Rel Land van flensden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Bijgeloof.
De aanval op den molen.
FEUILLETON,
Uitgever: L. J. YEEBMAK, Heusden,
M 1692.
ZATERDAG 7 MEI
1898.
Het
land van
(6
Buitenland.
Wordt vervolgd.
ALTENA-
VOOB
Dit blad versehpnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prpsveihooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Men houdt er nog al eens van om te
spreken over de reuzenschreden, waarmede
de beschaving vooruitgaat; het is echter
maar jammer, dat wij zoo dikwijls op
voorbeelden stuiten, die getuigenis geven
dat het er met dien vooruitgang bjj eeB
groot gedeelte van de bevolking nog maar
treurig uitziet en dat op verschillende
plaatsen tot. op dezen tjjd gewoonten ge
volgd worden, die denken doen aan de
tijden van de meest volslagen onkunde.
Er zjjn weinig gemeenten, die een wei-
nigje van de groote menecheHwereld afge
zonderd liggen, waar niet over sommige
punten het grofste bpgeloof heerscht en ook
In de groote plaatsen, in de zoogenaamde
middelpunten der beschaving, is het bijge
loof op verre na nog niet uitgeroeid.
Men verstond vroeger onder bpgeloof
geheel iets anders dan tegenwoordig. Elk
verkeerd geloof met betrekking tot de God
heid, alle godsdienstvormen, die niet op den
Bjjbel gegrond waren, werden vroeger met
den naam van bjjgeloof bestempeld. Tegen
woordig verstaat men er door die dwaling
van het geloof, welke het natuurljjke met
het bovennatuurlijke met elkander verwart,
zoodat zij nu eens van natuurlijke oorzaken
bovennatuurlijke zaken verwacht en dan
weer natunrljjke gevolgen aan bovenna
tuurlijke oorzaken toeschrijft. Vrees en
eigenbaat zijn zeer bevorderlijk voor het
bpgeloof, daar zij tot eenzijdigheid leiden
en het verstand bedwelmen. Het bpgeloof
kan zijn van godsdienstigen en van natuur
kundigen aard.
Het eerste bepaalt zich tot het gebied
der geesten en koestert van hun toestand
en van hunne betrekking tot de zinnelijke
wereld denkbeelden, die in strijd zijn met
rede en ervaring. Het is de bron van af
goderij, werkheiligheid, geloof aan de kracht
van sommige plechtigheden en van het
geloof aan verschijningen en spoken. Het
natuurkundig bpgeloof hecht waarde aan
de werking van geheimzinnige teekens en
verborgen natuurkrachten en heeft in zijn
gevolg de sterrewichelarij, de kaartleggerij,
het voorspellen van de toekomst in het
algemeen en de tooverp.
Het is bekend dat er zelden eene week
voorbjj gaat, dat wij in de nieuwsbladen
i 1 nu ■i«i
Het was dus beslist; de terechtstelling
zou plaats hebben. De twaalf manschappen
bleven daar tien minutende stem van
Dominique bleef duidelijk hoorbaar; hp
scheen heftig te weigeren. Eindelpk kwam
de officier er uit, sloot de deur met een
harden slag en zeide:
»'t Is goed. Denk er over na Ik geef
u tjjd tot morgenochtend.
En met een gebaar liet hp de twaalf
manschappen inrukken. Frargoise bleef ver
bijsterd. Vader Merlier, die altjjd door zjjue
ppp had gerookt, keek eenvoudig nieuws
gierig naar het peloton en nam haar bp
den arm met vaderlpke teederheid. Hp
bracht haar in hare kamer.
»Houdt u kalme, zeide bij tot haar,
tracht wat te slapen Morgen worit
bet weer dag en wjj zullen zien.c
En weggaande sloot hp de deur. Hij had
tot stelregel, dat de vrouwen tot niets deugen
en alles bederven, wanneer zij zich met
ernstige zaken bemoeien. Evenwel Fratgoise
ging niet slapen. Zjj bleef lang op haar bed
zitten en luisterde naar de geluiden in het
huis. De Duitsche soldaten, op de binnen
plaats gelegerd, zongen en lachtenzij
moesten eten en drinken tot elf uur, want
het lawaai hield geen oogenblik op. In den
molen zeiven weerklonken zware schreden,
ongetwpfeld van de schildwachten, die af
gelost werden. Maar vooral trokken hare
niet een sffiallje van bijgeloof lezen. Wij,
die het lezen, lachen er om, maar zij, wien
het aangaat, zijn vol vertrouwen op hunne
goede zaak. Onlangs vernamen wij dat in
Gorcum eene vrouw geregeld zitting houdt,
om de menschen de toekomst te voorspellen.
