ltd Land van Heiisden en Allena, dc Langstraat en de Soninielerwaard.
Vrede.
Een Vrouwenhater,
FEUILLETON.
1792.
WOENSDAG 26 APRIL
1899.
land van altena-
voob
Uitgever: I*. J. VEERMAN, Heusden.
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per S maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjsverhooging, Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 ct. Elke regej
meer 7 V. ot. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Nu ons land de eer geniet uitverkoren
te zjjn tot de ontvangst der diplomaten, die
op aansporing van Ruslands Czaar, de komst
van den wereldvrede znllen voorbereiden,
kan het niet anders of we zien de toekoms
rooskleurig te gemoet. 't Is misschien hopen
tegen hoop in, geljjk de schrift zegt, maar
niet waar, wat zou het schoon zijn, indien
eindeljjk de profetie vrede op aarde*, 19
eenwen geleden uitgesproken, vervuld werd!
»Alle menschen worden brosders en zus
ters* jubelt Beethoven in zijn heerlijke
negende sjmphonie en ook bjj is reeds lang
ter ziele en van die broederschap is nog
weinig te bespeuren, 't Is te mooi om te
gelooven, dat 't spoedig in vervulling zou
gaan. Verbeeld u, Frankrjjk en Engeland
afziende van bun veroveringsplannen in
China en el Iers. Cecil Rhodes op de thee
bjj Paul Kiüger, de laatste een vriendschap
pelijk bezoek afleggende bjj Keizerin Vic
toria, al de brave* generaals van 't glo
rierijks Fransebe leger en van alle andere
legers tot den civielen dienst teruggekeerd.
Krupp zjjn kanonnengieterjj sluitende, alle
forten geslecht en de zorg voor onze weer
middelen tot een minimum gebracht, Spanje
de hand reikend aan Amerika en dit vrien -
schap sluitende met de Philipino's: de heele
wereld in vrede arbeidende voor het dage-
Ijjksch brood, ieder zjjn bescheiden deel en
op den rustdag een extraatje, 1 was 'i
maar de gebraden kip, die koning Hendrik
IV zjjn onderdanen zoo gaarne gunde.
Ja, die Hendrik IV was een bjjzonder
man, ook den scboonen droom van een
wereldvrede droomende. »Parjjs is wel een
mis waard* zei bjj bjj zjjn troonsbestijging
en bij ging ven 't protestantisme tot het
katholiek geloof over, overtuigd alleen daar
door den binnenlandschen vrede te kannen
bewaren. Een groot offer bracht hjj daarmee
niet, 't was enkel staatkundig overleg en
zjjn particulier leven toont dat hjj 't met
den godsdienst niet erg nauw nam. Gaarne
had hjj de mogendheden van Europa tot één
grooten statenbond vereenigd, maar
zuiver was zjjn bedoeling niet, daar hjj voor
Frankrjjk de voornaamste plaats in dien
bond reserveerde en Rusland met Tnrkjje er
bnitensloot. En dan moest eerst Duitschlan
en het machtige Habsbnrgsche huis verne
derd worden en dat ging moeiljjk anders
dan door een oorlog. Eerst daarna kon men
met grond verwachten dat de een den ander
niet overvleugelen zou, dat het befaamde
politiek evenwicht bewaard zon big ven. Och,
door Mevr. LA CHAPELLERoobol.
Zoo gingen er vele jaren voorbjj. Zjj moest
hard werken om in de behoefte van zieh-
zelve en den kleine te voorzien.
Geen arbeid was haar te zwaarofschoon
iedereen wat op haar te zeggen had, wilden
de boeren haar des zomers wel graag op
het veld hebben, want zjj was handig en
verbeuzelde nooit haar tjjd. Menige plagerjj
bad zjj te verduren als zjj met het boeren
volk op het land bezig was. Zjj gaf nooit
weerwerk, maar zjj werd steeds stiller, hoog
moedig en bitter, zooals de menschen zeiden
wanneer die twee laatste dingen zóó waren,
was het niet aan haar te wjjten.
Ik was de eenige, die dikwijls bjj baar
kwam en die het altjjd goed met haar
vinden kon. Mjj alleen schonk zjj haar
vertrouwen. Eens, het was in den winter,
was Pieter ziek, het weer was kond en de
brandstof daar, de doofstomme kon het
grove eten, dat Grada hem geven moest,
niet verdragen en zjj was ten einde raad.
