He! Land van Heiden en Aliena, de Lan*slraa! en tie Sonnnelervvaard.
DE HADJI.
De aanval op den molen.
M 168T.
FEUILLETON.,
Und van
Uitgever: E. J. VEERMAN, Heusden.
WOENSDAG 20 APRIL
1898.
voob
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprj's: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjsvei hooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Op 27 December 1881 had te Kota Radje
een zeer bjjzondere plechtigheid plaats. Id
1874, hp de tweede expeditie was de Groote
Moskee verwoest en de regeering meende met
het wederopbouwen en ten geschenke geven
van een nieuwe Moskee een daad te ver
richten, die voor de verstandhouding tus-
schen Atjeh en ons, groote en goede ge
volgen zou hebben. In '81 was de Missigit
Raja kant en klaar. In Byzantjjnsch-Moor-
schen stijl, uit metselsteen, ijzer en hout in
kruisvorm opgetrokken, rijk versierd met
marmeren trappen, ljjst- en loofwerk, werd
deze prachtige tempel nan de Atjehsche
priesterstand overgedragen als vergoeding
voor het verwoeste bedebuis en op kosten
der regeering eenige priesters aangesteld. De
zegenrjjke gevolgen van deze handelwijze
zijn evenwel uitgebleven. De oorlog is sedert
dien tjjd heviger dan vroeger voortgezet en
tot op dezen dag moet Atjeh nog toonen
dat het onze vrjjgevige daad op den prjjs
weet te schatten, dien wjj er voor hoopten
te ontvangen.
Dat is een ven die gelegenheden waarbij
ons Gouvernement zich vergiste in het wezen
van den Islam, den godsdienst der volge
lingen van Mohammed.
De Islam is de heerschende godsdienst in
den Indischen Archipel. Al de volken dez^r
eilandenwereld, Javanen, Soendaneezen, Ma-
leiers, Atjehers, Boegineezen, Makassaren
enz. volgen de voorschriften van den pro
feet van Mekka, voor zoover ze die kennen
en zelfs zjj, die niet nauwgezet volgens den
Islam leven, zjjn niettemin bereid voor die
leer te sterven.
Vijf eeuwen geleden deed deze godsdienst
zjjn intrede in deze streken en verdrong den
ouden Hindoe-godsdienst, het Boeddhisme,
waarvan thans alleen sporen te vinden zijn
in oude tempels en afgodsbeelden. De Islam
heeft de eilanden overstroomd met bede
huizen, kapellen, hoogere en lagere scholen
voor godsdienstonderwijs en is ten allen tjjde
onze ergste vjjand geweest in Neerlandsch-
Indie. Verdraagzaamheid is een deugd, aan
den Islam onbekend. Oorlog tegen de on-
geloovigen is een der eerste voorschriften.
»Overwinning van alle vijanden*, uitroeiing
van de ongeloovigen* wordt onzen Indiërs
op 't hart gedrukt in geschriften, welke uit
Arabië afkomstig en door Hadji's onder de
geloovigen verspreid worden.
(1
De molen van vader Merlier was op
dezen schoonen zomeravond in grooten feest
dos. Op de binnenplaats waren drie tafels
aan elkaar gezet, die wachten op de gasten.
Iedereen wist, dat dien dag de dochter van
Merlier, Fran^oise, verloofd zou worden aan
Dominique, een jongen man, dien men van
leeglooperjj beschuldigde, doch dien de
vrouwen drie mijlen in den omtrek met
schitterende oogen aankeken, zóó goed zag
hg er uit.
Die molen zag er recht vriendeljjk uit.
Hg lag juist in het midden van Rocreuse,
ter plaatse, waar da groote weg een bocht
maakt. Het dorp heeft slechts één straat,
twee rjjen hutten, één rjj aan iederen kant
van den wegmaar daar bjj de bocht
strekken zich weilanden nitgroote boomen
langs den oever der Morelle bedekken den
boden der vallei met prachtige schaduwen.
In geheel Lotharingen is er geen aanbid-
delgker plekje natuur te vinden.
Rechts en links bedekken dichte bosschen,
eeuwen oud geboomte de zachte glooiingen
en vullen den horizont met een zee van
groen, terwjjl naar het zuiden de vlakte
zich Hitstrekt van een wondere vruchtbaar
heid, tot in 't oneindige stukken lands ver-
toonende, doorsneden met levende hagen.
