Hel Land van Hensden en Lllena, de Langstraat en de Bominelervvaard.
Brieven uit Indië.
FEUILLETON,
DE SLEUTEL.
UitgeverL. J. VEERMAN, Heusden.
M 1579.
WOENSDAG 7 APRIL.
1897.
nu.
U
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden l.Oö.
Franco per post zonder prgsveïhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels SO et. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
De priester deed een kort gebed, waarna
de planken, die meegedragen waren een
voor een schuin tegen den kant, aan welken
het lgk lag, gezet werden, zoodat dit aan
het oog werd onttrokken. De zoons en de
priester kwamen nu uit don kuil naar
bovem en onmiddeljjk daarop begonnen de
koelies dien weder dicht te werpen. Aan
het hoofd en het voeteneinde werd een
paaltje gezet en daartnaschen werd in de
aarde «en geultje gemaakt, waarin verschei
dene ketels en bakken met water, dat uit
de heilige bron van den missigit was ge
schept, werden leeggegoten. Ieder, die er
bjj was, tot de koelies incluis, gooiden er
water op, doch het was zeker al mooi ge
noeg dat wjj er bij waren, ten minste wij
kregen ketel noch bak in handen. Zoodra
allen gegoten hadden, kwamen de hooge-
priester en de huispriester en wierpen ieder
een bak vol met bloemen in die geul. Ver
volgens deed de huispriester nog een vrjj
lang gebed op het graf, waarbjj de geheele
menigte soms enkele woorden herhaalde en
daarmede was de plechtigheid afgeloopen.
Van het kerkhof gaat ieder zijns weegs en
ook wjj maakten, dat we weg kwamen, ten
einde niet meer in de noodzakelijkheid te
wezen om rnet hoogepriesters, djuksas, pat-
tihs of hoe die hoogwaardigheidsbekleders
verder heeten mogen, handjes te moeten
wisselen. Terwjjl zjj het heilige water uit
goten over het graf der radenajo.\ zullen
weinigen gedacht hebben, dat er drie onder
hen waren, die 24 uren later ook reeds aan
den schoot der aarde zouden zjjn toever
trouwd. Den volgenden morgen werden als
slachtoffers van de verradeljjke ziekte de
hnispriester, de verpleger, die de radenajoe
had geholpen, en een oppasser, die be
hulpzaam geweest was, toen het ljjk ge-
wasschen werd, eveneens naar hnnne laatste
rustplaats gebracht.
Maar nu is alles nog niet klaar en moeten
de gebeden nog volgen. Die gebeden hebben
plaats in het sterfhuis op den 3den, den
lOden, den 30sten, den lOOsten en den
lOOOsten dag na het overigden. Daartoe
worden alle bloed- en aanverwanten en alle
vrienden en bekenden uitgenoodigd en daar
bij worden dan lijkmalen gehouden, doch
die malen worden telkens minder. Op den
3den dag wordt zoo wat van alles gegeven
en dan komen ook de meesten, op den lOden
dag is het al veel minder, op den 30sten
dag krjjgen de bidders nog alleen wat thee
en een blaadje sirih, op den lOOsten dag
wordt niets meer gegeven en op dan lOOOsten
Novelle van ERNEST JOUBERT.
Men vormde een kring om ons heen.
Men wist, dat ik een goed speler was. De
geschiedenis van D. was bekend. Men voor
zag een drama, voor het geval hg verloor,
en hg verloor vreeseljjk. Weldra vroeg hg
om te mogen spelen op zjjn eerewoord. Ik
had geen reden om te weigeren. Stond het
geschreven, dat D. geen enkele partjj zou
winnen? Des ochtends te drie nar was hjj
mjj honderdduizend francs schuldig. Toen
eerst hield hjj op. Het was zijn geheele
vermogen, dat bjj voor de tweede maal
had verspeeld. Ik zag hem aan: hjj poogde
kalm te schgnen, maar zjjn verschrikkeljjke
bleekheid getuigde van den angst, die hem
overmeesterde. Ongetwjjfeld dacht hjj aan
zjjn woning, waar thans eene jonge vrouw
zat te wachten, die niet meer zou vergeven.
Het was gedaan met zjjn geluk. Hg was
totaal verloren!
De smart van den armen man deed mjj
pjjn. Ik gevoelde mjj beschaamd over mjjn
winst en besloot er niets van op te eischen.
