Hel Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de Bomnielerwaard.
FEUILLETON.
De verloving op St. Domingo.
Uitgever: L. J. YEERMAH, Heusden.
M 1830.
WOENSDAG 6 SEPT.
1899.
11-T LAND VAN ALTEN*'
VOOR
Dit blad verschjjHt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco par poat zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/, ct. Groote lettera naar plaateruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Onder de kenteekenen van den tegen-
woordigen tjjd neemt de krachtige ontwik
keling van het publieke leven een eerste
plaats in. Hoe gewilliger de moderne staat
zjjn burgers het recht verzekert aan de
wetgeving en het bestuur des lands mee te
werken, des te dringender rust op iedereen
de verplichting, zich daarvan naar den eisch
te kwjjten. Aan deze verplichting mogen
zelfs zjj zich niet onttrekken, aan wie een
onmiddellijke invloed op de politiek ontzegd
is, die echter als belastingschuldigen, als
kiezer, als lid van den gemeenteraad op
eenigerlei wjjze op de welvaart van het
vaderland invloed uitoefenen.
Hier dreigt gevaar, een dubbel gevaar.
Ieder die deelneemt aan de pablieke zaak,
ziet zjjn karakter strikken gezet of loopt
gevaar in de armen van den partjjhartstocht
te vallen.
Al dadeljjk willen we hier opmerken dat
we niet het oog hebben op Nederland. Onze
politiek staat op een boog standpunt. In
ons land, met zjjn schoon republikeinsch
verleden, zjjn de constitutioneele instellingen
van gezonden aard, geworteld als ze zjjn
in onze geschiedenis van eeuwen her. Hier
kan het niet voorkomen dat een geheele
stand met hartstocht het onrecht verdedigt,
onder het schoonschijnende voorwendsel dat
zjjn eer er mee gemoeid is, noch ook dat
van bovenaf pressie uitgeoefend wordt op
den volksvertegenwoordiger, omdat de zaken
niet gaan naar den zin des heerschers.
Afschrikwekkende voorbeelden hiervan
vinden we in Duitschland, waar de vorst
nog te zeer een zoon der oude Hohenzol-
lerns is, om niet met eenigen onwil het
constitutioneele juk te torschen, en in
Frankrjjk, dat den naam heeft republikeinsch
te zjjn, doch een erbarmeljjk soort van
republiek te aanschouwen geeft.
Pruisen is door den staat begiftigd met
een nieuw kanaal van Dortmond naar den
mond der Eems, zeer ten gerieve van de
indu8trieelen in Westfalen. Het vaste plan
van Koning Wilhelm is ook het midden
en oosten van zjjn stamland door kanalen
te doorsnjjden, om handel en ngverheid
nieuwe wegen te schenken. Dat plan nu
valt niet in den geest der vertegenwoordi
ging en deze stemde de kanaalwet af, waarop
de vorst een waarschuwing in de wereld
(1°
Toni ging nu naar Babekan om afscheid
te nemen, daar zjj voornemens was den
heer Strömli te volgen. Innig geroerd reikte
zjj hare moeder de hand, maar deze stiet
haar in den heftigsten toorn van zich af.
Zjj schold haar voor eene gemeene verraderes,
sprak de hevigste vervloekingen over haar
uit en uitte eindeljjk den wenech, dat de
wraak des hemels haar zou mogen achter
halen nog voor zjj de vruchten van haar
verraad zou hebben kunnen plukken.
>Ik heb u niet verraden,* sprak Toni,
ik ben eene blanke en de jongeling, dien
gjj gevangen houdt, is mjjn verloofde. Ik
ben een lid van dat geslacht, 't welk gjj
zoekt uit te roeien, en God zal mjj ver
geven, wat ik voor hen heb moeten doen.*
De heer Strömli liet nu uit voorzorg
Hoango weder vastbinden, plaatste een
schildwacht bjj hem, liet zjjn bediende,
wiens schouder verbrjjzeld was en die in
onmacht lag, verbinden en wegdragen en
zeide, dat de beide kinderen Nanky en Seppy
na verloop van eenige dagen van Saint-Luz,
waar de eerste Fransche voorposten stonden,
zouden kunnen worden afgehaald. Daarop
nam hjj Toni, die hare tranen niet kon
weerhouden, bjj de hand en bracht haar
onder de luide verwenschingen van Babekan
en Hoango uit de kamer.
