Hel Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Brieven uit Amsterdam.
M 1987.
m
FEUILLETON.
De Avonturier.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
WOENSDAG 6 MAART
VOOB
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden l.OO.
Franco par poat zonder prjjsverhooging. Afzonderljjke
nummers 5 cent.
1901
Adrertentiën ran 16 regels SO et. Elke regel
meer 7*/i ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Adrertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Onlangs werd de groote vergadering ge-
honden van de Liberale Unie, waarin de
vraag zon v orden beantwoord, of de in
voering van algemeen stemrecht, vrp van
eiken band met de geldeljjke verhouding
der kiezers, voor mannen en vrouwen, als
het program voor de aanstaande verkiezin
gen zon worden vastgesteld. Al vropger had
de Unie de wenschelpkheid er van uitge
sproken, nu was de hoofdvraag of men den
candidaten als 't ware 't mandaat zou mee
geven, daarvoor te werken en te stemmen.
Uit de voorafgegane vergaderingen van libe
rale kiesvereenigingen liet zich opmaken,
dat er groote verdeeldheid zou zpn op de
groote vergadering en dit bleek dan ook.
Wel werd het voorstel van het hoofdbestuur
aangenomen, maar de urgentie werd ver
worpen. Met andere woorden, de vergade
ring handhaafde haar meening, dat algemeen
stemrecht voor mannen en vrouwen moest
mogelijk worden gemaakt, maar zjj achtte
het niet noodig, dat reeds na te doen, nu
er nog zoovele andere noodiger dingen over
bleven. En de meerderheid achtte het daarom
niet wenscbeljjk den leden der nieuwe Kamer
het gebod mede te geven aan te dringen
op en med» te werken aan Grondwetsherzie
ning, welke van zulk een besluit het gevolg
zou zpn (aangenomen, dat ook in de Eerste
Kamer daarvoor een meerderheid te vindm
ware) en den geheelen wetgevenden arbeid
voor geruimen tjjd tot stilstand te brengen.
Over algemeen kiesrecht hebben wjj vroe
ger herhaaldelijk onze meening gezegd. Wjj
zien er niet veel heil in. We hebben al
zooveel kiezers, die moeten opgewarmd en
opgestoomd worden om te gaan stemmen,
dat het niet noodig is hun aantal nog te
vergrooten nadat de knutsel wet van Van
Houten, in zjjn eigen oog vu.ooscheljjk vol
maakt, langs allerlei zjj wegen aan de niet-
belastingbetalenden den toegang tot de stem
bus heeft mogelpk gemaakt en deze door
de jongste veranderingen nog wat ruimer
zijn gemaakt. De leus, dat het stembiljet
de beslissing in handen geeft van de kiezers
over allerlei regeeringszaken, is platweg een
leugen. Men vergeljjke de toestanden in
landen, waar algemeen stemrecht heerscht,
(35
En nu verhaalde bp in weinige woorden,
wat hp bp het voorloopie rechterlijk onder
zoek had verklaard en hoe hp Snoward als
den moordenaar had herkend, toen bjj daar
straks onder de lichtkroon in dezelfde hou
ding stond als destijds in den coupé, toen
hp de lamp uitdeed en hem verdoofde met
een zakdoek, gedrenkt in chloroform.
Die woorden maakten een geweldigen in
druk. Men keek elkaar met ontzetting aan,
zonder te weten, wat men er van denken
moest. De akelige stilte werd verbroken door
een kreet uit Robert's mond:
»Elliriep de knaap en snelde naar de
vensternis, waar Elvira in zwjjm was geval
len. De meesten der aanwezigen, en daaron
der was ook de heer des huizes, bemerkten
nu eerst de tegenwoordigheid der jonge
vrouw.
Eenige dames kwamen toeschieten om
hulp te verleenen. Snoward kwam ook met
gewichtige houding nader. Alweder scheen
hij de eenige, wiens zenuwen niet geschokt
waren.
