I!et Land van Heusden an Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard. Onze taal in Zuid-Afkika. FEUILLETON. Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden. M 1857. ZATERDAG 9 DEC. 1899. 11 land van alten*- TOOK Dit blad verschjjnt WOENSDAG en ZATERDAG. Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO. F/unco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent. Advertentiën ran 16 regels 50 et. Elke regel meer 7% ct. Groote letters naar plaatsruimte. Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond ingewacht. Daar langzamerhand tusschen Afrikaners en Engelschen vrede ontstond en zelfs vele huwsljjken werden gesloten, is 't niet vreemd dat de oude landstaal veel van 't Engelsch opnam. Dat ging naar 't hart der bewindhebbers, maar de nakomelingen der oude boers zagen de zaak donker in. Ze begrepen dat alzoo voortgaande de Hollandsche taal ten doode opgeschreven was. Veel hoopten ze nog van hnn predikanten, die in 't Hollandsch bleven preeken, veel ook van de stadie des bjjbels de Statenbjjbel levert dageljjks den boer lectnnr, daarnevens moesten nu dagbladen verschijnen, die 't Hollandsch hoog hiel len. En ze richtten opde Kaap sche stadscourant en Afrikaansche berigter, de Zuid-Afrikaan, het Ned. Zuid Afrikaan sche tijdschrift en hoopten daarmee de taal, die hun linf was, in 't leven te bewaren. Toch zon bun dat niet gelukt zjjn, wan neer de politiek der Engelschen de boeren niet gedrongen bad eindHjjk heen te trekken. Dat geschiedde in 1836. Zjj trokken naar Natal, versloegen den Kaffervorst Dinguan en zongen op de wjjs van Ps. 130: Ons arme Afrikane Wat bier in Natal woon Hoe wort tog onse t.rane Met goedheid weer bekroon o God! Gjj skenk ons vrede, U segen ook daarbjj, En nwe hulpe mede, Ja, Gjj sjjjt an ons sjj. Hoop op den Heer, jul vroma Is Afrika in nood, Daar sal verlossing kome Sjjn goedheid is seer groot! Hg maak op ons gebede Hael Afrika eens vrjj, Van hul die ons vertrede Dan leef ons vrg en big! Doch ook in Natal werd hun de vrede niet gegund. Engeland annexeerde 't en ze trokken de Vaal over en stichtten Oranje- Vrijstaat en Transvaal. We zullen alle lot gevallen dier republieken nu niet ophalen, maar alleen zeggen dat na dien tjjd meer malen stemmen opgegaan zjjn om de En- gelsche taal in te voeren, doch dat de Afrikaners vasthielden aan hun eigen taal en ongeveer 1875 ook in die taal begonnen te schrjjven. Tot dien tjjd hadden ze altjjd EEN GEHEIMZINNIGE MISDAAD. Uit het Engelsch. (23 >Ik ga al, mjjnheer,* piepte het krekeltje met een treurige beweging van het hoofd, terwjjl zjj de deur opende, daar ik zeker ■weet, dat hg zoo onschuldig is als een pasgeboren kind en dan te moeten denken, dat ik dat afschuwelijk wezen, dat geen aasje waarheidsliefde in zjjn binnenste heeft, alles verteld heb van hem, die nu in die konde cel zit.c Wat hebt gg hem gezegd vroeg Cal ton. >0, dat inag ik u wel zeggen,* klaagde juffrouw Sampson. ♦Ik ben voor den gek gehouden door die slang in fantasiepak, die moest weten of mijnheer altijd voor twaalven binnen was, waarop ik antwoordde, dat dit altjjd zjjn gewoonte was, ofschoon hg somtgds den sleutel gebruikte.* ♦Een handige vent, die rechercheur,* dacht Calton, hjj heeft door een list er uit weten te krjjgen, waar hg door geweld nooit achter zou zjjn gekomen Dit ver sterkt de verdenking tegen Fitzgerald zeer, maar het beteekent niets, als hjj zjjn alibi kan bewjjzen. >Gjj zult waarschijnlijk als getuige worden opgeroepen, als de zaak behandeld wordt,* zeide hg overluid. »Ik, mjjnheer?