Hel Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de Bomnielerwaard.
FEUILLETON.
De moord in den sneltrein.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
M 2052.
ZATERDAG 19 OCT.
1901
Een wetop papier.
f,£T LAND VAN: ALT I#**
VOOS
L>it blad verschat WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden l.OO.
Franco per post zonder prjjs verhooging. Afzonderlijke
nuramars 5 cent.
Advertentiën yan 16 regel» 50 «t. Elke rege
meer 7l/j et. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Een belangrijke bijdrage tot de kennis
van toestanden der Nederlandsche ar
beiders is weder verschenenik bedoel
de Verslagen der Arbeids-inspectie in
Nederland. Het is een rijke verzameling
van feiten en toestanden, één lange
klacht, uit de meest onverdachte bron,
over de wanverhoudingen, die er in
vele industrieën en op tal van plaatsen
nog altijd ongehinderd voortbestaan
wanverhoudingen, waaronder niet slechts
vrouwen en kinderen, maar ook vol
wassen mannen gebukt gaan, en die
een dégeneerenden invloed oefenen in
z^delijken, zoowel als in lichamelijken
zin.
Mijns inziens wordt er aan deze ver
slagen der arbeids- inspecteurs nog altijd
veel te weinig aandacht geschonken. Zij
zijn toch de eenige bron, waaruit eenig
statistisch materiaal en veel gegevens
omtrent de arbeids-verhoudingen, waar
onder de Nederlandsche werkersklasse
leeft, te putten zijn. En al stem ik
dadelijk toe, dat dit materiaal nog altijd
zeer primitief is, toch moet, dunkt
my, het weinige wat ons wèl geboden
wordt, dienen als brandstof, om de be
langstelling in onze eigene sociale toe
standen warm te houden, en om betere
en meer afdoende wetten ter bescher
ming der proietariërsklasse in het leven
te roepen.
De Arbeidswet zoowel als de Veilig
heidswet zijn beide zeer bescheiden stap
pen geweest, de eersten op den weg
der sociale wetgeving in ons landvooral
van de Arbeidswet is zeker nimmer
gezegd kunnen worden, dat zij den pa
troons hl te zware eischen stelde. Voort
gekomen uit de resultaten der groote
enquête, waarbij de meest onredelijke
uitbuiting van vrouwen en kinderen,
zoowel als van volwassen mannen bleek,
is hare bescherming toegepast geworden
op den arbeid der beide eerstevrouwen,
gehuwde en ongehuwde, en kinderen
beneden 16 jaar. Zij stelde voorop, dat
kinderen beneden 12 jaar niet aan den
arbeid mochten worden gesteld. Verder
mochten de kinderen beneden 16 jaar,
en de vrouwen ni^t langer dan 11 uur
per dag werken. Elf volle uren per dag,
die dan moesten liggen tusschen 's och
tends 6 uur en 's avonds 8 uur, zoodat
ii)
»Wel, boe weet gjj dat?* riep Darrel
verwonderd uit.
»Ik heb al lang achterdocht tegen dien
jongen man gekoesterd,* verklaarde Elli
ston. »Hjj heeft zich te zonderling gedragen
en ik geloof stellig-, dat bjj zicb bezig houdt
met zaken, die het daglicht niet mogen zien.*
>Ik heb omtrent hem ook al mjjne ge
dachten gehad,* erkend» Darrel. Hjj voegde
er verder niets meer by, want Sam begon
te steuneneen vale kleur bedekte zjjn ge
laat en eenige minuten liter was bjj een
lflk.
Opvallend stil keerde Darrel terug naar
de herberg, begaf zich naar zjjne kamer en
gaf zich daar over aan zjjne overpeinzingen.
»Die man moet geyld hebben,* prevelde
hjj voor zich heen, »en aan de OEsamen-
1 augende woorden van een stervende kan
m*n ti ch ook geen geloof schenken. Hjj
sprak van Nick en den jongen. Daar zal
zeker wel iets van waar zjjn. De jongen?
Daarmee bedoelt hjj toch zeker Martin Ski
dw»y. Die is stellig tot alles in s'aat. Het
s n unsseiiim niet kwaad zyn, als ik naar
CVcAufO ging en zjjne tante, die vrouw
Skarl»:, rei s opzccni. Wat üaat die vrouw
ng Ov k geoue-t en alle-n daarom omdat
ik het Lest Vfcische munters uitroeide, waar
van Daniël Skarlet de voornaamste was!