Maar wat vooral de bekoorlijkheid van
Rocreuse uitmaakt, is de frischheid van dit
Deze hadji's vooral zjjn het, die ons gezag
ondermijnen. Hadji noemt men den inlander,
die een bedevaart naar Mekka ondernomen
heeft. Eenmaal in zjjn leven dient een goede
Mohammedaan een reis naar Mekka te doen,
en hoewel vele geleerde Indiërs op verzoek
der Regeering verklaard hebben dat dit geen
verplichting is voor lieden, die zoover van
Arabie afwonen, zijn ze er toch zeer op
gesteld en wordt het ze als groote verdienste
aangerekend.
En aangezien de regeering deze bedevaart
gangers terecht vreesde, werd in 1825 van
elk, die de reis naar Mekka ondernam, de
som van f 110 voor een pas gevraagd.
Daardoor bleef het getal reizigers klein,
aangezien de reis zelf meer dan f 300 eischte.
Doch in '52 werd deze beperkende bepaling
opgeheven en toen begon de stroom ont-
zagljjk toe te nemen. Terwjjl in 1852 het
getal bedevaartgangers 70 bedroeg, meldden
er zich in 1880 niet minder dan 9543 bij
onzen consul in Arabië aan, waarvan ruim
7000 uit Java alleen.
Zoo'n eenvoudige inlander, van de reis
thuisgekomen, is een gewichtig persoon
naar de bedevaart of hadj wordt hjj hadji
geheeten en heeft nu het recht verworven
zonder werken aan den kost te komen. Hjj
heeft in Arabië de taal, waarin de Koran,
d. i. de bjj bel der Mohammedanen, geschre
ven is, een weinig leeren spreken en kent
vele hoofdstukken van dit boek van buiten.
Verstaan doet hij ze niet, hij zegt ze alleen
op waar dat te pas kan komen. Hjj reist
van dessa tot dessa, doet zich ia zijn Ara
bische kleedij, 't welk hij alleen gerechtigd
is te dragen, als een voornaam personage
voor, verricht allerlei too verkunsten tot het
herstel van zieken, prevelt gebeden voor
afgestorvenen en wjjst de geloovigen op
huu verplichting tegenover de ongeloovigen,
die, zooals we reeds opmerkten, niet van
vreedzamen aard zjjn. Op tal van plaatsen
wordt hjj tot dorpspriester verkozen. Voor
een en ander laat hg zich met geschenken
goed betalen.
Daar komt nog bjj, dat vele voorname
inlanders prjjs stellen op een huwelgk van
hun dochter met een geboren Arabier en
deze nog meer dan een gewone hadji in
hooge eere staat.
Deze hadji's vinden alleen op Java 14000
Mohammedaansche godsdienstscholen. Veel
wordt op die scholen niet onderwezen. Het
onderwjjs bestaat uit het op leeren zeggen
groene tapeet in de warmste dagen van
Juli en Augustus. De Morelle stroomt neder
uit de bosschen van Gagny en scbjjnt de
koude aan te nemen van het gebladerte,
waaronder zjj vliet, mijlenlang; zjj geeft
het murmelend geluid, de koele en ver
kwikkende schaduw der bosschen. En zjj
is niet de eenige verkwikking alle soorten
van levend water stroomen onder de bos
schen bij iedere schrede springen bronnen
men voelt, wanneer men de smalle voet
paden volgt, als onderaardsche meren, die
onder het mos doordringen en gebruik
maken van de minste spleten, aan den
voet der boomen, tusschen rotsen, om zich
in kristallen fonteinen te verspreiden. De
klaterende geluiden van deze beken zijn
zoo veelvuldig en sterk, dat zjj het gezaag
der vinken overstemmen. Men zou zich
wanen in het een of ander betooverd park
met watervallen, die van alle kanten neer
storten.
In de laagte zijn de weiden doorweekt.
Reusachtige kastanjeboomen werpen don
kere schaduwen af. Aan den rand (van het
weiland ontrollen zich als 't ware gordijnen
van populieren, met ritselende draperieën.
Twee lanen van reusachtige plataanboomen
loopen dwars door de velden naar bet oude
kasteel van Gagny, dat thans in puinhoopen
ligt. Op dezen voortdurend besproeiden grond
groeit het gras uitermate welig. Als de zon
des middags hare stralen neerzendt, blauwen
de schaduwen, slaapt h3t gras in de hitte,
terwjjl een fiisch koeltje door het gebladerte
raischt.