Ik wilde hem mjn besluit mededeeien, toen
dag denkt gewoonlijk niemand meer er aan,
dat de Koran nog een gebed voorsehrjjft.
Het Mahomedaansche geloof hecht zeer
aan geesten en onderscheidt geesten, die
goed en geesten die kwaad gezind zijn, met
welke laatste het nu maar zaak is om goede
vriendjes te bljjven. Die geesten omzweven
natunrljjk ook de graven der afgestorvenen
en ten einde die nu goedgunstig te stemmen
wordt tot aan den 30sten dag, iederen mor
gen eten op het graf gebracht, bjjv. een
schaal met rijst, en een flesch klapperwater.
Als die kwade geesten dan komen, vinden
ze wat te eten en te drinken en de priesters
zijn wel zoo slim om te zorgen, dat een en
ander 's morgens verorberd is. Die priesters
zjjn de pest voor de Indische maatschappij
en men kan bjjna zeker zijn, dat als hier
©f daar bjj de bevolking eenige gisting merk
baar is tegen het Hollandsche bestuur, dit
op aanstoken is der priesters. Men onthoude
echter, ten einde verkeerde gevolgtrekkingen
te voorkomen, dat er een hemelsbreed ver
schil is tusschen priesters naar het Chris
telijk en priesters naar het Mahomedaansche
geloof. De eerste de beste slampamper, die
te dom en te lui is om iets uit te voeren
wordt priester of hadji, zoodra hjj een bede
tocht naar Mekka gedaan heeft en nn ver
laten jaarljjks honderden van die aspirant
hadjis Java, zoo gezegd om naar Mekka
te gaan, dia niet verder komen dan Singapore
en die komen dan als priester terug. Hij
heeft dan een reuk van heiligheid, hij mag
niet meer werken, doch leeft dan verder op
kosten der bevolking, voor welke bij bidt
en andere ceremoniën doet en die lieden
nn kunnen door het overwicht, dat zjj op
de bevolking hebben, gevaarljjk zijn. De
hoogepriester bij iederen missigit is ook zulk
een hadji, doch die wordt door het gouver
nement erkent en die heeft zitting en ad-
viseerende stem in den landraad, zooveel
als in Holland de arrondissements recht
bank. Deze priester, penggoeloeh genaamd,
heeft daarin zitting om den inlanders een
soort van vertrouwen in te boezemeH, dat,
wanneer ze wegens het een of ander mis
drijf veroordeeld worden, zulks rechtvaardig
is, want de hoogepriester is er bjj en die
zou geene onreehtvaardigheden dulden.
Zachtmoedig zijn die priesters, landraad
leden niet, daar zjj zich moeten houden aan
het strenge Mahomraedaausche recht, dat,
evenals het Oude Testament, de leer huldigt
van »Oog om oog en tand om tand.c
Eenigszins uit respect voor den dienaar
Gods? wordt bjj de berechting eener zaak
diens oordeel het eerste gevraagd en bjj
diefstal bjjv. zal dat luidenafkapping der
rechterhand. Deze straf wordt natuurljjk
voorwerp te voorsehjjn haalde, zich tot mjj
overboog en met gesmoorde stem, doch ter
wijl ieder het kon verstaan, deze woorden
letterljjk zei: «Zie laar de sleutel der kamer
van mijne vrouw. Ik sta u haar af, als ik
verlies, en .wil spelen tegen hetgeen ik heb
verloren.*
Een verward gemompel «teeg op, en
zjjne buren verwijderden zieh met walging
uit D.'s nabjjheid.
