Het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de fiommelenvaard.
De ir.vloed van labak op de gezondheid.
De Avonturier.
mm
spft
FEUILLETON.
1900.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
M 1953. WOENSDAG 7 NOV.
UND VAN ALTEN^
VOOB
O
Uit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 8 maanden f l.OO.
franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels
meer 71/» ct. Groote letters naar
50 et. Elke regel
plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Dat tabak een vergift en wel een zeer
eterk vergift bevat, dat weet ieder nit boe
ken of tijdschriften, dut heeft iedere lief
hebber in den aanvang bjj zichzelf waar
genomen, als bjj na de eerste heimelijk
gerookte sigaar aan de werking van het
vergift, tol betaalde. Die pogingen om het
vergift kwjjt te raken, dat angstzweet, die
hoofdpijn, dat gevoel van doodziek zijn, al
te maal teekenen, dat er tnsschen het rook-
kruid en den menseh een natuurljjke vij
andschap bestaat. De menseh echter slnit
vrede met dezen vjjand uit het plantenrijk
door aan hem te gewennen.
En werkeljjk, de tabak doet hem na een
poos niets meer. Integendeel, by wordt een
vriend, een weldoener, ja naen kan zeggen
heer en gebieder, want dnizenden knnnen
niet buiten hem. De tabak wordt een be
hoefte. De echte rooker twijfelt niet bjj de
kens tnsschen brood en tabak, hjj grjjpt
liever naar het vergift dan naar het voedsel.
Wharoin men rookt, dat te onderzoeken
zou te ver voeren; ieder heeft zyn eigen
grond, dien hjj hier mag invoegen. Het
heet, de tabak prikkelt de hersenen en onder
den invloed daarvan werkt de geest beter,
wordt de arbeid lichter, het verstand scher
per, met één woordde tabak wekt op en
da mensch heeft een opwekking noodig.
Anderen zeggen tabak is een genotmid
del, en daar de mensch tot genieten geboren
is, moet bjj rooken. Weder anderen: het
ronken bevordert de gezondheid.
Nog anderen: het rooken bekomt ons
Biecht en daarom geven we het op. Dat
zijn de lieden, wier blik op de verhouding
tnsschen tabak en gezondheid gevallen is.
Zfi scheiden van den vriend, die hun eerst
lief was en hebben daarvoor hun reden.
Die reden te Leren kennen kan zyn nut
hebben.
Aangestipt zjj dat onmatig rooken steeds
nadaelig is. Voor jonge lieden ia alle rooken
onmatig, heeft Dr. Richardson onweerleg
baar bewezen. Het belemmert den groei en
verzwakt het lichaam. Daarom aan kinde
ren het rooken verboden. De zich ontwik
kelende jengd behoeft geen opwekkende
middelen. ZeBuwen, lichaam, hersenen be
boeven versterking, geen overprikkeling.
Worden die onnatuurlijk aangezet, dan
HOOFDSTUK I.
(1
De nachttrein n?ar de residentie was op
het pnrt om het stadje Berghausen te ver
laten. De conducteurs hadden de portieren
der waggons reeds g» sloten en de machinist
biOd de hand aan de stoomfluit, om het
sein tot vertrek te geven. Daar kwam in
snelle vaart een man uit hat stationsgebouw
loopen. In zyn ruime manteljas, die in den
wind fladderde, geleek hjj een reusachtige
vleermuis, die in den herfstnacht voortvloog.
>Kan ik nog niet mee?* bjjgde de heer,
terwjjl hjj het zweet van zyn gelaat wischte.
De stationchef, die hem reeds met een
handgebaar beduid had, dat het niet kon,
herkende hem nu bjj het licht der lantaarns
op h-t, perron.
»Hé, mynheer Schwerdtner, gaat ge nu
rads wter heen? Kom, maak gaaw voort,
ik zul n h'lpenlc
De reiziger koa niet antwoordende wel
willende t eambte rukte het portier van den
naast bjj zynden wagon open en duwde den
laat komenden bekende naar binnen. Op
hei zelfde oogenblik liet do stoomflait zich
ho' ren en de treiD kwam in beweging.
Onze reiziger, een nog jong man, kwam
tjjna struikelende de coupé binnen; bjjna
had hjj zyn hoed en reistusch uit de haud
laten vallen, iu zjjne gejaagdheid was hjj
nis verblind.