>Laat dien krankzinnige toch hier vandaan
brengen,* sprak hp tot den baron, >Intus-
echen zal ik wel voor mjjn vrouw zorgen.*
vVaag het niet deze dame ook slechtB met
den vinger aan te raken!* riep Schwerdtner
hem toe. De brutal"? kalmte van den Ameri
kaan deed zjjn vreeseljjke opgewondenheid
overslaan tot razernij. Gevoelende dat Sno
ward door zjjn onbeschaamd optreden de
aanwezigen op zpn hand zou krpgen, voor
dat bjj al zpn bewpggronden had aange-
m«?t de bjj ons bestaande, en waarljjk, men
zal 't er niet beter vinden. In Duitschland
is algemeen stemrecht en niettegenstaande
het geheele volk zich verklaart aan de zpde
der Boeren in Zuid-Afrika, laat zpn Keizer
zich tot veldmaarschalk van het Engelsche
leger benoemen en scbrjjft heel lieve briefjes
aan Roberts, zjjnen collega, den moordenaar
van vrouwen en kinderen, den brandstichter
van ontelbare Boerenhoeven. En ondanks
het algemeen stemrecht zint de regeering
er op om door verhoogde invoerrechten op
het graan den grooten landbezitters wat
meer huur voor hun land te bezorgen en
het grbeele volk, ook den kleinen boeren,
duurder brood en veevoeder te verschaffen.
Maar het voorstel der Liberale Unie was
ook om evenredige vertegenwoordiging in
te voeren en daarvoor gevoelen wjj meer.
Op 't oogenblik toch regeert in elk district
de meerderheid, somtpds een zeer kleine
meerderheid van enkele stemmen, en de
anderen hebben eenvoudig niets te zeggen.
Als in een district 12003 kiezers zpn, en
6003 stemmen op A. en 6000 op B., dan
krpgen de eersten een vertegenwoordiger
en de laatsten niet. En gebeurt dat nu in
10 districten zoo, dan zouden er 60000
kiezers zpn, die niet vertegenwoordigd waren,
terwijl de 60030 anderen 10 afgevaardigden
hebben. Dit nu toch is in de hoogste mate
onbilljjk.
Er is een tjjd gaweest, dat Groen van
Prinsterer bjj een deel des volks de meest
populaire man was, en als men een stem
ming had over het geheele land als één
district, zou er niemand zooveel stemmen
hebben gehad en toch, hp kon in geen
enkel district een meerderheid behalen en
bleef buiten de Kamer.
In België heeft rqen nu een wjjze van
verkiezing ingevoerd op een geheel nieuwe
leest geschoeid, welke verleden jaar in Mei
▼air 't eerst is toegepast.
Men heeft het daar zóó ingerichtElke
groep van kiezers stelt één of meer oandi-
daten en deze lpsten worden gemerkt met
A, B, C enz. Op el pst wordt de meest-
begeerde candidaat l 11 gesteld, dan volgt
als no. 2 de op hem volgende in 't oog der
kiezers, enz. Elk kiesdistrict verkiest ten
minste 3 candidaten en elke groep van 100
kiezers kan een candidaat voordragen. Nu
voerd, verloor Schwerdtner alle bezonnen
heid, en daar hp zpn doodsvjjand niet met
woorden zou kunnen overwinnen, werd de
begeerte om hem tenminste handtasteljjk te
overwinnen voortdurend sterker.
Dit doorzag Snoward oogenblikkelpk. Zpn
oogen begonnen te schitteren niet van
vi ees, niet van toorn, maar van duivelsche
vreugde.
»Pas op, leugenachtige knaap,* riep hp
zjjn tegenstander honend toe, »dat ik niet
vergeet, dat ik met een krankzinnige te
doen heb
Een kreet van woede kwam over Schwerdt-
ners lippen, terwpl hp met den vuist drei
gend op den Amerikaan toesprong. Met
verbazende vlugheid week Snoward terug
tot aan den schoorsteeD, greep een der zware
armluchters van den schoorsteenmantel en
sloeg den ODgelukkige neer.
Deze gebeurtenis werd zoo snel afgespeeld,
dat in het tumult niemand der aanwezigen
de bewegingen der twee naukearig had gade
geslagen, laat staan dat iemand er tusschen
had kunnen komen. Eerst de doffe slag bjj
het vallen van den getroffene bracht allen
tot het besef van hetgeen er gebeurd was.
Snoward veegde zpn gelaat met een zak
doek ut en scheen eveneens nu tot bezinning
te komen.