Ook lazen wij van een kind dat door eene
heks was betooverd, dat ziek was'geworden
en daarom onttooverd moest worden. Dit
feit heeft zoo dikwjjls plnats dat wjj kunnen
volstaan met het in het algemeen te be
spreken. De kenteekenen, waar aan men
zien kan dat een mensch betooverd is, zijn
doorgaanseene langzaam toenemende on
gesteldheid, waarbjj natgurlpk geen genees
heer gehaald wordt; als er toovrjj in het
spel is, kan die er toch niets aan doen.
Het bewjjs van de betoovericg wordt dan
gezocht. Dit bestaat in 99 van de 100 ge
vallen daarin dat het hoofdkussen of de
peluw van den patient wordt opengemaakt.
Wil het geval dat dit niet altijd behoorlpk
geschud is, dan zijn de veeren dikwjjls op
de wonderlijkste wpze in elkander gedraaid
ringen, kransen, soms wel figuren, waarin
men, geholpen door de verbeeldingskracht,
een of ander dier meent te ontdekken, zjjn
aanwezig en het bewjjs van de betoovering
is geleverd. Nu schiet er nog over, de heks
(want stilzwijgend wordt verondersteld dat
het eene vrouw moet zjjn) te ontdekken.
Een der zake kundige wordt er bij gehaald
de deur wordt dichtgedaan, een pot met
water wordt aan de kook gebracht, een
kip. bjj voorkeur een zwarte, wordt levend
in het kokend water geduwd, een paar
geheimzinnige woorden, eene zoogenaamde
bezwering, wordt door den deskundige uit
gesproken wie op dat oogenblik aan de
deur komt of er langs gaat, is de schuldige
en wordt dikwjjls zwaar mishandeld, wan
neer geen toevallige omstandigheden het
verhinderen.
In sommige streken van ons land zoekt
men een drenkeling op de volgende wjjze
Men laat eene brandende kaars op het water
drijven, een paar mannen in een schuitje
volgen de drjjvende kaars. Het volksgeloof
zegtzoodra de kaars bij of boven het lijk
komt, gaat het licht onmiddellijk uit, en de
mannen in het schuitje kunnen het ljjk op
halen, de kaars heeft hun de plaats aan
gewezen. Ruim 30 jaar geleden was dit ge
loof nog heerschende in onze groote steden
de »Navorscher« vertelt van zulk een geval
aandacht de geluiden, die zjj opving uit
het vertrek, dat zich onder hare kamer
bevond. Meermalen ging zij op den grond
liggen en legde het oor tegen den vloer.
Dat vertrek was juist hetgeen, waarin men
Dominique had opgesloten. Hjj liep stellig
van den muur naar het venster, want zjj
hoorde langen tijd het regelmatig geluid
van zjjne voetstappendaarop werd het
stilhjj was dus ongetwijfeld gaan zitten.
Ook elders hield het rumoer opalles was
dus in slaap. Toen het huis haar in rust
toescheen, opende zjj zoo zacht mogeljjk
het venster en leunde er uit.
Buiten was de nacht helder en zoel. De
kleine schjjf van de maan, die onderging
achter de bosschen van Sauval, verlichtte
het land met het schjjnsel als van een nacht
lampje. De lange schaduw der groote hoo
rnen teekende zich op de weilanden af, terwjjl
het gras op open plaatsen zacht scheen als
groen fluweel. Maar Frangoise gaf weinig
acht op de geheimzinnige bekoorlijkheid van
den nacht. Zjj bestudeerde het land en zocht
naar de schildwachten, die de Duitschers
van dien kant hadden moeten uitzetten. Zij
zag duideljjk hunne schaduwen zich aftee-
kenen lams den oever der Morelle. Een
enkele stond voor den molen, aan den an
deren kant van de rivier, nabij een wilg,
waarvan de takken in het water hingen.
Frasgoise n hem duidelijk onderscheiden.
Het was een lange knaap, die onbewegeljjk
stond met het gezicht naar de lucht, droo-
mend als een herder.
Toen zij alzoo zorgvuldig het terrein ver
kend had, ging zij weer op haar bed zitten.