De beide zonen van den heer Strömli
waren dadeljjk, nadat het gevecht met de
h<?eft gezonden, waarin al wat ambtenaar
is op het hart gedrukt wordt, dat hjj den
wil zjjns gebieders heeft te gehoorzamen,
of
Of 't zal hem heugen. En nu zal voor
de winter in 't land komt, de Koning nog
maals zjjn plan ter tafel brengen en dan
hebben de heeren maar op te passen, 't Zal
er dan wel doorgaan. In Duitschland en
ook elders is 't niet vreemd dat zjj, die van
den staat een ambt ontvangen, als ambte
naren een andere richting volgen, dan ze
deden als particulier, dat men vergrjjsde
politici aanheft, die gedurende hun loopbaan
herhaaldeljjk van kleur verwisselden, dat
revolutionairen tot de reactie, reactionairen
tot de uiterste linkerzjj overloopen, dat men
i. a. w. zjjn politieke meening wjjzigt naar
die van hooggeplaatsten. Met benoemingen,
eereposten, voordeelige baantjes en met be
dreigingen kan een vorst vele stjjve nekken
buigen, maar dat hjj hiermee dreigt in de
hoop zjjn wil door te drjjven, dat is alles
behalve een bewjjs van constitutioneelen zin,
van gezonde opvatting zjjner taak als grond
wettig vorst.
Wanneer alzoo de noodzakelijkheid poli
tieke kleur te moeten bekennen, onzelfstan
dige karakters met gevaar dreigt zich tot
slaven te vernederen, zoo dreigt voor zwakke
hoofden en sterke karakters niet zelden in
een en denzelfden persoon aanwezig een
ander gevaar: te vallen in de armen der
blinde partjj hartstocht.
Daar is in Frankrjjk een groot onrecht
gepleegd. In 1894 heeft men op valsche
gegevens een officier gedegradeerd en extra
zwaar gestraft. Het kan zjjn, doch dit is
niet zeker nog, dat men dezen man te
goeder trouw schuldig geloofd heeft. Intus-
schen aan de bewjjzen ontbrak een en ander,
o. a. de wettigheid, het allergrootste gebrek.
De toenmalige krjjgsraad heeft dus een fout
begaan maar de legerhoofden, bevreesd
den stralenkrans, die 't leger in het oog
des volks omgeeft, te zullen scheuren, houden
halsstarrig aan 't eerste vonnis vast en
willen niet gelooven aan de onschuld van
den beklaagde. De hartstocht verblind hen.
Straks als het onschuldig* wordt uitge
sproken, zullen ze er de regeering een verwjjt
van maken, daartoe den weg geëffend te
hebben en dreigt de dan geëindigde Dreyfus-
zaak den staat in beroering te brengen.
Dan zal zich het pralende legerbestuur ver
negers op het voorplein een einde had ge
nomen, op bevel van hun vader, naar de
kamer gejjld, waar hun neef Gustaaf werd
gevangen gehouden.
Na een hevig gevecht met de beide negers,
die hier de wacht hielden, gelukte het hun
deze onschadeljjk te maken. De een lag
stervende op den grond, de andere had een
schot in de borst gekregen. Adelbert had
een lichte wond aan het been. Snel maakten
zjj nu den dierbaren vriend los, omarmden
en kusten hem, reikten hem zjjn wapenen,
voorzagen hem van een geweer, en drongen
er nu op aan, dat hjj dadeljjk met hen
naar de voorkamer zou gaan, waar hun
vader zeker reeds alles gereed had gemaakt
om zoo spoedig mogeljjk den terugtocht
aan te nemen. Gustaaf richtte zich halver
wege in zjjn bed op en drukte hun vrien-
deljjk de hand, zonder evenwel een enkel
woord te spreken. Verstrooid en afgetrokken
zag hjj voor zich en in plaats van de
wapenen aan te nemen, die zjj hem toe
reikten, streek zich met de rechterhand
over het voorhoofd, terwjjl eene onuitspre-
keljjke verbittering uit zjjn oogen straalde.
De beide jongelingen gingen bjj hem zittea
en vroegen wat hem deerde. Hjj zweeg nog
altjjd, maar sloeg zjjne armen om hen heen
en leunde met het hoofd tegen den schouder
van Gottfried. Reeds stond Adelbert, die
meende dat hjj in onmacht zou vallen, op,
om hem een dronk water te halen, toen
Toni de kamer binnentrad. Zjj hield Seppy
nog op den arm. De heer Strömli hield
haar bjj de hand. Op dit gezicht liep er
eene rilling door de leden van Gustaaf, hjj
stond sidderende op, zoodat hjj zich moest
vasthouden aan zjjn vrienden. Eensklaps
greep hjj het pistool, dat hjj tot nu toe
ongeljjkt en vertrapt gevoelen en op wraak
zinnen. En wie zal zeggen welke rampen
daarvan het gevolg kannen zjjn.
