Hel Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de Bonimelerwaard.
Eene eeuw van onrecht.
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. YEERM1N, Heusden.
M 1873.
WOENSDAG 31 JAN.
1900.
EEN GEHEIMZINNIGE MISDAAD.
TRANSVAAL en ENGELAND.
VOOB
Uit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
F anco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentien yan 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
III.
Heeft de voorzienigheid niet de smarte
lijke omstandigheden van Zuid-Afrika se-
»dert den aanvang van dit jaar tot een
»hooger doel overheerscht en geregeld Wie
»kan dit betwjjfelen? De dolksteek, waar
smede men het Afrikanerdom eens vooral
»in de Republieken wilde verlammen, heeft
>een electrische sehok naar het nationale
shart gezonden. Het Afrikanerdom is ont-
swaakt met een ernst en bewustheid, die
»wjj niet sedert den roemrijken Vrjjheids-
soorlog van 1881 hadden bespeurd. Van de
sLimpopo tot aan de Kaapstad heeft het
»tweede Majuba eene nieuwe inspiratie in
sons volk, een nieuwe beweging gewekt.
»Door geheel Zuid-Afrika is een nieuw ge
woel golvend gegaan. Het flauwe en laffe
>imperialisme, dat reeds begonnen was ons
wolksbloed te verdunnen en te vermageren,
swjjkt allengs voor de versche nieuwe lucht,
»die ons volk doorwaaitSedert de
sdagen van Sir Harr j Smith en Shepstone
sen Bartle Frere tot die van Jameson en
sRhodes gaat het imperalisme in Zuid-Afrika
sgepaard met een politiek van bloed en
bedrog Waarljjk het Afrikanerdom
sover geheel Zuid-Afrika bevindt zich thans
»op het kritieke oogenblik van zjjn bestaan.
>Nn of nooit moet het fondament vsn een
>alles omvattend nationalisme gelegd wor-
vdon. Het jjzer is gloeiend en het smedings-
»werk gekomen
»De scheidsmuur is verdwenen. Laten wjj
>nu pal bjj elkander staan. Het gevaar is
»nog niet verdwenen; integendeel, nooit
Uit het Engelsch.
(89
O, verdriet heeft zulk een machtigen in
vloed zeo wjj daar eens mede in aanraking
komen, dan leeren wjj het leven van een
geheel andere zjjde kennen en geven we ons
nooit meer zoo geheel over aan de genie
tingen, die dat leven ons aanbiedt, maar
oordeelen veel, waarnaar wjj vroeger reik
halzend uitzagen nu het verkregen is, aan
de vruchten van de doode zae gelijk.
Verdriet is de gesluierde Isis der wereld;
dringen wjj eenmaal door haar sluier heen,
zoodat wij haar doorgroefd gelaat en droe
vige oogen kunnen onderscheiden, dan dooft
het tooverachtig, romantisch licht uit, waar
in wjj alles zagen, en ons rest niets, dan
het harde, moeiljjke leven, in zjjn naakte
werkelijkheid.
Ook Madge gevoelde dit zjj beschouwde
de wereld nu niet meer als het fantastisch
tooverland van haar meisjesdroomen, maar
als het sombere tranendal, dat wjj allen
moeten doorwandelen, totdat wjj het be
loofde land bereikt zullen hebben.
Brian had eveneens een groote veranda-
ring ondergaan, er waren zelfs enkele witte
strepen in zjjn kastanjebruin gekruld haar
zichtbaar, terwjjl zjjn humeur eertjjds zoo
vrooljjk en opgewekt, nu prikkelbaar en
somber was geworden. Na de terechtzitting
had hjj ommddelljjk de stad verlaten, om
elke ontmoeting met zjjn vrienden te voor
komen en was naar zjjn buitengoed vertrok
ken, dat naast dat van de Frettly's ge
legen was. Daar werkte hg den ganschen
heeft het Afrikanerdom een politiek van
Koloniale en Republikeinsche vereeniging
»meer noodig gehad. En nu het psycholo
gische moment gekomen is, nu ons volk
sover geheel Zuid-Afrika ontwaakt is, nu
seen nieuwe gloed in onze harten ontstoken
>is, laten wjj nu den hoeksteen van een
«waarljjk Vereenigd Zuid-Afrika leggen op
»den bodem van een zuiver en veel omvat-
»tend nationaal gevoel.
Deze taal deed de jingoes sidderen, om
dat ze bewees dat de Jameson-Inval de
Afrikaners had wakker geschud en dat, door
deze nederlaag der jingoes de zekere weg
geopend was tot nog grootere nederlagen
in de toekomst.