Daar vervrooljjkte de molen van vader
Merlier de omgeving met zijn geklepper.
Het gebouw, gemaakt van gips en planken,
van hoofdstukken uit den Koran en het
leeren van eenige Arabische formulierge
beden. Niettemin tellen ze m°er dan 200,000
leerl. terwjjl de gouvernementsscholen slechts
25,000 leerlingen hebben.
De hadji is overtuigd dat de overheersching
eener Christeljjke mogendheid niet bestaan
baar is met de uitspraken van den profeet.
Hij steekt die overtuiging niet onder stoelen
of banken, maar Leraart ze aan zjjn vol
gelingen. Er wordt geen oorlog gevoerd,
geen opstand ondernomen, waarin hij niet
de hand heeft. De hadji is de ziel van alles.
Indigche opstootjes en de Atjehsche onlusten
zonden voorlang gestild zijn, wanneer de
hadji niet voortging de bevolking op te
hitsen.
Zjj, die laag neerzien op de zending, mogen
dit alles ter harte nemen. Den Islam in
N.-lDdië kan men, zegt dr. Schroiber, ver
gelijken met kruit en de hadji's met de
lont, die eenmaal dit kruit zal ontsteken.
Er is maar één middel dit gevaar te keeren
den Christeljjken Godsdienst verbreiden.
Onder de 40 millioen zielen telt men nog
geen half millioen christenen.
Buitenland.
Met 47 tegen 39 stemmen en 4 blanco's
heeft de Belgische Senaat het wetsontwerp
waarbjj Nederlandsch en Franscb geljjk
worden gesteld, aangenomen, nadat verschil
lende amendementen waren verworpen. De
meerderheid is dus grooter geweest dan men
verwachtte, en de Vlamingen hadden alle
reden om in Antwerpen, Brussel en elders
feest te vieren. In Antwerpen werden aan
Ooremans serenades gebracht.
Het totstandkomen van de wet, dat nu is
verzekerd, hebben de Vlamingen vooral te
danken aan hun krachtig aanhouden en aan
de houding van den minister van justitie
Begerem, die telkens voor de wet heeft ge
sproken. De scherpste bestrijder was als
altjjd de liberaal Bara.
Bljjkens een mededeeling in den minister
raad heeft Frankrijk al zijn aan China
gestelde eiscben ingewilligd gezien. De voor
naamste door Frankrjjk verkregen conces
sies zijn: 1. verpachting van een baai aan
de Zuidkust van China; 2 afstand van een
spoorlijn, welke Tonking verbindt met
Yunnau-Tou over de Roode Rivier; 3 toe
zegging van China om nooit het grond
gebied, grenzend aan Tongking, te ver
scheen zoo oud als de wereld. Het stond
half in de Morelle, die op deze plaats een
helder bassjjn vormde. Men had gebruik
gemaakt van een sluis, het water viel eenige
meters hoog op het rad van den molen,
dat al draaiende kraakte als de hoest van
een kortademige trouwe dienstmeid, die in
het huis oud geworden is. Wanneer men
vader Merlier op het gevaar wees, schudde
hjj het hoofd, zeggende dat een nieuw rad
luier zou zjjn en niet zoo goed het werk
zon kennen, en hjj kalefaterde het onde
met alles wat hem in handen kwam, met
duigen van een ton, verroest ijzerwerk,
zink en lood. Het rad scheen er vrooljjker
door met zjjn vreemd voorkomen, geheel
bedekt met gras en mos. Wanneer het water
het raakte met zjjn zilveren stroom, werd
het overdekt met paarlenmen zag het
vreemde gevaarte zich bewegen onder een
schitterend snoer van paarlen.
Een groot gedeelte van den molen was
op palen gebouwd. Het water drong door
den houten vloer, en door de gaten ving
men paling en kreeft. Beneden den water
val was het bassjjn helder als een spiegel
en kon men groote visschen zien heen en weer
zwemmen. Een gebroken trap bjj een paal
voerde naar een boot die daaraan was vast-
gemeerd. Een mengelmoes van muurtjes,
balken en daken gaven aan den molen het
nitzicht van een oude ontmantelde citadel,
bewassen met klimop en ander groen. De
dames teekenden in haar album den molen
van vader Merlier uit.