Gelukkig zal dan 't arme land zijn, wan
neer 't bljjkt dat zjjn president een vaste
hand bezit en 't schip van staat door de
branding kan heen helpen.
Buitenland.
De bootwerkers te Antwerpen hebben de
hun aangeboden loonsverhooging van 50
procent voor nacht- en Zondagsarbeid ge
weigerd en volharden bjj hun eisch tot een
verhooging van 100 procent.
In de gevangenis la Santé te Parjjs heeft
eene groote confrontatie plaats gehad van
de in hechtenis geaomenen bjj den aanval
op de kerk St. Joseph aldaar.
De voornaamste belhamels zjjn formeel
herkend ten getale van 15. Verder zjjn 6
gearresteerden voorloopig ontslagen.
De aanval op de vesting Chabrol te Parjjs,
waarin Jules Guérin nu reeds 24 dagen zit
opgesloten, is tot nog toe uitgebleven en
men begint er aan te wanhopen, of de
regeering ooit be rel zal geven tot het ge
bruiken van geweld. Het heet nu, dat men
eerst de uitspraak van den krjjgsraad te
Rennes wil afwachten.
Hoe dichter het uur der beslissing na
dert, des te talrjjker worden weer de dreig
brieven tegen Labori. Men denkt vooral aan
een nieuwen aanslag, omdat Labori eenige
vragen heeft gesteld, waarvan door niemand
de strekking is begrepen, maar waarvan
hg niettemin de antwoorden zorgvuldig
noteerde. Bljjkbaar houdt bjj voor zjjn
pleidooi eenige verrassingen in petto.
Maandag is het laatste verband van
Labori's wonde afgenomende wond is ge
heel gesloten, doch zooals men weet be
vindt de kogel zich nog in zjjn rug.
Labori heeft omstandige telegrammen
gezonden aan keizer Wilhelm en koning
Humbert, beide vorsten met een welsprekend
beroep op den eisch van waarheid en recht,
verzoekende vergunning te verleenen, dat
de twee attache's voor den krjjgsraad ver-
schjjnen.
Van 4 Juni tot 31 Augustus kwamen
te Oporto voor 48 gevallen van pest, waar
van 22 met doodeljjken afloop. Met het
niet had willen aannemen en vóór iemand
wist wat zjjn voornemen was, had hjj het
reeds, knarsetandende van woede, op Toni
aangelegd. Het schot eing af en trof haar
midden in de borst. Eén enkele smartkreet
werd gehoord, zjj reikte den heer Strömli
den kleinen Seppy over, deed nog eenige
wankelende schreden en viel toen bloedende
voor Gustaaf's voeten. Maar hjj stiet haar
met den voet van zich, schold haar voor
eene schandeljjke boeleerende verraderes en
viel toen weder machteloos op het bel.
•Ongelukkige*, riep de heer Strömli en
zjjn zoon, »wat hebt gjj gedaan?*
De jongelingen knielden naast het meisje
neder, hieven haar op en riepen haastig een
ouden dienstknecht, die reeds dikwjjls in
dergelijke wanhopende gevallen het werk
van den wondarts had verricht. Maar het
meisje, krampaahtig de hand op de wonde
gedrukt houdende, schalde het hoofd, alsof
zjj gevoelde dat hier alle hulp te laat zou
komen.
>Zegt hem stamelde zjj, terwjjl ze
wees op haar moordenaar, >ze^t hem
»Wat zullen wjj hem zeggen?* vroeg de
heer Strömli.
Maar zjj zonk bewusteloos in een, en men
lag haar op den grond. Adelbert en Gott
fried stonden op en riepen den moordenaar
toe, of hij dan niet wist, dat dit meisje hem
het leven had gered, dat zjj hem zoo innig
liefhad, dat zjj hare ouders, alles had ver
laten om hem te volgen? Maar Gustaaf
antwoordde niet. Zjj riepen hem bjj zjjn
naam, vroegen of hg hen dan niet kende,
schudde hem heen en weer, hjj scheen ge
voelloos te zjjn en bleef bewegingloos liggen.