* krjjïchte juffrouw Samp son, terwgl zjj hevig begon te beven. »la ben nog nooit in het gerechtshof geweest, dan dien keer, toen vader mjj meenam voor «en verzetje, om een moord te hooreu be- het echte Hollandsch, hoog-Hollandsch ge- heeten, bjj 't schrijven in boeken, bladen en officieele stukken gebruikt, na begon de Afrikaner zjjn dialect als schrijftaal te bezigen. Zoo b.v. kwam er in 1883 een boekje uit: Die geschiedenis van Josef voor Afrikaanse kinders en huissouwens in hulle eigen tual geskrjjwe deur een vrind,* waarin men in de voorrede de vermaning vindt: as julle bid, dan mot julle ook meteens aan onse liewa Heer vra, dat die Bjjbel tog vertaal mag worde in die Afri kaansche taal ook.* In 1875 werd opgericht ♦die Genootskap van regte Afrikaners*, die op 'fc voetspoor van Dr. Brill het Afrikaansch als taal wilden handhaven tegenover een tweevon- digen vjjand. Daar is drie soorte van Afrikaners* zei ze, dit mot ons in die oog hou. Daar is Afrikaners met Engelse harte. Daar is Afrikaners met Hollanse harte. Eu dan is daar Afrikaners met Afrikaanse harte. Die laatste noem ons regte Afrikaners en die veral roep ons op aan ons kant te kom staan.* En ze gaven dit volkslied uit: Een ider nasie het sjjn Land Ons woon op Afrikaanse strand. Ver ons is daar creen boter grond Op al die wjje wêreldrond. Trots is ons om die naam te dra Van kinders van Suid-Afrika. Een ider natie het sjjn Taal Ons praat van Kaap tot in Transvaal. Wat almal maklik kan verstaan Wat gaat die ander tale ons aan? Ons praat, so 's Pa en Oupapa, Die Landstaal van Suid-Afrika. Daarna werden uitgegeven Eerste Be ginsels van die Afrikaanse Taal,* een ♦Spel boek ver Afrikaanse kinders,* leesboeken en rekenboeken en een Afrikaanse Almanak, benevens ♦die Geskiedenis van die Trans vaal van die laatste tien jaare, verteld door Klaas Waarsegger aan sjjn neef Martinus in Hollant, in die eigen boere sjjn taal.* Langs dezen weg is door tal van Afri kaan ders ook in poëtische taal, de liefde voor 't Hollandsch warm gehouden. Intusschen verhinderde dit niet dat Trans vaal door Engeland werd genomen, maar ongetwjjfeld heeft de liefde voor hun taal de Transvalers in 1880 kracht gegeven zich met goed succes tegen den veroveraar te verzetten. Toen de zege bevochten was, stak de poëzie weer 't hoofd op. Ziehier een proeve handelen, want het is niet te ontkennen, dat het evengoed is als een comedie. Wel, wel,* zei Calton ongeduldig, terwgl hjj de deur voor haar opende. »Laat ons roor een oogenblikja alleenjuffrouw Frettly en ik hebben behoefte aan rust voor wjj heengaan, zullen wjj u roepen. Dank n, mjjnheer,* zei de tranenrjjke hospita ^en ik hoop maar, dat zjj hem niet zullen ophangen Hier sloot Calton, niet in staat zjjn on geduld langer te bedwingen, de denr en hoorden zjj het geluid van juffrouw Samp son's schrille stem en krakende ledematen langzaam wegsterven. ♦Nn dan,* zei hg, waarmede zullen wjj, nu wjj dat mensch met haar gebabbel kwjjt zjjn, een begin maken?* Met het schrjjfourean,* antwoorlde Madge, daarop afgaande, het is de aange wezen plaats, om iets te vinden.* ♦Hecht daar niet te veel aan,* antwoordde Calton het hoofd schuddende, wanneer Fitz gerald, zooals gjj zegt, een slordig heer is, zal hg het zich niet lastig hebben gemaakt met het bewaren van dien brief, ofschoon het missehien de beste plaats is om te zoeken.