Het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Brieven uit Amsterdam.
M 1852.
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
WOENSDAG 22 NOV.
1899.
LAND VAN
alten*-
YOOK
Dit blad verschgnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementaprgs: per 3 maanden f l.OO.
franco per post zonder prjjsvexhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentien ran 16 regels 50 et. Elke regel
meer 7*/« et. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Yrgdagavond
ingewacht.
In uw hoofdartikel van den 15den j.l.
noemdet ge 't najaar den tjjd der uitvoe
ringen. Zoo ergens, dan is dat voor Am
sterdam vooral in dit najaar waar. 't Is
verbazend, zooveel concerten als we reeds
acbter den rug bebbenhet Udelkwartet
is geweest, bet kwartet Heermans idem,
tal van pianisten bebben ons bnn kunst
doen bewonderen in één week drie dames
uit Duitschland, de Wagnervereeniging heeft
die Walküre opgeroerd met meer dan een
dozjjn vreemde solisten, 't heeft niet stil
gestaan tot nu toe. Laat ik niet vergeten
het onvergelgkeljjk a capella-koor, opgericht
door Messchaert, doch door dezen in de
steek gelaten, zoodat hg thans weer op
eigen houtje naar den vreemde trekt om
lauweren en nog wat te oogsten. Waarom
M. het koor verlaten heeft? Omdat, 't hoe
wel bestaande nit een keurlezing onzer beste
zangeressen en zangers, niet genoeg gere
peteerd heeft, naar zjjn oordeel, om onze
knnst naar den eisch in 't buitenland te
presenteeren.
Laat ik ook niet vergeten dat vooral de
nood in Transvaal het getal uitvoeringen
tot een schrikbarend aantal brengt. Zelfs
wat nu nog half gaar is, wordt ter wille
van 't goede doel ter tafel gebracht en meu
slikt het, ook al om 't doel.
Tot al dergeljjke uitvoeringen hebben
alleen zjj toegang die over een tameljjk
gevulde beurs kunnen beschikken, of die
voor hun offer aan Zuid-Afrika nog eenige
waar voor hun geld hebben willen. Zjj, die,
wat finantien betreft, beneden een zekere
grens vallen, bljjren van alle kunstgenot
verstoken. En men behoeft in eeu stad als
de onze die grens volstrekt niet laag te
stellen. Ik ga niet verder dan mgzelven en
verklaar, dat er voor kunstgenot heel weinig
overschiet als men ieder wil geven, huis-
genooten en leveranciers, wat hun toekomt.
In die lagere sferen ook wat muzikaal
genot te brengen, is het doel van een ver-
eeniging, door eenige welgestelde kunst
minnaars opgericht onder den naam van
Oratorium-vereeniging. Deze vereeniging
heeft een flink koor, ongeveer 300 dames
en heeren, georganiseerd onder een der uit-
muntendste musici der hoofdstad, Anton
Tieri, schoonzoon van Daniel de Lange en
geeft daarmee uitvoeringen tegen entree van
25 ct. den persoon, waaronder ook een
EEN GEHEIMZINNIGE MISDAAD.
Uit het Engelsch.
(18
>Zjj zal als getuige motten voorkomen.
«Hoogstwsarscbjjnljjk,* was het onver
schillig antwoord.
»Hebt gjj iets gezegd, wat u kan be
lasten.
Fitzgerald wendde het hoofd af.
»Ja,« antwoordde hg op zachten toon.
«Ik sprak in drift, en weet werkeljjk niet
wat ik in die oogenblikken gezegd heb.*
«Hebt gjj hem bedreigd?*
>Ja, ik zei, dat ik hem zou vermoorden
als hg zgn plan, om met Madge te trouwen,
niet opgaf.*
>Als de hospita kan bezweren, dat zjj u
dit heeft hooren zeggen, zal de verdenking
die op u rust zeer verzwaard worden. Zoover
ik kan oordeelsn, bestaat er slechts één
middel tot uw verdediging en dit is zeer
eenvoudig, gjj moet uw alibi bewjjzen.*
Geen antwoord.
»Gjj zegt, dat gjj niet teruggekeerd en
in het rjjtuig gegaan zjjt,« zei Calton, den
beschuldigde onderzoekend aanziende.