Nu begonnen de jingoes niet alleen in Zuid-
Afrika, maar ook in Engeland te schreeuwen,
dat het gezag en prestige van Engeland in
Zuid-Afrika bedreigd werd; dat, indien een
krachtige interventie niet spoedig plaats
vond, Zuid-Afrika weldra voor Engeland
verloren zou zjjn en dat deze bedreiging van
Engelsch gezag voortspruitte uit de Repu
blikeinsche propaganda, die de Zuid-Afr.
Rep. in Zuid-Afrika op touw had gezet.
Verder moest de Z.-Afr. Rep. vernederd wor
den en in het stof gebogen daarmede zou
den dan van zelf de Afrikaners in andera
deelen van Zuid-Afrika hun beweerde hoop
op een groot republikeinsch Zuid-Afrika
laten varen.
En zoo kwam de brandende suzareini-
teits-questie weer uit de doos, waartoe na
de inval van Jameson aanleiding heette te
zjjn, omdat de Volksraad der Z.-Afr. Rep.
eenige wetten had gepasseerd, b.v. één wet,
waardoor gevaarlijke personen door de Re
geering over de grenzen konden worden
gezet; één wet, waardoor personen, die
zonder levensbestaan of middelen waren of
aan besmetteljjke ziekten leden, verboden
kon worden de Republiek binnen te komen,
welke wetten de Britscbe Regeering ver
klaarde in strij 1 met Art. 14 der Londen-
sche Conventie t9 zijn.
Op deze beschuldiging antwoordde de
Regeering der Z.-A. Republiek in een zeer
belangrjjke depêche, waarin, na uiteenzet
ting der motieven, een beroep werd gedaan
op arbitrage als het geschiktste middel om
het verschilpunt op te lossen.
Hierop antwoordde het Britsche gouver-
dag veel en rookte sterk, wanneer hjj des
nachts in gedachten bezig was met dat
afscbuweljjk geheim, waarvan de stervende
vrouw hem deelgenoot had gemaakt, en
waardoor zjju leven overschaduwd dreigde
te worden.
Van tjjd tot tjjd liep hij eens over, om
Madge te zien, maar deed dit alleen, wan
neer hjj wist, dat haar vader naar Mel
bourne was vertrokken. Het scheen, dat hjj
een afkeer voor den millionnair had opge
vat, hetgeen door Madge als zeer onrecht
vaardig werd afgekeurd, wanneer zjj bedacht
hoe haar vader hem in zijn moeiljjke om
standigheden had bjj gestaan.
Er bestond echter nog een reden, waar
om Brian Yabba Yallook niet druk bezocht
en wel omdat hjj niemand wenschte te ont
moeten van het vrooljjke gezelschap, dat
men daar gewoonljjk aantrof, daar het hem
natuurljjk niet onbekend was, hoe hjj, sedert
zjjn terechtzitting het voorwerp der alge-
meene nieuwsgierigheid en sympathie was
hetgeen hem bjj zjjn hoozhartigen aard
bjjzonder tegen de borst stuitte.
Geiurende den Kersttjjd had mjjnheer
Frettly verscheidene gasten uit Melbourne
genoodigd en, ofschoon Madge niets liever
was dan de eenzaamheid, kon zjj haar vader
hierin toch niet tegenwerken en was zjj
wel genoodzaakt haar gas en met een lachend
gelaat te ontvangen. Felix Rolleston, die
sedert een maand het huweljjksbootje was
ingestapt, was daar met zjjn vrouwtje, juf
frouw Featherweight, aanwezig, die hem
duchtig onder de pantoffel had. Na Felix
door haar geld gekocht te hebben, besloot
zjj, zich hem ook ten nutte te maken en
daar zjj gaarne in de eerste kringen van
Melbourne verkeerde, had zij er bjj hem op
aangedrongen, zich op politiek terrein te
begeven en zoodoende te beproeven bjj de
nement, dat onder de Conventie van 1884,
in verband met den aanhef van de Con
ventie van 1881, de Z.-A. Republiek onder
Harer Majesteits Suzereiaiteit stond en dat,
het onvereenigbaar was met die onderge
schikte positie der Zuid-Afr. Republiek, dat
questies tusschen haar en de suzereine macht,
ontstaande op den uitleg der Conveotie van
1884, aan arbitrage zouden onderworpen
worden.
