Het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
FEUILLETON.
TWEE POPPEN,
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
M 1798.
WOENSDAG 17 MEI
1899.
VOOB
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 8 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjsveihooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 et. Elke regel
meer 7% et. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
In de eerste jaren na onze verlossing vari
het Fracsche juk, was Nederland uitgeput.
Handel en njjverbeid stondm stil, handen
in overvloed en geen werk. Het land we
melde van landloopers en bedelaars. Er werd
veel gegeven, vooral in de steden, waar wel
1Jt der tevolking werkeloos liep, maar het
middel verergerde de kwaal. Toen kwam
generaal Van den Bosch op het scboone
denkbeeld die overtollige handen aan den
arbeid te zetten op de onafzienbare Drentsche
heidevelden. Door regeering en particulieren
geholpen stichtte hij in 1818 de Kolonië
van Weldadigheid Frederiksoord in Drente,
Willemsoord in Overijssel, Wilhelmina's-
oord in Friesland, in drie verschillende pro
vinciën, doch dicht bjj elkaar gelegen. Later,
in 1823, kocht de Maatschappij grond te
Veenhuizen en stichtte er drie groote ge
bouwen, doch gelijk met bjjna alle vereeni-
gingen die weldadigheid uitoefenen, beleefde
ook zjj al spoedig een periode vau achter
uitgang. De giften verminderden, het leien-
tal slonk, de geestdrift verflauwde en in
1843 was de Maatschappij gedwongen de
gestichten te Veenhuizen aan de regeering
over te doen. Ommerschans onderging het
zelfde lot en van dien tjjd af zijn de laatste
koloniën aan de weldadigheid onttrokken
en strafkoloniën geworden voor met rech
terlijk vonnis getroffen bedelaars en land
loopers.
Als zoodanig kunnen ze niet bogen op
overgroote belangstelling, wat natuurlijk is.
daar 't weldadige publiek meer op heelt met
de drie eerstgenoemde inrichtingen, welke
onder de Maatschappij gebleven, aan ruim
2000 personen een bestaan verschaffen.
Toch is een kjjkje in zoo'n bedelaars-
kolonie wel interessant en de laatste afl.
van de «V. v. d. D.,« die zoo'n kjjkje geeft,
daardoor zeer lezenswaardig. We zullen zoo
vrjj zjjn daaruit een en ander aan te halen.
De type van den bewoner van Veenhuizen
is alom bekend. Ge ziet bem langs alE
wegeu, in steden en dorpen. Hjj loopt met
een dcosje lucifers of een katerntje bedui
meld postpajier in zjjn ongewasschen han
den, presenteert die voor de leus te koop,
maar heeft liever dat ga hem een kleinig
heid geeft, dan hem dit afkoopt. Dat is de
bedelaar. Zjjn kameraad is de landlooper,
die aan de deuren vraagt en de moeite niet
neemt zjjn bedrjjf te maskeren. Wat zjj
opleopen, gaat in den regel weg aan jenever.
Vtlen hunner zjjn zeer content met ver-
Mevr. LA CHAPPELLERoobol.
Moeder was al tjjd ziek en vader zat den
geheelen dag op een kabinetje naast de
huiskamer te schrjjven. Hjj herinnerde zich
neg dat zjj vroeger, heel lang, misschien
wel drie of vier jaar geleden, zeer arm waren
geweest, en bjj wist nog dat bjj dikwjjls
zonder boterham naar bed was gegaan en
dat er 's winters geen kachel brandde. Maar
sedert bjj, of vader zelf, alles wat er op het
kabinetje geschreven werd naar mjjnheer
Dufort brachten, was dit veranderd. Zjj
woonden nu op een mooi bovenhuismoeder
had alles wat zjj noodig hadde dokter kwam
wel driemaal per week en Karei ging op
school en leerde ook pianospelen.
