Hei Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
De Officier van Justitie.
M 1936.
FEUILLETON.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
ZATERDAG 8 SEPT.
1900.
iiET land van altena.-
yoob
L>it blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
f anco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Yrjjdagsvord
ingewacht.
Een boffeje, dat aantoont, hoe ontzaglijk
reel Nederland voor de armen doet, is
l'Assistance publiqne et la charilé privés
dsns les P«ys-Bas«, door mr. H. Smiasaert.
Dit boek toont san, dat de geheel »gere-
glementeerde armenzorg*, een ideaal van
honderden meer goedhartige dan practisehe
sociologen, ons zal brengen tot een aan
kweeking van armlastigen, tot vernietiging
van het besef, dat ieder voor zich zelf, zjjn
vrouw, zjjn gezin en, zoo 't kan, zjjn naaste
familie zooveel mogelgk heeft te zorgen en
dat het recht op de giften der gemeenschap
een illusoir recht is, een recht, dat men aan
matiging zou kannen noemen, een »recbt«,
dat het zelfrespect, het zelfbewustzijn, het
zelfvertrouwen, den persoonlijken moed, de
persoonlijke kracht en het geheel persoon
lijke wezen vernietigt, dat dreigt de wereld
te maken tot een groot diaconie-huis, waar
de bestedelingen klagen, als ze voor hun
tabakspruim moeten werken.
In zgn voorrede wgst mr. Smis3aert terecht
er op, dat hst christianismo wel de liefda
digheid heeft gepredikt, de persoonlijke
liefdadigheid, maar nooit de georganiseerde
armenverzorging, zooals na enkele sociolo
gen haar in uiteist gereglementeerde con
st qnentie willen doorJrjjven.
Wilt gij weten, hoe groot het aantal
weldadigheidsinstellingen van allerhande
soort in Nederland was in 189G? Er waren
4342 inrichtingen van weldadigheid aan
huis; 291 voor »stillet armen; 113 cotni éi
voor verdeeling van levensmiddelen 'd win
ters; 56 inrichtingen tot steun van be
hoeftige k aamvronwen; 787 huizen voor
weldadigheid93 hospitalen26 weldadig
heids-werkhuizen, 47 andere instellingen van
hulp der armen. Totaal 5755 instellingen
van weldadigheid op een bevolking van
ruim 5 millioen menscben. En deze opgave
is nog verre onder de werkelijkheid, daar
zooveel instellingen van liefdadigheid en ge
deeltelijke weldadigheid niet zich als zoo
danig opgeven. Van 1887 tot 1897, in tien
jaren tjjds dus, zga er 27 huizen van wel
dadigheid en 8 hospitalen gesticht.
In 1896 werden in Nederland 236,396
menschen door de li.f Wligheid ondersteand,
daarvan ruim 100,000 het gaheele jaar door.
En men kan gerustelijk rekenen, dat nog
een groote 100,000 menschen door parti
culiere liefdadigheid voortgeholpen werden,
NOVELLE
VAN
HANS WACHENHUSEN.
10)
Het portret paste bjj Amefeld's gemoeds
stemming en bewoog hein schier pgnljjk.
Zg w«s schoon in die houding, met. dezen
voor haar leeftgd zoo onnatnurlgkcn rust.
Schoon was de zeldzame regelmaat harer
gelaatstrekken, maar de mond was zonder
glimlach. Schoon, wonderschoon glinsterde
het blonde haar, waarop het zonlicht flik
kerde, maar hg schrikte fcg den aanblik
van dit haar.
Bellwach bad nauwkeurig in zgn verslag
dat haar beschreven, 'c welk Amsfeld gis
teren verrukte toen het licht der luchters
er op fonkelde, maar hem nu als een Me-
dusa-hoofd voorkwam.
Amsfeld sloot de oogen en wendde zich
om. 't Was zgn taak deze beeltenis niet te
bewonderen, maar in zgn geest te dooden.
Na verscheen in de deur de presidents
vrouw, als altoos vriendelgk glimlachend,
maar toch zichtbaar verwonderd over dit
bezoek.
Ik verzoek u duizendmaal vergeving,
sprak hjj, hear tegemoet gaande en op haar
hand in êrbuigend, maar vrees die niet te
erlangen, zooara mevrouw de oorzaak van
mgn komst verneemt.*
De presidentsvrouw onderdrukte haar
zonder dat dit aan de groote klok der offi
cie de statistiek werd gehangen.