»Neen ,het moei; iemand geweest zgn, die
hetzelfde gekleed was als ik.«
«En hebt gjj geen vermoeden wie het
geweest is?«
«Neen, niet in het minst.*
>Toen gjj Wnyte dan liet liggen en de
Russellstraat ia liept, waar zgt gjj toen
heen gegaan?*
tekstboekje begrepen is. Dat is fabelachtig
goedkoop en als men nn nog weet dat de
leden van 't koor geen contributie betalen
en de muziek, die altgd op Hollandschen
tekst gezongen wordt, expresseljjk moet
gedrukt worden, dat een avondje zaalhuur
al gauw op 2 k 3 honderd gulden te staan
komt en dat een volledig orkest al niet
minder kost, dan znlt ge toestemmen dat
de instandhonders dezer vereeniging wel
gestelde, kunstlievende volksmannen zgn.
Het succes dezer vereeniging is dan ook
groot. De grootste zalen, concertgebouw,
Arena en 't Paleis zjjn te klein gebleken
om d« scharen belangstellenden te kannen
bevatten, zoodat voor dezen winter bepaald
is dat telkens twee opvoeringen zullen ge
geven worden.
En zoo is dan gisteravond voor een vol
Paleis, dat in zgn concertgebouw alleen
3500 personen bergen kan, uitgevoerd het
heerljjk oratorium de Schepping van Yader
Haydndoor genoemd koor, bjjgestaan door
het volledig orkest van 't Concertgebouw.
Dat heeft de arme wagenmaker Haydn
nooit gedroomd in de dagen, toen hjj wegens
slapte in zaken, met zgn vrouw, zjj liedjes
zingende en hg accompagneerende op de
harp, in de omstreken van Rohran, hun
geboorteplaats rondtrok, terwjjl hun oudste
spruit Josef meeslofte en zich door 't strgken
op een paar snaren, die hjj op een plankje
bevestigd had, verdiensteljjk maakte,
toen heeft die arme liedjeszanger niet kannen
droomen dat diezelfde Josef een onsterfe-
ljjken naam zon nalaten en anderhalve eeuw
later nog schitteren zon aan den muzikslen
hemel als een ster van de eerste grootte.
En alzoo is geschied, om een woord nit
zgn oratorium aan te halen. Toen Josef
Haydn stierf liet hjj een schat na, bestaande
uit 118 symphoniën, 83 kwartetten, 24
trio's, 19 opera's, 5 oratoriën, 15 missen,
enz. enz., waaraan we ons nog verkwikken,
één van welke gisteravond een schoone
vertolking vond en een aandachtig, eerbie
dig gehoor.
Eerbiedig ookhet woord oratorium be-
teekent eigenljjk bidvertrek en met dezen
term worden muziekwerken aangeduid van
ernstigen aard, ontleend aan de woorden
der Schrift. Zoo is in de Schepping Genesis
I tot hoofdtekst gekozen, waarna met een
lofzang van Adam en Eva en 't gsheele
koor 't werk besloten wordt.
Deze toonschepping is door Haydn, even-
«Dat kan ik niet zeggen.*
«Waart gjj beschonken?*
«Neen!* was het verontwaardigd ant
woord.
«Gjj herinnert u dus alles?*
>Ja.«
«Waar waart gjj dan?*
«Dat kan ik niet zeggen.*
«Weigert gjj dus.*
«Ja dat weiger ik.c
«Neem den tijd om u te bedenken. Gjj
kunt die weigering duur te betalen hebben.*
«Zoo noodig zal ik dit doen.*
«Wilt gjj dus niït zeggen, waar gjj ge
weest zjjt?«
«Neen, dat wil ik niet.*
Calton begon ongeduldig te worden.
«Gjj zgt, wel dwaas, om uw leven op te
offeren, aan znlk een valsche schaamte. Gjj
moet uw alibi bewjjzen.*
Geen antwoord.
«Hoe laat zgt gjj thnis gekomen?*
Omstreeks twee uren.*
«Zgt gjj naar huis geloopen?*
«Ja, door de Fitzroy-tuiuen.*
«Zgt gjj iemand op uw weg naar huis
tegen gekomen?*
«Dat weet ik niet. Daar heb ik nist op
gelet.*
«Heeft iemand u gezien?*
«Zoover ik weet, niet.*
«Weigert gjj mg dus te zeggen, waar gjj
tasschen éénen en tweeën in den nacht
waart
«Volstrekt.*
Calton dacht een oogenblik na, om te
overleggen, hoe verder te handelen.*
«Wistgjj,dat Whyte papieren van waarde
hjj zich droeg?*
als de veelgezongen Jaargetijdenin Enge
land gecomponeerd. In Engeland heeft men
steeds veel opgehad met Duitsche knnst;
het Engelsche volkslied zelfs is van Duit-
schen oorsprong. Ook Handel heeft het
grootste deel zjjns leveus in Engeland door
gebracht en is in de Westmioster-abdjj
begraven.