Onder al die mededeelingen waren zjj de
woning van den knaap genaderd. Ida voelde
eenigen schroom, en dacht een oogenblik
na over het zonderlinge van haar gedrag
zich op deze manier bjj geheel vreemde
menschen in te dringenmaar een zeker
gevoel van gejaagdheid dreef haar voort
den eenmaal ingeslagen weg te vervolgen.
baliseering en veroordeeling tot opzending
naar Veenhuizen of Ommerschans. Zjjn 't
vrouwen, dan worden ze naar Oegstgeest
bij Leiden gestuurL
Veenhuizen tele van dat type op 't oogen
blik ruiai 3200 manneljjke personen, ver
deeld over een drietal gestichten, elk be
staande uit vier lange rijen woningen, ïd
een vierkant gelegen. Men vindt er werk
plaatsen iu voor stoelenmakers, timmerlui,
wagenmakers enz. Zooveel mogeljjk worden
de verpleegden* ofschoon ze gevonffisl
zijn en gevangen zitten noemt men ze toch
«verpleegden* ingedeeld in het vak, dat
zi kennen. Er zijn zeer knappe werklui
onder, meestal door den drank aan lager
wal geraakt. Zeer opmerfeeljjk is dat deze
aan den drank verslaafden, te Veenhuizen
aankomende en plotseling gedwongen af
schaffers te worden, daarvan geen nadeelige
gevolgen ondervinden. Het tegendeel, binnen
enkele weken zjjn ze ordeljjke, knappe
menschen geworden.
Opmerking verdient ook, dat de meesten
der verpleegden tusschen den 60- en 70-
jarigen leeftjjd vallen, waaronder nog vele
goede werkkrachten, doch die in den strjjd
om werk het moeten afleggen tegen d-
jongeren. Een motief voor Staatspensioen,
meent de schrjjver in de «V. v. d. D.«
Er zjjn tal van oud-militairen onder, zelfs
oud-officieren en advocaten.
Aan de verpleegden wordt onderwijs ge
geven, voor protestanten en katholieken zjjn
er kerken Israëlieten worden in Hoorn
verpleegd er is ook een gevangenis, waar
de ondeugden worden opgesloten. Ze zjjn
echter ook daar tot werken gedwongen en
brengen den tjjd door met touwpluizen.
Zullen al die ongelukkigen verbeterd
worden, dan is arbeid en nog eens arbeid
't eenige geneesmiddel. Zooveel mogeljjk
wordt alles, wat tot instandhouding der
gebouwen en in 't landbouwbedrijf van
noode is, in de gestichten zelf vervaardigd.
Zjj bouwen zelf hun woningen, vervaardigen
en repareeren kleeren en schoenen, ver
bouwen graan, aardappelen en groenten,
bakken brood, fokken runderen, schapen
en varkens en wat meer vervaardigd wordt
dan tot gebruik dient, wordt aan leger en
vloot geleverd.
Een moeiljjk vraagstuk is: hoeveel of
hoe weinig te produceeren, zonder met de
particuliere njjverheid in botsing te komen,
met opzet worden alle machines geweerd
om toch maar de laatste niet in de wielen
te rjjden.
Met hnn arbeid verdienen de verpleegden
oogenblik slechts één verlangen; te weten
wat de vader van dien knaap voor Eugène
Dufort schreef.
«Ga eerst naar mama, mjjn jongen*,
zeide zij, «en vraag of ik haar even ban
sprekenik zal wel in de gang wachten.*
Het kind liet dit zich geen tweemaal
zeggen, maar stormde de trap af. Weinige
minnten later bracht hjj Ida in een een
voudig, burgerljjk gemeubeld vertrek. Een
bleeke vronw, met een zeer ziekeljjk voor
komen, zat in een leuningstoel. Zjj stond
op, toen het jonge meisje binnentrad.
«Vergeef mjj, mevrouw,* zei de laatste,
«zoo ik onbescheiden ben. Ik zag nw kleinen
jongen op straathjj was zóó angstig en
bedroefd, dat mjjn medelijden werd opge
wekt. Hjj vertelde mjj, dat hjj iets verloren
had en bang was naar hnis terug te gaan
en om een goed woordje bjj mjjnheer uw
echtgenoot voor hem te doen en hem ver
gevensgezind jegens den kleinen schuldige
te stemmen, nam ik de vrjjheid hem te
vergezellen.*
»Ik ben u zeer verplicht, juffrouw,* klonk
het antwoord, op een toon, die de beschaafde
vrouw verried. «Wees zoo vriendeljjk te
gaan zitten. Karei heeft mjj verteld hoe hjj
u ontmoet heeft. Overigens had hjj zoo'n
drukte niet behoeven te maken; die rol
papieren voor mjjnheer Dufort h eft niet
zooveel te beduiden.*
Zjj legde een scherp accent op den naam
en sprak dien met zekere minachting uit.