Zjj bleef er een uur, diep in gedachten ver
zonken. Daarop luisterde zij op nieuw: het
huis was doodstil. Zjj keerde naar het venster
te Amsterdam. In 1860 had een dergerljjk
geval te Haarlem plaats.
Bekend is het, hoevele menschen er op
tegen hebben met 13 personen aan tafel te
zitten. Zelfs velen, die zich tot de verlichte
lieden rekenen, zouden voor geen geld ter
wereld gast zjjn aan zulk een maaltijd, nog
minder zulk een maaltjjd bjj zich aan huis
willen hebben. Men denkt, dat dit bjjgeloof
zjjn oorsprong heeft in het aanwezig zijn
van 13 personen aan dezelfde tafel, toen
Jezus den laatsten maaltijd gebruikte met
zjjne jongeren. Sedert dien tjjd heeft men
in dat geval een noodlottig voorteeken ge
zien.
Op Vrjjdng eene gewichtige zaak begin
nen, in het huweljjk treden, op reis gaan,
enz. wordt door velen zorgvuldig vermeden
de Vrjjdag staat met een zwarte kool bjj
hen aangeteekendhetgeen op dien dag be
gonnen wordt, kan nooit een goed einde
nemen.
Vooral visschers en varenslieden in het
algemeen, hechten veel aan voorteekenen.
De visschers op de oostkust van Schotland
zullen nooit in zee steken, als zij op den
weg van huis naar hun vaartuig een hond
tegen komen. Zjj gaan dan liever onmid
dellijk terug om eenige oogenblikken later
of den volgenden dag hun geluk nog eens
te probeeren. In sommige streken heeft het
tegenkomen van eene vrouw dezelfde ge
volgen. Ook wordt het bjj velen voor zeer
onheilspellend gehouden, als een van de
lieden aan boord, het woor 1 varken of zwijn
in zjjn mond neemt en over dit dier begint
te spreken.
Was er vroeger een moord gepleegd, en
was de dader niet ontdekt, dan moesten bjj
de begrafenis alk aanwezigen langs de lijk
baar gaan en met hanne hand het ljjk aan
raken wanneer de moordenaar het ljjk aan
raakte, kwam er onmiddelljjk bloed uit de
wonde. Dit was een onwrikbaar volksgeloof,
waarvan tot op heden in verschillende stre
ken nog sporen over zjjn.
Het omgooien van een zoutvat, het spelen
met messen aan tafel, het leggen van een
mes met de scherpe zjjde naar boven, dat
zjjn alle slechte voorteekenen, die onver-
mjjdeljjk twist aanduiden, en waarvoor velen
doodeljjk bang zijn. Het huilen van een
hond, het zitten van een uil op iemands
huis, het vallen van een spiegel van den
wand, dat zijn voorbeduidselen van iemands
terug en keek naar buiten maar ongetwijfeld
scheen een der hoornen van de maan, die
nog achter de hoornen scheen, haar hinder-
ljjkalthans zjj ging weer wachten. Ein-
deljjk scheen haar het oogenblik gekomen.
De nacht was geheel zwart, zjj zag de
schildwacht niet meer aan den overkant, het
land strekte zich uit als een zee van inkt.
Zij spitste het oor een oogenblik en nam
een besluit. Er was langs het venster een
jjzeren ladder, staven in den muur gemetseld,
die liep van het rad naar den zolder en die
vroeger den molenaar diende om naar het
raderwerk te kjjkenlater was de inrichting
der machines veranderd en de ladder al lang
verdwenen onder het dichte klimop, dat
deze zjjde van den molen bedekte.
Fraugoise stapte dapper over de ballu-
strade van het venster, greep een der
jjzeren staven en was buiten. Zij begon naar
beneden te klimmen. Hare rokken hinderden
haar erg. Eensklaps raakte een steen vau
den muur los en viel met een klinkend
geluid in de Morelle. Zjj hield stil, door
een ijzige huivering bevangen. Maar zjj
begreep dat de waterval met zjjn onop-
houdeljjk geklater op een afstand alle ge
luiden verdoofde, die zjj kon maken, en zij
daalde stoutmoediger af, met den voet het
klimpop bevoelend en naar de sporten zoe
kende. Toen zjj ter hoogte was van de
kamer, die Dominique tot gevangenis diende,
hield zjj op. Een onvoorziene moeilijkheid
deed haar bjjna al haar moed Teritezën;
het venster van het lagere vertrek was niet
juist onder dat van hare kamer gemaakt;
het week af van de ladder en toen zjj de
hand uitstrekte, voelde zjj niets dan den
muur. Moest zjj dan weer opklimmen zonder
haar plan volvoerd te hebben? Hare armen
dood, bij welker echtheid velen zouden zwe
ren. Doorgaans bewjjst men het ook, omdat
als het voorteeken uitkomt, men er gewoon-
ljjk veel gewag van maakt, en als het geen
zoogenaamde gevolgen heeft, dan doet
men er het zwjj»en toe, evenals men zwjjgt
over elke niet uitgekomen voorspelling. De
profeet zelf zwjjgt natuurlijk, de anderen
denken er niet meer om.