Ja, ja, het kan al wonderljjk toegaan op
ons bekoorljjk aardr jjkMaar daar valt me
nachtarbeid voor beiden moest zijn uit
gesloten.
Deze gunstige bepaling was echter
alleen van toepassing op industrieele
bedrijven. Landbouw en huisarbeid was
daarvan uitgesloten, en is dit tot op
den jongsten dag gebleven.
Zeer, zeer zachte bepalingen dus. Ook
zonder een dispuut te openen over de
vraag, of vrouwen op het gebied der
sociale wetgeving met kinderen gelijk
gesteld behooren te worden, kunnen we
het eens zijn hierover, dat 11 iiren per
dag zeker méér dan lang genoeg is voor
beiden, voor kinderen vooral.
Evenwel daarvan is tot nu toe
de liberale wetgever niet te overtuigen
geweest; en of de christelijke dit wel
zal zijn, moet de toestand leeren. De
11-urige werkdag bestaat nu eenmaal,
tot nu toe alléén voor vrouwen en kin
deren. En die bepaling bestaat ihans
reeds gedurende 12 jaar lang! Men
zou dus recht hebben, te meenen, dat,
waar in de eerste jaren misschien eenige
dispensatie noodig bleek, om de werk
gevers aan den nieuwen toestand te doen
gewennen, thans die zeer sobere bepa
ling wel over 't algemeen zou worden
geëerbiedigd. In elk geval; het ware
de plicht der regeering geweest, te
zorgen, dat na eenige jaren van in
werking zijn, moedwillige overtredingen
der Arbeidswet niet meer voorkwamen.
Zoo goed als men de hand weet te
houden aan de wetten, die de voor
rechten der bezittenden beschermen, zoo
goed ook had men, indien het ernst
ware met de bescherming der arbeiders,
voor deze sobere Arbeidswet volkomen
eerbiediging moeten eischen.
Hoe is het nu, na die twaalf jaren
van bestaan, daarmee gesteld?
De verslagen der inspectie geven ons
hierop, evenals die van 1899, een hard
antwoord
De kern van de Arbeidswet zit 'm
in art. 5, waarin de werktijd omschreven
is. Welnu, over het jaar 1899 werden
er niet minder dan 880 en in 1900
niet minder dan 704 overtredingen,
alléén van art. 5 geconstateerd en be
straft. Het totaal aantal overtredingen
van de Arbeidswet, die werden gecon
stateerd, bedroeg in 1899 niet minder
dan 2857, en in 1900, onder de betere
inspectie, 2253. In één jaar tijds dus
gemiddeld 2500 overtredingen eener
wet in het belang der arbeiders, die
reeds 12 jaren in werking is. Wanneer
in, dat ik nog niet epns aan Nelly heb ge
schreven. Zij zal zich ongerust maken, als
zjj niets van mjj hoort
Hjj wierp haastig eenige regeleH op een
briefkaart eu toen bjj daarmede gereed was,
kwata Elliston binnen.
»Wannaer komt de eerstvolgende trein
hier voor bjj, Harper?* vroeg Darrel.
»Over twintig minuten,* luidde het ant
woord.
»Gaat gjj mee tot Chicago?*
»Neen, niet zoo ver. Ik denk er over om
op de helft van den weg uit te stappen en
nog eenige onderzoekingen te dom.*
»Twijfeit gjj dan aan de woorden van
Sam Smart
>Om o de waarheid te zeggen ja.«
»Gelooft gjj, dat een stervende nog eene
onwaarheid zou kunnen zeggea
»Dat weet ik nog niet zoo precies. Hoe
zoudt gjj daarover denken?* Er lag eene
eigenaardige uitdrukking in Darrel's oogen,
toen hjj Elliston die vraag deed.
>Nu, het bomt mjj voor,* hernam Elli
ston zeer beslist, »dat men hier volstrekt
niet behoeft te twjjfelen.*
»Werkeljjk? Gjj gelooft dus, dat de naam
dien Sam uitsprak, de naam is van den
man, die hem tot de misdaad verleidde
»Ja, dat geloof ik zeker.*
Darrel stak een sigaar aan.
>ln dat opzicht ben ik het niet met u
eens, Harper,* zei hjj, een rookwolk omhoog
blazende.