In 1892 werd aan 174,000 hoofden van
huisgezinnen door de liefdadigheid hulp ver
schaft; 174,000 lieden, die de verantwoor-
deljjkhei 1 van een gezin op zich hebben
genomen, zonder in staat te zgn daarvoor
te zorgen. Bg een zoo uitgebreide geregle
menteerde armenzorg is dat geen wonder.
De proletariër weet, dat hg, als 't er op
aan komt, wel geholpen zal wordenbg
meent een zeker recht op ondersteuning te
hebben, daar immers de vereenigingen, sub
sidie a, enz. bestaan. De vraag is of hg,
wanneer het uitzicht op bnlp zonder arbeid
wat donkerder en vooral wisselvalliger was
en moeilgker} niet wat minder lichtzinnig
ovör de toekomst zon denken. In clen bar-
gerstand wordt over 'fc aangaan van een
huweljjk gewikt en gewogen. Er wordt ge
spaard, gewacht, gewerkt, gerekend. Vaak
wordt offer aan de liefde gebracht ter
wille van de maatschappelijke positie. De
gevallen, waarin de ouders een hnwelgk
tegengaan en later bljjkt dikwgls terecht,
omdat de inkomsten van dön man het hn
welgk niet wettigen zgn lögio. De som
van dit Igden mag men wel eens in aan
merking nemen.
Da arme, de werkman, denkt niet over
zulke bezwaren. Hg hnwt en schept een
gezin. En als het wat tegen den wind gaat,
dan vervalt hg en zjjn gezin onder den een
of anderen vorm aan de lief ladigheid.
En die liefdal'gheid ontvangt haar geld
voor een gedeelte, voor een groot gedeelte
juist van de inkomsten, 'c zg door belasting1
of door weekhartigheid, van hen, die zich
z-lt de weelde* van het vroeg trouwen en
vroeg scheppen van een gezin hebben ont
zegd, omdat zg voor zich zelf wilden big ven
zorgen, tot niemands last wilden komen
ook in de toekomst.
In het werkje »Twee weken bedelaar*
hebben de voorstanders van gereglemen
teerde armenzorg gelaakt, dat gegeven werd
zonder onderzoek (van de regUmenteerders
wel verstaan), daar dit pauperism's kweekt.
Maar ik vraag, of niet juist de volkomen
gereglementeerde armenzorg een bevolking
van paupers ons zal scheppen niet alleen,
maar helpen zich voort te planten. Elk lief-
dadighei isgenootschap is voor den pauper
een aanleiding om te vragen. Kinderen wor
den opgevoed in het denkbeeld, dat, als er
armoede is, door welke oorzaak ook, de
vriendfdgken glimlach en we8s op een steel
bg den haard.
»Ge maakt mg ongerust, mjjnheer von
Amsfeld, zeide zg, zich naar een andere
stoel begevende. Wat is er gebeurd dat
erg
Zjj nrm plaats tegenover hem en hield
haar zakdoek in hare handen op haar
schoot.
»U w voorkomen doet mg in allen geval
iets ongewoons vermoeien
>'t Is inderdaad zoo, mevrouw!*
Amsfeld had zijn gewone bedaardheid
herkregen zgne stem klonk vast en zeker.
»Ik kom om geen andere aangelegenheid
dan die van het treurig voorval van gisteren
ginder achter uw park.*
De presidentsvrouw slo8g verwonderd de
oogen op.
>En daarom komt gjj tot mij Hebt ge
daaromtrent iets naders vernomen.*
Dat eigenlgk niet, wat het voorval zelf
betreft. Ik kom derhalve ook niet in mgH
ambtelijke hoedanighei
Toen ik gisteren van de zaak hoorde,
vermoedde ik volstrekt niet dat ik eeniger-
wjjs
Bij deze woorden zag do presidentsvrouw
achterdochtig haar bezoeker aan. Zg wist
dat hg gewoon was streng den beambte en
den particulier van elkander gescheiden te
honden. Hg had ook in het reeds besproken
vadermoordersprocea op de onmeedogendste
wjjze tegen een andere, hem bekende, fa
milie gehandeld.
Ook ik, mevrouw, vermoedde gisteren
ni«t, u deswege te moeten verontrusten.*
De presidentsvrouw verbleekte. Amsteld's
woorden bevestigden haar verwondering.
