iè
Hel Land van Hensden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Onze Weerbaarheid.
FEUILLETON.
rm*
UitgeverL. J. VEERMAN, Heusden.
M 1853.
ZATERDAG 25 NOV.
1899.
i
■- ilA
LAND VAN ALT*
VOOR
Dit blad Yerschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Aboniemantapr jji: per 3 maanden f 1.00.
franco per post zonder prjjsrerhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentien worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Dat de weerbaarheid van een volk eene
v.aak is van zeer groot gewicht, zal voor
onze lezers wel geen betoog behoeven. Wat
wjj elk oogenblik in eenigen hoek van de
wereld zien voorvallen, wat er thans weder
in Zuid-Afrika gebenrt, is een afdoend be
wijs, dat zich altjjd omstandigheden kannen
voordoen, die de veiligheid en zelfs de zelf
standigheid eener natie in gevaar brengen.
In menig opzicht geldt nog het recht van
den sterkste, en eerst wanneer de tjjd zal
gekomen zjjn, waarin het beginsel der
scheid rechterlijke uitspraak tnsschen de
volken, voor goed en in vollen omvang
zal worden toegepast, eerst dan zullen de
eischen der weerbaarheid eene meer onder
geschikte plaats bp de staatsinstellingen
kunnen innemen.
Er zjjn er die aldus redeneeren: Neder
land mag geen oorlog voerenalles moet
er op berekend zjjn, dut wjj steeds in vrede
en vriendschap met onze naburen leven en
daarnaar moeten wjj steeds met alle macht
streven. Maar dan is het ook voldoende,
dat wp eene zeer kleine vloot hebben en
een zeer klein leger, bestemd om de bin-
nenlandsche rust zoo noodig te bewaren en
voor de veiligheid in de overzeesche bezit
tingen van het Rjjk te waken. De militaire
lasten behoeven dan ook de draagkrachten
van het volk niet te boven te gaan.
Het is er verre van verwpderd dat dit
denkbeeld niet te verdedigen zou zpn. In
tegendeel, is er zeer veel voor te zeggen;
maar feiteljjk is het nog niet wel voor
uitvoering vatbaar, omdat wp bp de tegen
woordige staatkundige verhoudingen tegen
onzen wil in moeilijkheden kunnen worden
gewikkeld.
Op dit standpunt plaatst zich ook de
Regeering, die thans bp de Staten-Generaal
het oBtwerp eener nieuwe leger-organisatie
heeft ingediend.
Yan dit standpunt staat het vast, dat
wjj tegenwoordig, voor veel geld, een leger
hebben, dat stellig onvoldoende is om met
vrucht het grondgebied tegen een bniten-
landscbe mogendheid te verdedigen.
Dit bezwaar weg te nemem, zonder het
volk althans te zware geldeljjke offers op
EEN GEHEIMZINNIGE MISDAAD.
Uit het Engelsch.
(19
Mjjnheer Felix Rolleston beleefde een
overheerlpken tjjd, daar hjj nauwkeurig al
de omstandigheden, evenals de betrokken
personen kende. Kwam er iets nieuws aan
het licht, dan was Rolleston de eerste, die
alles wist en bjj zpn vrienden rondging om
het te vertellen, terwjjl bp er zelf het een
en ander aan toevoegde, waardoor het ver
haal nog pikanter en dramatischer werd.
Yroeg men hem echter zpn meening in
hoeverre hp den gevangene schuldig oor
deelde, dan schudde hg zeer wjjsgeerig ket
hoofd en strooide rond, dat hp en zpn
beste vriend Calton hg wist, dat Calton
bet hieromtrent ruet hem eens was niets
zekers over de zaak konden zeggen.
•Het geval is zoo, moet ge weten, merkte
mjjnheer Rolleston, zeer slim op, »er zit
meer achter die zaak, dan men oppervlakkig
zou meenen en al die dingen meer
die heeren rechercheurs zien mjj er misschien
zelf voor aan ze gelooven niet, dat
Fitz Whyte vermoord heeft; ze zpn zoo
goed als zeker, dat hjj het niet gedaan
heeft.
Op zulk een opmerking volgde natuurlijk
een koor van stemmen, voornamelijk van
de dames; »Door wien werd hg dan ver
moord
>Ahalc antwoordde Felix, zpn hoofd als
•en sperwer, die in nadenken verzonken is,
te leggen, is het doel van het ontwerp.