Ongevoelig voor die betuigingen van
minachting, legde D. den sleutal op de tafel
neer, en zeide: Vindt u het goed, meneer?*
Wat er op dat oogenblik in mjj om
ging, ik ben er mjj eerst later bewust
van geworden. Eerst was het eene opwel
ling om hem zjjn sleutel naar het hoofd
te slingeren. Toen gaf de vrees om haar,
die ik liefhud, weer te zien terngkeeren
naar dien ellendeling, mjj kracht om mjjne
walging te overwinnen. En dan, waa
neer ik alles moet bekennen ik was
halfdronken, ook door den demon van het
spel. Maar al die gevoelens vereeBigden
zich toen in een geweldigen roes. Ik dronk
in één slok een grooten punchbowl leeg
en de kaarten nemende, plaatste ik ze vóór
en zeide: »U geeft.*
De laatste partjj begon. Alle stemmen
zwegen om ons heenmen hoorde niets
dan het schuivelen der kaarten. Alsof de
om hem langer te
fortuin het
mcê was
niet, toegep ist, doch dan wordt beraad-laag 1
en eene, gevangenisstraf in of buiten den
ketting voor zoo en zooveel tijd opgelagd,
zoodat de misdadiger ten slotte bljjde is er
nog zoo genadig af te komen en den hemel
dankt dat hem straf wordt opgelegd door
de Hollandsche justitie iu plaats van door
zjjne eigen priesters. -
Werken mogen die hadjis niet meer en
toch moeten ze leven, bjj gevolg zjjn ze
kpstgangers van de aroeideude bevolking
geworden en om na op hun gemak van
alles genoeg te krjjgen, gaan zjj als volgt
te werk. Zjj worden zoo wat tusschen persoon
tusschen werkgever en werkzoeker, n.l. zij
bezorgen den inlanders werk en die inlanders
betalen daarvoor een derde gedeelte van hun
loon. Verdient dus de inlander 30 ets. per
dag (het gewone dagloon) dan krjjgt de
hadji daarvan 10 ets. en heeft hij nu maar
3 of 4 nieuschen die hij helpt, dan is hij
zelf geborgen en doet absoluut niets. Die
werklieden behoeven dan niet hunne ge
regelde gebeden daags te doen, dat doet de
hadjih voor hen.
Er wordt in de Indische bladen en tijd
schriften veel over geschreven, dat het
gouvernement die bedetochten naar Mekka
eenvoudig moest verbieden of althans den
terugkeerenden hadjihs de weder toelating
in de koloniën moest weigeren, doch wij
zijn nog niet genoeg met Indisehe toestanden
op de hoogte om ook daaromtrent een
oordeel te kunnen uitspreken.
Men weet, dat een zeer groot aantal
Chineezen zich door geheel Indië heen ge
nesteld heeft en langzamerhand eene macht'
geworden is, waarmede rekening gehouden
moet worden. Wel bestaan er voor hen nog
string® bepalingen, doch zoo streng als
vroeger wordt daaraan niet meer de hand
gehouden. Zoo heeft men in iedere stad
eene zoogenaamde Chineesche wijk, buiten
welker grenzen geen Chinees mag wonen,
maar het gebeurt nn vaak, dat een rjjke
zoon van het hemelsche rjjk daarbuiten een
huis laat, bouwen en dan den resident ver
zoekt hem vergunning te geven daarin te
gaan wonen en dus ten opzichte van zijne
familie eene uitzondering te willen maken
op het reglement. Op zich zelf is er niets
tegen om dit toe te staan, doch door die
vergunning krjjgt een geheele Chineesche
familie vergunning en eenige geslachten
verder kan zulk eene familie heel groot zijn.
De majoor Chinees te Soerabaja, een schat
en schatrijk man, heeft midden in de Euro-
peesche wjjk Simpang (geljjkstaande met
Voorhout of Vijverberg in den Haag) een
kolossaal groot huis laten bouwen, in de
onmiddelljjke nabjjheid van het residentie-
Hebt ge ooit een drenkeling tot het leven
zien terugkeeren? Men heeft een reeds ver-
stjjfd ljjk uit het water gehaald. De warmte,
de wrjjvingen, brengen er het leven in
terug. Hjj begint weer te ademen, zjjne
oogen zien, zijne ooren hooren; eindeljjk
beweegt hjj zich, staat op, loopt, en het
bloed kleurt weer zjjn wit gelaat.
D. was dien drenkeling geljjk. Op zijn
gelaat, waar straks de worsteling van eene
zieltoging was te ontwaren, kwamen weer
gloed en tiat, en zijn hart begon weer
geregeld te werken. Hij was als herboren.
Maar één enkele greep een «coup
de vole* bracht mij weer vlot en L).
sidderde; ik had drie punten, evenals hij,
en het was mijn beurt om te geven. D.
nam zjjne kaarten bevend ophg had een
mooi spel, want een glimlach van verlich
ting kwam op zjjn aangezicht.
«Ik heb den heer!* zei D. Dit voor
spelde mg niets goeds, en zjjn tweede
kaart de vrouw deed mij de partij
als verloren achten. Doch daar wendde
plotseling de kans. Nog enkele minuten en
D. moest zich verloren geven.
Ik had gewonnen.