In onze dageljjksche gesprekken komt
nog veel voor, dat aan vroeger bjjgeloof
herinnert: o.a. het jeuken van de palm der
hand, dat ontvangen van geld voorspelt
het jeuken der neus, dat goedkoope boter
profeteert; het hebben van gelnk en onge
luk bjj het spel, voornameljjk bjj het kaart
spel, het stappen met het verkeerde been
uit bed en misschien nog wel honderd
andere.
Moeten wij zeggen, dat wij lang nog
niet van alle bijgeloof vrij zjjn: wjj kun
nen er bij voegen, dat we toch hard voor
uit gegaan zjjn op dat gebied. De spook-
vert ellingen zjjn verdwenen uit de kinder-
k amers en het geloof aan werkeljjke spoken
is bij verreweg de meesten ook verdwenen,
en onbewust schaamt men zich voor bjjge
loof, zoo dat men het zoekt te vergoeljjken,
of lachende en bevende tegelijk zjjne meening
er over zegt. Het verminderen van het bij
geloof is de toetsteen van de roortschrij-
dende ontwikkeling van een volk.
Te Gross-Salze zijn twee slagersknechts
in hechtenis genomen, onder de verdenking
dat zjj den moord op het meisje Günther
in de Hasenhaide hebben gepleegd. Op den
een, die valsche papieren bij zich had en
zeide dat hjj Emil heette, schjjnt de be
schrijving van den man dien getuigen het
laatst met het meisje gezien hebben, te
passen.
Het is de politie te Bucharest dezer dagen
gelukt een belangrjjke rechterljjke dwaling
te ontdekken. In Maart 1892 werden aldaar
de waard en de waardin uit een tapperjj
vermoord. De Rechtbank veroordeelde drie
personen wegens dit misdrjjf onder ver
zachtende omstandigheden gepleegd, tot zes
jaren gevangenisstraf. De straftijd was bjjna
geëindigd en daar ontving de politie een
anoniem schrjjvan, waarin gezegd werd, dat
zekere vrouw de ware moordenaars van het
werden moe, het gemurmel der Morelle
onder haar begon haar duizelig te maken.
Toen trok zjj kleine stukjes pleister van
den muur en wierp ze tegen het venster
van Dominique. Hjj hoorde het niet; mis
schien sliep hjj. Zjj krabde in den muur,
hare vingers werden ontveld. Hare krachten
waren te uitgeput en zjj meende achterover
te vallen, toen Dominique zachtjes het
venster opende.
»Ik ben het,* fluisterde zjj. »Grjjp mjj
spoedig, of ik val.*
Hjj greep haar, terwijl hjj zich over boog,
en bracht haar in zjjne kamer. Daar begon
zjj te schreien, haar snikken onderdruk
kende, opdat men het niet zou hooren.
Eindelijk dwong zjj dooreen uiterste krachts
inspanning tot kalmte.
>Ben je opgesloten?* vroeg zij met zachte
st m. Dominique nog verbaasd haar aldus
te zien, wees eenvoudig naar de dear. Van
den anderen kant hoorde men snurken;
de schildwacht moest voor den slaap be
zweken zjjn, en zich op den grond voor
de deur hebben neergelegd, met de gedachte
dat de gevangene op die manier niet kon
ontsnappen.
»Je moet vluchten,* hernam zjj levendig.
Ik ben gekomen om je te smeeken te vluchten
en afscheid van je te nemen.*
Maar hij scheen haar niet te hooren. Hij
zei telkens:
»Hoe, ben jij het, ben jjj hetO, wat
heb je me schrik aangejaagd! Je hadt het
wel met den dood kunnen bekoopen.*
Hjj greep hare handen en kuste ze.
