met den kop op zee gehouden wordt
en van het centrnm afdrjjft. Is het echter
wegens de nabjjheid eener kust en dit
is wellicht bg de litis* het geval geweest
niet mogeljjk, over den goeden boeg aan
den wind te gaan, dan komt het schip dwars
in zee te liggen, wordt naar het centrum
toegedreven en komt dan in de meeste ge
vallen slechts met zware schade, of in het
geheel niet, er uit.
Wjj zjjn van meening, dat het comman
dant Braun door de nabjjheid der kust van
Shantung niet mogeljjk geweest is, de >11-
tis* over den rechter boeg aan den wind
te leggen, het schip is toen door de volle
kracht van den orkaan getroffen, onbestuur
baar geworden, op de kust geworpen en
heeft daar zjjnen ondergang gevonden, waar
over de mededeelingen der geredden al
spoedig meer bjjzonderheden geven zullen.
Dat de kanonneerboot echter te klein of te
oud geweest zou zjjn, om een typhoon te
doorstaan, is uit zeemans-ervaring te be-
strjjden.
In Berljjnsche bladen is ook het vermoe
den uitgesproken, dat het schip onbestuur
baar aan de kust gedreven en niet in een
typhoon vergaan zou zjjn, omdat deze in de
nabjjheid van Shantung niet meer zouden
voorkomen. Wjj kunnen intusschen uit
eigene ervaring constateeren, dat die wervel
stormen niet slechts bjj Shantung, maar tot
zelfs in de golf van Petschili voorgekomen
zjjn. (Hamb. Börsenh.)
