I!et Land van Heusden an Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Onze taal in Zuid-Afkika.
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
M 1857.
ZATERDAG 9 DEC.
1899.
11 land van alten*-
TOOK
Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
F/unco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 et. Elke regel
meer 7% ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Daar langzamerhand tusschen Afrikaners
en Engelschen vrede ontstond en zelfs vele
huwsljjken werden gesloten, is 't niet
vreemd dat de oude landstaal veel van 't
Engelsch opnam.
Dat ging naar 't hart der bewindhebbers,
maar de nakomelingen der oude boers zagen
de zaak donker in. Ze begrepen dat alzoo
voortgaande de Hollandsche taal ten doode
opgeschreven was. Veel hoopten ze nog
van hnn predikanten, die in 't Hollandsch
bleven preeken, veel ook van de stadie des
bjjbels de Statenbjjbel levert dageljjks
den boer lectnnr, daarnevens moesten nu
dagbladen verschijnen, die 't Hollandsch
hoog hiel len. En ze richtten opde Kaap
sche stadscourant en Afrikaansche berigter,
de Zuid-Afrikaan, het Ned. Zuid Afrikaan
sche tijdschrift en hoopten daarmee de taal,
die hun linf was, in 't leven te bewaren.
Toch zon bun dat niet gelukt zjjn, wan
neer de politiek der Engelschen de boeren
niet gedrongen bad eindHjjk heen te trekken.
Dat geschiedde in 1836. Zjj trokken naar
Natal, versloegen den Kaffervorst Dinguan
en zongen op de wjjs van Ps. 130:
Ons arme Afrikane
Wat bier in Natal woon
Hoe wort tog onse t.rane
Met goedheid weer bekroon
o God! Gjj skenk ons vrede,
U segen ook daarbjj,
En nwe hulpe mede,
Ja, Gjj sjjjt an ons sjj.
Hoop op den Heer, jul vroma
Is Afrika in nood,
Daar sal verlossing kome
Sjjn goedheid is seer groot!
Hg maak op ons gebede
Hael Afrika eens vrjj,
Van hul die ons vertrede
Dan leef ons vrg en big!
Doch ook in Natal werd hun de vrede
niet gegund. Engeland annexeerde 't en
ze trokken de Vaal over en stichtten Oranje-
Vrijstaat en Transvaal. We zullen alle lot
gevallen dier republieken nu niet ophalen,
maar alleen zeggen dat na dien tjjd meer
malen stemmen opgegaan zjjn om de En-
gelsche taal in te voeren, doch dat de
Afrikaners vasthielden aan hun eigen taal
en ongeveer 1875 ook in die taal begonnen
te schrjjven. Tot dien tjjd hadden ze altjjd
EEN GEHEIMZINNIGE MISDAAD.
Uit het Engelsch.
(23
>Ik ga al, mjjnheer,* piepte het krekeltje
met een treurige beweging van het hoofd,
terwjjl zjj de deur opende, daar ik zeker
■weet, dat hg zoo onschuldig is als een
pasgeboren kind en dan te moeten denken,
dat ik dat afschuwelijk wezen, dat geen
aasje waarheidsliefde in zjjn binnenste heeft,
alles verteld heb van hem, die nu in die
konde cel zit.c
Wat hebt gg hem gezegd vroeg Cal ton.
>0, dat inag ik u wel zeggen,* klaagde
juffrouw Sampson.
♦Ik ben voor den gek gehouden door
die slang in fantasiepak, die moest weten
of mijnheer altijd voor twaalven binnen
was, waarop ik antwoordde, dat dit altjjd
zjjn gewoonte was, ofschoon hg somtgds
den sleutel gebruikte.*
♦Een handige vent, die rechercheur,*
dacht Calton, hjj heeft door een list er
uit weten te krjjgen, waar hg door geweld
nooit achter zou zjjn gekomen Dit ver
sterkt de verdenking tegen Fitzgerald zeer,
maar het beteekent niets, als hjj zjjn alibi
kan bewjjzen. >Gjj zult waarschijnlijk als
getuige worden opgeroepen, als de zaak
behandeld wordt,* zeide hg overluid.