>Guat gjj verder
»Ja, onmiddelljjk naar Chicago. Ik heb
om uweniwil mjjne dringende zaken in den
steek gelaten, ik kan nu niet langer wach
ten.*
>lk fcea a werkeljjk bjjzoader dankbaar
men nu nog even in aanmerking neemt,
dat, volgens de getuigenis der inspecteurs
zelve, nog een enorm aantal overtre
dingen niet ontdekt of geconstateerd
wordt, kan men nagaan hoe bitter weinig
er van eene algemeene naleving gespro
ken kan worden!
Zelfs zou men recht hebben, te ver
onderstellen, dat het van jaar tot jaar
slechter gaat met die naleving.
De waarheid is, dat dit verband hoüdt
met de meerdere of mindere deugdelijke
inspectie. In den aanvang werden er
drie inspecteurs aangesteld, die elk dus
een derde deel des lands moesten af
reizen, en de werkplaatsen bezoeken.
Langzamerhand is dit uitgebreid, zoodat
er thans zijn 9 inspecteurs, even zoo
veel adjuncten, 3 arbeids-inspectrices
en 1 opzichter van den arbeid. En hoe
meer men inspecteert, hoe meer over
tredingen ontdekt worden
Ziedaar dan het geheim, waarom die
cijfers van overtreding telkens toenemen.
Dat wil zeggen, dat tot nu toe de hand
having der Arbeidswet op schromelijke
wijze door de regeering werd verwaar
loosd.
Méér nog, zoo mogelijk, dan uit de
cijfers van overtreding, spreekt dit uit
de straffendie zijn opgelegd. Men kan,
indien nu nog de Arbeidswet overtreden
wordt, door des avonds of des nachts
te laten werken, geen onbekendheid
meer voorwenden. En indien moedwil
vaststaat, waarom dan thans nog altijd
consideratie betracht tegenover de werk
gevers, die zóó met de belangen der
arbeiders omspringen?
In 1899 werden van de 2938 over
treders 753 bestraft.
Negentig procent der boeten bleef
beneden f 5. Ik vraagwat is dat voor
een wet, indien een patroon, die haar
overtreedt, en daarmee de gezondheid
en het welzijn der betrokkenen aan
randt, bestraft wordt met een boete,
die eenvoudig belachelijk is?
Ik noem de Arbeidswet een papieren
wet, èn met het oog op het enorme
aantal overtredingen, èn met het oog
op de belachelijk geringe boeten, waar
mee de overtredingen worden bestraft.
De arbeiders hebben recht te eischen,
dat een wet om hunne vrouwen en
kinderen tegen te erge uitbuiting te be
schermen, evengoed gehandhaafd wordt,
als welke andere wet ook. En de re
geering is verplichthiervoor zorg te
dragen, wil zij niet dat heel hare ge-
roor uwe Leiangelonze hulp, Harper,* her
nam Darrel warm.
»Gjj we»?t, dat ik ten allen tg de gaarne
voor u klaar sta,* zei Elliston, zjjn dank
afwerende.
»Maar 't is nu tjjd om naar het station
te gaan.*
De helft van den weg naar Chicago leg
den zjj samen af. Bjj het kleine station
Blak Hallow, waar de diefstal met moord
had plaats gehad, stapte Darrel nit.
»Wanaeer zie ik u weer, Dick?* vroeg
Elliston, toen zjj afscheid namen van el
kander.
»pat weet ik niet. Hoogst waarschjj al jjk
ben ik de volgende week wel weer thuis.*
»Goed, dan kom ik eens bjj u.«
De trein zette zich in beweging en Darrel
bleef alleen achter op het perron. Wjjd en
zjjd was geen sterveling te zien. Zonder een
oogenblik aarzelens, ging de jonge detective
het station binnen, in de hoop daar iemand
te vinden, die hem dien nacht in zjjn huis
kon opnemen. Hjj ontmoette dan ook in
derdaad een ambtenaar van het spoor, die
hem evenwel meedeelde, dat Black Hallow
de weelde nog niet zoo ver had gedreven
om er een hotel op na te houden.
>Maar ik moet hier een of meer dagen
big ven,* zei Darrel.