Haydn dan, na den dood van zgn be
schermer, vorst Esterhazy, naar Engeland
getrokken, bleef daar van 1791 tot 1795
en daar werd 19 Maart 1799 voor 't eerst
de Schepping opgevoerd. Dit toonwerk is
dus reeds een eeuw oud. Merkwaardig is
't ook te weten dat Haydn in 1809 bjj
een uitvoering derzelfde Schepping door
de schoone vertolking zoo werd aangegre
pen, dat hem een beroerte overviel en bjj
uit de zaal moest gedragen worden. Hjj
stierf 31 Mei 1809, in den ouderdom van
77 jaar.
Haydn was een beminneljjk mensch en
is dat gebleven, trots de streken eener
lastige vrouw. Zjjn mnziek vertoont dezelfde
karaktertrek en is van een vrooljjken, op-
wekkenden aard. Haydn hield wel van een
onschuldige scherts. Toen b. v. vorst Es-
terhazy besloten had zgn eigen muziekkapel
op te heffen, componeerde Haydn een
symphonie, welke onder den naam Haydn's
afscheid btkend is. In dit toonwerk verstomt
het eene instrnment na het andere, terwjjl
de spelers, na 't eindigen hunner partjj,
hun licht uitdraaien, hun mnziek oprollen
en met hun instrument vertrekken, zoodat
ten slotte alleen de kapelmeester overbljjft.
De uitvoering was van zoo grooten invloed
op den vorst, dat hg op zgn besluit terug
kwam en de kapel in wezen hield. Id 1790
werd ze echter toch opgeheven, na den dood
vaH den kunstrainnenden vorst.
Een zegen is 't voor een gemeente dat
dergelgke kunstminnende menschen niet
zeldzaam zgn, al richten ze dan ook voor
hnn eigen genoegen geen orkest op. Daar
aan dankt Amsterdam dat 't een paar keer
in den winter mag kennis maken met een
beroemd toonwerk en beroemde solisten,
die anders de mindere man en de kleine
burger nooit zouden te hooren krjjgen.
Die Oratorium-vereeniging wensch ik een
lang gezond leven toe en vooral het behoud
van zgn uitstekenden directeur Tierie en
zgn voljjverigen, muzikalen president Dr.
Yan den Broecke.
Amsterdam, 20 Nov. '99. J. L.
Fitzgerald aarzelde en verbleekte.
«Neen dat wist ik niet,* zei hjj met
weerzin.
De advocaat desd een meesterljjken nitval
«Waarom hebt gjj ze hem dan ontnomen?*
«Wat? Had hjj het bjj zich?*
Calton bemerkte hoe hjj veld wod en
ging dus hierop door.
«Ja, hjj had het bjj zich. Waarom hebt
gjj het weggenomen?*
«Ik heb hst niet we/genomen. Ik wist
zelfs niet, dat hjj het bjj zich had.*
«Werkelgk. Wilt gjj dan zoo vriendeljjk
zgn, mjj te zeggen, wat dat het is.«
Brian bemerkte, dat hg in den val ge
loopen was.
«Neen, dat wil ik niet,* antwoordde hg
vast besloten.
«Was het een kleinood?*
«Neen.*
«Was het een belangrjjk stuk?*
«Ik weet het niet.*
«O, het was een stuk 1 Uw gelaat ver
raadt het. En had het papier waarde voor u
«Waarom vraagt gjj dat?*
Calton vestigde zgn scherpe grgze oogen
op Brian.
«Omdat,* antwoordde hg langzaam,
«degeen, voor wien dat papier waarde had,
Why te heeft vermoord.*
Brian sprong op als een geest zoo bleek.
«Mjjn God!* gilde hg bjjna, de handen
nitstrekkende, «is het dan toch waar en
hjj viel bewusteloos op dsn steenen vloer.