Ida zag baar oau»Ik ken den schrjjver, van
een bepaal! loon, dat voor beschreven
en voor de rest ter hun beschikking ge
steld wordt. Geld krjjgen ze echter niet in
handen, en de mee9ten laten hun zakgeld
zelfs grootendeels staan om bjj hun heengaan
een sommeiji op zak te hebben. Dat geld
krijgt dan ia handen der raeesten de droe
vige bestemming in den kortst mogeljjken
tijd te worden opgemaakt. Ze hsbben zich
dan een tjjd lang gespeend van sterken
drank en nemen 't er nu eens goed van.
Daar het tegoed gezonden wordt aan den
burgemeester der plaats, waar de verpleegde
zich denkt te vestigen, is het grootste deel
zoo gewiekst als plaats van bestemming
Assen op te geven, ze hebben 't dan spoedig
in handen en kannen dadeljjk aan de rol.
Gelukkig is, wanneer de som een zekere
grens heeft bereikt, de bepaling gemaakt,
dat ze in wekeljjksche uitbetalingen aan den
eigenaar wordt uitgekeerd.
Rooskleurig is het lot vau den Veen-
buizer verpleegde niet na zjjn ontslag. De
christelijke maatschappij mag zich dat lot
wel eens aantrekken. Zelfs zjj, die Veenhuizen
met de beste voornemens verlaten, stuiten
bjj hun vraag om werk 't hoofd en vervallen
al spoedig weer tot de oude leefwijze, die
met heropzending eindigt. Velen leggen 't
er op toe weer te Veenhuizen opgenomen
te wordendaar hadden ze vrjj inwoning,
kost en kleeren, waarom zouden ze ergens
elders armoe ljjden
Er bestaat een genootschap tot Zedelijke
verbetering van gevangenen, die, vreemd
genoeg, zich niet inlaat met ontslagen be
delaars en landloopers. België is ons daarin
een stap voor. In onzen tjjd van bonden
zou zoo'n bond wezenljjk geen overtollig
heid zjjn.
Unitenlan d.
Naar beweerd wordt, zou de meerderheid
der leden van het Hof van Cassatie thans
voor de revisie van het Dreyfus proces zjjn,
op grond: lo. dat het vonnis van 1894
reeds in beginsel onwettig en nietig is,
wegens de meledeeling van geheime stukken
in raadkamer en 2o. dat de grondslagen van
het vonnis ongeldig zjjn, omdat: de expert
Charavay, die het borderel eerst aan Dreyfus
toeschreef, sedert heeft erkend zich te hebben
vergistde beschuldiging geweigerd heeft
de ministerieele circulaire van 17 Mei 1894
te overleggen, waarop Dreyfus zich beriep
om zjjne onschuld te bewjjzen en aan te
toonen dat hg niet in Augustus kon hebben
geschreven dat hjj naar de manoeuvres ging
wien u spreekt, persoonljjk, mevrouw,*
zeide zjj.
Er volgde geen antwoord. De moeder van
den knaap scheen bljjkbaar verwonderd over
haar bezoeksterzjj vraagde zich zelve af,
wat deze eigenljjk bij haar kwam doen
intu9achen voelde zjj zich voor het mooie
meisje met haar elegant, gedistingeerd voor
komen gunstig gestemd.
«Had u mjjn man willen spreken, juf
frouw?* vroeg zjj eindeljjk, zonder verder
acht te slaan op Ida's laatste aanmerking.
«Ja, zooals ik u zeide, ik wilde hem
vragen niet boos te zjjn op uw kleinen Karei.*
«Hjj is even uitgegaan,* hervatte mevrouw
Raders, «maar wanneer u een oogenblik
wilt wachten, zal dit mjj zeer aangenaam
zjjn. Mjjn zwakke gezondheid doet mjj in
groote afzondering leven; ik spreek bjjna
nooit iemand; nw gezelschap is dus voor
mij een ware verkwikking, en ik zal u zeer
dankbaar zjjn, wanneer u mjj een paar
minuten van uw tjjd wilt afstaan.*
Ida boog, als eenig antwoord op deze
beleefdbeidspbrase. Zjj wist eigenljjk niet
wat zjj zeggen zouzjj voelde zich verlegen
met haar toestand, en zou graag zjju heen
gegaan; alleen, er wat iets in haar bin
nenste, dat haar dwong te bljjven, ten
einde te weten te komen in welke betrekking
Dufort tot die menschen stond. Zjj kon
echter niet met de deur in huis vallen. Zy
zocht dus een omweg. «Mjjnheer Raders
studeert veel, niet waar mevrouw?* dus
begon zjj.
