el Land van
king m
lensden en Allen», de Langstraat en de Bommelcrvvaard.
FEUILLETON
Op Waltershurg.
Uitgever: L. J. YEEEMAH, Heusden.
M 1531.
ZATERDAG 17 OCTOBER.
1896.
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00.
Franco par post zonder prgsvei hooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/. et. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
in.
Thans willen wg u nog eens wjjzen op
de groote voordeelen die eene totstandkoming
van het grootsche werk zullen medebrengen,
voordeelen, die zeer aanzienljjk zjjn, doch
die, door de Staatscommissie met geen cijfers
konden worden aangegeven.
Wij noemen daartoe in de eerste plaats
't feit, dat bjj eventueele afsluiting zal ont
staan een >IJselmeer< dat zal zjjn, of al
thans spoedig worden, een zoetwater meer.
Uit de proeven toch, door het Lid der
Staatscommissie, den Hoogleraar Telders
genomen, en die als bjjlagen aan het rap
port van die Commissie zijn toegevoegd, is
het resultaat getrokken, dat het IJselmeer,
kort na de afsluiting, water zal bevatten
van zoo'n gering zoutgehalte, dat het èn
voor den mensen èn voor 't vee goed drink
water is.
Reeds tjjdens de afsluiting zal, door regel-
matigen toevoer van IJselwater en door
voortdurend verminderenden toevoer van zee
water, bjj toenemende sluiting der toe
voerkanalen, het zoutgehalte van het IJsel
meer afnemen en na volkomen afsluiting,
zoodanig zjjn verminderd, dat het niet meer
merkbaar is.
Ondergaat dus tjjdens de afsluiting het
water van de af te sluiten kom der Zuiderzee
reeds belangrijke verandering, wanneer die
kom tot een IJselmeer zal zjjn hervormd,
dan zal spoedig dat meer van ruim 36000
H.A., water van zeer gering zoutgehalte
bevatten en door onophoudeljjken toevoer
van rivierwater uit den IJselgeleidelijk
veranderen in een zoetwatermeer.
Dat de onmiddellijk aan het IJselmeer
grenzende plaatsen daarvan reeds dadeljjk
de gunstige gevolgen zullen ondervinden,
behoeft niet te worden aangetoond.
Voor de waterverversching van Amster
dam, die tot nu toe plaats heeft door in
lating van water te Zeeburg en uitstrooming
op het Noordzeekanaal, kan dan worden
beschikt over zoet water.
Evenzoo kan voor het stellen van mili
taire inundaties om Amsterdam, alsdan zoet-
in plaats van zeewater worden gebruikt en
worden de schadeljjke invloeden der inun
datie belangrjjk geringer.
Voor Noord-Holland kan eveneens in vol
doende mate worden voorzien in de behoefte overtollige water door de noordeljjke sluizen zoon van achteren aan, en sloeg hem een
geloosd, dan zal door de provincie een ge- koord om den hals, terwjjl Boucher mond
regelde strooming van Zuid tot Noord plaats en neus van het slachtoffer dicht drukte,
hebben, die reeds dadeljjk tot waterverver- om het geschreeuw te smoren. Zqo werd
de jongen vermoord. Voorbijgangers vonden
het Ijjk den volgenden dag, het werd ge
bracht naar de Morgue, waar de vader het
kwam herkennen. Boucher thuis gekomen
had zjjn knevel afgeschoren en een beet
aan zjjn duim verbonden.
aan zoet water.
Voor Friesland wordt het zoetwatermeer
een bron van onberekenbaar genot.
Wanneer men nagaat, dat het meest
productieve deel der provincie rust op een
zouten ondergrond, dat het boezemwater
alleen bjj hooge boezemstanden en dan nog
slechts in sommige deelen der provincie
drinkbaar is, maar wanneer de boezemstand
is gedaald tot zomerpeil voor het vee slechts
brak water wordt gevonden, dan is het
duideljjk, dat de mogelijkheid om te be
schikken over eene onbeperkte hoeveelh;id
zoet water, reeds zoolang is gewenscht als
Friesland bestaat.
Van de omliggende hooge gronden, is,
wanneer die genoegzamen voorraad ople
verden, slechts bruin veenwater te trekken.
Is de boezem van Friesland echter bg aan
houdende droogte door verdamping tot zo
merpeil gedaald, dan hebben ook de omlig
gende hooge streken gebrek aan water en
moet alles worden aangewend, om door het
ophoulen van water de scheepvaart op de
veenkanalen in stand te kunnen houden.