* In de schrjjftafel lag alles in de grootste wanorde dooreen. ♦Juist iets voor Brian*, zooals Madge opmerkte. Zjj was overdekt met betaalde en onbetaalde rekeningen, onde brieven, gequiteerde speelschulden, balboek- j s en eenige verwelkte bloemen. De brief werd echter niet in den lessenaar gevonden, evenmin als ergens in de zitkamer. Calton en Madge onderzochten ook de slaapkamer, maar met geen gelukkiger uit komst. Daarom wilde Madge uit wanhoop het zoeken opgeven, toen Calton's oog op Vrede, vrede in Transvaal! Kniel neer! Loof en dank tiendnisendmaal Üi Heer! Roem en prjjs Sjjn groote naam Man en vronw eH kind te saam. Spreek met eerbied en ontsag Van Sjjn wondre dag an dag! Ja, Sjjn arm het heil gebrag Seer groot, Op ons bede an ons geslag In nood. Britse hoogmoed is gestuit, En di vrede is nou gesluit. God het sjjn regtverdigheid Glansrgk weer ten toon gespreid. Als men nit dit alles nu afleidt dat er tusschen Transvalere en Hollanders wel een hechte band bestaan moest, dan heeft men het deerljjk mis. Het presidentschap van Bnrgers en later de zucht van eenige Hol landers om in Transvaal een eerste viool te spelen hadden de boers zoo tegengestaan, dat na de vrijverklaring op een bjjeenkomst een Transvaler in vollen ernst het voor stel deed >'n skip te huur en al di Hol landers terug te stuur na hulle land toe.* Dit voorstel vond algemeenen bjj val, maar toen een der boeren 'opmerkte maar wi sal dan ver ons skrjjwe?* zag men het gevaar in en stemde het af. Hieruit ziet men, hoe voorzichtig we moeten zjjn met die vrijheidlievende boers. We moeten ons niet met hun binnenlandsche aangelegenheden bemoeien, ze niet dreigen te »verhollandschen,« want ze willen Afri kaners big ven, en zoomin Hollanders als Engelschen worden. Ze hebben leergeld gegeven ook. Onder de lui, die vroeger naar Transvaal getrokken zjjn, zjjn er geweest, die allesbehalve de eer van ons vaderland hebben opgehouden en vandaar dat, althans een tiental jaren geleden, de Hollander niet erg getapt was in de Zuid-Afrikaansche republieken. In onzen tjjd is hierin een kentering gekomen. Kruger zelf schrjjft en spreekt tameljjk goed in onze taal; als men belieft te onthouden dat mannen als hg die taal geleerd hebben aan de hand van den Staten- bjjbel. Tal van Nederlanders zjjn in Trans- vaalschen staatsdienst; zoo was o.a. dr. W. J. Leyds vroeger onderwjjzer hDr te lande. De Zuid-Afrikaansche spoorwegmaat- scbappjj heeft een heel leger Nederlandsche ambtenaren in dienst en het onderwjjs ig voor een groot deel in handen van Hollandsch de papiermand viel, die zjj, onbegrjjpeljjk genoeg, over het hoofd hadden gezien. De mand was meer dan half voleensklaps schoot den advocaat een gedachte door het hoofd. Hij belde, waarop juffrouw Sampson spoedig verscheen. Hoe lang heeft die papiermand daar gestaan?* vroeg hg op bedoeld voorwerp wjjzende. ♦Ja, dat is het eenige gebrek dat hjj hal,* zei juffrouw Sampson, ♦hjj was slordig, en die mand mocht ik nooit leegmaken, voordat hjj het mg opzettelgk vroeg. Hjj zei, dat hjj er wel eens dingen in gooide, die hg dan later weer noodig had, ik heb haar nu wel in geen week of zes leegge maakt en hoop nn maar, dat u mjj geen slechte huishoudster zult vinden, daar het zjjn eigen verlangen was en daar hg erg van zoo'n rommel hield.* Zes weken,* herhaalde Calton, Madge aanziende. »Hjj kreeg den brief vier weken geleden. Let op, we zullen hem vinden.* Madge uitte een vreugdekreet, knielde naast de mand en keerde den inhoud op den grond om, zoodat zjj en Calton spoedig bezig waren tusschen de snippers papier te zoeken, als waren zjj lorrenzoekers. Ik wil hopen, dat zjj 't niet in het hoofd hebben,* dacht juffrouw Sampson, terwgl zjj de kamer verliet, >het heeft er veel van, Eensklaps slaakte Madge een kreet, toen zjj nit de massa papieren een half ver branden brief te voorschjjn haalde, die op zwaar crèmekleurig papier gesehreven was. Eindeljjkl* riep sjj uit, opstaande en het papier glad strjjkende. >Ik w st wel, dat hjj hem niet vernietigd had.