Wjj kannen het natuarljjk niet in alle
bijzonderheden voor onze lezers schetsen;
veel er van is tronwens meer van aanbelang
voor deskundigen.
Wp zullen ons dus bepalen tot senige
beschouwingen over die hoofdpunten, welke
meer van algemeen belang kunnen worden
geacht.
Vooreerst dan de voorgestelde wjjziging
in de militiewet, die vooralsnog niet het be
ginsel van den algemeenea dienstplicht
toepast. Het wil ons voorkomen, dat dit
punt de wet voor velen aannenseljjk zal
maken, want algemeene dienstplicht, hoeveel
er uit sommige oogpunten vóór te zeggen
valt, is bp ons volk niet zeer gewild.
Het stelsel der loting bljjft dus behouden,
maar met eene aanmerkelijke uitbreiding
van het aantal.
Voorgesteld wordt nameljjk, om jaarljjks
bjj de militie in te lp ven: ter volledige
oefening 12300 man, en ter korte oefening
van vier maanden 5200 man, alzoo te zamen
zeventien dnizend vjjf honderd man; en daar
de dienstplicht acht jaren zal daren en men
op een gegeven oogenblik de beschikking
over acht volledige lichtingen wenscht te
hebben, komen wjj dus, met inbegrip der
zeemilicens, tot het eerbiedwaardige cjjfer
van honderd veertig duizend.
Hier onder zpn natuarlpk de vrijwilligers
niet begrepen. De lnst om als vrijwilliger
bp het leger te dienen is echter bjj ons niet
groot en het laat zich aanzien, dat, bjj
uitbreiding van den militieplicht, het vrij
willig dienen nog zal verminderen.
Zooals wjj opmerkten, zal een deel der
militie voor korte oefening van vier maan
den worden opgeroepen.
In het belang van hen, die tot den wer
kenden stand behooren, ligt het in de be
doeling, om voor dezen korten dienst ook
vrijwilligers toe te laten, die zich verbinden
om voor den tjjd van zeven jaren bjj het
reserve-personeel der landmacht te dienen
en daarvan bjjna zeven maanden onder de
wapenen door te brengen, nameljjk vier
maanden tot eerste oefening en tweemalen
zes weken voor herhalingsoefening.
Dit geldt echter alleen voor jongelieden
uit den werkenden stand, die door handen
arbeid in hun onderhond voorzien, en waar
schijnlijk hiervan gaarne gebrnik zullen
maken, omdat deze verbintenis recht geeft
op vrijstelling van den militiedienst, terwjjl
een weinig naar een zjjde buigende. Ik
denk er waarachtig over zelf eens op ver
kenning te gaan.«
•Zjjt gjj thuis in de werkzaamheden van
een rechercheur?* vroeg deze of gene.*
>0, zeker, zeker,* antwoordde hg.
Ondanks zijn plechtige verzekeringen had
mjjnheer Rolleston niet den minsten grond,
om te gelooven, dat Fitzgerald onschuldig
was, ja, hp had voor zich de overtuiging
van zjjn schuld. Daarbjj behoorde hg bjj
die soort van menschen, die of uit goed
hartigheid of uit eigenzinnigheid meer
nog op grond dezer laatste eigenschap
zich altjjd als kampioen stellen voor ben,
die het oordeel der maatschappij tegen zich
hebben.
Er is een spreekwoord, dat zegt, dat
men den gevallen leeuw schopt, maar indien
de eene helft van het menschdom zoo wreed
handelt, neemt de andere helft het vertrapte
individu vol medeljjden in bescherming. Dit
was ook hier het geval, daar Fitzgerald,
ofschoon de publieke meening het schuldig
over hem uitsprak, door zijn vrienden en
door hen, die met hem mede gevoeldea,
verdedigd werd, daar men beweerde, dat
hjj valscheljjk beschuldigd was.
Het oordeel van deze vriendelpk gestemde
medemenschen bleef voor Madge geen ge
heim, waardoor zjj niet weinig vertroost
werd. Ook anderen geloofden hem on
schuldig, welke overtuiging zjj met hen
deelde. Indien gansch Melbourne Brian
schuldig waande, zjj zon steeds in zpn
onschuld gelooven.
Ze had, als een ware vrouw, partp ge
kozen en weigerde haar meening op te
geven, welke bewpzen meu ook tegen Brian
zjj hoofdzakelijk zullen moeten opkomen in
den wintertjjd,' wanneer er weinig werk is.