Plotseling kwam er een visioen vóór mjjn
geest, met goudgrijze oogen, schoone blonde
haren, de figuur, die ik gezien had bij
mijn eerste bezoek in de woning «Les
Cecotiers.* fejr kwam als een waanzinnige
-S» Wfh" -"*= !*^|- .m tal
buis, welk gebouw hjj natuurlijk dolgaarne
zou willen betrekken, doch de resident wil
niet van het reglement afwijken en weigert
die vergunning pertinent, doch ook de Chi
nees laat zich niet zoo gauw uit het veld
slaan en heeft een reqnest ingediend bjj den
gouverneur-genera tl. Deze zal waarschjjnljjk
ook weigeren, maar dat is niet heel erg,
de Chinees wacht op een volgenden resi
dent en allicht komt er larer een, die wel
te vinden is om de toestemming te geven,
want wat een Chinees wil, dat geschiedt
ook. Ze dwingen eenvoudig door hun geld,
waarmede ze op zeer slimme wjjze te werk
gaan. Een paar staaltjes daarvan willen we
mededeelen.
De Chineezen trekken hunne grootste
inkomsten uit de opium-smokkelarjj en nu
is het voor hen van het hoogste belang,
om te zorgen dat de lieden, die aangesteld
zjjn om daarvoor te waken, niet al te
oplettend zjjn. Hebben ze den resident of
den assistent-resident, die chef der politie
is, op hunne hand, dan zijn ze klaar en
op die heeren moet dus gewerkt worden.
Buitenland.
Aan de Fransche volks ver tegen woordi-
digers is door de regeering een geelboek
overgelegd, bevattende een aantal bijzonder
heden uit de rapporten der consuls over de
gruwelen in Armenië.
Het geelboek bevat 178 documenten en
loopt over oen tjjdvak van October 1895 tot
November 1896. Liefhebbers van verhalen,
die iemand de baren te berge kunnen doen
rjjz<ün, vinden hier alles wat zjj verlangen
kunnen. Want onmenscheljjk zjjn de gruwe
len waarvan de consuls een beschrjjving
geven.
Te Orfa bijvoorbeeld werden 3000 Arme
niërs vermoord, die de wijk hadden genomen
in de kerk. Toen de moordenaars vermoeid
waren, goten zij petroleum rondom de men-
schenmassa en staken toen alles in brand,
terwjjl vijf Muzelmansche priesters dankge
beden richtten tot Mohamed.
De verslagen der consuls constateeren
tevens, dat in menig dorp de Armeniërs
werden gedwongen tot den Islam over te
gaan; op andere plaatsen werden-na de
moorden de Armenische vrouwen als sla
vinnen verkocht, wat door de Ottomaansche
overheid zonder tegenspraak werd toege
laten.
De overheid heeft daarentegen geen deel
aan de moorden genomen en deze noch
openljjk, noch in het geheim aangemoedigd.
De kunstenaarswereld heeft weder een
groot verlies te betreuren in het overigden
zonder iemand te durven aanzien en ik vloog
heen, blootshoofds, uit den »Cercle de
France.* Ja zóó lafhartig was ik!
De verheven pracht van den Opsterschen
nacht bracht mjj tot mezelf. De groote
tropische bloemen verspreidden in de ver-
frischte lucht hare zoete geuren. Toen stond
ik stil en gevoelde mij, voor de eerste maal
op dien avond, in staat om een weinig na
te denken.
«Was die vrouw eene slavin, een koop
waar, dat ik haar aldus voor geld had
verkregen
Thans stond mjjn schandeljjk gedrag mjj
dnideljjk ea helder vóór den geest. Ik had
een afschrik voor mijzwlf en ik vloog heen,
als een betrapte strnikroover. Ik kwam op
de plek der rivier, waar een sloep lag ge
meerd. Ik maakte den wachter wakker,
en liet mg aan boord van den »Goëland,«
die den volgenden dag met den gouverneur
zon vertrekken, brengen, om mg tegen
mezelf te beschermen.
Het was niet zonder moeite, dat ik, een
uur later, toen de «Goëland* het anker
lichtte, afscheid nam van Saint-Louis. Toen
ik de woning van D. tegen den zacht-
blanwen gezichtseinder zag afgeteekend, had
ik moeite om rnjjue tranen te weerhouden.
Ik begaf mg haastig in mijn hnt om nit
te weenen waarom zoa ik het niet be
kennen? Alleen met de herinnering aan
haar, die ik niet zou weerzien en die ik
van den wereldberoemden komponist Johs.