Het slot der Britsche depêche moge hier
een plaats vinden
Dus houdt Hare Majesteit onder die con
venties over de Zuid-Afrikaansche Republiek
de betrekking van een Suzerain, die aan
het volk van die Republiek onder zekere
voorwaarden, zelfbestuur heeft toegestaan,
en het zoude met die positie onvereenig
baar zjjn om de uitlegging der voorwaarden
waarop zjj zelf-bestuur aan de Republiek
toestond aan arbitrage te onderwerpen.
Op ,16 April 1898 zond de Regeering der
Zuid-Afrikaansche Republiek haar beroemde
repliek en toonde de Regeering onweder-
legbaar aan dat de aanhef van de Conventie
1881 was vervallen, dat Lord Derby in 1884
zelf een concept-conventie had voorgesteld
waarin die aanhef geschrapt was en dat
door de aanname van dat voorstel de Su-
zereiniteit voor goed had opgehouden te
bestaan.
Zjj drong dus weder op arbitrage aan over
onderlinge geschillen daar er om bovenge
noemde als andere redenen geen Suzereine
verhouding bestond tusschen de twee landen.
Doch dat was het juist wat Chamberlain
niet wilde, omdat bjj vreesde voor een neder
laag van het Britsch gouvernement en om
dat dan de Zuid-Afrikaansche Republiek
niet zou vernederd zjjn. Chamberlain kon
dus alleen persisteeren bjj zjjn bewering der
Suzereiniteit. En zoo antwoordde de Regee
ring der Zuid- Afrikaansche Republiek dan
ook weer dat zjj eenvoudig niet meer aan
spraak maakte op zelf-bestuur onder dien
aanhef noch onder de Conventie van 1884
maar eenvoudig onder haar recht als een
souverein Volkenreehteljjke Staat.
In dat antwoord, hetwelk niet alleen juri
disch en historisch correct is, maar boven
dien eenvoudig op gezond verstand berust,
wist de hooge Commissaris een uitdaging
van Haar Majesteits Gouvernement te zien.
eerste verkiezing lid vaD het Parlement te
worden.
Den eersten tjjd had Felix zich hiertegen
verzet, maar eindeljjk gaf hjj toe, daar hij
bemerkte, dat, zoo hjj slechts een goeden
roman onder zjjn staatkundige paperassen
had, de tjjd genoegeljjk en spoelig voorbjj-
ging en hjj ten slotts na weinig inspanning,
den naam verkreeg van zwaar te werken.
Zjj hadden Julie in hun gezelschap en
deze jonge dame had zich in het hoofd ge
zet, de tweede mevrouw Frettly te worden.
Zij werd niet bjjzonder aangemoedigd, maar
bemerkte, evenals de Engelschen bjj Water
loo, niet eens wanneer zjj geslagen werd
en zette het beleg op mjjnheer Frettly's hart
met ©nversaagden moed voort.
Dr. Chinston was voor eenige ontspan
ning overgekomen en wjjdde geen enkele
gedachte aan zjjn angstige patiënten of aan
de vele ziekekamers, die hjj gewoon was te
bezoeken. Een Engelsch jongmensch, Peter
son genaamd, die zjjn vermaak zocht in
reizen en een oud kolonist, vol van zjju
herinneringen uit vroeger dagen, en ver
schillende andere personen waren mede van
't gezelschap. Allen waren naar de biljart
kamer gegaan, zoodat Madge dommelend
in haar gemakkeijjken stoel achterbleef.
Eensklaps keek zjj op, bjj een naderenden
voetstap en omziende, zag zij Sal Rawlins
bjj zich staan, in een keurige, zwarte japon
gekleed, met een coquet mutsje op, een
even keurig schortje voor en met een open
geslagen boek in de hand. Madge was zoo
bjjzonder gesteld op Sal, omdat zjj het leven
van Brian gered had, dat zjj haar in dienst
had genomen.
Mjjnheer Frettly had er zich in het eerst
sterk tegen verzet, dat het ineieje, met het
verleden van Sal, in de nabjjheid van zjjn
dochter zou verkeeren, doch Madge had
Ziedaar iö korte trekken de geheele ge
schiedenis van de Suzereiniteits-questie tus
schen de twee Regeeriogen. De Zuid-Afr.
Republiek had gevraagd om arbitrage over
zekere disputen en Engeland, bjj monde
van Chamberlain had geweigerd, omdat van
een Suzereine macht niet verwacht kan
worden met hare ondergeschikte disputen
bjj wjjze van arbitrage te regelen, maar dat
zjj volgens de nieuwe te Birmingham in hare
volkenrecht geschroefde beginselen rechter in
haar eigen disputen met anderen moet zjjn.