Ik was niet rjjk, maar ik stond alleen op
de wereld en veel behoeften had ik niet,
lk vroeg huur om huur te mogen helpen,
't was zoo schoon 1 Hendrik IV en zjjn
groote minister Sully zagen in hun verbeel
ding heel Europa in eendracht knielende aan
de voeten van Frankrjjk. Dat was hun ideaal.
Er is echter niets van gekomen, ook al omdat
er zeer, zeer wereldscbe beweegredenen onder
liepen. De utopist Hendrik werd vermoord,
juist toen hjj aanstalten maakte Dnitsch-
land aan zjjn voeten te brengen en vóór hjj
nog de schemering van den nieawen dag
aanschouwd had.
Men ziet hieruit dat het idee wereldvrede
niet pas in deze dagen geboren werd. Hen
drik IV is bjjna drie eeuwen dood en zelfs
in zjjn dagen was dat begrip niet geheel
nieuw.
We vinden n.l. in de historie van nog
twee eeuwen vroeger een merkwaardig feit
opgeteekend. Op het laatst der 15de eeuw
heerschte er ontzettende verwarring onder
da Duitsche staten en staatjes en keizer
Maximiliaan had geld en troepen noodig
om een oorlog te beginnen tegen de Torken
en den Franschen koning Karei VIII. Dit
nn is niets bjjzonders, de historie der mid
deleeuwen is een aaneenschakeling van
oorlogen, dat die met een oorlog zonde
geëindigd worden was dus niets vreemds.
Wel merkwaardig is echter 't antwoord der
Duitsche staten. Zjj weigerden eenvoudig
bun oppersten landsheer bjj te staan in een
buiten landschen krjjg, zoolang in hun staten
vrede, recht en orde niet teruggekomen
waren. Zjj dwongen den keizer een eeuwigen
landsvrale nit te schrjjven en elke poging
om zich eigenmachtig recht te verschaffen
te straffen. Al heeft die eeuwige landsvrede
iets minder geduurd dan eeuwig ia de
16Ie eeuw stond Duitschland herhaaldeljjk
in vuur en vlam 't is toch opmerkeljjk
dat men toen reeds den zegen van den
vrede wist te schatten en den vorst den weg
voorschreef om daartoe te komen.
Neen, 't idee wereldvrede is niet nieuw,
't is waarschjjnljjk zoo oud als 't menscheljjk
geslacht. Ten tjjde der kruistochten reeds
vinden we pogingen vermeld door den
Paus en de geesteljjkheid genomen om tot
vrede te kooien. Oorlogen en ziekten teis
terden de landstreken, de adel leefde van
roof, er was geen recht meer dan dat van
den sterkste; alleen met het zwaard in de
vuist was het mogeljjk zjjn goed te be
schermen.
Toen grondvestte bisschop Sigiwin in 1088
den godsvrede, die voorschreef dat althans op
enkele dagen der week alle twist en twee
spalt moest bjjgelegd worden. P&us Urbanns
verklaarde dit voorschrift bindend voor de
heele christenheid en een poos lang heeft
maar zjj schudde 't hoofd en toen ik aan
hield, antwoordde zjj peinzend
»Je zult 't misschien niet begrijpen, An-
dries, maar ik weet, dat bet beter is, dat
ik alléén voor haar kind zorg, 't is heel
vriendeljjk en barteljjk van je, en ik stel
't meer op prjjs, dan je denkt, maar ik won
toch liever niet.*
En den volgenden dag verkocht zjj het
oude kerkboek van haar moeder. Er was
een zwaar gouden slot aan, en zjj kreeg
er zooveel geld voor, dat zjj den eersten tjjd
nit de verlegenheid was; maar ofschoon zjj
het zoo stil mogeljjk gedaan had, werd het
toch bekend en zjj hadden weer heel wat
op haar te zeggen't was een schande om
zoo iets te verkoopen.
Ik was na al sedert jaren schoolmeester;
ik had nooit vergeten, wat Grada mg op
dien Zondag gezegd had, ik had gedaan
wat zjj verzocht had en had haar nooit
meer gevraagd om mjjn vrouw te worden,
maar was altjjd van haar big ven honden,
en toen ik haar nu zoo zag tobben voor
haar dagelgksch brood, werd de boop bjj
mg levendig, dat zjj nu misschien geen neen
zou zeggen. Wjj waren beiden lang niet
jong meer, maar mjjn leven was zoo een
zaam en 't bare zoo zorgvol, samen kouden
wjj missschien nog een goeden, ouden dag
hebben. En toch, jaar op jaar verliep en
nooit had ik den moed er over te spreken
maar eens vroeg ik üet haar, en zjj ant
woordde uijj ernstig;
de geesteljjkheid vracht gezien van haar
ingrjjpen. Lang echter duurde 't niet, de
staatkunde van die dagen stond vierkant
tegenover den Godsvrede en Europa heeft
gedurende de middeleeuwen en nog lang
daarna stroomen bloed zien vloeien.