de ware vertaling van Panizzardi's telegram,
waaruit bljjkt dat deze nooit met Dreyfus
in betrekking heeft gestaan, uit het aan
den krjjgsraad voorgelegde dossier is terug
gehouden hetzelfde geschied is met het
rapport der prefectuur van politie, waaruit
bljjkt, dat op de levenswjjze van Dreyfus
niets viel aan te merken en het leugenachtig
rapport van d'Ormescheville daarvoor is in
de plaats gelegd; het valsche stuk vau
Henry vau 1896 en de talrijke andere valsch-
heden, die door 's Hofs onderzoek zjjn aan
het licht gebracht, alle getuigenissen van
dien kant waardeloos maken, en de vlucht
en het gausche gedrag van Esterhazy eene
reeks van vermoedens vormen voor zjjne
schuld, met medeplichtigheid van Henry en
du Pafy de Clam, welke nieuwe feiten boven
dien nog worden versterkt door de pogingen,
selert 1896 aangewend om de schuld van
Dreyfus te bewjjzen, maar die juist het
tegenovergestelde hebben nitgewerkt.
Naar aanleiding van de ontploffingen,
welke in den laaf sten tjjd in de krnitmaga-
zjjnen hebben plaats gehad, heeft de Fransche
minister van Oorlog besloten, dat het be
waken dier magazijnen zal worden over<
gelaten aan waakhonden.
Een angstverwekkend tafereel had Zon
dagavond in den circus Schumann te Frank
fort a/d Main plaats, waar de leeuwentemmer
Julius Seeth, die drie jaar geleden te Am
sterdam door zjjn toeren met leeuwen en
een Ulmer dog in den curcns «Arena*
zoozeer de aandacht trok, optrad.
Bjj het tweede nummer, het groote
leeuwen-tableau, waaraan 20 leeuwen mede
werken, werd een der dieren, Romeo ge
naamd, weerspannig en viol op Seeth aan.
Seetb, die slechts met een zweep gewapend
was, riep om een jjzeren stang, doch daar
deze hem niet spoedig genoeg werd toege
reikt, moest bjj jjlings de door traliën afge
sloten manége verlaten. Spoelig kwam bjj
met een jjzeren stang terug en trachtte nu
het vreeseljjk brallende dier in de gang
naar de stallen te drjjven.
Daar werd de leeuw met een straal water
uit een brandkraan bewerkt en zoo dreef
men hem in zjjn hok. Daar Romeo sedert
langen tjjd zeer boosaardig was, liet Seetb
het 17 jaar oude dier, dat hjj zelf heeft
opgevoed, dadeljjk door een geweerschot
dooden.
Seeth kwam later op 't applaus van 't
publiek weer in den circus. Hjj heeft geen
letsel bekomen. De voorstelling na a daarna
«O ja, mjjn man is altjjd op zjjn eigen
kamer met zjjn boeken bezig. Hjj gaat
bjjna nooit uit en werkt heel veel.*
Wederom was er een gaping in het gesprek.
«Hjj schjjnt goed met mjjnheer Dufort
bekend te zjjn,« begon het meisje opnieuw.
«Uit hetgeen Karei mjj verteld heeft, leidde
ik af, dat zjj wel eens tezamen werken.*
Nogmaals vertoonde zich een uitdrukking
van tegenzin en minachting op het gelaat
van mevrouw Raders, terwjjl zjj antwoordde:
«Ik geloof integendeel, dat zjj ieder afzon
derlijk werken. Ik heb Dufort nooit gezien
Raders gaat wel eens naar bem toe, maar
niet om met hem te studeeren, voor zoover
ik weet. Maar waar is Karei gebleven?*
viel zjj zich zelve in de rede, «ik heb hem
niet zien heengaan.*
De knaap was inderdaad niet meer in de
kamer; hjj was bjj het binnentreden van
Ida voor bet venster gaan staan en had in
den spion zjjn vader aan het einde der lange
straat zien aankomen. Ongemerkt was hjj
weggeslopen om hem te gemoet te gaau en
hem voor te bereiden op het bezoek der
jonge dame. Hjj nam zich echter voor alken
maar te zeggen, dat er een juffrouw bjj moe
was; de zaak der verloren papieren ver
trouwde bjj aan zjjn beschermster toe.
«De bekendheid van uw echtgenoot met
mjjnheer Dufortdus trachtte Ida den
draad van 't gesprek weer op te vatten.
>U schjjnt wel bjjzonder veel belang te
stellen in dat jonge mcnsch,* sei de vrouw
des haizes zonder haar te laten uitspreken.
weder haar gewoon verloop.