»Ge hebt allen gezien het was zelf
verdediging,* sprak hp, met gebogen hoofd
zich tot de aanwezigen wendende. >De krank
zinnige wilde mjj worgen. Het zou mp spjj-
ten, als ik hemin den drang van het
ogenblik gekwetst mocht hebben.*
Allen weken ontsteld terugeenige dames
vielen flanw en moesten weggebracht wor
den. Mannen, die in menig tweegevecht hun
moed hadden getoond, stonden daar nu op
hun beenen te beven; kortom, de ontstel
tenis was groot bp allen.
wordt er gesterad en de uitgebrachte stem
men worden gedeeld door 1, 2, 3 enz. tot
men het cpfer bereikt der ingediende lpsten
en de hoogste quotiënten worden genomen,
tot men het gewenschte aantal candidaten
heeft bereikt. Het kleinste quotient wpst
nu den deeler aan, waarmede het cpfer der
uitgebrachte stemmen moet worden gedeeld
en de uitkomst dezer som wpst de gekozenen
aan.
Bvb. in een district zpn 4 groepen van
kiezers, die wjj A, B, C en D noemen en
er moeten 5 plaatsen vervuld worden. Nu
bljjken er bp de stemming te zjjn uitgebracht
op de ljjst A 24000, B 11000, C 9000 en
D 8000 stemmen.
Daar er 4 groepen zpn, worden de cjjfers
gedeeld door 1, 2, 3 en 4 en de quotiënten
worden dus
A. 24000 12000 8000 6000
B. 11000 5500 3666 2777
C. 9000 4500 3000 2250
D. 3000 1500 1000 750
Voor de 5 plaatsen komen de 5 grootste
quotiënten in aanmerking, dat zpn 24000,
12000, 11000, 9000, 8000. Zoo krijgt A
3, B en C elk 1 gekozene en wel A 1, 2
en 3 van de ljjst, want het laagst in aan
merking komende quotient is 8000 en wordt
de kiesverdeeler genoemd.
De voordcelen van deze wjjze van stem
men zpn, dat alle herstemmingen vervallen
en de wet voorziet ook in 't geval van
tusschentjj isehe vacaturen. Daarvoor be
hoeft dan niet te worden gestemd, daar de
hoogste quotiënten dan vanzelf de plaats
vervangers aanwpzen.
Toch heeft bet stelsel zpn bezwaren. Zoo
is in 't boven gegeven geval D met 3000
minderheid niet vertegenwoordigd en prof.
Krabbe berekende dat er 75000 personen
ten onzent geen vertegenwoordigers zouden
hebben bjj eene dergelijke indeeling.
Dit zou kunnen voorkomen worden als
men de stemmen op NN, in district A uit
gebracht, voegde bp die van district Q en
R. Onze vertegenwoordigers worden niet in
districten gekozen, maar vertegenwoordigen
het geheele land. Daar am zou men de stem
ming van alle kiezers moeten verdeelen over
het geheele land. Wp hebben 100 Kamer
leden en het aantal kiezers bedraagt, om
een ronde som te noemen, 500.000. Nu
»Mjjn hemei riep de heer des huizes,
over alle leden bevend en radeloos in het
rond ziende. >Help! Help!*
De aanwezige geneesheer van de familie,
die zich had bezig gebonden met Elvira,
kwam er nu bjj en knielde bjj den jongen
geleerde neer. Hp lichtte het hoofu op en
zag een gapende wonde. Het bloed stroomde
er uit en bevochtigde het tapjjt in het rond.
»Is hp dood?* vroegeD een paar omstan
ders.
»Ik vrees het,* antwoordde de genees
heer, terwjjl hjj met zakdoeken, die hem
in groote getale werden toegeworpen, tracht
te het bloed te stelpen.
»God sta me bijl* kreunde Snoward met
ontsteld galaat. »Dat heb ik niet ge
wild En gjj gjj allen moet erkennen,
dat ik er geen schuld aan heb. Waarom
hebt gjj den krankzinnige zoo ver laten
komen? Waarom heeft niemand hem tegen
gehouden, toen hjj me naar de keel vloog?
Ik stel u allen mede verantwoordelijk voor
dit groote ongeluk
Hp bedekte zjjn gelaat met de handen
en scheen teer aangedaan. Vervolgens richt
te hjj zich met mannelpke beradenheid op.
»Waar is mjjne arme vrouw?*
Niemand antwoordde op deze vraag,
evenals ook niemand op zpn algetxeene
aanklacht had geantwoord. Doch men zag
op vele gezichten een uitdrukking van vrien
delijk meieljjden. Baron Von Ellerich druk
te hem zwjjgend de hand en knikte hem
deelnemend toe.
Elvira was door eenig dienstpersoneel
naar haar kamer gebracht. Robert knielde
nu ook bjj Scnwerdtner neer en beweende
wanhopig zjjn vriend en leermeester.
Langzamerhand werd de kamer leeg, de
gasten maakten zich stil uit de voeten.