Niemand zal ontkennen dat de tegen
woordige toestand van ons werelddeel hemels
breed en dat wel ten goede verschilt van
dien nit vroeger eeuwen. Toch zien ook
wjj niet meer dan een schemering van den
nieuwen dag, die wereldvrede heet. En nn
is onze hoop gevestigd op de Haagsche
conferentie, dat die ons een slap nader tot
een algemeene ontwapening brengen moge.
Eerste schrede tot de vervulling van het
schoone vrede op aarde.*
Buitenland-
Zaterdag waren er in de Borinage 13,500
werkstakers, in het Centrum 13,000 (van
de 19,000), in het bekken van Charleroi
25,000, en in Seraing en omstreken, 8000,
samen dus een kleine 60,000.
De mjjnwerkers in de Borinage, die ook
met 10 percent opslag tevreden zouden zjjn
geweest, hebben erin toegestemd 20 percent
te eischen, evenals de overigen.
In Luik, Charleroi en elders heeft de
werk- en njjverheidsraad vergaderd. Op die
vergaderingen deelden de patroons mee dat
de loonen sedert 1895 gestadig zjjn ver
hoogd. De werklui zeggen echter geen ver
trouwen te stellen in de cjjfers die de pa
troons opgeven.
Hier en laar zjjn als voorzorg gendarmen
of jagers ontboden.
Te Seraing (België) is de werkstaking in
kolenmijnen bjjna algemeen. Men verwacht
dat in den loop dezer week verschillende
metaal fabrieken aldaar en elders zullen
moeten sluiten, wegens volslagen gebrek
aan brandstof.
Drie metallurgistische fabrieken in de
nabjjheid van Charleroi hebben hun werk
volk, ten getale van 1250, naar huis ge
zonden, uit gebrek aan steenkolen.
Te Parjjs zjjn op 't oogenblik drie ljjders
aan de Aziatische pest. De ljjders zjjn drie
bedienden uit een groot magazjjn, dat Oos-
tersche tapjjlen had ontvangen uit plaatsen,
waar de pest heerschte.
Het Fransche visschersvaartuig »St. Jean
Baptiste* is te Gyon aangekomen met een
passagier, de eerste en tweede stuurman,
de tweede machinist, de bootsman en drie
matrozen van het stoomschip »Zurbaran.«
»Andries, wanneer ik jaren geleden je
vrouw was geworden, had ik je wel geen
liefde kunnen geven, maar ik had toen toch
jeugd en vroolijkheid en een onbezorgd hart.
Nu ben ik een bjjna oude vrouw, en ik
heb niets meer, en nu vraag je mg, wat
ik toen weigerde. In mjjn leven heb ik nog
maar één plicht te vervullen, en dat is om
dien doofstommen stakkert te verzorgen,
zoolang ik kan; dit moet mjjn eenig doel
bljjven.*
»Maar, Grada*, waagde ik te zeggen,
»is het billjjk, dat je alles opoffert aan een
belofte, gedaan aan iemand die dood is en
die toch nooit van je gehouden heeft.*
Zjj zag rag aan, alsof ik iets zeide, dat
haar pgn deed.
>Dood of levend,* hernam zjj, >dat maakt
voor mg geen verschil.*
Het was dus rfgedaan, eu nooit sprak
ik er meer over. Wel, ik heb niet veel meer
te vertellen. Ik zon nog kunnen zeggen
hoe er jaren voorbjjgingen en alles altjjd
't zelfde bleef. De doofstomme Pieter werd
groot en 't werd al moeilijker om voor hem
te zorgen, want hoe onder en sterker hjj
werd, hoe uieer zjjn onderhoud kostte. En
Grada arbeidde steeds voort, zjj was na
een oade vroaw, zg was heel eenzaam, men
hield niet van haar, integendeel, zjj bad een
slechten naam, het doofstomme kind kon
haar niet li fhebben, bet bewees haar niet
eens die tronw die een hond aan zjjn meester
geeft, hjj kende haar slechts als 't wezen,
De lieden verklaren dat hun schip in den
nacht van 18 dezer, tjjdens een zwaren
storm lek sprong. Het water drong snel in
de ruimen en blnschte de varen, ten spijt,
van de pogingen der bemanning, die nog
tot Zmdag op het schip bleef maar het
toen moest verlaten, daar het snel zonk.