* ♦Toch bjjna,* zei Calton, terwgl hg het sprekende onderwjjzers. Behalve de politieke kwestie over- heersching door Engeland heett men in de Zuid-Afrikaansche republieken de taal kwestie een deel der Afrikaners wil het Nedarlandsch tot landstaal, een ander, het grootste, het Afrikaansch dialect. >Skrjjf soos jjj praat* is de lens der laatsten. Misschien dat de sympathie, die hnn politieke strjjd thans in Nederland onder vindt, en die met 't eind van 't jaar wel in een gift van een millioen Ned. guldens haar uitdrukking zal vinden, er toe bjj- dragen zal om de schaal naar den kant van 't Nederlandsch te doen omslaan. Om dit te bewerkstelligen is een tjjdschriffc in 't leven geroepen, dat te Kaapstad verschjjnt en is hier te lande door prof. Sprujjt een taalfonds gesticht, waaruit lectuur voorZuid- Afrika wordt aangeschaft. Als de oorlog geëindigd is, zal het zaak zjjn het bestaan van dit fonds opnieuw in herinnering te brengen, opdat de band tusschen ons en ginds steeds hechter worde. Buitenland. Kapitein Dreyfus heeft aan den voorzitter der eommissie uit den Senaat voor de amnestie-ontwerpen een brief geschreven, waarin hjj dringend verzoekt, dat hem geen der middelen zal worden ontnomen, welke de wet hem geeft om de rivisie van zjjn proees voort te zetten, ten einde aan gansch Frankrjjk te bewjjzen, dat hg onschuldig is aan de misdaad, welke esn ander bedreef. Te Halle is een vergadering gehouden van afgevaardigden van 44 groote graan- syndicaten ia Duitschland en Oostenrjjk, tot het vormen van een trust, zich ten doel stellende de graanprijzen op een hoogte te houden, welke niet beneden de kosten van productie is, en het hoofd te bieden aan de mededinging van Amerikaansch graan, waarbjj zjj rekenen op de medewerking der regeering, in den vorm van hooge bescher- ge8chrevene vluchtig doorliep. Hjj is zoo goed als waardeloos, daar er geen naam te vinden is.« Hg nam het stuk papier bjj het venster en streek het op de tafel glad. Het was vuil, half verbrand, maar toch gaf het eenige aanwjjzing. Het gedeelte van den brief dat leesbaar was luidde 26 Jnli Mgnheer Fitzgerald wordt verzoch bjj esn stervende vrouw die hem wil vertel betref brenger die ga Bourkestraat en straat. Stel niet ni Wjj hebben er niet veel mee gewonnen, vrees ik,« zei Madge treurig. ♦Het zegt enkel, dat hg een afspraak hadmaar waar?* Calton antwoordde niet, maar tuurde met het hoofd op de hand geleund langen tjji op het papier. Eindeljjk sprong hg met een uitroep op. ♦Ik ben er,« zei hg opgewonden. ♦Kjjk eens naar dat papier, hoe fljn het is en welk een mooie tint het heeft en kjjk vooral eens naar het merk in den hoek♦ot villa Toorak.* Hg ging dus naar Toorak?* In ééo nar heen en terug, dat is haast onmogeljjk.* Dan is het ook niet nit Toorak ge schreven?* Neen, het is geschreven in een van die achterbuurten van Melbourne.* Hoe weet gjj dat?* mende invoerrechten. De Servische pope Milan Djouritsch, die in verband met den aanslag en de samen zwering tegen ex-koning Milan veroordeeld is tot 20 jaar dwangarbeid, is in de kapel van de vesting te Belgrado, overeenkomstig de voorschriften der Gri-ksche kerk, ont heven van zjjn geesteljjke waardigheid, hoewel de priester steeds zjjn onschuld is big ven betuigen. Een hevige noordwesterstorm heeft de Oostzeekust geteisterd. In den omtrek van König8berg zjjn eenige djjken doorgebroken en vele dorpen overstroomd. Tusschen Ros tock en Warnemünde moest het bootver- keer worden gestaakt. De schade is