Ia het groote salon, waar de meesten
komen er 100 stemdistricten, zooveel mo
gelijk even groot, wat het getal kiezers be
treft. Elk kiezer brengt ééne stem uit, niet
mear. Die personen nu, die dadelpk bij de
stemming 5000 stemmen hebben, zpn ver
kozen en van de anderen worden de stemmen
bjjeengcteld uit alle stem districten. Vanzelf
zullen alle partjjen wel zorgen dat hare leden
in de verschillende districten op dezelfde
personen stemmea. En nu wjjst de lijst der
stemmen aan wie de overige gekozenen zijn.
Daar ieder slechts een stem uitbrengt, kan
het verkiezen van denzelfden persoon in
meer dan één district niet voorkomen. De
Radicalen en Liberalen, de Socialisten en
R.-Katholieken, de Anti-revolutionairen en
welke groepen er meer zpn, zullen vooraf
wel zorgen dat zjj voor elk kiesdistrict, waar
zp voldoend overwicht uitoefenen, een man
aanwpzen van hun beginselen en in de distric
ten, waar slechts kleine minderheden zjjn,
zullen deze haar gewicht in de schaal leggen
in de twijfelachtige districten.
Zoo zullen de Protestantsche en Liberale
kiezers in Limburg, Noord-Brabant en Zuid-
Oostelijk deel van Gelderland door zich te
vereenigen een paar afgevaardigden kunnen
verkrijgen en evenzoo zullen de R.-Katho-
lielren uit Drente en Groningen met de
Friesche samen een paar personen kunnen
verkiezen. De socialisten uit Friesland's
Zuil-Oosthoek kunnen met de Twentsche
samengaan. En wjj zouden krpgen een ver
tegenwoordiging, waarbjj slechts zeer geringe
minderheden werden voorbjjgegaan.
Men moet niet vergeten, wat wel eens
geschiedt, dat de Kamer geen regeering is
zp wpst de richting aan, waarin gestuurd
moet worden, door de wetten, welke zjj
maakt, zp contróleert de regeering, maar
zjj regeert niet. En hoe veelzjjdiger nu bet
college is, dat die richting aanwjjst en hoe
scherper de contröle, des te beter is het
voor het algemeen welzjjn.
't Is opmerkeljjk hoe de belangstelling
toeneemt en de feestvreugde stjjgt, naar
mate de dag nadert als de intochtsdag vast
gesteld.
Zondag was het achoon weder en toen
zwjjgend door liepen, stond nog eea troepje
officieren, vrienden van den oudsten zoon
des huizes.
>Op mjjn woord,zei Guido, »in dit
aangrijpend oogenblik durf ik hst openljjk
bekennen, dat ik dien Snoward nooit goed
heb mogen lpden; maar nu kan ik hem
mjjn oprechte deelneming niet onthouden.
Hjj heeft slechts gehandeld uit zelfverdedi
ging hjj kon van den ongelukkige het
ergste verwachten. Juist die aanval zonder
reden be wpst zonneklaar, dat Schwerdtner
bet verstand had verloren, en wie kan zich
verweren tegen de reuzenkracht van een
razende?*
Nu trad ook de heer des huizes nader;
met een zwjjgend gebaar beantwoordde hjj
de vraag, die in aller oogen te lezen was.
»Is hp werkeljjk dood?* fluisterde Guido.
De baron knikte en wischte zpn oogen
af. De officieren namen nu afscheid vau
hem, betreurende, dat zjjn huis het tooneel
van zultt eeu treurige gebeurtenis had moe
ten worden.
Valer en zoon waren nu alleen. Alle
gasten hadden het huis der droefeais ver
laten. De baron liet zich zuchtend in een
leuningstoel neer.
Waar is Schwerdtner vroeg Guilo.
Boven in de kamer van Robert.
Dr. Bohaim wil hem dadelpk naar net zie
kenhuis laten overbrengen; hjj zegt, dat
dit zjjn plicht is. O hemel, wat een ver
schrikkelijke gebeurtenis
De diep geschokte man verborg het ge
laat in de handen en kermde hoorbaar.