Een gededte ging in een kleine boot, de
eenige die niet door de golven was wegge
slagen, de anderen hielden zich drijvend op
vlotten van knrk. Alleen de laatsten zijn
gered, van de boot, waarin de kapitein met
12 man, is niets meer gehoord. Het schip
had een kostbare lading wjjn in.
De voornaamste leiders van de Carlisti-
sche beweging in Spanje moeten, volgens
de »Temps«, zjjn generaal Lais Grafe, die
een belangrjjke rol heeft gespeeld in den
laatsten burgeroorlogGlaude Altocen, oud-
burgemeester van San-Martin do Provenzals
van Margenat, rechter te Sardanola.
Alle leiders bevinden zich thans in hech
tenis.
Een Grieksch millionair, André Lyngros,
heeft bjj testamentaire beschikking de fabel
achtige som van 80 millioen vermaakt aan
inrichtingen van weldadigheid, behalve dat
hjj bjj zijn leven deze gestichten reeds menige
koninklijke gift heeft doen toevloeien. Bjj
de opening van het testament bleek er een
te veel in het nagelaten vermogen te zjjn
van 10 milloen, welke som de weduwe van
den philantroop aan de stad Athene gegeven
heeft tot dekking der kosten, verbonden
aan den aanleg eener waterleiding, waaraan
de stad sedert langen tjjd, vooral des zomers,
groote behoefte heeft.
De Daily Telegraph* heeft een telegram
uit Bluefields ontvangen, waarin melding
wordt gemaakt van e§n moordaanslag op
president Zelaya, die Donderdag in de opera
overvallen is door eenige samenzweerders.
De president sloeg zelf een zjjner aanvallers
neder, en kreeg geen letsel.
Uit Budapest wordt getelegrafeerd, dat
de gansche gemeenteraad van Psazek in
hechtenis is genomen wegen3 het maken
van valsche banknooten. De werkplaatsen
bevonden zich in den kelder van hst raad
huis. De gendarmes hebben de vervalschers
overrompeld, terwjjl zg aan den arbeid waren.
Een der gendarmes werd gevaarljjk door
een revolverschot gewond.
In Arkansas is een wet tot stand gekomen,
waardoor in dien Staat een einde zal ge
maakt worden aan het gebruiken van opge
zette vogels voor versiering van dames-
kleeding. De wet bepaalt dat ieder persoon,
dat hem voedde en verzorgde; toen zjj onder
werd en zwakker, wilde man haar bjjna
dwingen hem in een gesticht te doen, maar
zjj verzette zich met die kracht, die iedereen
stijfhoofdigheid noemde. Ik vroeg haar eens
welke belooning zjj voor zichzelve vond in
haar gedrag en zg antwoordde eenvoudig:
Wanneer Tienis mg zien kan, zal hg
tevreden over mjj zjjn.*
Zg werd gekweld door een grooten angst.
Zjj was nn oud geworden en had niet
veel jaren meer te leven. Wat zou er van
Pieter worden als zjj dood was.
Ik beloofde haar dat ik voor hem zorgen
zou, maar dat kou haar moeiljjk voldoen,
want ik was ouder dan zjj.
Die laatste bekommering werd haar echter
bespaard, want twee maanden geleden is
Pieter gestorven. Grada besteedde haar
laatsten stuiver om hem fatsoenljjk te doen
begraven, maar tot ieders ergernis kwam
er geen naam op zjjn graf, en toen hg
ziek was had zg den dominee ook niet laten
verzoeken voor hem in de kerk te bidden.
Ik ging mee om hem te begraven, en
toen ik bjj haar terng kwam, zei zg
>Andries, je bent altjjd de beste vriend
geweest dien ik hadje hebt mjj zoo dik-
wjjls willen helpen en ik heb het altjjd ge
weigerd. Na vraag ik je om voor rnjj te
zorgen; lang zal het niet zjjn: Goddank,
mgn proeftgd is haast ten einde.*
En dat was ook zoo. Drie dagea geleden
is zjj gestorven, Zjj was niet bepaald ziek,
die zal bezitten, verkoopen of ten verkoop
uitstallen vederen of huiden of gedeelten van
vogels ten gebruike bjj damesmodeartikelen,
of daarvoor vogels in den Staat zal dooden,
een boete zal hebben te betalen van 25 tot
50 dollars voor iedere overtreding.