Van de hooge gronden is dus het water
ongeschikt en ontoereikend voor aanvulling
van den boezem.
Die aanvulling is nog in hooge mate ge
wenscht om te voorkomen, dat de veenlaag
waarop bjj de lage hooilanden de 20 a 40
c.M. dikke humuslaag rust, droog valt en
daardoor de bovengrond uitdroogt.
sching leidt.
Met die onuitputtelijke bron van zoet
water (het IJselmeer is ruim elf maal grooter
dan de boezem der provincie) zal bjj oor
deelkundige regeling van den toe- en afvoer
van IJselmeerwater, de boezem reeds spoedig
drinkbaar water bevatten en behoeft er van
watergebrek of watervervuiling geen sprake
meer te zjjn.
In het vroege voorjaar behoeft dan in
Friesland niet meer, zooals nu, het boezem
water zoo hoog te worden gehouden als de
laagste landen maar eenigszins toelaten,
waardoor ze aan het gevaar van onder
vloeiing onderhevig zjjn bjj de minste ver
heffing van Wesleljjke winden.
Men behoeft dan geen aeht te slaan op
mogeljjke drooge tijden, maar stroome het
boezemwater af tot de meest gewenschte
hoogte van 10 a 15 c.M. boven zomerpeil,
want, volgt dan, zooals nog dit voorjaar,
een lange tjjd van droogte, dan ligt het
IJselmeer gereed om de gevolgen van ver
damping en aftapping op te heffen en wel
met toevoer van zoet water.
De geheele bodem van Friesland, die nu
bij lage waterstanden bljjkt zout te zijn, zal
dan gestadig van zoutgehalte verminderen
en eindeljjk in 't geheel geen zoutdeelen
meer bevatten. De gevolgen daarvan zjjn
Een zomn-boezemstand van 10 a 15 c.M. yan onberekenbaar nat. èn door verbeterde
echter wedersproken door te veel feiten, en
Boucher wordt ten slotte veroordeeld voor
tien jaar zitten.
Is deze zaak niet merkwaardig? Is die
vader een held, die durft te richten over
zjjn zoon, omdat hjj latere misdaden van
dezen voorziet? Of is hjj een vulgaire moor
denaar, die zjjn opwelling van gekrenkte
jjdelheid niet kan intoomen, en die later
de hand aan zichzelven slaat, om de schande
De vrouw van "Vasseur zoowel als die van de terechtzitting te ontgaan? Onder
van Boucher had vermoed, wat er gaande stel, dat Vasseur zich niet van kant ge
was geweest. De eerste had, toen zjj een'maakt had, en gjj, waarde lezer, zoudt
bekentenis van haar man had uitgelokt, jury-lid zjjn geweest in zjjn proces, zoudt
gezegd: Boucher en gjj zjjt twee ellende- gjj hem dan schuldig hebben verklaard of
lingen, en het best is, dat gjj u doodschiet.* j niet Maar deze vraag heeft geen zin, want
De andere vrouw, van een minder stalen j de tweede daad hoort bjj de eerste, maakt
karakter, had uit de school geklapt, waar- een deel daarvan uit. De zelfmoord is voor
door de aanhouding van de beide schuldigen Vasseur's karakter het noodzakelijke gevolg
(14
»Dan gaan wjj tot hem,* en alzoo
deden ze.
Docter Fabricius was jaren lang, sedert
menschenheugenis, practiseerend arts, in de
naaste stad geweest en stond bekend als een
voortreffelijk geneesheer en humaan mensch.
Hg was ongetrouwd gebleven, omdat een
man met een bult, zooals hg plag te zeggen,
en een vrouw niet bg elkaar passen. Hg
had zich een aanzienlgk vermogen verga
derd, waarvan hg nu op zjjn ouden dag
behaaglgk leefüe. Hg had in dit schoone dal
een uitgestrekte bezitting gekocht en liet
daarop het landhuis bouwen. Hg legde zgn
praktgk neer in trok zich hier terug slechts
omgeven van zgn twee oude huisgezellen.