't Is waar, men heeft altjjd kans op vrjj-
loten, maar zekerheid is beter dan kans, en
het spreekt bovendien van zelf, dat, bjj uit
breiding van het aantal dienstplichtigen, de
kans op vrploten geringer wordt.
Wjj vinden das hier eene nieuwe reden
van vrjjstellingmaar aan den anderen
kant zal er eene reden van vrjjstelling ver
vallen, nameljjk de omstandigheid dat men
eenige wettige zoon is.
Op de afschaffing van dit voorrecht was
reeds meermalen aangedrongen en de Re
geering geeft er dan ook geen bepaalde
redenen voor op. In een volgend artikel
komen wjj op dit punt nog even nader
terug.
Buitenland»
In het algemeen overzicht van Yrjjdag,
zegt »de Telegraaf*
Wie niet alleen de Engelsche bladen
leest, maar ook eens een oog werpt op de
beschouwingen over den oorlog in bladen
nit andere landen, vindt dan over het al
gemeen <le gevestigde meening, dit de toe
stand der Eagelschen elk oogenblik hache
lijker wordt.
Wie een goed uitgewerkte kaart van het
terrein ten zuiden van Ladysmith voor zich
legt, zal hun geljjk moeten geven. Het
terrein ten zuiden van Ladysmith tot voor-
bjj Pieter Maritzburg is bergachtig; het is
een terrein waar de Boeren zich op hun
gemak gevoelen, alsof zjj thnis waren zjj
zpn er nog in het gebied der kopjes, waar
van zjj zoo uitstekend gebruik weten te
maken. Onder Pieter Maritzbnrg komen zjj
op vlak terrein, waar goed gediciplineerde
troepen ongetwjjfeld sterker zullen zjjn dan
de Boeren.
Yan uit het zuiden van Natal rukt een
Engelsch leger op onder bevel van generaal
Clery; er wordt gezegd, ter ontzetting van
generaal White, die te Ladysmith is opge
sloten met 9000 man. Het schjjnt nu de
taktiek der Boereu te zjjn, om voorloopig
generaal White te laten waar hjj is, zorg
dragende tevens, dat hjj ook blijft waar hg
is; en dan, steeds verder naar het zuiden
trekkende, zich het gebied te verzekeren,
waar zjj ongetwjjfeld een groot overwicht
hebben op de Engelsche versterkingen.
De meest sterke plaatsen worden met
haar garnizoenen zóó nauw ingesloten, dat
mocht aanvoeren. Hjj was onschuldig en
zpn onschuld zou aan het licht komen,
daar zjj een voorgevoel had, dat hjj ter
elfder ore gered zon worden. Hoe, dat wist
zjj niet; zjj was echter overtuigd, dat dit
gebeuren zou. Zjj zou Brian reeds in de
gevangenis hebben opgezocht, indien haar
vader dit niet streng verboden had, zoodat
zjj slechts door tnsschenkomst van CMton
bericht van hem kon ontvangen, die dan
ook elke tjjding van haar aan den gevangene
overbracht.
Calton was zeer ontstemd door het aan
houdend weigeren van Brian om een alibi
te bewjjzen en daar hjj overtuigd was, dat
de beschnldigde dit doen kon, was hjj ver
langend de oorzaak uit te rorschen, waaruit
die weigering voortsproot.
•Indien gjj ter wille van een vrouw
zwjjgt,* zei hp tot Brian, onverschillig
wie zjj is, vind ik het dwaas. Zelfbehoud
is de eerste wet der natuur en als mjjn
hals in gevaar was, zon ik niemand sparen,
man, vrouw noch kind, zoo ik mjj redden
kon.*
•Ik durf zeggen,* antwoordde Brian,
•dat gjj er in mpn plaats wel an Iers over
zondt denken.*
Voor zich meende Calton, dat de gevangene
voldoende reden had voor zpn weigering,
om zpn handelingen van dien nacht te ver
tellen. Fitzgerald had toegestemd, dat hjj
een afspraak had gehad en dat met een
vrouw. Hp was een knappe vent en stond
hoogstwuarschpnljjk op geen hooger zedeljjk
standpunt dan andere jongelui, zoodat Calton
meende, dat Brian een liaison had met een
getrouwde vrouw en gedurende den nacht
in fuaestie bjj haar geweest was, vandaar
deze geen hulp kannen krjjgen en voor het
oogenblik onschadelpk worden gemaakt.