»Ik, mjjnheer?* krjjïchte juffrouw Samp
son, terwgl zjj hevig begon te beven. »la
ben nog nooit in het gerechtshof geweest,
dan dien keer, toen vader mjj meenam voor
«en verzetje, om een moord te hooreu be-
het echte Hollandsch, hoog-Hollandsch ge-
heeten, bjj 't schrijven in boeken, bladen
en officieele stukken gebruikt, na begon
de Afrikaner zjjn dialect als schrijftaal te
bezigen. Zoo b.v. kwam er in 1883 een
boekje uit: Die geschiedenis van Josef
voor Afrikaanse kinders en huissouwens in
hulle eigen tual geskrjjwe deur een vrind,*
waarin men in de voorrede de vermaning
vindt: as julle bid, dan mot julle ook
meteens aan onse liewa Heer vra, dat die
Bjjbel tog vertaal mag worde in die Afri
kaansche taal ook.*
In 1875 werd opgericht ♦die Genootskap
van regte Afrikaners*, die op 'fc voetspoor
van Dr. Brill het Afrikaansch als taal
wilden handhaven tegenover een tweevon-
digen vjjand. Daar is drie soorte van
Afrikaners* zei ze, dit mot ons in die oog
hou. Daar is Afrikaners met Engelse harte.
Daar is Afrikaners met Hollanse harte.
Eu dan is daar Afrikaners met Afrikaanse
harte. Die laatste noem ons regte Afrikaners
en die veral roep ons op aan ons kant te
kom staan.* En ze gaven dit volkslied uit:
Een ider nasie het sjjn Land
Ons woon op Afrikaanse strand.
Ver ons is daar creen boter grond
Op al die wjje wêreldrond.
Trots is ons om die naam te dra
Van kinders van Suid-Afrika.
Een ider natie het sjjn Taal
Ons praat van Kaap tot in Transvaal.
Wat almal maklik kan verstaan
Wat gaat die ander tale ons aan?
Ons praat, so 's Pa en Oupapa,
Die Landstaal van Suid-Afrika.
Daarna werden uitgegeven Eerste Be
ginsels van die Afrikaanse Taal,* een ♦Spel
boek ver Afrikaanse kinders,* leesboeken
en rekenboeken en een Afrikaanse Almanak,
benevens ♦die Geskiedenis van die Trans
vaal van die laatste tien jaare, verteld door
Klaas Waarsegger aan sjjn neef Martinus
in Hollant, in die eigen boere sjjn taal.*
Langs dezen weg is door tal van Afri
kaan ders ook in poëtische taal, de liefde
voor 't Hollandsch warm gehouden.
Intusschen verhinderde dit niet dat Trans
vaal door Engeland werd genomen, maar
ongetwjjfeld heeft de liefde voor hun taal
de Transvalers in 1880 kracht gegeven
zich met goed succes tegen den veroveraar
te verzetten. Toen de zege bevochten was,
stak de poëzie weer 't hoofd op. Ziehier
een proeve
handelen, want het is niet te ontkennen,
dat het evengoed is als een comedie.
Wel, wel,* zei Calton ongeduldig, terwgl
hjj de deur voor haar opende. »Laat ons
roor een oogenblikja alleenjuffrouw
Frettly en ik hebben behoefte aan rust
voor wjj heengaan, zullen wjj u roepen.
Dank n, mjjnheer,* zei de tranenrjjke
hospita ^en ik hoop maar, dat zjj hem niet
zullen ophangen
Hier sloot Calton, niet in staat zjjn on
geduld langer te bedwingen, de denr en
hoorden zjj het geluid van juffrouw Samp
son's schrille stem en krakende ledematen
langzaam wegsterven.
♦Nn dan,* zei hg, waarmede zullen wjj,
nu wjj dat mensch met haar gebabbel
kwjjt zjjn, een begin maken?*
Met het schrjjfourean,* antwoorlde
Madge, daarop afgaande, het is de aange
wezen plaats, om iets te vinden.*
♦Hecht daar niet te veel aan,* antwoordde
Calton het hoofd schuddende, wanneer Fitz
gerald, zooals gjj zegt, een slordig heer is,
zal hg het zich niet lastig hebben gemaakt
met het bewaren van dien brief, ofschoon
het missehien de beste plaats is om te
zoeken.*
In de schrjjftafel lag alles in de grootste
wanorde dooreen. ♦Juist iets voor Brian*,
zooals Madge opmerkte. Zjj was overdekt
met betaalde en onbetaalde rekeningen, onde
brieven, gequiteerde speelschulden, balboek-
j s en eenige verwelkte bloemen.
De brief werd echter niet in den lessenaar
gevonden, evenmin als ergens in de zitkamer.