Het was hem een behoefte geworden zich
uit de wereld terug te trekken, maar hg was
geen menschenhater geworden. »Ik heb de
menschen lief* zei hg dikwgls, »en om deze
liefde te bewaren, mgd ik ze voortaan. De
ouderdom verstaat de jeugd niet, zelfs niet
den rgpen mannelgken leeftgd. Den man
behoort de wereld, ofschoon de jeugd meent
dat ze haar toekomt. Beiden spotten met
de hommels, die hun tgd gehad hebben
en om. nu niet uit den korf geworpen te
worden, ga ik vrgwillig heen. Dat onder
houdt de vriendschap.*
Op de pastorie Waltershausen en op het
slot Waltersburg vfu- I jj steeds een trouwe
tmim.rtü (Tbwuitt Hii whs her nnlr nrehïauun
boven zomerpeil is uit dat oogpunt de meest
gewenschte. En niet minder wenschelgk is
het voor de scheepvaart in de provincie, dat
de boezem niet daalt onder dat peil.
Welnu, het Zoetwatermeer door de Zui-
derzeevereeniging ontworpen en door
opbrengst
visscherg.
van den bodem èn voor de
FJ mi t etilan cl.
Woensdag is voor het Hof te Pargs een
en door deder zonderlingste strafzaken behandeld, welke
Staatscommissie onveranderd aangehouden,ooit voorgekomen zgn.
biedt aan Friesland de reddende hand. j Vasseur, een wgnslgter, vermoordde zgn
Door het aangenomen peil voor het IJsel-j zoon, omdat deze door wangedrag den
meer van 40 c.M. onder N.A.P., overeen- goeden naam der familie in opspraak bracht
komende met 26 c.M. boven het zomerpeil en toen de moordenaar aangehouden was,
der provincie, dat, met het oog op de wa- begreep hg plotseling den omvang van zgn
terverversching, des zomers, 20 c.M. hooger wandaad, sprong uit een venster en brakzich van zgn schande te bevrgden door
zal worden gehouden, kan met geringe vrgwillig zgn hals. geweld, hem voortdurend achtervolgd. Hg
wgziging en vernieuwing der aan de Zuid- Er was in dit treurspel als medeplichtige j had ten slotte Boucher als handlanger ge-
zgde gelegen sluizen, de boezem van Fries- een neef, Jules Boucher, die geld noodig bruikt, om den jongen te lokken naar een
land tot elke gewenschte hoogte met zoet had en voor duizend franken den jongen afgelegen hoek. Boucher beweert niet ver
water worden gevuld. op 24 April ten vgf ure 's avonds gelokt
Big ven dan de zuidelgke sluizen tot aan- had in een zglaan van het Bosch van Vin-
voer van zoet water geopend, en wordt het cennes. Aldaar viel de vader plotseling den
was gevolgd. Vasseur was door twee detec
tives gebracht in een kamer van het Paleis
van Justitie om verhoord te worden, en
toen zgn bewakers een oogenblik afwezig
waren, had hg zich uit het venster laten
vallen en zich van kant gemaakt.
De zoon was werkelgk een armzalig
exemplaar van het menschelgk geslacht.
Op zgn veertiende jaar kon hg nog niet
lezen en schrgven. Hg wierp met steenen
naar zgn ouders, wanneer dezen hem kwa
men opzoeken in z$n kosthuis, en als zg
hem ergens in de leer deden, werd hg
telkens als onbruikbaar door zgn patroon
aan de deur gezet. Daarbg had hg erg
slechte kennissen, waarvan één betrokken
was geweest in den moord van de barones
de Valley. Vasseur en zgn vrouw waren
gezeten lieden, die door hard werken en
spaarzaamheid een fortuintje hadden ver
diend. De man was heftig van natuur, en
kon niet verkroppen, dat de jongen ken-
nelgk opgroeide voor het tuchthuis. Hg had
een jaar geleden met zgn zoon en met
Boucher een wandeling 's avonds langs de
Seine gemaakt, en toen groote aanvechting
getoond, om zgn lieven spruit in het water
te gooien. Sedert had dat denkbeeld, om
toen de eenzaamheid opzocht. In beide moeten opstaan De familie van het slot is
woningen was hg een hooggeëerde vriend, de beste van de wereld.*
wien geen familiegeheim vreemd bleef, die >Juist daarom, Thomas, men mag den
voor elkeen de innigste deelneming koesterde, dag niet prgzen voor de avond gekomen is.«
Met de wereld buiten het dal, hield hg Twee dagen waren sedert in rust voorbij
geen conversatie. Zgn landgoed voorzag in gegaan. Op den derden verscheen de oude
het grootste deel zgner behoefte, en wat er dienaar ontdaan voor zgn meester,
ontbrak, kocht de oude dienaar eenmaal; Docter, ge hebt gelgk. In Waltershausen
's maands in de stad. j zal 't nog vandaag er op losgaan. De boeren
moed te hebben, dat de vader zgn zoon
vermoorden zou, maar dat alleen een kor-
rektie in de bedoeling lag. Die stelling wordt
geweest van diens wandaad, en het is dus
onmogelgk dat gg ooit een man als Vas
seur voor een gerechtshof als beschuldigde
zult zien staan. Boucher, die voor geld een
jongen in het verderf lokt, is een onoog-
lgk wezen, maar Vasseur heeft een energie,
te weinig alledaagsch om geen eerbied te
boezemen.