De bewaking dezer plaatsen ontneemt een
deel aan de troepenmacht der Boeren; maar
er moet niet uit het oog worden verloren,
dat daardoor tevens een groot aantal En-
gelschen tot werkeloosheid gedoemd zpn.
De Daily Mail* schat het aantal >werke-
loozen* aldns
Te Ladysmith bevindt zich generaal White
met 9000 man; in Estcourt generaal Hild-
yard met 2000 man; in het kamp aan de
Mooi Rivier kolonel Barton met 2000 man.
Zoodat er volgens hetzelfde blad slechts
9000 overbljjven ter beschikking van gene
raal Clery.
He kamp van Mooi Rivier wordt, bljj-
kens een telegram, nog beschoten; doch
daarmede schpnen de Boeren zich niet te
vreden te stellen, want volgens andere be
richten zjjn zjj ook voorbjj Mooi Rivier
getrokken en hebben zjj 't geheele gebied
bezet tot Nottingham Road, aan den spoor
weg, halverwege tusschen Estcourk en Pieter
Maritsbnrg, in welke onmiddelljjke nabijheid
tevens een weg voert, bjjna evenwpdig met
de spoorljjn, naar Pieter Maritzburg, en
van Nottingham Road of door een betrek
kelijk vlak terrein voert.
Deze meening wordt gedeeld door verschil
lende Engelsche oorlogscorrespondenten.
De «Deutsche Zeitang* bevat een parti
culier telegram, volgens hetwelk generaal
Jonbert naar Pretoria geseind heeft, dat de
poging van Generaal White op 20 dezer
om een gedeelte van zjjn artillerie te redden,
verhinderd is. Het ontzet van Ladysmith is
thans uitgeslotende capitulatie van het
geheele leger van White is verzekerd. Het in
de richting van Estcourt opzetteljjk door
de Boeren doorgelaten deel van White's
troepen werd op de Toegela-rivier terugge
worpen en omsingeld
Omtrent den naderenden strjjd in de
Kaapkolonie wordt uit Herschel dd. 21
Nov. gemeld:
Alle Engelsche onderdanen, uitgezonderd
een paar vrouwen, hebben Lady Grey ver
laten. Alle winkels en boerderjjen zpn in
handen der Yrpstaters. De meeste Engelsche
families zpn naar Basoetoland vertrokken.
De Boeren worden ieder oogenblik te Her
schel verwacht.
De Kaffers van dit district hebben als
één man besloten, om zich tegen een inval
zjjn weigering, om te spreken. Zoo hjj dit
deed, zon haar naam in de zaak genoemd
worden; de beleedigde echtgenoot, wie hjj
ook mocht wezen, zou tasscbee beide komen
en de ganscbe geschiedenis zou waarschpn-
ljjk op een echtscheiding uitloopen.
Het is beter voor hem, zpn goeden
naam te verliezen dan zpn leven,* besloot
Calton, »en die vronw behoorde te spre
ken het zou haar wel moeite kosten,
dat stem ik toe, maar wanneer er een
menschenleven in gevaar is, behoorde zjj
alles op te offeren, eerder dan hem te zien
hangen.*
Van dergeljjke gedachten vervuld, ging
Calton op weg naar St. Kilda, om met
Madge een onderhoud over de zaak te hebben
en om te zien of ze hem zou kunnen helpan
iu het uitvorseheu van wat hjj noodig had
te weten. Hjj had zeer veel eerbied voor
Madge, omdat hjj wist welk een verstandige
vrouw zjj was en dacht dat, daar Brian
haar zoo innig liefhad, hjj wel zou beslniten
alles aan haar te vertellen, indien zjjzelve
hem over de zaak kwam spreken.
De advocaat vond Madge vol angstig
verlangen naar zpn komst; toen hjj binnen
kwam, liep zjj hem met een vreugdekreet
te gemoet.
•O, waar zjjt gjj zoolang gebleven,* zei
zjj gejaagd weder plaats nemende. >Ik heb
de minuten geteld, sedert ik u het laatst
gezien heb. Hoe maakt hjj het mpn
arme lieveling?*
Altjjd dezelfde,* antwoordde Calton,
terwjjl tig zpn handschoenen uittrok, >nog
altjjd weigert hjj zpn leven te redden. Waar
is uw vader?* vroeg hjj eensklaps.