»beeren« er wel voor zullen zorgen. Door
de gift aan den arme van een persoonlijke
zaak een zaak van 't gemeenebest te maken,
ontneemt men aan de gift de volgende twee
essentie de bestanddeelenDat zjj is een
daad van goedheid, van wel«-dadigheid,
ongedwongen, volkom m afhangend van den
vrijen wil van den gever. En dat de gift
altjjl voor den ontvanger moet behouden
haar stempel van schande. Noem dit on-
kiesch. Ik noem het onkiesch, het gevoel
van eer bg den arme te verstikken. De arme
most voelen, dat hg wat >krg^t<dat pgn
lgk voelen zal hem er toe aansporen, zich
met uiterste kracht te behoeden voor 't moe
ten leven vaa giften. En voelt hg zich
daarto9 niet aangespoord, dan is hij een
minderwaardig individu, dat ons wearijjk
niet zooveel belangstelling behoeft in te
boezemen, ale de regiementeerders ons wel
zonden willen opdringen.
Ten slotte nog eenige cjjfers, waaruit
blgkt dat de pauper ons steels meer vraagt,
of wellicht beter is het te zeggen, meer
eischt. In 1885 werd door gereglementeerde
gemeente-, kerk- en particuliere liefdadig
heid in Nederland weggegeven f 11.928.066,
dus ruim 11 millioen gulden. In 1895
f 14 249,629. En dit is nog maar bg be
nadering want hoeveel er gegeven wordt
zonder vertoon of bekendheid, is niet op
te geven.
Voor ruim 14 millioen galden 's jaars
zou Lts anders te doen geweest zgn dan
het helpen »voortkwgnen« en het bevor
deren van de voortplanting van een massa,
die men naast de misdadigers gerust mag
noemen het blok aan 't been van de ge
zonde bevolking van een land.
Het heet dat de keizer van Duitschland
Zaterdagavond aan het feestmaal der offi
cieren, die op het punt stenden naar China
te vertrekken, rondweg als zgn voornemen
heeft te kennen gegeven, Peking in geen
geval te verlaten, zelfs al zon bg dienten-
behoeve alle legercorpsen van Duitschland
moeten ino'oiliseeren.
Woensdagnacht is een der voornaamste
wjjken van Brussel het tooneel geweest van
een tragisch voorval. Wegscs ean diefstal,
gepleegd bg een juwelier, was de politie
geroepen. Agenten zetten de twee dieven,
dia op de vlucht sloegen, achterna. To8n
Zg en dit bloedig voorval ginder in het
bosch, wie durfde het wagen haar daarmee
in aanraking te brengen
Amsfeld wilde haar ontroering niet opge
merkt hebben.
Herinnert ge u, mevrouw, de feiten,
welke ik u gisteren verteld heb?*
De dame knikte, misnoegd de oogen op
haar schoot gericht.
Veroorloof mg ze u te herhalen. Men
vond op de plaats van het gebeurde een
armband, waarvan ik u verzoek rug de be
schrijving te vergunnen.*
Br-leedigd zag de presidentsvrouw op.
Amsfeld liet zich niet afschrikken.
>'t Is een gladde, matgouden band, om
streeks drie millimeter dik, vier centimeter
breed, met twee kleine Venetiaansche ket-
tingj^s, waarvan het eene tot het vasthou
den dient, terwgl aan het andere een klein
medaillon moest hangen, dat ongelukkiger
wijs niet gevonden is geworden. De arm
band was door een veer gesloten en heeft
ik verzoek n hierop te letten een
ro8et ter grootte van een goudstuk, be
staande uit een brillant omgeven van tien
turkozen.*
Toen hg gesproken had, onderzocht Ams
feld met scherpen blik en zichtbare nieuws
gierigheid het gelaat der oude dame. Het
scheen hem op te beuren, tooi de presi
dentsvrouw, die zgn beachrgving koel ge
hoord had, nn rustig maar misnoegd het
hoofd schndds.
Waarom denkt ge, dat mg dit alles zou
interesseeten?* vroeg zg ontstemd en on
geduldig.