De eenige aanmerking, van uit dit oog
punt te maken op Vasseur, is dat hg zich
niet dadelgk van kant heeft gemaakt. Daar
toe komt hij eerst, wanneer zgn vrouw
hem daartoe aanzet. Zjj begrgpt nog dui-
delgker dan haar man, dat zelfmoord onaf-
scheidelgk verbonden is aan de vaderlgke
terechtstelling. Maar dan nog wacht hg
met den zelfmoord tot hg in handen van
het gerecht is. Indien Vasseur dadelgk na
de daad zich zeiven had te kort gedaas;
zou ik bewondering voor hem kunnen heb
ben en hem aanzien als een ruwen held,
die zichzelven opoffert, om anderen te vrg-
waren voor de wandaden van zgn zoon.
Nu hg zich eerst na zgn aanhouding te
kort doet, plaagt mg de vraag, of de ge
krenkte ijdelheid dezen man niet heeft be-
heerscht, en ten slotte big ft mg het vraag
stuk onopgelost.
Spanje schgnt ten einde raad met be
trekking tot den opstand op Cuba. Uit
Cadix toch schrgft men: Wanneer Spanje
den opstand tegen Cuba niet tegen 1 April
e.k. heeft onderdrukt, bestaat het voornemen
bg de regeering, om den strgd op te geven
en het eiland te laten gaan.*
Vóór enkele dagen had Thomas bg zgn
terugkeer uit de stad de nieuwsbladen mee
gebracht. benevens allerlei geruchten, die in
de stad stof tot dagelgksch gesprek leverden.
Het volk was overal rumoerig geworden en
had zich tegen de overheden verzet. In de
stad waren reeds pogingen gedaan dat voor
beeld te volgen en de rustige burgerg zag
met schrik de toekomst tegen. De oude
Thomrvs kwam jammerend en weeklagend
terug, de oude Margaretha hoorde met sid
dering zgn verhaal aan, doch de docter ver
trok geen spier in 't gelaat. Hg doorbla
derde kalm de kranten en nadat hë Thomas
had uitgehoord, zei hë: »wat klaag je
toch? Het gezwel, dat zgn vuile stoffen
naar binnen dreigde uit te storten, ontlast
zich naar buiten. De zieke is gered, wan
neer doch dat verstaat ge niet.*
>En Thomas* voer hë na een poos voort,
»geloof je, dat het oproer ook in mgn stil
Vrederust doordringen zal?*
Dat is wel onmogelgk, dokter. De heele om
trek vereert u, gevoelen alleen dank voor u.«
»Hm, jë geloovige Thomas 1 In tëden
als deze worden de banden van dankbaar
heid en vereering 't allereerst losgereten.
Het zou me niet verwonderen, als maar
sprak men in de stad niet van de boeren
van Waltershausen?*
iMftftr docter. teeen wien zouden die
worden opgehitst tegen de slotbewoners en
den bravon predikant. Ze zullen allen ver
jaagd worden.*
Die boodschap had de docter 's namid
dags gekregen, 's Avonds had hg in 't westen
hooren schieten. »Maak de kamers in orde,*
had hg gezegd, »we zullen bezoek krëgen.*
»De rebellen?* riep ontzet de oude Mar
garetha.
»Neen, doe maar wat ik u gelast.*
Daarop was het rgtuig gekomen en de
docter haastte zich de aangekomenen op te
zoeken. Buiten gekomen schrok hë. Hë had
verwacht den eigenaar van het slot te zien,
doch hë stond voor een ongelukkig paar,
waaraan hë in 't minst niet gedacht had.