Een brommerige stem uitte een luide ver-
keeren ze niet meer tot den gezonden toe
stand terug, maar verslappen of springen
als een mishandelde snaar.
Velen meenen dat tabak rooken gezond
is en stellen zichzelven als voorbeeld. Zeker,
rooken werkt soms voordeelig. Asthmatische
personen brengt het rooken soms verlichting.
Opmerkelijk is het dat de tabak zjjn ver
breiding dankt meer door aanbeveling als
artsenjj, dan als genotmiddel. In het midden
der 17de eenw nl. doceerde prof. Sylvius,
van de Leidsche hoogeschool dat het levens
proces niets anders was dan een gisting en
voortbrengen van lichaamssappen, van wel
ke een deel uit zuren bestoud. Bjj deze
gisting had dan het eene, dan het andere
de overhand en verwekte ziektenderhalve
moest men door artsenyen da boozi sappen
afvoeren een theorie die heden nog niet
geheel vergeten is en de zuren onscha
delijk maken.
In denzelfden tjjd waren in Europa in
gevoerd de thee en de tabak en na wisten
onze ondernemende handelaars beide nieuwe
artikelen aan de markt te brengen als won
dermiddelen tot neatraliseering en afdryving
der scherpe sappen en slaagden daarin zoo
goed dat o. a. een leerling van prof. Sylvius,
Dr. Bontekoe, zyn patiënten bjj koorts niets
dan thee, meer dan 100 koppen daags, en
bestendig tabak rooken aanbeval.
De tabak, die tegen allerlei ongedierte
wordt aangewend, is ook onderzocht naar
zyn baeillendoodende eigenschappen. Dr.
Tassinari te Pisa heeft uit glas een kunst-
mond laten vervaardigen, daarin bacillen
gebracht en er rook doorgelei 1. Typhus-,
cholera- en longziektebacillen werden door
de rook van zware sigaren gedood. Voor
rook van liebte sigaren en sigaretten toon
den ze echter niet de minste vraes. Ware
nu het menscbeljjk lichaam uit glas samen
gesteld, geljjk de kuustmond des dooters,
dau had de wetenschap een geschikt middel
tot verdelging van bacillen, doch de mensch
is een levend wezen, en niet zelden behept
met een natuurlijken afkeer van tabaksrook.
Dat het lichaam aan tabak gewent, daar
voor vinden wa vele voorbeelden in waar
dige, vergenoegd rookende grijsaards,
toch hebben tal van rookers op middelba
ren leeftjjd den tabak vaarwel gezegd, om
hnu gezondheid te sparen. In de annalen
der Charité te Berlyn heeft dr. Frantsel
over hartkwalen geschreven, door onmatig
rooken ontstaan. Deze doen zich kennen
wansching. Schwerdtner stamelde een ver
ontschuldiging, daar hy geloofde in het
halfduister een passagier op de voeten ge
trapt te hebbenhjj groette daarop beleefd
en wischte het zweet van zyn voorhoofd.
Inmiddels was de trein in vollen gang ge
komen.
Nu eerst kon hy eens om zich heen zien.
Er waren nog twee reizigers in de conpé.
Voor zoover het licht der lamp aan de
zoldering en de rook van tw8e sigaren een
juists waarneming toelieten, kwam hjj tot
het vermoeden, dat zjj mannen van middel
baren le-ftyd waren. Zjj zaten tegenover
elkaar by een raampje. De een, die voor
waarts reed, was zwaarlyvig; hy had een
borsteligen snorbaard, en aan da hand, waar
mee hjj de sigaar naar den mond bracht,
fonkelden eenige prachtige diamanten. Hjj
scheen het warm te hebben, zjjn ademhaling
was hoorbaar en hjj had zjja hoed afgezet;
het licht der lamp scheen op zjjn glimmend
kaal hoofd. Zyn reismakker tegenover hem
scheen zich voor de frissche lucht in acht
ie nemen en het open raampje slechts te
dulden ter wille van zjjn overbuurman. Hy
droeg een langen, donkergrjjzen stofmantel,
van boven tot onder geheel dichtgeknoopt,
en had een zwarten doek over zyn kin en
wangen. Een groote, grjjze hoed met breeden
rand, overschaduwde zga gelaat zoo vol
komen, dat niet eens te herkennen was, of
hy een baard had.