Kolonel Rosales, die door generaal Rios
was afgevaardigd om met de Philippgnsche
opstandelingen te onderhandelen over de
invrijheidstelling der Spaansche gevangenen,
heeft van die opdracht moeten afzien, daar
de opstandelingen hem hebben gewaar
schuwd dat zjjn leven buiten de Ameri-
kaansche linie niet veilig was, omdat hjj den
krjjgsraad heeft gepresideerd, die hun aan
voerder, generaal Antonio Luna, heeft ter
dood veroordeeld.
In de Vereenigde Staten begint men meer
en meer angstig te worden over de ge
beurtenissen op de Philippjjnen, daar de
officieele verklaringen telkens onderling in
tegenspraak zjjn. Alger verklaarde dat alles
zoo goed ging als men maar verlangde en
er weldra een deel der troepen naar het
vaderland zou kunnen terugkeeren, terwjjl
generaal Lawton laat zeggen, dat de toe
stand onhondbaar is, het moreel der soldaten
is geknakt en er zonden wel 100,000 man
noodig zjjn om de insnrgenten te bedwingen.
Het publiek weet niet meer wat te denken
de groote meerderheid begint genoeg te
brjjgen van de operatiën.
Vooralsnog sluit Mac Kinley oogen en
oo ren, bljjft star staan in zjjn onhandel
baarheid en wil geljjk hebben tegen het
klimaat, tegen den aard van den bodem,
tegen de openbare meening en eindeljjk
tegen het lot in, dat zich begint te wende
Bjj een feestmaal te New-York heeft de
onlangs van de Philippjjnen teruggekeerde
kapitein Coghlan verteld dat vóór de ver
overing van Manilla werkeljjk een ernstig
geschil heeft plaats gehad tnsschen admi
raal Dewey en den Dnitschon admiraal
Diederich, die de blokkade trachtte te ver
hinderen. Dewey zou toen aan een gemach
tigde van Diederich hebben gezegd; >Zeg
aan uwen admiraal, dat de minste inbreuk
op de bepalingen der blokkade geen audere
beteekenis zal kunnen hebben dan de oorlog
zelf, en als zoodanig dan ook door mjj zal
worden beschouwd. Wanneer uw land ge
reed is tot den oorlog met de Vereenigde
Staten, kan het dien elk oogenblik hebben.*
Kapitein Coghlan moet na dit varhaal nog
een zeer beleedigend liedje op den Dnitschen
Keizer hebben gezongen, getiteld »floch der
Kaizer* dat door alle bladen wordt mede
gedeeld.
en had niet veel oppassing noodig; haar
krachten verminderden langzaam, maar
zeker. Ik heb haar de oogen toegedrukt;
in het dorp vertelt men dat zjj gestorven
is zonder Gods naam op de lippenik denk
niet dat h^t de moeite waard is om hen
tegen te spreken, die haar al tgd hebben
miskend.
De oude Andries zweeg. Ik wist niet wat
ik zeggen zou. Heteenvoudige, onopgesmukt
verhaal van zooveel trouw en liefde had
rag getroffenik voelde wel dat veel woorden
hier niet op hnn plaats waren, ik drnkte
den grjjsaard slechts stilzwjjgend de hand.
Wjj stonden op en verlieten het kerkhof.
Toen wjj de plaats waar Grada Vervliet
begraven lag voorbjj gingen, hield de oude
man even stil en ontblootte zich eerbiedig
't hoofd, en hjj zag mjj dankbaar en vrien
deljjk aan, toen ik hetzelfde deed.
Veertien dagen later had ik mgn oom
vaarwel gezegd en zocht mgn kamers te
Leiden weer op. Geheel nutteloos was mgn
uitstapje niet geweest. Het had mjj aan 't
nadenken gebracht; ik pronkte niet meer
met mjjn verdriet; ik veroordeelde een ge-
heele sexe niet meer, omdat een enkel licht
zinnig kind met mjj gespeeld had; ik had
begrepen dat, zoo er veel trouweloosheid op
de wereld is, er misschien nog meer stille
trouw bestaat; ik pochte er niet meer op,
dat ik een vrouwenhater was,
(Slot).