De conventie wordt gestaaft, le. door
Lord Derby zeiven, 2o. door uitdrukkelijke
verklaringen van Lord Rosmead en Rsvd.
D. P. Faure dat duidaljjk verstaan was bjj
het aangaan van de Londensche Conventie
dat de Suzereiniteit was vervallen.
De Suzereiniteit heeft dus zelf niet den
minsten scbjjn van bestaan.
Terwjjl de twee Regeeringen bezigen waren
met deze questie, waren de kapitalisten ook
bezig hun vuurtje te stoken. Rhodesia was
een mislukking, rjjker in kaffer-oorlogen
dan in goudmjjnen.
De kapitalistengroepen die het grootste
belang in de Witwatersraud hebben, waren
ook het meest geïutresseerd in Rhodesia,
en 't kwam hun wenscheljjk voor dat de
Transvaalsche mjjnen ook de schulden van
hunne ondernemingen in Rhodesia zouden
dragen eene vereffening die vooral met
het oog op de aandeelhouders alleen uit
voerbaar was door een politieke ineensmel
ting der twee landen.
Een langdurige agitatie moest dus in
Johannesburg gaande gehouden worden,
zoodat de veraf wonende Engelsche aan
deelhouders konden voorbereid worden voor
den dag, waarop de annexatie der Trans
vaal langs constitutioneels weg zou plaats
vinden; en zoo werd het argument *dat
door de Administratie der Zuid-Afrikaansche
Republiek een toestand op de goudvelden
ontstond die zeer nadeelig was voor de finan-
iieele belangen der mijn-industriebest md
om ingang te doen vinden als zoogenaamde
behooreude tot de >uitlander grieven.* Die
agitatie ging direct van de kapitalisten uit
en werd in 1897 zoo hevig, dat de Regeering
besloot een commissie te benoemen tot
onderzoek.
besloten het ongelukkige schepseltje te redden
van het afschuwelijke leven, dat zjj leidde,
zoodat haar vader eindeljjk moest toegeven.
Ook Brian maakte tegenwerpingen, maar
stemde mede eindeljjk toe, toen hjj zag,
hoezeer Madge er op gesteld scheen te zijn.
Moeder Gooisnip wilde niets van dit plan
weten, noemde het: verrlonzin, totdat
ook zjj toegaf en Bal bjj juffrouw Frettly
in dienst kwam, die niet draalde de noodige
maatregelen te nemen, om Sal's verwaar
loosde opvoeding te verbeteren en begon
met haar lezen te leeren. Het boek, dat zjj
in de hand hield, was een spelboekje, dat
zjj aan Madge overhandigde.
»Ik ken het nu wel, geloof ik, juffrouw,*
zei zjj met den grootsten eerbied, toen
Madge haar glimlachend aanzag.
Werkeljjk vroeg Madge op vrooljjken
toon. >Ge zult al heel gauw kunnen lezen,
Sal.c
»Dat boek lezen?* vroeg deze, op een
roman wjjzende.
>Neen,« zei Madge het boek misnoegd
oprapende. »Ik wil, dat gjj Engelsch zult
leeren en niet een mengelmoes van talen
als in dit boek voorkomt. Maar, Sal, het is
te warm, om les te nemen,* ging zjj voort,
achterover in haur stoel leunende, »ga liever
zitten, en laten wjj eens praten.* Sal vol
deed aan dit verzoek en Madge keek naar
de prachtige bloembedden en de zware
schaduwen van de hooge olmen, die aan
weerskanten van het voetpad stonden. Zg
wilde Sal iets vragen, maar wist niet, hoe
dit aan te vangen. De prikkelbaarheid en
verstoordheid van Brian hadden haar den
laatsten tjjd zeer veel leed berokkend en
met het vlugge instinct, haar geslacht eigen,
schreef zjj dit toe aan de bekendheid met
de vrouw, die in die achterbuurt gestorven
was. Yol verlangen zjjn leed te deelen en
Buitenland.
Bulier seint uit Speermanskamp ?an 27
Jan. Na het verlaten van Spionkop oor
deelde ik een tweeden aanval nutteloos,
want de rechtervleugel der Boeren was te
sterk dan dat ik daar doorheen zou kunnen
breken. Dientengevolge besloot ik de troepen
ten zuiden der Tugela te voeren en den
27en om 8 uur 's morgens had Warren zjjn
troepen weer over de Tugela gebracht zon
der één man te hebben verloren welk tele
gram later met het volgende bericht werd
aangevuld
Op 20 Januari dreef Waren den vijand
terug en bezette den zuideljjken rand van
de hoogvlakte, die zich van Acton-Homes
tot de heuvels ten westen van Ladysmith
uits trekt.