»Weet gjj niemand, die mjj tegen eene
goede beiooning zou willeu opnemen
ilk zou u misschien wel eene kamer
kannen afstaaD,* zei de ambtenaar. Ziet
u dat bruine huis op den hoek van de
straat? Daar woon ik. Maar u moet er al
leen heengaan en aan mjjne vrouw zeggen,
dat ik u zend, waut ik neb nog dienst.*
Darrel bedankte en liep toen op zjju ge
mak voorbjj eenige boerenhuizen, die er vrjj
manifesteerde liefde voor de arbeiders
als een parodie moet worden be
schouwd.
Buitenland.
Bjj gelegenheid van de laatste voorstel
ling, welke 't circus van Barnum Baily
Vrjjdag te Luik gaf, is het tot vrjj ern
stige ongeregeldheden gekomen. Nabjj de
ingang van de reuzenteat liepen een groot
aantal biljettenverkoopers heen en weer,
die de voorbjjgangers lastig vielen en de
toegangen tot de loketten versperden. Her
haaldelijk had het personeel van den circus
hen weggejaagd, soms met geweld.
Vrijdagmiddag namen de zaken een ern
stiger keer. Toen men de olifanten naar de
drinkplaats bracht, werd door de menigte
met steenen geworpen en de beheerder van
den circus vroeg aan de overheid de be
scherming der gendarmerie.
Eenigen tjjd later gaf een incident aan
leiding tot botsingen. Een heer beweerde,
door een controleur van den circus te zjjn
bestolen, doordat men weigerde, hem geld
terug te geven. Dadeljjk werd een aanval
gedaan op den loketwagen en de gendarmes,
bjj wie de heer zich beklaagd had, arres
teerden onmiddelljjk zonder vorm van pro
ces 3 controleurs van den circus en den
neef van Baily en brachtten hen naar de
gevangenis.
Intus8chen was de loketwagen aangeval
len. Da bedienden hadden er de luiken van
gesloten. Eén hunner, die wilde zien, wat
er gebeurde, kreeg een steen vlak in het
gelaat, waardoor een lip gespleten werd.
Tegen halfacht, toen de menagerie-wagens
zich naar het station begaven, werd een
hagelbui van steenen op de voerlieden ge
worpen. Drie hunner werden ernstig ge
kwetst en moesten naar het hospitaal wor
den overgebracht. Een mnzikant, die in een
open wagen zat, was eveneens ernstig ge
wond.
Het liberale kabinet-Sagasta van Spanje
staat voor een uiterst bedenkeljjke periode
in verschillende deelen des lands zjjn, als op
commando, tegeljjkertjjd onlusten uitgebro
ken, half van politieken, half van econo-
mischen aard.
Te Sevilla is de algemeen© staking begon
nen onder groot kabaal. Een aantal fabrie
ken bleven gesloten, ter voorkoming van
verwaarloosd uitzagen, totdat hjj het be
doelde huis, het deftigste uit het geheele
dorp, bi.reikt had.
Vrouw Bragg, de echtgenoote vau den
ambtenaar, eenn verlegen, linksche vronw
zag den vreemdeling met groote oogen aan,
toen hjj zjjn verzoek meedeelde, maar wees
hem onmiddelljjk een kamer aan, die wel
is waar zeer veel te wenschen overliet,
maar voor een plaatsje als Black Hollow
toch nog vrjj aardig was.
Darrel rnstte een uurtje uit, nam deel
aan het middageten van de familie Bragg
en begaf zich daarna naar de plek waar de
moord had plaats gehad.
Dicht bjj de rails was eene diepe helling,
die omzoomd was door heesters en struiken.
Beneden liep een smal voetpad een eind
weegs door het open veld en liep uit in
eeu bosch, dat hier eu daar ondoordringbaar
scheen te zjju. Darrel betrad het bosch dat
met zjjn melankolieke kalmte eeu zeldzaam
gevoel van eenzaamheid in hem opwekte.
Steeds in gedachtea verdiept, liep hjj onder
de boomen door, telkens opgehouden door
slingerplanten eu struiken, totdat hjj be
merkte, dat het donker begon te worden.
Nu moest hg er wel aan denken om den
'terugweg te ondernemen, anders kon bet
licht gebeuren, dat hjj in deze wildernis ver
dwaalde.
Plotseling hoorde hg het kraken van een
dorre tak, en onmiddellgk daarna floot een
kogel zoo dicht langs zjjn hoofd, dat hjj
ontsteld achteruit sprong.
IX.
In oogen blikken van gevaar had Darrel
altgd eene groote koelbloedigheid getoond.