Amsfeld liet zich niet van zgn stuk
brengen.
een agent op hat pnnt was *en der dieven
te grgpeD, lostte deze drie revolverschoten
op den agent, die dood neerviel. De agen
ten hielden nu een ware drgfjacht op de
dieven, die ten slotte gepakt werden. De
eene is een Hongaar, de andere een Oosten
rijker
Koning Victor Emanu-d heeft zeer be
langrijke bezniriigiugen in zgn hof houding
bevolen. De stallen zullen ingekrompen
worden tot 25 rij- en 100 koetspaarden;
de huishouding en inrichting der paleizen
worden vereenvoudigd, alles om meer gel
den beschikbaar te krjjgon voor liefdadige
doeleinden, verhooging van pensioenen van
't dienstpersoneel enz.
Volgens het officieel? bulletin liggen der
tien pestljjders in het hospitaal te Glasgow
en is er nog een verdacht geval. Onder
toezicht gesteld zijn 111 personen. Twee
twijfelachtige gevallen zgn gebleken, geen
pest te zjjn. De inspecteur van den gezond
heidsdienst zegt te verwachten dat geen
van de verpleegden zal sterven.
De baljuw van Finmarken, in Noorwegen,
meldt thans aan het Aftonbladet,* dat de
daar gevonden boei no. 4 van Andreè de
volgende mededeeling bevatte: »Boei no. 4,
de eerste die werd uitgeworpen den 11 Juli,
's avonds 10 uur, mildelb. Green wichtgd.
Onze reis ging tot dusver goed. Wjj zjjn
op ongeveer 250 meters. Aan vankei jjk liepen
wjj naar het Noorden, 10° Oosteljjk. Het
kompas blgft onveranderlgk, daarna" 45°
Oost, later wordt de naald weer rustig. Te
4 uur 45 min. losgelaten postduiven vli gen
naar het Westen. Wjj bevinden ons boven
gletschers met diepe ravgnen. Het weer is
prach tig. De stemming is uitstekend.
(get.) Andree, Strinbsrö, Fraenkel.*
Een telegram uit Vardöe aan het blad
•Verdens Gang* meldt, dat een visscher
op een mjjl beoosten die plaats een boei
van Andree'a Noordpool-expeditie per lucht
ballon heeft opgevischt. Door het kjjk-
glaasje kon men een brief zien liggen, met
het opschriftDoorzenden naar Gootenborg
Het half-officieele »Journal de St. Peters-
bonrg* scbrjjft in een hoofdartikel dat het
vertrek van alle vertegenwoordigers der
mogendheden uit Peking naar Tientsin in
gansch China zou worden beschouwd als
een bewjjs dat de mogendheden getrouw
bljjven aan den gerat die uit hun aanvan-
"'aar kom ik op terng! Vergnn mg,
mevrouw, nog eenige sekonden voort te
spreken misschien dat het toch ny belang
stelling zal opwekken. Wees overigens over
tuigd dat mjinerzijdg niet mgn ambt, maar
de vriendschappelgkste belangstelling mjj
tot deze onaangename konferentie dwingt.*
Met zichtbaar vermeerderende misnoegd
heid gaf de presidentsvrouw hem een zwjj-
genden wenk om voort te gaan.
Zooals ik uw gisteren reeds mededeelde,
vond men nog aan een afgebroken boom
tak een stukje kant, dat bljjkbaar van een
daarlangs gaande vrouw daaraan was bljj
ven hangen. Voorts vond men de helft van
een dauieszakdoek, met bebloeden rand, van
welken doek de andere htlffc met het naam-
ejjfer afgeseheuri is.<
Een huivering overviel de presidentsvrouw,
toen zg van bloed hoorde spreken. Zacht
zuchtte zg.
Maar het meeat beteekenende en spre
kendste corpus delictimevrouw, is een
afgerukte lok van het fijnste, zachtste blond
haar dat blgkbaar een schoonheid van den
eerste rang moet gesierd hebben, terwgl
buitendien alles tot het besluit moet roe-
ren, dat de deelnemers aan dit nog duister
voorval, tot de hoogste klasse der maat
schappij bahooren.*
Ge spreekt van allss, uitgezonderd van
den man, dien men zwaar gewond haeft
gevonden.*
•Naar alle waarschijnlijkheid, mevrouw,
zal hjj in leven big ven en ons omtr«nt het
gebeurde inlicnting geven. Iumiddels spoed
de ik injj hierheen. Oui n na niet langer
lastig te vallen verzoek ik u mg te ver
gunnen, zonder verdere omwegen n de
keljjk programma sprak. De Russische re
geering blijft niettemin onwrikbaar vast
houden aan het beginsel, dat de grondslag
harer politiek vormt: handhaving der ver
standhouding tusschen alle mogendheden.