In het rëtuig zaten de ritmeester en zën
schoonzuster.
Toen de ritmeester alleen het slotplein
opgegaan was, hadden de boeren niet den
moed op hem te vuren. Daar stormden de
huzaren tegen de hoogte op en aan beide
zgden werd geschoten. Baron von Walters
hausen viel. 't Werd een woedende kamp en
naar alle zgden vlogen de kogels. Midden
in dien kogelregen stortte uit het slot een
door smart en waanzin gejaagde vrouw.
Zë had zich niet om de lieden bekommerd,
die haar binnen hadden willen houden en
evenmin om de kogels, die op het plein over
en weer vloeren. Zii wierp zich op den man,
die op den grond in zën bloed baadde, hief
hem op met de kracht der vertwëfeling en
droeg hem in 't slot. In veiligheid gekomen
verloor zg haar bewustzën en viel naast
den gewonde neer.
De wonde des ritmeesters werd onder
zocht, het bleek dat hë in de borst getroffen
was. Daar geen arts tegenwoordig was,
werd snel een voorloopig verband gelegd.
»Naar Vrederust,* riep de barones, toen
ze weer bëgekomen was. »Ingespannen,
terstond!* beval ze.
Zg had den eenigen uitweg gevonden,
die open stond en niemand weersprak haar.
Het rëtuig werd ingespannen en de gewonde
voorzichtig naar buiten gedragen. De barones
stapte mede in en een paar oude bedienden
begeleidden haar.
Adalbert,* zei ze tot haar gade, die even
eens instëgen wilde, »uw eer verbiedt u, het
slot en de lieden in het gevaar te verlaten.*
Ja, Adalbert,* voegde Koert er bë, tonze
eereplaats is hier.*
De beide broeders bleven thuis. Door een
achterdeur verliet het rëtuig het slot, gedekt
door de stallen en schuren, zoodat het voor
het oog der boeren verborgen bleef.
Men bereikte zonder ongevallen langs de
eenzame wegen van het bosch het landhuis
van Ür. Fabricius. Deze vond den gewonde,
omvat door de zachte armen der schoone
vrouw, in een toestand van volledige uit
putting, een doode gelgk.
»Red hem, help hem!* riep Emma von
Waltershausen.
»We zullen zien,* antwoordde de arts.
De ritmeester werd in een kamer te bed
gebracht. Hg sloeg de oogen niet op.
»Thans, genadige barones,* zeide de arts,?
behoort hij mjj. Wees zoo goad u in gindsche
kamer te begeven, die de oude Margaretha
voor u ingericht heeft.*
»Moet dat?* vroeg zg.
>Het moet, om zgnentwille en uwentwille.*
Zë verliet, door haar kamervrouw be
geleid, de ziekekamer.
De arts begon zën onderzoek; de oude
Thomas en de bediende der barones stonden
hem ter zgde. De kogel was in de borst ge
drongen, diep in de rechter long.
»Is het doodelëk, docter?* vroeg de rit
meester, thans eerst de oogen opslaande.
»Uw leven ligt in Gods hand,* antwoordde
de arts, »ik wil oprecht zgn, zooals een
docter tegenover een man, die den dood niet
vreest, zën mag. De kogel moet uit uw
lichaam verwëderd worden en het moet
haastig geschieden. Het volgend kwartier
beslist over uw leven.*
»Ik dank u,« zeide Ottokar, >mag ik mëu
schoonzuster zien?*
»Ik breng ze bë u.«
De docter zocht de barones op. Zë poogde
in zgn gelaat te lezen, wat hë te zeggen had.
»Hg sterft is hë reeds dood?*
»Hg leeft!* antwoordde de arts kalm.
»Maar hë moet sterven? En ik ben zëQ
moordenares!*
>Hë wenscht uw genade te spreken. Ik
moet terstond tot een operatie overgaan om
de kogel uit de borst te verwëderen, maar
heb weinig vertrouwen dat ze gelukken zal.
Ik ben volkomen op de hoogte van uw ver
houding tot uw ongelukkigen zwager. Doe
uzelven in de weinige minuten, die ge hem
nog wëden kunt, geen verwëten. Ieder ver-
wgt zou voor hem een vloek zën, waarmee
hg van het leven scheiden moest. Geef më
als moedige vrouw uw hand daarop!*
LAND VAN ALTENfc
VOOR
Slot volgt.)