Brahms. Op den 3en dezer is hij te Weenen
gestorven.
De proeven die professor Nocard aan
de veeartsenijschool te Alfort-Ville bij Parijs
genomen heeft met Koch's tuberculine,
hebben zoo gunstige uitkomsten opgeleverd,
dat de Minister Méline binnenkort een wets
ontwerp zal indienen, waarbij de veehouders
en zuivelbereiders verplicht zullen worden
hun vee aan een tuberculineproef te onder
werpen.
De Duitsche regeering heeft bjj de re
geering der Fransche republiek verzet aan-
geteekend tegen de proclamatie waarbij het
landschap Goerma, in de bocht van den
Niger, onder Fransch protectoraat gesteld is.
De Spaansche krijgsoperatiën op de Fi
lippijnen hebben werkeljjk tot verpletterende
nederlagen voor de opstandelingen geleid.
Den 3l8ten Maart trok generaal Lachambre
om de versterkte posities van de rebellen
te Binacajan, Cavite-Viejo en Noveleta heen
en sloot de verbindingen tusschen die drie
centra's af. Daarna wierp hg zich den lsten
April plotseling met zjjn geheele macht op
Noveleta. Tot in de straten dier stad werd
het gevecht voortgezet en daarna werden
ook de andere genoemde plaatsen, onder
het bombardement van het Spaansche es
kader, door de Spanjaarden genomen.
De correspondent van de Daily Mail*
te Kaapstad maakt gewag van twee ge
ruchten. Volgens het eene heeft Engeland
de Delagoabaailjjn voor dertig jaar gepaeht,
tegen een half millioen pond sterling 's jaars;
volgens het andere zullen de leiders van
den Zuid-Afrikanerbond in het Kaapsche
parlement een motie indienen, waarin ver
langd wordt dat Engeland geen oorlog met
de Boeren zal beginnen zonder de goed
keuring van het Kaapsche parlement.
Volgens een telegram van «Central News*
schreef «Ons Land*, het Afrikaner hoofd
orgaan te Kaapstad, over de betrekkingen
tusschen Engeland en Transvaal Vrjjdag
o. a. het volgende: »Wjj hebben inderdaad
goeden grond te gelooven, dat de komende
storm slechts tjjdelijk door twee omstandig
heden opgehouden wordt. In de eerste plaats
hebben de gebeurtenissen op Kreta de aan
dacht der rjjksregeering van Zuid-Afrika
afgewend, maar dit kan spoedig veranderen
als Zuid-Afrika weer op den voorgrond
treedt. Vervolgens heeft de koningin haar
wensch te kennen gegeven, dat er in haar
jubileumsjaar hier geen oerlog zjj. Ware
dit niet zoo, aldus vernamen wjj, 22,000
man Britsche troepen zouden op weg naar
liefhad, zot» ik weder tot kalmte geraken.
De verteller hield op om een slokje nit
zjjn limonade-glas te nemen, dat hem, op
bevel van hertogin Hélène, door een lakei
was gediend.
«Ik zou toch wel willen weten,* zei de
kleine gravin d'Aur, «hoe die mooie me
vrouw D. haar onwaardigen echtgenoot
heeft ontvaDgen
«Zjj hebben elkaar niet weergezien, me
vrouw,* antwoordde de dokter, op ern-
stigen toon.
«Ik heb vernomen, dat D. zich, na mijn
vertrek, in de speelzaal een kogel door de
borst heeft gejaagd. Mevrouw D. heeft dé
geschiedenis gehoord; de minachting heeft
alle liefde voor haren man in haar gedood,
wanneer zjj hem althans ooit inderdaad
heeft bemind. Zjj is te trotsch om hem te
beweneii, heeft men mij vertel 1. Bovendien
ik zal weten wat mjj te doen staat
»U vertrekt dus weer?*
«De volgende maand, mevrouw. Ik heb
behoefte om haar te zien, haar alles te
zeggen. Ik wil mg verdedigen, vergiffenis
vragen, en
De dokter aarzelde, zjjn woorden zoekende
en blozende.
«En besloot hertogin Hélène, met
haar Amerikaansche vrjj moedigheid, «haar
den sleutel terug te geven; maar wanneer
zjj uwe echtgenoot* is geworden, zal dat
niet noodig zijn, is 't wel dokter ?t
mi »e»
Slot. (2
-^.rpVT n i*