Eindeljjk sloeg hjj de oogen op, zjjn blik
viel dadeljjk op het meisje, dat badende in
verbranden der besmette huizen gaat men
voort. 31 Augustus stierf een 16-jarige
jongen, die verdacht wordt te hebben ge
leden aan zwarte pest. Namens de bewoners
van de stad is Zaterdag den koning en der
regeering telegrafisch verzocht om verzach
ting van de sanitaire maatregelen.
Het cjjfer van de sterfgevallen aan de
pest in Portugal bljjft 4 van de 10. Te
Oporto komen iederen dag twee nieuwe
gevallen voor. De meeste winkels zjjn ge
sloten.
De Fransche doktoren hebben het hospi
taal bezocht. Hun oordeel over den aard
der ziekte moet afwjjken van dat van hun
Zuideljjke collega's.
Te Oporto, waar Vrjjdag drie nieuwe
gevallen van pest voorkwamen, schjjnt men
onlusten te vreezen. De troepen worden
gereedgehouden in de kazernes. De burge
meester heeft zjjn ontslag ingediend. Op
het adres van de kooplieden is geantwoord
dat de regeering binnenkort aan een ge
deelte van hun verzoek tot verzachting van
de voorzorgsmaatregelen hoopt te kunnen
overgaan, maar dat nu daaraan nog geen
gevolg gegeven kan worden.
De Spaansche minsiter van binnenland-
sche zaken bevestigt, dat er in de provinciën
Guipuzcea en Navarra eenige individuen
zjjn gearresteerd, die wapens over de grens
binnenbrachten voor de Carlisten.
De zieke Spaansche gevangenen op de
Philipjjnen zullen eerstdaags, naar men in
Madrid wil weten, naar Spanje terugge
zonden worden.
Ondanks het advies van den paus aan
kardinaal Sanchez hebben d8 Spaansche
bisschoppen te Burgos vergaderd, den regee-
ringsvorm van hun land streng afgekeurd
en hun sympathie voor de Carlisten niet
onder stoelen of banken gestoken.
De conservatieve ministers zjjn hierover
begrjjpeljjkerwjjze zeer ontstemd, maar voor
hen is voorzichtig handelen een eerste eisch.
Maar al te licht zouden zjj juist den
vjjand in de hand werken.
De krjjgsraad te Servië zal vóór alles
uitmaken, of de wegens hoogverraad of
samenzwering in hechtenis genomen per
sonen in staat van beschuldiging moeten
worden gesteld of niet. Hjj dankt daar een
haar bloed voor hem lag. Esn gevoel van
medelijden verving zjjne woedende razernjj.
Waarom hebt gjj dit ge laan, onge
lukkige?* snikte de heer Strömli, terwjjl
heete tranen hem langs de wanden biggel
den. Gustaaf stond op en wischte zich het
zweet van het voorhoofd. Eindeljjk zeide hjj,
dat zjj hem schandeljjk verraden, hem des
nachts, terwjjl hg sliep, gebonden en toen
aan Hoango overgeleverd had. Het was of
de toon zjjner stem ook Toai uit hare be
wusteloosheid deed ontwaken, zjj beurde
haar hoofd op, wierp een teederen blik op
hem, strekte hare hand naar hem uit, alsof
zjj de zjjne wilde vatten en stamelde: >Ach
mjjn vriend, mjjn geliefde, ik bond u, om
dat Weder begaven haar hare krachten
en haar hoofd viel neder.
Gjj bondt mjj, nu, waarom?* vroeg
Gustaaf, terwjjl hjj bleek van schrik naast
haar nederknielde. Eenige oogenblikken
heerschte er een dof en somber stilzwjjgen.
Eindeljjk, toen Toni den mond niet weder
opende, nam de heer Strömli het woord en
sprak: »Orvdat dit, na de onverwachte
terugkomst van Hoango, het eenigste middel
was om u te redden, omdat zjj niet wilde
dat gjj bezwjjken zoudt in den ongeljjken
kamp tegen Heango's overmacht, omdat zjj
tjjd wilde winnen, totdat wjj, die reeds op
hare uitnoodiging op weg waren naar deze
woning, u met geweld zouden kannen be-
vrjjden. »0,« gilde Gustaaf, terwjjl eens
klaps de grond als onder zjjne voeten weg
zonk. Toen drukte bjj zjjn gelaat in zjjne
handen en vroeg snikkende >is dat waar
heid
Zwjjgend knikte de heer Strömli hem toe.
Hjj nam haar in zjjne armen en drukte
haar gelaat tegen zjjn borst. Nog eens sloeg
dag of drie vier voor noodig te hebben.
Het proces begint Woensdag of Donderdag.