aau- zienljjk. De correspondenten van Engelsche bladen te Washington melden dat de motie van den republikeinschen senator Mason, om sympathie te betuigen met de Boeren, waar- schjjnljjk verworpen zal worden. De correspondent van de ♦Times* seinde den 28en November uit Ladysmith: De rantsoenen zjjn verminderd, ziekte neemt toe onder de troepen. Bovendien verergert het bombardement doordien de Boeren de zwakke punten der Engelschen hebben ontdekt. Zjj hebben weer een grootkaliber-kanon opgesteld, dat de westeljjke versterkings- werken op veel korteren afstand bestrjjkt. Het geschutvuur der Boeren treft daarom veel beter doel. Volgens de ♦Daily Mail* kwam een man, den 30 November door de linie der Boeren uit Ladysmith te Pieter-Maritsburg aan. Hjj vertelde, dat de taak voor een ontz-ttings- troep geen kinderwerk is. De Boeren zjjn saamgetrokken op de bergruggen tusschen Ladysmith en de heuvels bjj Colenso. Zjj hebben zwaar geschut opgesteld.' Het is waarschjjnljjk, dat de slag bjj de Tngela een der grootste van den veldtocht zal zjjn. De Boeren zjja van plan hard nekkig weerstand te bieden. Zjj hebben een gelofte gedaan, Ladysmith en de strjjd- macht van generaal White in handen te krjjgen en zjjn vol vertrouwen op hun sncces. De bewoners van Natal zjjn echter over tuigd, dat Ladysmith zal worden ontzet en de Boeren op de vlucht znllen worden ge dreven. Het is slechts een qnaestie van een ♦Te oordeelen naar het meisje dat den brief bracht,* zei Calton. ♦Een vronw van verdachte zedeB, die eerder in een der achter buurten thuis behoort, dan in Toorak. En wat het papier betreft, drie maanden ge leden had er een diefstal in Toorak plaats, en dit papier is daarvan afkomstig.* Madge zei niets, haar starende oogen en het zenuwachtig beven harer handen ge tuigden van haar opgewondenheid. ♦Ik zal nog dezen avond naar een recher cheur gaan,* zei Calton triomfanteljjk, ♦om uit te vinden vanwaar die brief is gekomen, en wis hem geschreven heeft. Wjj zjjn op den goeden weg om hem te redden,* zei hij, het kostbaar docnment voorzichtig in zjjn portefeuille bergende. Denkt gjj dan de vronw te znllen ont dekken, door wie de brief geschreven is?« Hum!* zei de advocaat in gedachten verzonken, ♦zjj kan dood zjjn, daar men nit den brief kan opmaken, dat zjj stervende was. Zoo ik die vrouw echter kon uitvinden, die den brief aan de club bezorgd heeft en die op den hoek van de Bonrke- en Rns- sellstraat op Fitzgerald wachtte, zal het voldoende zjjn. Ik moet slechts kannen be wjjzen, dat hg niet met Whyte in het rjjtaig is geweest.* ♦En denkt gg dat dit mogeljjk is?« Dat hangt van di«n brief af,« zei Cal ton werktnigeljjk met zjjn vingers ep de portefenille tikkende. ♦Dat zal ik morgen kannen zeggen Kort daarna verlieten zjj het hnis en toen Calton Madge in den trein naar St. Kilda had geholpen, gevoelde zjj zich geruster, dan sinds de arrestatie van Fitzgerald het geval was geweest. 1IMJWHBIAD (Slot). wuHxanBHaBHMBHBBgnHaMBBwaBHnMHnaBBgaMn» ZQ Q «C Teil bewijze dat de Transvaler ook hnmor verstaat, dit liedje van Oom Jan Ek i* bo blij, ek is so blij Mijn vrontje bet 'n senn gekrij Hij lijk percies nes ik. Hij het mijn oge, mond en nens. En is 'n dikke, vette reus Ek is so in mijn skik. Mijn Pa is blij, mijn Ma is blij, Mijn vrons familie ook daarbij Hul krijg ni klaar met kijk. Van 's morrens vroeg tot saweus laat Hoor ek mar, boe di mense praat, Dat bjj so na mij lijk. OT VILLA OOBAX (Wordt vervolgd.)

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Nieuwsblad het land van Heusden en Altena de Langstraat en de Bommelerwaard | 1899 | | pagina 1