Calton en Madge onderzochten ook de
slaapkamer, maar met geen gelukkiger uit
komst. Daarom wilde Madge uit wanhoop
het zoeken opgeven, toen Calton's oog op
Vrede, vrede in Transvaal!
Kniel neer!
Loof en dank tiendnisendmaal
Üi Heer!
Roem en prjjs Sjjn groote naam
Man en vronw eH kind te saam.
Spreek met eerbied en ontsag
Van Sjjn wondre dag an dag!
Ja, Sjjn arm het heil gebrag
Seer groot,
Op ons bede an ons geslag
In nood.
Britse hoogmoed is gestuit,
En di vrede is nou gesluit.
God het sjjn regtverdigheid
Glansrgk weer ten toon gespreid.
Als men nit dit alles nu afleidt dat er
tusschen Transvalere en Hollanders wel een
hechte band bestaan moest, dan heeft men
het deerljjk mis. Het presidentschap van
Bnrgers en later de zucht van eenige Hol
landers om in Transvaal een eerste viool
te spelen hadden de boers zoo tegengestaan,
dat na de vrijverklaring op een bjjeenkomst
een Transvaler in vollen ernst het voor
stel deed >'n skip te huur en al di Hol
landers terug te stuur na hulle land toe.*
Dit voorstel vond algemeenen bjj val, maar
toen een der boeren 'opmerkte maar wi
sal dan ver ons skrjjwe?* zag men het
gevaar in en stemde het af.
Hieruit ziet men, hoe voorzichtig we
moeten zjjn met die vrijheidlievende boers.
We moeten ons niet met hun binnenlandsche
aangelegenheden bemoeien, ze niet dreigen
te »verhollandschen,« want ze willen Afri
kaners big ven, en zoomin Hollanders als
Engelschen worden. Ze hebben leergeld
gegeven ook. Onder de lui, die vroeger naar
Transvaal getrokken zjjn, zjjn er geweest,
die allesbehalve de eer van ons vaderland
hebben opgehouden en vandaar dat, althans
een tiental jaren geleden, de Hollander niet
erg getapt was in de Zuid-Afrikaansche
republieken.
In onzen tjjd is hierin een kentering
gekomen. Kruger zelf schrjjft en spreekt
tameljjk goed in onze taal; als men belieft
te onthouden dat mannen als hg die taal
geleerd hebben aan de hand van den Staten-
bjjbel. Tal van Nederlanders zjjn in Trans-
vaalschen staatsdienst; zoo was o.a. dr.
W. J. Leyds vroeger onderwjjzer hDr te
lande. De Zuid-Afrikaansche spoorwegmaat-
scbappjj heeft een heel leger Nederlandsche
ambtenaren in dienst en het onderwjjs ig
voor een groot deel in handen van Hollandsch
de papiermand viel, die zjj, onbegrjjpeljjk
genoeg, over het hoofd hadden gezien. De
mand was meer dan half voleensklaps
schoot den advocaat een gedachte door het
hoofd. Hij belde, waarop juffrouw Sampson
spoedig verscheen.
Hoe lang heeft die papiermand daar
gestaan?* vroeg hg op bedoeld voorwerp
wjjzende.
♦Ja, dat is het eenige gebrek dat hjj
hal,* zei juffrouw Sampson, ♦hjj was slordig,
en die mand mocht ik nooit leegmaken,
voordat hjj het mg opzettelgk vroeg. Hjj
zei, dat hjj er wel eens dingen in gooide,
die hg dan later weer noodig had, ik heb
haar nu wel in geen week of zes leegge
maakt en hoop nn maar, dat u mjj geen
slechte huishoudster zult vinden, daar het
zjjn eigen verlangen was en daar hg erg
van zoo'n rommel hield.*
Zes weken,* herhaalde Calton, Madge
aanziende. »Hjj kreeg den brief vier weken
geleden. Let op, we zullen hem vinden.*
Madge uitte een vreugdekreet, knielde
naast de mand en keerde den inhoud op
den grond om, zoodat zjj en Calton spoedig
bezig waren tusschen de snippers papier te
zoeken, als waren zjj lorrenzoekers.
Ik wil hopen, dat zjj 't niet in het hoofd
hebben,* dacht juffrouw Sampson, terwgl
zjj de kamer verliet, >het heeft er veel van,
Eensklaps slaakte Madge een kreet, toen
zjj nit de massa papieren een half ver
branden brief te voorschjjn haalde, die op
zwaar crèmekleurig papier gesehreven was.