Met het kanaal van de IJzeren Poort*
is het nog altjjd niet zooals het wezen moet.
De Hongaarsche regeering heeft nu den
25en Augustus uit Boedapest een groot
kabelschip afgezonden om de vaartuigen
tegen den stroom op te sleepen. Het is 55
meter lang, 7.75 meter breed, 5.25 meter
hoog en 2.2 meter diep en heeft 8 stoom
machines van samen 800 paardekrachten,
twee stoomketels met 250 vierkante meter
verwarmingsoppervlakte en electriseh licht.
Het schip zal tegen den stroom (snelheid
18 K.M.) en met een sleep van 1300 ton
achter zich, een snelheid van 2 K.M. in 't
uur bereiken. De kettingkabel waaraan het
zich optrekt, is 6 K.M. lang en aan den
Hongaarschen oever vastgeankerd.
Op de algemeene vergadering van Maan
dag van arbeidgevers en arbeiders in Dene
marken, is met algemeene stemmen een
vergeljjksontwerp aangenomen.
De uitsluiting, die 35,000 arbeiders trof, is
daarmede geëindigd. De arbeid wordt overal,
op zjjn laatst Donderdag, weder hervat.
Het Deensche gouvernement heeft besloten
eene spoorbrug te leggen over de Kleine
Belt en dus Jutland te verbinden met het
eiland Teyn. Tot heden maakte men gebruik
van stoomponten. De afstand is 1 mjjl.
De lengte der brug zal 2300 vt. worden,
en de kosten zullen 800.000 p. st. bedragen.
Uit Johannesburg meldt de Standard*
van Maandag het volgende: Onze corres
pondent te Pretoria deelt ons mede dat de
Transvaalsche regeering besloot het aanbod,
om binnen 5 jaar keizer te worden, terug
te trekken en de Engelsche regeering mede
te deelen, dat het antwoord op Chamberlain's
laatste telegram aan den Engelschen agent
te Pretoria, Greene, zal worden overhandigd.
Men beschouwt den oorlog als onvermjjdeljjk.
Koningin Victoria en de collega's van
Chamberlain hebben grooten afkeer van een
oorlog, schrjjft de »Leeds Mercury*, maar
de toebereidselen gaan rustig hun gang.
Sir Red vers Baller krjjgt het oppercom
mando en de mobilisatie wordt krachtig
doorgezet. In het kamp van Aldershot alleen
zjjn 25.000 man, 850 officieren en 8900
paarden bjjeen en de groote stoombooten
Toni hare oogen op: »Acb,« fluisterde zjj,
waarom hebt gjj uwe Toni niet vertrouwd?
Het waren hare laatste woorden. Gustaaf
rukte zich de haren uit het hoofd. >Zaker!<
riep hg, >ik had u moeten vertrouwen
gjj waart immers mjjne Marianne, mjjne
bruid o mjjn God!*
Zjjne neven scheurden hem met geweld
van het ljjk. De heer Strömli maakte Toni's
keurslijf los en spoorde den dienaar aan,
met zjjne werktuigen de kogel, die, zooals
hg meende, in haar borstbeen moest zitten,
er uit te halen. Alle moeite was echter te
vergeefseh. De kogel had de geheele borst
doorboord zjj was dood.
Gustaaf stond aan het venster. De heer
Strömli en zjjne beide zonen overlegden
met elkander, wat zjj met het ljjk zoulen
doen, of het misschien goed zou kunnen
zjjn de moeder te laten halen. Eensklaps
hoorde men een schot Gustaaf had zich
met het andere pistool de hersenen ver
brijzeld. E*n oogenblik stonden allen wezen
loos, toen snelden zjj op hem toe, om hem
hunne hulp te bieden, te vergeefs, de on
gelukkige had zich het pistool in den mond
gezet en zjjn verpletterde schedel had den
zolder met bloed bevlekt. De heer Strömli
had het eerst zjjne bedaardheid herkregen.
Een der dienaren kwam binnen met de
tjjding, dat de negers zich reeds weder op
het voorplein begonnen te vertoonen. Het
was nu ook reeds helder dag en dus meer
dan tjjd om aan den terugtocht te denken.
Men legde de beide ljjken, die men niet in
de macht der negers wilde laten, op eene
plank en, nadat de baksen op nieuw geladen
waren, stelde de treurige Btoet zich in be
weging. Vooraan ging de heer Strömli. Hjj
droeg de kleine Seppy op den arm. Op hem
IflEDWSEMI
7