In bei fluisterend gevoerd gesprak, dat
deze laatste met den dikken heer onderhield,
herkende Schwerdtner hem aan de brom
merige stem als de persoon, die üem zoo
onvriendelijk verwelkomd had. Terwyl hy
by het andere portierraam op dezelfde bank
door onrustige kloppingen, kortademigheid,
matheid, slapeloosheid.
De meesten der aan deze kwalen lijden
den waren hartstochtelijke rookers, die zeer
sterke geïmporteerde sigaren rooken. Jaren
lang werd dat rooken verdragen, steeds
werden zwaardere soorten tabak gezocht,
totdat plotseling het hart hun den dienst
opzegde en ze geneeskandige balp moesten
inroepen. Zelden ziet men dit tot ge
ruststelling van rookende lezers deze
kwalen ontstaan door 't rooken van gewone,
goedkoops tabaksoorten. Prof. Ballin te
Parys deelt soortgelijke gevallen mee, ont
staan door 't rooken van sigaretten uit
zware tabak.
overprikkeling geworden.
Dan volgt de tweede periode; die der
hallucinatie. De zieke hoort stemmen, meent
dat hy vervolgd wordt, dat men hem na
roept. De droevige stemming gaat soms in
uitgelaten vrooljjkheid over.
De derde en laatste wordt gekenmerkt
door grenzelooze onverschilligheid jegens
alles, verli» s van het gehangen en volkomen
stompzinnigheid. In deze laatste periode is
de knnst van den arts ontoereikend. De
vjjandelyke vriend heeft gezegevierd.
By de behandeling van dit en ander
tabakslyden is onttrekken van 't vergift
een eerste vereischte. Hoe dit te doen en
welke middelen verder dienen aangewend,
De ouderdom, waarin de hartziekten zich ig de zaak des geneesbaars.
vertoonen, is zeer verschillend. Zslden zjjn
de zieken onder de dertig, meestal tnsschen
30 en 50. Die tot zyn 60ste jaar onge
stoord zware havanasoorten verdraagt, kan
er gerust mee door gaau.
Het is echter niet het hart alleen, dat
ziek wordt, ook de maag heeft door 't
rooken te ljjken. Bjj de eerste rookproef
weigert de maag zyn dienst en tegelyk geeft
het zenuwstelsel door hevige hoofpyn zjjn
ontevredenheid te kennen. Waar storingen
in de spijsvertering zich voordoen, zonder
dat fouten in da voediagswjjze te ontdekken
zyn, richte men zyn aandacht op den ta
bak, of die het ook zjj, die de maag in
haar werk belemmert. Ophouden met roo
ken heeft dikwjjl<s verrassend gunstige ge
volgen.
Of het rooken ook invloed heeft op 't
gezicht, is nog niet vastgesteld; in elk ge
val is 't verbljjf in van rook gevulde zalen
zeer schaddjjk. Eeu Franscha arts, die 't
rooken opgegeven hal, omlat hjj schade
lijke gevolgen ondervond, bleef ook na 't
staken aan die gevolgen lyden, doordat
zyn collaga's 's avonds by hem opliepen
en uren lang rookteH. Evenzoo ging het
matrozen, die gedurende een storm in een
enge ruimte opgesloten zaten en rookten.
Ook zjj die dat niet deden, leden aan adem
nood, duizeling en hoofdpijn.
Prof. Kjilberg uit Upsala heeft op een
congres over hersenstoriügen door 't rooken
veroorzaakt, gesproken.
In den aanvang gevoelt de kraak* zich
onbehagelijk. Hjj wordt onrustig en komt
in een gedrukte stemmingkan niet slapen
en heeft geen lust in den arbeid.
Het opwekkende van den tabak is kot
als de dikke heer zich op zjjn gemak zette,
oordeelde bjj noodig, nogmaals zijn veront
schuldiging aan te bieden voor zyn haastig
ongewoon binnenkomen.
»Ik kwam zoo laat, dat ik reeds vreesde
niet meer te kunnen meereizen. Neem mij
niet kwaljjk, dat ik zoo onstuimig hier
binnenkwam.*
Deze beleefdheid scheen den heer in den
grjjzen mantel iets vriendelijker te stemmen.
Het was alleen wegens d«n wind door
de open deur,* zeide hjj halfluid, >en mjja
verwenschte rbeumatiek
»Het verwondert me eigenljjk, dat je
zoo gevoelig bent,* zei de kaalhoofdige met
z-keren spot. »Ik dacht, dat jjj iu je leven
dat wel ontwend zou wezen. Als men,
zooals jjj
»Och wat!* viel de ander hem in de
rede. »Niemand is gevrywaard tegen kies-
pyn.<
Hy wierp het overschot van zyn sigaar
het venster uit en keerde het hoofd een
weinig naar Schwerdtner, die zyn hoofd in
de kussens drukte en peinzend voor zich uit
zat te stareu.