•Uit de stad,* antwoordde zjj ongeduldig.
te verzetten. Zjj kora°n van alle richtingen
gewapend met geweren en assegaaien aan.
Een Donderdagochtend door de «Times*
ontvangen telegram uit Pietermaritzburg
van Woensdagochtend meldt, dat eene tal-
rjjke strijdmacht der Boeren zich ten zuiden
van Estcourt verzamelt, waar zjj op alle
heuveltoppen in den omtrek geschut hebben
geplant. De telegraafljjn tnsschen Estcourt
en Pietermaritzbarg hebben zjj doorgesne len
terwijl zjj het dorp Highlands, bezuiden
Estcourt, hebben bvzet. Eene talrjjke Brit-
sche strjjdmacbt staat bjj de Mooi-rivier.
De in dit bericht vermelde feiten zpn
echter bljjkbaar van ouderen datnm dan
Woensdag, want reeds is bekend dat een
gedeelte van generaal Clary's leger zich van
de hoofdmacht heeft laten afsnpden en door
de Boeren genoodzaakt is terug te trekken,
waarna Joubert Mooi-rivier hoeft bezat en
aldus ook Estcourt geheel heefc ingesloten.
Men gelooft dat daardoor weer een be-
langrpke wjjziging zal zpn gebracht in
generaal Bullers met zooveel zorg overlegd
plan, dat ten doel scheen te hebben,
tegeljjkerfcjjd met twee legercorpsen van het
westen (bezuiden Kimberley) en van het
oosten (van Durban uit) deu Oranje- Yrjj-
staat binnen te vallen en op de hoofdstad
Bloemfontein aan te rukken, de hoofdmacht
der Boeren inmiddels in Natal en bjj Kim-
berley en Mafeking bezighoudende.
Ea al komen ook elk oogenblik hulp
troepen voor hem aan te Durban, Port
Elisabeth en Kaapstad, overal is hem de
weg versperd, zoodat het hem heel wat
hoofdbreken zal kosten, vóór hjj weet waar
hjj die troepen, als zjj eenmaal tot divisiën
zpn vereenigd, het eerst moet heenzenden.
Te Pietermaritzburg ontvangen officieele
berichten uit Ladysmith van 18 dezer mel
den, dat het garnizoen zjjne positie hand
haafde, met andere woordennog opgesloten
zat.
Volgens de «Standard and Diggernews*
worden de mjjnen Robinsin, Bonanza en
Ferreiradeep thans door de Transraalsche
regeering geëxploiteerd en vier andere door
de beambten dier mjjnen, onder staatstoe
zicht. Eerstdaags zal diezelfde maatregel op
nog vier andere gondmpaen worden toe
gepast.
Het Engelsche departement van Oorlog
heeft de mobilisatie van nog acht bataljons
Hjj komt in geen week terug; maar wat
bedoelt gjj, dat hjj zjju leveu niet wil
redden
Calton boog zich voorover en nam haar
hand.
Wilt gjj dit doen?* vroeg bjj.
•Zpn leven redden,* antwoordde het
meisje, terwjjl zjj met een uitroep van vreugde
uit haar stoel opsprong. »God weet het, ik
zou willen sterven, om hem te redden.*
Pst!* dacht Calton, toen hjj zag hoe op
gewonden het me sja er uitzag, »wat zjju
die vrouwen toch altjjd overdreven. De zaak
is zoo,* zei hjj: «Fitzgerald is in staat om
zpn alibi te bawpzen, maar weigert dit
hardnekkig.*
Maar waarom?*
Calton haalde de schouders op.
Dat weet hjj zelf het best. Het een of
ander idéa op het punt van eer geloof ik.
Nu weigert hjj mjj te zeggen, waar hjj dien
nacht geweest is, wellicht zal hjj het u
niet weigerendaarom moeten wjj hem te
zamen bezoeken, wellicht zal hjj dan ver
standig worden en alles vertellen.*
Maar mpn vader?* stamelde Malge.
Hebt gjj niet zooeven gezegd, dat hjj
afwezig was?* vroeg Calton.
>Ja,< antwoordde Madge aarzelend. >Maar
hjj verbood mjj toch te gaan.*
•In dat geval,* zei Calton opstaande en
zjjn hoed en handschoenen opnemende, >zal
ik niet verder aandringen.*
Zjj legde haar hand op zpn arm.
Wacht even! Zoo het eenig nut kan
hebben?*
Wordt vervolgd.)