»En Snoward?*
>Hp is naar buis ger den, nadut Boheim
hem had verzocht Elvira aan zich zelf over
te laten. Die weet nog niets van het onge
luk. Haar kamenier zegt, dat zjj slaapt;
nu, dat zal haar goeddoen.*
reeds was h®el Amsterdam en alle buiten
gemeenten er bp op de been om een oog
te slaan op de versieringen, die echter nog
maar ten deele af waren. Voetje voor voetje
bewoog zich één aaneengeschakelde massa
door Sarphatistraat, Frederiksplein, Utrecht-
sche straat, Heerengracht, een stuk Leidsche
straat, Keizersgracht en Raadhuisstraat, die
te zamen den intochtsweg vormen en me
nige kreet van bewondering steeg op van
d« grachten voor wat in dit ongunstige
jaargetp nog besteed was aan kostbaar doek,
groen en bloemen en ook aan schilderwerk,
om het pad, waarlangs H. M. haar jongen
gemaal binnenleidt een oogeljjk aanzien te
geven. En duizende malen, vooral gisteren,
toen de zon zoo heerljjk scheen, is de zucht
geslaakt: och, zp het morgen ook zool
En nu is 't Dinsdagmorgen terwpl ik me
neerzet om te schrpveD. Vanwege onzen
beperkten postdienst en de weinige tjjd voor
de uitgave van uw blad moet ik kort zpn.
Als ge meent dat de feestvreugde met den
ommekeer van 't weer ook een draai ge
nomen heeft, vergist ge u. Ik ben van mor
gen al de stad in geweest en ofschoon het
onafgebroken stil regende, was half Amster
dam op de been, onder de paraplu ja, maar
volstrekt niet ter neer geslagen en vast van
plan er dan maar eens een nat pak aan
te wagen. Uit de buitenwijken stroomt het
menschen, de treinen brengen ze in grooten
getale aan, ieder haast zich zpn gehuurde
kamer (a 25 gld. minste prjjs) of zpn ge
huurde plaats in te nemen of langs den
iritochtsweg een staanplaats machtig te wor
den. Want reeds c. 9 uur wordt de weg
afgezet, die er dan staat mag blpven, doch
er komt niemand meer bjj.
't Is nu 11 uur. Ik zit voor een raam
aan de Keizersgracht en kjjk boven op
een uitstalling van paraplu's. Men staat
schouder aau schouder. Nu en dan wordt
een band opgestoken om te voelen of 't
nog regent. Helaas ja, 't regent nog. Langs
den weg staan deputaties uit vereenigingeu,
met haar vaandels, die vandaag een pak
aau krpgen. Die arme menschen moesten
eerst naar 't vereenigingslokaal 't vaandel
halen, dan naar 't P. v. V. om feestinsignes
en daarna konden ze eerst hun plaats op
den weg gaan innemen. Van tpd tot tpd
tracht een minnaar van den zang een mops-
Snoward was vertrokken langs de ach
tertrap, om de nieuwsgierige gezichten der
bedienden bjj de voordeur te ontloopeu.
Elvira's kamenier had den baron echter
niet de waarheid medegedeeld; doch zjj jok
te alleen om hem gerust te stellen. Na lat
Elvira uit hare bezwjjming was bjjgekomra,
was er nog een heftig tooneel afgespield,
voordat zij alle personen, die hulp boden, uit
haar kamer wegzond.
Zoodra zp was opgestaan en naar de
gebeurtenissen vroeg, had de kamenier, dia
niet kon zwjjgen, haar recht en slecht ver
teld, dat Snoward mjjnheer Schwerdtner
h id gedood.
Dit bericht deed Elvira alle zelfbeheer-
sching verliezen. Zjj stelde zich aan als een
wanhopige en wilde volstrekt bij Schwerdt
ner gebracht worden. Men wist zich hieruit
niet anders te redden, dan door te zeggen,
dat hjj reeds was weggevoerd, zoodat zjj
hem niet meer kon zien.
Daarop verviel de ongelukkige in eea
doffe kalmte; doch nieman i mocht haar
naderen, zjj wilde geen geneesheer toelaten
en evenmin haar vader of een van haar
broeders zien. Het gelukte haar eindelgk
de dienstboden te misleiden door hare kalm
te en zich zoodoende van hare tegenwoor
digheid te berrjjden.
Eerst toan Elvira alleen was en Ja deu
ren had gesloten, gaf zjj zien over aan de
onuitsprekelijke smart, die haar hart ver
scheurde. Zp rukte het diamanten snoer af,
dat zjj nog om den hals had, wierp de
oorringen weg het waren gescnenken
van den man die nu haar echtgenoot w*s,
maar aan wieu zg niet wilde denken
en liet zich toen op deu grond vallen.
Wonii ijer'jolgd