Onder beschulliging zjjn oude moeder
met kolendamp ora het leven gebracht te
hebben, stond onlangs voor het hof van
gezworenen te Hannover terecht de schrijn
werker Wilhelm Evers, die in December
van het vorige jaar d^or dezelfde rechtbank
te dezer zake reeds ter dood was veroordeeld.
Het rjjksgericht had evenwel de zaak ter
nieuwe behandeling teruggewezen naar het
hof van gezworenen.
Evers is de zoon van welgestelde oulers.
Zijn vader liet een vermogen van 12000
mark na, benevens een huis, waarvan even
wel bjj testamentaire beschikking de 85-
jarige moeder vruchtgebruikshr bleef. Deze
beschikking is niet te verwonderen, als men
het wangedrag van de zoon kent. Voort
durend mishandelde hij zjjn bejaarde ouders,
zoodat zjjn vader zelfs eenmaal verplicht
was een aanklacht tegen hem in te dienen.
De oude vrouw werd eens zóó door hem in
't nauw gebracht, dat zjj uit vrees voor den
geweldenaar uit het venster sprong, waar
door zjj ernstig werd gekwetst. Men ver
moedt, dat de ontaarde zoon, toen bjj de
opening van het testament bleek, dat zjjn
vader hem zjjn aandeel in het vermogen
niet uitgekeerd wenschte te zien, het plan
opvatte zjjn moeder uit den weg te ruimen.
Onverwachts was de onde vrouw overleden.
Het viel de vrouwen, die het lijk afleggen
wilden op, dat de kamer vol rook stond,
en de ontboden geneesheer constateerde dan
ook, dat de dood door verstikking was
ingetreden. Onder bet bed vond men een
emmer met gloeiende kolen; later stelden
de geneesbeeren, die het ljjk in tegenwoor
digheid van de rechterljjke macht hadden
geschouwd, vast, dat de oude vrouw kolen
damp had ingeademd.
Evers, die volstrekt geen smart over den
dood zjjner moeder toonde, gaf veor, de
gloeiende kolen onder het bed te hebben
geplaatst, eerst nadat zjjn moeder gestorven
was, om de kamer te ontsmetten.
Tengevolge van de vergaderingen van de
Raden van Industrie en Arbeid, waar 5 pCt.
vermeerdering van loon aan de werkstakers
toe werd gestaan, is de staking in het bassin
van Luik daadwerkelijk geëindigd.
Meer dan de helft der stakers hebben het
werk reeds hervat.
De stekers vroegen een verhooging van
20 pCt.
Te St. Helen's, in het Engelsche graaf
schap Lancaster, heeft Zaterdag bjj een
Het meisje bloosde.
«Wie zon er geen belangstellen in een
schrjjver van zooveel talent? Ik ben er
trotsch op den genialen dichter van nabjj
te kennen.*
«Den genialen dichter, den schrjjver van
zooveel talent!* herhaalde mevrouw Raders
met onbeschrjjfeljjke minachting. «Jawel,
dat zegt iedereen, en dat kan men in iedere
courant lezen. Eu toch beteekent mjjnheer
Eugène Dufort niets, en pronkt hjj met een
andermans veeren. Al die verzen en boeken
zjjn door mijn man geschreven; hg denkt
dat ik het niet weet, maar ik heb het al
lang gemerkt. Ik weet óók, boe hjj er onder
ljjdthg zou woedend zjjn, als hjj wist dat
ik n dit verteldemaar bet toeval heeft u
hier gevoerd, en het verlangen, ten minste
eenmaal in mjjn leven te zeggen wat mg
op de tong brandt, is mjj thans te machtig;
ik wil het eindeljjk eens aan iemand mede-
deelen, dat Willem Raders de eigenlijke
man van genie, de ware kunstenaar is!«
De ziekeljjke, zwakke vrouw had zich zóó
opgewonden, dat zjj niets bemerkte van de
vreeseljjke ontroering, waarin haar woorden
het jonge meisje brachten. Ida was doods
bleek geworden. Zjj trachtte zich te herstellen
en haar kalmte te bewarenmaar de stem,
waarmede zjj de woorden der aanklaagster
wilde logenstraffen, stokte haar in de keel.
Op dit oogenblik werd de deur geopend
en trad Raders zelf binnen, gevolgd door
zjjn zoon.
'iET land van alten*-
Ei plelje in Drenkte tei.
door
6)
Zjj was den pbotograaf en bet beloofde
portret geheel verbeten; zjj kende op dit
O
Wêrdtjmdgd,