»Waar gaat uw reis heen, mjjnheer, als
ik vragen mag
»Naar de residentie,* antwoordde Schwerdt
ner, zonder zich te bewegen. By alle be
leefdheid was hy niet in een stemming om
met den vreemde een gesprek aan te knoopen.
De vrager zweeg en hervatte weldra het
fluisterend gevoerde gesprek met zjjn reis
gezel.
Nu kwam de conducteur, om het kaartje
van de laatst bygekomen reiziger te knippen.
De man met den breedgeranden hoed ging
rechtop zitten en beschermde zich met zyn
Zaak van den leek is te zorgen dat de
invloed van het oude, geliefde, veel gepre
zen geneesmiddel niet ten kwade werkt.
Het kan geen kwaad, dat hy ten opzichte
van dezen vriend een eenigszins gereserveer
de houding aanneemt, om wanneer het tjjd
wordt te kunnen zeggen: tot hiertoe en
niet verder
Buitenland.
De Belgische ministerraad heeft besloten
onmiddellijk een commissie samen te stellen
nit afgevaardigden en officieren om de
openbare machten in te lichten, over den
aard en de uitgestrektheid der militaire
hervormingen in Belgie tot s'and te brengen.
Eon ernstig geval van insubordinatie
heeft Zondagavond te Brnssel plaats gehad.
Een lancier van 't garnizoen te Luik ver
liet in tameljjk opgewonden stemming het
café Mimeo Nord, bjj het station du Nord,
in gezelschap van een burger.
Daar bjj al te luidruchtig was, kwam
een kapitein van het 9i Linie-regiment en
maande hem aan, zich wat kalmer te hou
den. N lUwelyks had de officier twee woor
den gezegd, of de lancier sloeg hem zoo
danig op 't hoofd, dat hjj het bewustzjjn
verloor en weggedragen moest worden. De
naam van den schuldige is bekend.
Weder is een dierentemmer leeljjk toe
getakeld. In het hippodrome te Parjjs werd
de temmer Marck Dinsdagavond, toen hjj
in de kooi van een leeuw, die wat zenuw
achtig was doordien men 's ochtends een
zjjner jongen uit het hok had gehaald,
binnengetreden was, door het dier aange-
mantelkraag tegen de binnenstroomende
frissche lucht.
Dienstvaardig reikte de dikke heer het
kaartje van Schwerdtner aan den conduc
teur over en deze knipte er met zjjn tang
een gaatje in. De dikke fluisterde hem in-
tnsschen boos toe; »WV1 verduiveld zeg eens,
ik heb uitdrukkelijk bedongen, dat wjj alleen
zouden bljj ven Hoewei gefluisterd, had
Schwerdtner deze woorden toch gehoord.
»Neem mjj niet kwaljjk,* fluisterde de
conducteur terug, ageheel toevallig en ia d«
haast heeft de stationchef z*lf dien heer
ingelaten. Ge zult wel bemerkt hebben, dat
ik geen tyi meer had
»Goed, maar geef voortaan beter acht.
Ik hoop dat het nachtverkeer niet zoo druk
is, dat we nog meer toevloed van reizigers
te wachten hebben.*
»Daar zal ik wel voor zorgen, u kunt
er op rekeneD.*
De conducteur ging en sloot het portier.
Schwerdtner kroop nog dieper in zyn
hoekje en gaf zich moeite om te toonen,
dat by geen notitie wilde nemen van het
gesprek der heeren, die zoo gaarne onge
stoord wilden blyven.
De heer in den grjjzen mantel haalde
nu uit een zjjner mantelzakken een koker
te voorsehjjn.
>Ik zal nog maar een sigaar aansteken.
Dat is hst beste middel tegen kiespjjn,*
zeide hy. Doch daar scheen hy iets te
oedenken. Hy boog het licnaam voorover
naar Scnwerdtner en hield hem den siga
renkoker voor, welke uit twee kleppen be
stand, waarvan bjj de eene met de viugers
gesloten hield.