Aan den kant van den weg was het
huis soliedar. Een stevige deur gaf toegang
tot de groote binnenplaats, die rechts en
links door scharen en stallen omgeven was.
vreemden4. toezegging van China om
nimmer het eiland Hainan aan andere
mogendheden af te staan; 5. overeenkomst
betreffende de inrichting van den postdienst.
In het telegram, waarin de Chineesche
regeering haar adhaesie met de Fransche
voorstellen betuigt, komt de merkwaardige
zinsnede voor: Uwe Exc llentie kan de
Fransche regeering madedeelen, dat Frank
rjjk alles wat het verlangde heeft gekregen
door vriendschappelijke onderhandelingen,
zonde r dat het tot oorlogsschepen of ulti
matums zjjn toevlucht heeft behoeven te
nemen.
Volgens officiëele opgaaf zjjn bij de ramp
in de mgn Karolinenglück bjj Boehum den
17en Februari 116 mijnwerkers verongelukt,
en wel 77 verbrand en 39 gestikt. Er
zijn 58 weduwen en 105 kinderen die reGht,
op schadevergoeding hebben.
In een bjjzonder afgelegen hoek van de
Hasenhaide bjj Berlijn, d.i. in een boschje
in het zuiden der stad, dieht bjj het excercitie-
veld van Tempelhof, is een een en-twintig
jarige dienstmeid op afgrjjseljjke wjjs ver
moord. Een misdaad, welke aan de vrou-
wenmoorden te Londen doet denken. Er zijn
menschen, die beweren het meisje met een
sterken grooten man te hebben zien loopen
en zich richten naar die eenzame plek, waar
zjj niets te maken had.
De Zwitersche Bondsraad heeft eenstem
mig het ontwerp goedgekeurd tot waar
borging van de leening van 60 millioen voor
het doorboren van den Simplon.
De toestand van Koning Otto van Beieren
moet met den dag verergeren. Naar men
zegt, weigert hg nu ook voedsel te gebruiken.
De afgezanten van de radicalen hebben
den Koning van Servië kort en goed ver
klaard dat de radicale partjj, als zjj weer
aan 't bewind komt, den ex-koning Milan
onmogelijk langer in 't land kan dulden.
De radicalen hebben daar groot geljjk in,
maar Milan briescht van woede. Hjj beweert,
dat de aanvoerder van de radicalen, Pasjits,
op den verkiezin gsdag in het geheele land
een opstootje tegen het koningsbuis op touw
wil zetten. Men denkt er zelfs over, Pasjits
in staat van beschuldiging te stellen, wegens
majesteitschennis zegt men, ofschoon het
niet dnideljjk is hoe dat kan, want den
Koning heeft Pasjits nooit beleedigd.
Nabij een put bedekte een reusachtige olm
boom met zjjne schaduw de helft van de
binnenplaats. De eenige jjdelheid van vader
Merlier was den gevel iedere tien jaren te
laten witten. Juist was dit geschied en daarom
blonk hjj in de stralen der middagzon.
Sedert twintig jaren was Merlier burge
meester van Rocreuse. Men achtte hem
wegens het fortuin, dat hg had weten te
maken. Men schatte hem op een tachtig
duizend francs, stuiver bjj stuiver bjjeen-
gegaard. Toen hjj Madeleine Guillard huwde,
die hem den molen als huwelijksgift mede
bracht, bezat hg slechts zjjne twee armen.
Doch Madeleine had nooit berouw over
hare keus, zoo aardig had hg de zaken
weten te drijven. Thans was de vrouw dood.
Hij was achtergebleven met een dochter
Frai^oise. Ongetwijfeld had hij nu rust
kunnen nemen en het rad van den molen
in het mos laten slapenmaar dan zou
hij zich te erg verveeld en het huis hem
dood toegeschenen hebben. Hij werkte altjjd,
voor zjjn pleizier. Vader Merlier was toen
een grijsaard met een lange zwjjgende ge
stalte, die nooit lachte, maar evenwel inner
lijk zeer vrooljjk was. Men had hem tot
burgemeester gekozen om zjjn geld, en ook
om de mooie manier, waarop hg wist te
trouwen.
Fran§oise Merlier was juist achttien jaar
oud. Zg ging niet voor een schoonheid in
de streek door, omdat zg tenger was. Tot
haar vgftiende jaar was zg leeljjk geweest.