Calton, die he»ig verschrikte, riep den be
waarder, legde Brian met behulp van dezen
op het bed en bevochtigde zgn gelaat met
koud water, waardoor hjj bjjkwam en zuchtte.
Calton, die zag, dat hjj niet tot spreken in
Buitenland.
De telegrammenstroom, die eerst vrjjwel
had opgehouden te vloeien, is nu weer in
beweging gekomen, en in de laatste dagen
worden er weer meer berichten nit Znid-
Afrika ontvangen, maar hetgsea daarin
vermeld wordt, zgn meest geruchten; defi
nitief nieuws is nog steeds uiterst schaarsch.
Langs een omweg, via DublinParjjs,
komt de tjjding, dat er geruchten te Pretoria
gaan van den val van Ladysmith, maar
hoe gaarne wjj het ook zouden wenschen,
dat deze stad zich eindeljjk had moeten
overgeven, toch kunnen wjj aan deze telkens
opduikende geruchten nog geen vast geloof
hechten, of de eensor moest zich niet alleen
bepaald hebben tot het schrappen van on
gunstig nieuws, doch zelfs de telegrammen
en data vervalscht hebben, ten einde de
jobstjjding voor Engeland verborgen te
honden.
Wjj moeten ons das houden aan de ont
vangen telegrammen en aannemen, dat
Ladysmith nog in handen van Sir George
White en zgn troepen is. Dat de toestand
er niet rooskleurig is, scbjjnt evenwel boven
allen twjjfel verheven. Nemen wjj voor
waar aan het gedeelte van het telegram
aan de «Evening Herald*, dat spreekt van
het verdwjjnen van alle tucht onder de
Engelsche soldaten, dan moet men tot de
overtuiging komen, dat het te Ladysmith
nu juist niet zoo erg plezierig verbljjven is.
Uit Kaapstad wordt van 13 November
bericht
Het frissche weder heeft het herstel van
de Engelsche gewonden alhier bevorderd.
Yelen zgn in staat de volgende week weder
plaats te nemen in de gelederen. De heel
kundigen hebben geconstateerd, dat som
mige verwondingen, bjj het gevecht van
Elandslaagte toegebracht, dezelfde verschijn
selen vertoonden als die, afkomstig van
ontplofbare kogels. Deskundige militairen
verklaarden dat de verwondingen, ver
oorzaakt door Lee-Metfordkogels, dikwjjls
zeer geljjken op wonden, die toegebracht
zgn door ontplofbare kogels.
De verdachte kogels zgn aan generaal
Bulier gezonden ter onderzoek.
Men meent, dat de ontmoeting tusschen
het Boerencommando onder generaal Joubert
en commandant Botha en de Engelsche
versterkingstroepen uit Durban zal plaats
hebben tusschen Colenso en Esteourt.
staat was, verliet de cel. Buiten gekomen,
stond hg een oogenblik stil, zag naar de
sombere, grgze muren om en zei tot zich-
zelven:
«Brian Fitzgerald, gjj zgt de moordenaar
niet, maar gjj weet, wie de schuldige is.«
XI.
De inwoners van Melbourne waren ge
heel vervuld van den moord in het rjjtuig.
Voordat de dader ontdekt was, beschouwde
men die misdaad meer als een gewonen
moord, waarvan niet meer notitie was ge-
nomen, dan van elk driedaagsch praatje.
De zaak nam echter reusachtige afmetingen
aan, nu men ontdekt had, dat de dader een
van de aanzienljjkste jongelui van Melbourne
was. Mevrouw Grundy was hevig geschokt
en bekende openljjk, dat zjj een adder aan
haar boezem gekoesterd had, die onverwacht
zgn waren aard had doen kennen en haar
gestoken had.
In de salons van Toorak en de Clubs van
Melbourne werd ochtend, middag en avond
hetzelfde onderwerp besprokendaarbjj
hoorde men natuurljjk van alle kanten de
vraag, wie Why te was en waarom men
vroeger nooit van hem gehoord had.
Al wie mjjnheer Whyte eens ontmoet had,
werd tot vervelens toe met vragen lastig
gevallen en onderging een soort sociaal
martelaarschap, door te moeten vertellen,
wie hg was, hoe hjj er uitzag, waarom hg
vermoord was en verder al die dwaze vragen,
die sommige menschen doen.