Wil dat zeggen dat Rnsland van zgn
voorstel tot ontruiming van Peking terug
komt
Men heeft bg Newport, Rhode Island
(V.S.) belangrijke proeven genomen met de
onderzeescbe boot Holland.* Het schip
wist talrjjke malen geheel ongemerkt een
drietal oorlogschepen te naderen, welke
zeker door zjjn torpedo's vernield zonden
zgn geworden in tjjd van oorlog.
De Amerikaansche regeering heeft zes
soortgelijke booten besteld, welke in een
jaar gereed moeten zga.
Zelfs de liberale pers ia Engeland komt
met verontwaardiging op tegen lord Roberts'
proklamati», waarbjj hjj de Transvaal inge
lijfd verklaart bjj het Britsche rjjk. Als een
staaltj? daarvan mag gelden wat de •Man
chester Guardian* schrjjft:
De Britsche regeering geeft eenvoudig
kennis vxn haar voornemen tot annexatie,
wat wil zeggen dat zg zich het recht toe
eigent alle manneljjke bewoners der Trans
vaal, die weigeren eene hun opgedrongen
regeering te erkennen, ter dood te brengen
of in de gevangenis te werpen. Dat wil ook
zeggen dat zg het recht eischt daden van
zoogenaamde rebellen te straffen niet ver
branding der boerderijen in de buurt. Het
is onmogeljjk een brutaler schennis van het
volkenrecht te vinden. En onvermjjdelgk
moet die schennis ten gevolge hebben dat
de individuen, mannen zoowel als vronwen,
ljjd<*n in verhouding tot hunne vaderlands
liefde. Een groot aantal verbeurdverklarin
gen, ophangingen en platgebrande boerde
rijen staan te wachten. Geen Engelschman
zal zeker wenschen dat dit de gevolgen
znllen zgn van de annexatie. En toch zullen
die diagen volgen op de uitroeiing van een
vrjj en dapper volk, zooals de nacht op den
dag volgt. Een militair bestuur wil onder
zulke omstandigheden zeggen verbanning
of de dood van het bestaarde volk. De beste
gevoelens van een volk worden zoodoende
tot misdaden en de laagste hartstochten
worden erdoor aangemoedigd. Dat is dan
de regeeringSTorm, waartoe Engeland, zjjne
oude sympathie voor het geketende Grie
kenland en Italië vergetend, de Boeren der
reden mjjner komst mede te deelen. Wees
verzekerd dat mjj niets smartelijker is.«
Spreek!* De presilentsvronw richtte
zich van haar stoel op, om op iets onver
wachts verdacht te zjjn.
Het betreft eigenlijk dit nogmaals
vergeving n zulks onder vier oogen mede
te deelen men wil in het blonde haar
dat van mejuffrouw uwe nicht herkend
hebben.*
De oude dame zink achterover, als door
een verdoovenden slag getroffen. Haar wjjd
opön oogen staarden den assessor aan, die
deze nitwerking verwacht had.
Mgn Zjj was niet in staat iets
meer te zeggen. Haar handen beefden.
Uwe nicht, mejuffrouw Hilda!* beves
tigde Amsfeld.
En ik zelf, hoe moeilijk en pgnlgk 't
mg viel, mjj bg deze waarneming neer te
leggen, ik moest eindelijk toestemmen, dat
een treffende gelgkenis, die voornamelijk
van den zeldzamen tint van het haar, be
vestigd is.<
Mgne nicht!* fluisterde de presi
dentsvrouw met bevende lippen, terwgl
hare land niet minder bevend dm zakdoek
op haar schoot ineenkneap. Zjj had ver
moed dat dit bezoek een aria of meer be
paal ie aanvraag om Hilda's hand gold
en nn
Amsfeld zag niet zonder aandoening dat
de haartjes harer neergeslagen oogleden
vochtig werden. De pgnlgke uitdrukking
van dit aaders zoo vriendelgk onde gezicht
deed hem wee.
Inmiddels was gezegd, wat hjj moest
zeggen.
MIEUWSMAD
Buitenland.
Wordt vervolg i y