>Wy zyn u misschien lastig met ons
vallen, dat hem in den arm beet en hem
de klauwen in het gelaat sloeg. De man
behield zjjn tegenwoordigheid van geest en
wist het dier te doen terugdeinzen, zoodat
zyn bedienden nog bgtjjds toeschieten konden
en hun patroon uit da kooi verlossen. Marck
viel terstond daarna bewusteloos neer. Zyne
wonden zyn gelukkig niet zeer ernstig, zoo
dat hjj over eenige dagen zjjn voor
stellingen hoopt te hervatt»nIn hnn ont
steltenis hadden de bedienden het hok open
gelaten, maar gelnkkig maakten geen der
leeuwen daarvan gebruik om te ontsnappen.
Twee menschen die Zondagavond te
Weenen naar huis gingen, zagen in de
duisternis niet dat een telefoondraad losge
raakt was en in de straat hing. Die draad
was ongelukkigerwijze in aanraking geko
men met de bovenleiding van de electrische
tram, en electrisch geworden. Een vrouw
die zonder den draad gezien te hebben er
mee in aanraking kwam, viel als door een
beroerte getroffen, onder hevige stuiptrek
kingen neer. Haar begeleider, die haar wilde
helpen, onderging het zelfde lot. Twee men-
schen die toesnelden overkwam het zelfde;
alle lagen stuiptrekkende op den grond en
konden elkaar niet loslaten, omdat e-m stroom
van 500 volts hun door het ljjf ging. Bjj
een van hen was de draad om den hals
geraakt en had een diep gat gebrand, bjj
een ander schroeiden de kleeren van hst
lyf, een derde gilde en kronkelde onder de
gruwelijkste pynen.
Het duurde een poosje, voor men de oor
zaak er van wist, en toen men ontdekte
dat de draad in contact was met dien van
de electrische tram, moest men eerst nog
naar het sectiehuisje gaan, waar de stroom
kon afgesloten worden. Daarmede waren
bjjkans tien minuten gemoeid, en toen men
eindelyk de arme slachtoffers kon te hulp
komen, bevonden deze zich door de brand
wonden in levensgevaarlijken toestand.
Op de Duitsche marinebegrooting zullen,
naar gemeld wordt, 79,831,422 rak. voor
gewone 120,986,150 mk. voor uitgaven in
eens gevraagd worden; als buitengewone
uitgaven worden gevraagd; een millioen
voor uitbreiding van de werf te Wilh^lms-
haven, drie millioen voor uitbreiding van de
werf te Kiel, beide als eerste termijnen;
verder 400,000 mk. voor de verplaatsing
van de havenwerken voor de torpedo-af-
deeling van Kiel naar de Wickerbocht,
rookenwilt gy daarom liever zelf ook
meedoen, mjjnheer?*
Hjj vroeg dit met gedempte stem, alsof
hjj wegens zyn rheumatiek den mond bjjna
niet kon openen.
»Dank u, ik rook nooit,* antwoordde
Schwerdtner.
Zonder zich beleedigd te toonen, trok
de heer, de schoud'rs ophalende, terug.
Hjj nam een sigaar uit den koker, kreeg
vuur van zyn vriend en borg den koker
weer iu zyn mantelzak.
Schwerdtner sloot de oogen. Hit eento
nig gegons der wielen en het gemompel
ean zyn twee reisgezellen bjj het andere
portierraampje deden hem allengs insluime
ren. Daarbjj trokken de jongste gebeurte
nissen uit zyn leven in nevelachtige beel
den het oog van zyn geeat voonjj.
Frederik Schwerdtner was eerst kort ga-
leden van een reis in het vaderland terug
gekeerd. In het algemeen weeshuis vau het
stadje Berghausen was hg als wees opge
voed onder de vaderlyke leiding van den
reetor Krng, aan wiens voorspraak hy later
te danken had, dat een aristocraat, wiens
landgoed in de nabjjheid van het sta tja
lag, hem onder zjjne bescherming nam. Deze
heer, baron Von Ellerich, liet hem hetgjm-
nasium zjjner vaderstad bezoeken en zond
hem vervolgens naar de universiteit te Jena.
Daar studeerde hg in de klassieke lette
ren, waarvoor hg steeds een bgzondere
voorliefde had gevoeld. Na zyn schitt rend
examen had zyn adellyice beschermer hein
zaifs de mid telen verschaft voor de lang
durige studiereizen, die hem de laatste twee
jaren van Daitscüland hadden verwyderd
gehouden. Wordt vervolgd