De couranten vulden kolommen over den
verschrikkeljjken moord en gaven door tus-
schenkomst van haar speciale reporters een
onderhoud met den gevangene weer, dat
Uit Kaapstad wordt aan de «Daily News*
gemeld, dat generaal Bnller zgn hoofdkwar
tier voor eenigen tjjd zal vestigen te De
Aar, waar groote toebereidselen worden
gemaakt tot verdediging. Aan het hoofd
van 10.000 man zonden Jonbert en Botha
den uit Darban aanrukkende vsrsterkings-
troepen tegemoet trekken. Drie Duitsche
officieren (een kolonel en twee luitenants)
die te Pretoria zjjn aangekomen, trekken
naar het front der troepen, om zich ter
beschikking te stellen van generaal Joabert.
Uit Louren$o Marqués wordt dd. 16 No
vember gemeld
De machineriën van twee gesloten mjjnen
te Johannesburg zgn vernieldde schade
beloopt 10.000 pond.
De telegrafische gemeenschap met Johan
nesburg is hersteld. Geen bladen mogen
Transvaal verlaten.
De premier der Kaapkolonie, de heer
Schreiner, telegrafeerde aan de civiele com
missarissen, dat men niet van plan was de
Burgers onder de wapenen te roepen, maar
dat verwacht werd, dat alle burgers getrouw
zouden big ren aan de Koningin.
Aan een Berljjnsch blad wordt uit Pre
toria gemeld, dat 20 treinen naar Lady
smith zgn gezonden, om gevangenen te
vervoeren.
De «Standard and Diggernews* van 17
dezer bericht, dat typhus is uitgebroken
onder de troepen te Ladysmith en dat de
stank, die uit de stad opstjjgt, verschrik-
keljjk is.
Dat men ook in Engeland de toestand
donker inziet bewjjst het volgende;
Onderstaande circulaire is met toestem
ming van Lord Wolseley (opperbevelhebber
van het Eng. leger) met kracht en alge
meen verspreid over het graafschap Wilts
hire, door den generaal I. A. Dunne, eere
kolonel van het Wiltshire regiment.
Aangezien ik reeds 47 jaar geleden voor
het eerst diende bjj het Wiltshire-regiment,
waarvan ik thans eere-kolonel ben, ver
meen ik, dat er voor mjj voldosnde rede
nen bestaan en men zal mg dat moeten
toegeven -—om eene oproeping te richten
tot allen, die trotsch zjjn op 't Wiltshire
regiment ten einde hen aan te sporen om
oogenblikkeljjk al hunne krachten in te
spannen tot het aanwerven van mannen,
die geschikt zjjn, om dadeljjk te velde ts
door deze was saamgeraapt ge lealteljjk nit
de onzekere berichten, die zjj opvingen en
gedeelteljjk het product was van hun vrucht
bare verbeelding. Een jongmenseh met veel
letterkundigen aanleg, was zoo zeer ge
troffen door het dramatisch karakter van
deze zaak, dat hjj er over nadacht een
drama in vjjf acten te schrjjven met
een sensatie wekkende scene, waarin Fitz
gerald werd gehangen en vormde het
denkbeeld, om zgn arbeid Williamson aan
te bieden, voor een opvoering in het theatre
Royal. Doch deze verstandige directeur
weigerde dit plan te steunen, met de kalme
opmerking, dat zoolang de vjjfde acts niet
in de werkeljjkheid was afgespeeld, hjj niet
kon verwachten, dat de aetenrs hun rol tot
algemeene voldoening zonden vervallen.
Een ieder was overtuigd van de schnld
van den gevangene. Koetsier Roystoa had
gezworen, dat Fitzgerald met Whyte in het
rjjtuig was gegaan ea toen hg weder uitsteeg,
was Whyte vermoord. Er kon geen spre
kender bewjjs geleverd worden dan ditook
was men algemeen van meeoing, dat de
gevangene geen advocaat nemen, maar zich
aan de genade van het hof toevertrouwen
zou. Ook de kerk werd aangestoken en
geesteljjken namen den moord in het rjjtuig
tot tekst, om een rede te houden over de
verdorvenheid dezer eeuw en om aan te
toonen, dat de eenige ark, die de menschen
kon redden vaa dezen wassendeu vloed van
ongeloof en onzedelijkheid, in hua eigen
kerk te vinden was.
IIGIIWIBLAD
tj
Wordt vervolgd.)