00 bleef van nabjj in aanraking met
den vjjand, die een sterke stelling bezet
hield op een rjj kleine kopjes.
De toenmalige stelling was uitstekend
houdbaar, maar ondoelmatig om vooruit te
rukken, omdat de zuideljjke helling zoo
steil was, dat Warren niet in staat was een
werkeljjke artilleriestelling te verkrijgen.
Watertoevoer was bovendien zeer moeilijk.
Den 23en Januari stemde ik toe in den
aanval op Spionkop, welke berg naar allen
schjjn de sleutel der stelling was, maar die
vanaf het noorden veel gemakkeijjker te
bestjjgen was, dan van af het zuiden.
Warren bemachtigde Spionkop in den
nacht van 23 op 24 Janupri, maar-bevond,
dat deze berg moeiljjk vast te houden was,
omdat de omtrek te groot was en water
ontbrak.
De randen van den heuvel werden den
geheelen dag bezet gehouden tegen een heftig
granaatvunr. De manschappen vochten met
groote dapperheid.
Generaal Woodgate, die de bezettings
troepen van Spionkop kommandeerde werd
gewond ea zijn opvolger besloot in den
nacht van 24 op 25 Januari de stelling te
verlaten en trok voor het aanbreken van
den dag terug.
Ik kwam in Warrens kamp dien morgen
om 5 uur en besliste, dat een tweede aan
val nutteloos zou zjjn, daar de rechtervleugel
des vjjands te sterk was om er door to
breken.
zjjn last daardoor te verlichten, besloot zij Sal
over de geheimzinnige vrouw te ondervragen
en zoodoende, indien het mogeljjk was, er
achter te komen, welk geheim aan Brian
was toevertrouwd, waardoor hij zoo diep
was aangedaan.
»Sal«, zei zjj, na eenig stilzwijgen haar
heldere, grjjze oogen op het meisje vesti
gende. »Ik wilde je iets vragen.*
De ander huiverde en verbleekte.
»Over over die zaak?*
Madge knikte toestemmend.
Sal aarzelde een oogenblik en wierp zich
daarna aan de voeten van haar meesteres.
»Ik zal het u zeggen,* zei zjj. »LF bent
zoo vriendeljjk voor mg en hebt dus recht
het te weten. Ik zal u alles vertellen wat
ik weet.*
>Nu dan?* vroeg Madge op vasten toon,
haar handen samenknellende, »wie was de
vrouw, die om mjjnheer Brian zond en waar
kwam zjj vandaan?*
Grootje en ik vonden haar op een goeien
avond in de kleine Bourkestraat,* antwoordde
Sal, >dicht bjj het theater. Ze was dronken
en we namen haar mede naar huis.*
»Hoe vriendeljjk!* zei Madge.
>0, niets vriendeljjk,* antwoordde de
ander droogjes. »Grootje wilde d'er kleeren
hebben; zjj was erg chique geklaed.*
>En nam zjj haar die kleeren af? hoe
slecht!*
»Een ieder zou dat in onze buurt gedaan
hebben,* antwoordde Sal op onverschilligen
toon, maar Grootje veranderde van gedach
ten, toen zjj haar in huis had. Ik ging uit,
om wat janever voor grootje te halen, en
toen ik taragkwam kuste en omhelsde zjj
de vrouw.*
r)
Kapitalistisch Jingoïsme, Se periode.
Het voorgaande verhaal heeft aangetoond,
hoe diep ons volk het onrecht gevoelt en
res^nteert; het was dus te verwachten, dat
zulk oen verraderlijke aanval, uitgaande van
hun eigen leidsman, de Kolenie der Afri
kaners tot in de afgelegendste deelen zou
wakker schudden en nieuwe krachten op het
politiek terrein zou brengen. Om aan te
toonen, wat het gehalte was van het gevoel
door den inval in het leven geroepen, bljjkt
uit de zinsnede uit een artikel uit »Ons
land,« het orgaan der Koloniale Afrikaner
partg.
■U-^IIIJWaiULIW^UMIIWBBIBMWnBaaaéCiSUWWfBWW mi» ll riiaMBUMMftWvnMHril! W—BftcgK:-»
|||l|| I HfT 11 llll 1 IB'IIII ■■WP HTITITIW I I"'
Wordt vervolgd.)
gmgSBPBm^l Will I ■WagMBWBBadWKBa-aWWMBMBlBMWMBI
(Wordt vervolgd.)