Eindeljjkl* riep sjj uit, opstaande en het
papier glad strjjkende. >Ik w st wel, dat
hjj hem niet vernietigd had.*
♦Toch bjjna,* zei Calton, terwgl hg het
sprekende onderwjjzers.
Behalve de politieke kwestie over-
heersching door Engeland heett men
in de Zuid-Afrikaansche republieken de taal
kwestie een deel der Afrikaners wil het
Nedarlandsch tot landstaal, een ander, het
grootste, het Afrikaansch dialect. >Skrjjf
soos jjj praat* is de lens der laatsten.
Misschien dat de sympathie, die hnn
politieke strjjd thans in Nederland onder
vindt, en die met 't eind van 't jaar wel
in een gift van een millioen Ned. guldens
haar uitdrukking zal vinden, er toe bjj-
dragen zal om de schaal naar den kant
van 't Nederlandsch te doen omslaan. Om
dit te bewerkstelligen is een tjjdschriffc in
't leven geroepen, dat te Kaapstad verschjjnt
en is hier te lande door prof. Sprujjt een
taalfonds gesticht, waaruit lectuur voorZuid-
Afrika wordt aangeschaft. Als de oorlog
geëindigd is, zal het zaak zjjn het bestaan
van dit fonds opnieuw in herinnering te
brengen, opdat de band tusschen ons en
ginds steeds hechter worde.
Buitenland.
Kapitein Dreyfus heeft aan den voorzitter
der eommissie uit den Senaat voor de
amnestie-ontwerpen een brief geschreven,
waarin hjj dringend verzoekt, dat hem geen
der middelen zal worden ontnomen, welke
de wet hem geeft om de rivisie van zjjn
proees voort te zetten, ten einde aan gansch
Frankrjjk te bewjjzen, dat hg onschuldig
is aan de misdaad, welke esn ander bedreef.
Te Halle is een vergadering gehouden
van afgevaardigden van 44 groote graan-
syndicaten ia Duitschland en Oostenrjjk,
tot het vormen van een trust, zich ten doel
stellende de graanprijzen op een hoogte te
houden, welke niet beneden de kosten van
productie is, en het hoofd te bieden aan de
mededinging van Amerikaansch graan,
waarbjj zjj rekenen op de medewerking der
regeering, in den vorm van hooge bescher-
ge8chrevene vluchtig doorliep. Hjj is zoo
goed als waardeloos, daar er geen naam te
vinden is.«
Hg nam het stuk papier bjj het venster
en streek het op de tafel glad. Het was
vuil, half verbrand, maar toch gaf het eenige
aanwjjzing. Het gedeelte van den brief dat
leesbaar was luidde
26 Jnli
Mgnheer Fitzgerald wordt verzoch
bjj esn stervende vrouw
die hem wil vertel
betref
brenger die ga
Bourkestraat en
straat. Stel niet ni
Wjj hebben er niet veel mee gewonnen,
vrees ik,« zei Madge treurig. ♦Het zegt
enkel, dat hg een afspraak hadmaar
waar?*
Calton antwoordde niet, maar tuurde met
het hoofd op de hand geleund langen tjji
op het papier. Eindeljjk sprong hg met een
uitroep op.
♦Ik ben er,« zei hg opgewonden. ♦Kjjk
eens naar dat papier, hoe fljn het is en
welk een mooie tint het heeft en kjjk vooral
eens naar het merk in den hoek♦ot villa
Toorak.*
Hg ging dus naar Toorak?*
In ééo nar heen en terug, dat is haast
onmogeljjk.*
Dan is het ook niet nit Toorak ge
schreven?*
Neen, het is geschreven in een van die
achterbuurten van Melbourne.*
Hoe weet gjj dat?*
mende invoerrechten.
De Servische pope Milan Djouritsch, die
in verband met den aanslag en de samen
zwering tegen ex-koning Milan veroordeeld
is tot 20 jaar dwangarbeid, is in de kapel
van de vesting te Belgrado, overeenkomstig
de voorschriften der Gri-ksche kerk, ont
heven van zjjn geesteljjke waardigheid,
hoewel de priester steeds zjjn onschuld is
big ven betuigen.
Een hevige noordwesterstorm heeft de
Oostzeekust geteisterd. In den omtrek van
König8berg zjjn eenige djjken doorgebroken
en vele dorpen overstroomd. Tusschen Ros
tock en Warnemünde moest het bootver-
keer worden gestaakt. De schade is aau-
zienljjk.