Ook nu had hg zich spoedig hersteld, sprong
moeilijkheden en de arbeiders, die zoo hier
en daar aan 't werk waren, hadden geducht
te ljjden van de stakers, zoodat de prefect
en de burgemeester onverwjjld aan 't be
raadslagen gingen met den gouverneur, om
zoo mogeljjk de paniek onder de bevolking
te keeren. Alle winkels werden, onder pressie
van den kant der stakers, gesloten en het
verkeer met rjjtuigen en trams werd kortweg
stilgezet, terwjjl de militaire macht ontvan
gen werd met een steenenhagel, waarbjj 2
officieren deerljjk gewond werden.
Zoo trokken de stakers de straten door,
vernielende wat zjj onderweg tegenkwamen,
met het gevolg, dat de gouverneur der stad,
die een zonderlinge opvatting schjjnt te
hebben van zjjn taak en van zjjn plicht in
benarde omstandigheden, niets beters wist
te doen danzjjn ambt over te dragen
in handen van den kapitein-generaal. Toen
kregen de geweldplegers vrjj spel: ze bom
bardeerden openbare gebouwen met steenen
en de geheele stad moest met infanterie
afgezet worden, vóórdat er van openbare
veiligheid weder sprake kon wezen, terwjjl
de staat van beleg afgekondigd werd. Het
heet, dat de algemeene staking zal aanhou
den tot de aardewerkfabriek de ontslagen
werklieden weder in genade aanneemt.
En zooals 't was te Sevilla, zoo ging het
er ook elders toe! De stakende metselaars
te Barcelona (9000 man tellende) hebben
andere vakken weten te bewegen tot aan
sluiting op weg naar de algemeene staking,
ter afdwinging van den 8-urigen werkdag.
Te Vigo heerscht gisting onder de vis-
scherlieden, patroons zoowel als arbeiders,
over de maatregelen der regeering.
Te Tarragona hebben de bakkers ge
staakt, te Valencia de meubelmakers en te
Oviedo zjjn anti-clericale manifestation ge
houden.
Alle elementen verkeeren dus in gisting
en beroering en de regeering is vast beslo
ten met kracht en beslistheid op te treden
tegen de onruststokende elementen, welke
men in de eerste plaats zoekt onder de
anarchisten.
Spanje maakt op het oogenblik een ge
weldige economische crisis door en de regee
ring staat voor een geweldig vraagstuk.
In de schacht van een jjzermjjn in het
Russische district Slawjamoserbak is brand
ontstaan in de houten bekleeding. Door den
achter een boom en haalde zjjn revolver te
voor8chjju, tegeljjk goed naar alle kanten
rondziende, vanwaar het schot gevallen
was. Hjj zap w?l is waar verder niets dan
eene fijne rookwolk, maar bjj geloofde toch
bepaal t, dat iemand op hem geschoten had
met het doel om hem te vermoorden.
»Een van die schurken is mjj ongemerkt
nageloopen,* pr velde hjj. »Ik dacht het
reeds dadel jjk, dat Black Hollow de schuil
hoek van die bende misdadigers zon zjjn.
Had ik nu maar een flinken man bjj mjj,
om deze schurken in te rekenen!*
Daar alles om hem heen stil bleef, ver
volgde hjj zjjnen weg, maar nu met ver
dubbelde omzichtigheid en in de grootste
haast, daar de avond snel viel en bjj be
vreesd was, dat bjj te midden van het woud-
labyrintb den weg niet weer terng zou
kannen vinden. Zjjn angst was niet onge
grond geweest, want reeds kort daarna wa»
hjj den weg en de richting geheel kwjjt.
Te vergeefs deed hjj moeite om langs den
eenen of den anderen kant het bosch uit
te komen, ia de duisternis, die hem om
ringde zag hjj heg noch steg.
»'t Is waarlgk een echte muizenval 1*
Dromde hjj verdrietig, zich vermoeid tegen
een boom neerzettende en het zweet van zjjn
voorhoofd drogende.
>Het ziet er werkeljjk wel naar uit, alsof
ik den nacht in dit verwenschte bosch moet
doorbrengen.*
Hjj was juist op het punt, nog een laat
ste poging te doen om zich door de wil
dernis heen te werken, toen hjj plotseling
«enig licht zag.
(Wordt uurvolijd).
NIEUWSBLAD