Men kon niet begrjjpen te Rocreuse, dat
zg de dochter was van vader en moeder
Merlier, beiden zulke stevige menschen. Maar
na genoemden leeftgd kreeg zg, hoewel zg
tenger bleef, een lief figuurtje, het aardigste
Het sncees, dat Engeland in den Soedan
behaald heeft, schjjnt nog schitterender te
zjjn, dan men eerst vermoedde.
Het Eagelsch-Epyptische leger bestormde
onder aanvoering van den sirdar sir Kit
chener bjj de Atbara de legerplaats der
Derwisjen, nadat eerst door zwaar geschut
vuur de tegenstand der slecht bewapende,
doch dapper strijdende vjianden gebroken
was. Ongeveer 3000 Derwisjen werden ge
dood, terwjjl de Engelschen 4000 gevangenen
maakten, waaronder emir Mahomed.
Ofschoon de troepen van sirdar Kitchener
niet verder dan Schendi aan den Njjl en
Dakheïla aan de Atbara voortgerukt zijn,
is de macht van den khalief in het centrum
zelf, Khartoem, geschokt. Khartoem moet
trouwens sinds langen tjjd slechts een bouw
val zjjn en Omdourman een kampement.
Abdullah, de opvolger van den Mahdi, ver
liest gaandeweg meer van zijn gezag over
de talrijke woestjjnstammen, die weder in
goede verstandhouding met Egypte willen
komen.
De Egyptische regeering ziet er das tegen
op den veldtocht voort te zetten en ver
moedelijk zullen de troepen hun zomer-
kwartieren betrekken.
De regeering van Tnrkjje is siads ge-
ruimen tjjd aan het onderhandelen met de
gezanten over de Kreta-quaestie en de
Russische oorlogsschatting. Deze onderhan
delingen worden tegenwoordig mondeling
gevoerd en de gebruikelijke nota's schgnen
afgeschaft.
Er was geen voortgang te bespeuren en
daarom werd er besloten voortaan door tus-
schenkomst van dj drogmans rechtstreeks
met het paleis te onderhandelen, zonder de
ministers op de hoogte te houden. Het mis
noegen tegen de nevenregeering of camarilla
in het paleis wordt steeds heviger, te meer
daar Izzet bey weder zjjn vroegeren invloed
herkregen heeft.
Uit goede bron wordt gemeld, dat de
sultan genoegen zon nemen met de candi-
datnnr van prins George van Griekenland,
als de mogendheden welke deze voorstaan,
hem tegen mogeljjke rustverstoringen zullen
besehermen. Men ziet echter den afloop der
zaak rustig tegemoet, daar men op twee
mogendheden kan rekenen en het bezoak
van keizer Wilhelm verwacht.
Intusschen is de Porte met een nieuwe
candidaat voor den dag gekomen, Alexander
Karatheodori pacha en heeft zij in een
ter werelf. Zjj had zwarte haren, zwarte
oogen en met dat alles zag zjj er uit als
een rooshaar mond lachte altjjd, zg had
kuiltjes in de wangen en een blank voor
hoofd. Hoewel tenger voor het land, was
zg niet magerverre vandaarmen wilde
eenvoudig zeggen, dat zjj geen zak koran
zou kunnen optillen, maar zg werd poezelig
met den leeftgd en zou ten laatste rond
worden en mollig als een kwartel.
Doch de stilzwijgendheid van haar vader
had haar nog jong spraakzaam gemaakt.
Als zg lachte, was het om anderen genoegen
te doen. In den grond was zij ernstig.
Natuurljjk maakte ieder haar het hof,
meer nog om haar geld dan om hare aar
digheid. En zg had eindelij k «en keuze ge
daan, die de geheele streek aanstoot gaf.
Aan den anderen kant van de Morelle
woonde een groote jongen, Dominique Pen-
quer geheeten. Hjj was niet nit Rocreuse.
Tien jaren geleden was hg uit België ge
komen, om een erfenis te aanvaarden van
een oom, die een klein goed bezat aan den
zoom van het bosch van Gagny, vlak tegen
over den molen, op eenige geweerschoten
afstands. Hg was gekomen, zeide hg, om
dit goed te verkoopen, en dan naar huis
terug te keeren. Maar de streek beviel hem,
naar het scheen; althans hij keerde niet
terug. Men zag hem zjjn stuk land be
bouwen en groenten telen, waarvan hg
leefde. Hg vischte, hij jaagde; meermalen
hadden de boschwachters hem bjjna betrapt
en proces-verbaal tegen hem opgemaakt.
O
Wordt vervolgd.