De correspondenten van Engelsche bladen
te Washington melden dat de motie van
den republikeinschen senator Mason, om
sympathie te betuigen met de Boeren, waar-
schjjnljjk verworpen zal worden.
De correspondent van de ♦Times* seinde
den 28en November uit Ladysmith: De
rantsoenen zjjn verminderd, ziekte neemt
toe onder de troepen. Bovendien verergert
het bombardement doordien de Boeren de
zwakke punten der Engelschen hebben
ontdekt.
Zjj hebben weer een grootkaliber-kanon
opgesteld, dat de westeljjke versterkings-
werken op veel korteren afstand bestrjjkt.
Het geschutvuur der Boeren treft daarom
veel beter doel.
Volgens de ♦Daily Mail* kwam een man,
den 30 November door de linie der Boeren
uit Ladysmith te Pieter-Maritsburg aan. Hjj
vertelde, dat de taak voor een ontz-ttings-
troep geen kinderwerk is. De Boeren zjjn
saamgetrokken op de bergruggen tusschen
Ladysmith en de heuvels bjj Colenso. Zjj
hebben zwaar geschut opgesteld.'
Het is waarschjjnljjk, dat de slag bjj de
Tngela een der grootste van den veldtocht
zal zjjn. De Boeren zjja van plan hard
nekkig weerstand te bieden. Zjj hebben een
gelofte gedaan, Ladysmith en de strjjd-
macht van generaal White in handen te
krjjgen en zjjn vol vertrouwen op hun sncces.
De bewoners van Natal zjjn echter over
tuigd, dat Ladysmith zal worden ontzet en
de Boeren op de vlucht znllen worden ge
dreven. Het is slechts een qnaestie van een
♦Te oordeelen naar het meisje dat den
brief bracht,* zei Calton. ♦Een vronw van
verdachte zedeB, die eerder in een der achter
buurten thuis behoort, dan in Toorak. En
wat het papier betreft, drie maanden ge
leden had er een diefstal in Toorak plaats,
en dit papier is daarvan afkomstig.*
Madge zei niets, haar starende oogen en
het zenuwachtig beven harer handen ge
tuigden van haar opgewondenheid.
♦Ik zal nog dezen avond naar een recher
cheur gaan,* zei Calton triomfanteljjk, ♦om
uit te vinden vanwaar die brief is gekomen,
en wis hem geschreven heeft. Wjj zjjn op
den goeden weg om hem te redden,* zei
hij, het kostbaar docnment voorzichtig in
zjjn portefeuille bergende.
Denkt gjj dan de vronw te znllen ont
dekken, door wie de brief geschreven is?«
Hum!* zei de advocaat in gedachten
verzonken, ♦zjj kan dood zjjn, daar men nit
den brief kan opmaken, dat zjj stervende
was. Zoo ik die vrouw echter kon uitvinden,
die den brief aan de club bezorgd heeft en
die op den hoek van de Bonrke- en Rns-
sellstraat op Fitzgerald wachtte, zal het
voldoende zjjn. Ik moet slechts kannen be
wjjzen, dat hg niet met Whyte in het rjjtaig
is geweest.*
♦En denkt gg dat dit mogeljjk is?«
Dat hangt van di«n brief af,« zei Cal
ton werktnigeljjk met zjjn vingers ep de
portefenille tikkende. ♦Dat zal ik morgen
kannen zeggen
Kort daarna verlieten zjj het hnis en toen
Calton Madge in den trein naar St. Kilda
had geholpen, gevoelde zjj zich geruster,
dan sinds de arrestatie van Fitzgerald het
geval was geweest.
1IMJWHBIAD
(Slot).
wuHxanBHaBHMBHBBgnHaMBBwaBHnMHnaBBgaMn»
ZQ Q «C
Teil bewijze dat de Transvaler ook hnmor verstaat,
dit liedje van Oom Jan
Ek i* bo blij, ek is so blij
Mijn vrontje bet 'n senn gekrij
Hij lijk percies nes ik.
Hij het mijn oge, mond en nens.
En is 'n dikke, vette reus
Ek is so in mijn skik.
Mijn Pa is blij, mijn Ma is blij,
Mijn vrons familie ook daarbij
Hul krijg ni klaar met kijk.
Van 's morrens vroeg tot saweus laat
Hoor ek mar, boe di mense praat,
Dat bjj so na mij lijk.
OT VILLA
OOBAX
(Wordt vervolgd.)