>0, wat heb ik je lief, Frangoise!
Je bent even moedig als goed. Ik was
maar voor één ding bang, n.l. te sterven
zonder dat ik je weergezien had Maar
bovengenoemd echtpaar kende. De recherche
onderwierp deze vrouw aan een scherp ver
boor en ze noemde dan ook de personen
die zjj voor daders hield. Dezen, in arr?st
genomen, legden weldra een volkomen be
kentenis af. De >Neue Freie Presse* zegt,
dat er geen twjjfel meer kan bestaan of zjj
zijn de werkelijke daders. De Rechtbank
heeft terstond last gegeven om hen, die thans
voor dit misdrjjf gevangen zitten de één
is reeds in de gevangenis overleden te
beschouwen als in preventieve hechtenis te
zijn en de zaak wordt ernslig onderzocht.
De Oo8tenrjjksche Pers bemoeit zich druk
met het geval en meent, dat deze zaak tot
waarschuwing en leering kan dienen in de
Dreyfusaangelegenheid.
De koning van Zweden en Noorwegen
heeft de wet, den 2ln April door het
Noorsche Storting aangenomen, waarbij aan
alle burgers boven de 25 jaar het stemrecht
wordt verleend, bekrachtigd.
Mevr. Nicholls te Londenbeklaagd
gelijk vroeger is gemeld van hat ver
oorzaken van den dood harer dienstbode,
ten gevolge van verwaarloozing, gebrekkige
voeding en mishandeling, is veroordeeld tot
zeven jaren tuchthuisstraf.
Graaf Alexander Wielopolski, die tot den
hoogsten Poolschen adel behoort, is tot zes
maanden vestingstraf veroordeeld, omdat hjj
in December den sehrjjrer Wydzka in een
duel heeft doodgeschoten.
Te Newcastle, in Nieuw-Zuid-Wales,
dreigt een algemeene werkstaking uit te
breken onder de mjjnwerkers. De werklieden
verlangen stipte toepassing van de wetteljjke
voorschriften, die de directiën volgens hun
zeggen niet ten uitvoer kunnen leggen
wegens gebrek aan werktuigen. Het mini
sterie van den mjjnbouw oefent nu pressie
uit op de eigenaars der mjjnen.
De gisting onder 't volk in Italië wordt
angstwekkend. Telkens botsingen van mui
ters met de troepen, met name te Figline
Yaldarno en Piacenza, waar dooden vielen
en gekwetsten.
De militie van '73 is onder de wapens
geroepen.
Bjj koninklijk besluit zpn de rechten op
graan tot den 30en Juni geschorst.
nu ben je er, en nu kannen ze me dood
schieten. Als ik een kwartier met je alleen
ben geweest, ben ik bereid.*
Langzamerhand had hjj haar op zjjn
schoot getrokken en zjj leunde haar hoofd
tegen zijn schouder. Het gevaar bracht hen
tot bezinning. Zjj vergaten alles in deze
omhelzing.
»Ach, Frangoise,* hernam Dominique
met een vleiende stem, »'t is vandaag Heilige
Lodewijk, de zoo lang verwachte dag van
ons huweljjk. Niets heeft ons kunnen schei
den, daar zpn wjj nu met ons beiden, ge
trouw aan de afspraak. Is 'tniet? Is het
nu niet de morgen van het huwelijk?*
>Ja, ja, herhaalde zp, de morgen van het
huweljjk.*
Zjj wisselden huiverend een kus. Maar
eenklaps wikkelde zjj zich los: de vreeselpke
werkelijkheid stond haar voor oogen.
»Je moet vluchten, je moet vluchten,*
stamelde zp. »Laten we geen minuut ver
liezen.*
En toen hjj de armen in de duisternis
uitstrekte, om haar weer te omvatten, riep
zjj op nieuw:
>0, ik bid je, luister naar mjj. Als jjj
sterft, sterf ik ook. In een uur zal het dag
zjjn. Ik wil dat je aanstonds gaat.*
Toen zette zp hem snel haar plan uiteen.
De jjzeren ladder liep tot het rad; daar
zou hjj van de schepraderen gebruik kannen
maken en in de boot klimmen, die in een
inham lag. Gemakkeljjk zon hjj den anderen
oever kannen bereiken en ontsnappen.
>Maar daar moet een schildwacht staan,*
zeide hp.
>Een enkele, aan den voet van den eersten
wilg.*
