Hel Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard. 1602 20 MAART 1902 OPGEOFFERD. Uitgever: L. J. YEEEMM, Heusden. M 2095. WOENSDAG 19 MAART. 1902. VAN ;ALT£N^ TOOK Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATEBDAG. Abonnementsprijs: per 8 maanden l.OO. Franco per poat zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke nummers 5 cent. Drie eeuwen zijn voorbijgesneld sedert de Staten-Generaal der Yereenigde Ne derlanden bij een octrooi uit 46 artikelen bestaande de Oost-Indische Compagnie in het leven riepen en aan deze voor den tijd van 21 jaren het monopolie toekenden voor allen handel „beoosten de Cape Bonne Espérance ofte deur de Strate van Magellanes." De moeielijk- heden door Spanje aan onzen handel op Portugal in den weg gelegd, hadden geleid tot het zoeken en vioden van den weg naar Indië en zoo waren ver scheidene „Maatschappijen van Verre" (landen) verrezen, die door onderlinge concurrentie gevaar liepen de winsten te derven, die bjj samenwerking aan zienlijk beloofden te zijn. Bovendien loerden de Spanjaarden op elk schip, dat met volle lading de terugreis onder nam, waarom herhaalde malen een po ging werd gedaan, door de Noordelijke IJszee Azië om te varen en zoo Indië te bereiken. De meest bekende dier tochten is de reis door Heemskerk, Barends en De Rijp ondernomen en in zijn overwintering op Nova Zembla zoo meesterlijk door Tollens bezongen. Aan Oldenbarneveld komt de eer toe de grondlegger te zijn van de eens zoo bloeiende en machtige Compagnie, die niet anders was dan een samensmelting der bestaande kleine Maatschappijen en welker kapitaal aanvankelijk 67s mil joen gulden bedragende, herhaalde malen werd vergroot. Weldra doorkliefden hare schepen alle zeeën der aardepunt voor punt werd den Portugeezen en Engel- schen ontrukt en terwijl Maurits van JuliSeptember 1602 voor Grave lag, ontving hij in zijn leger reeds een plechtig gezantschap van den Sultan van Atjeh, die aangestookt door de Portugeezen, kort te voren eenige Hol landers, waaronder Cornelis Houtman om 't leven had doen brengen, doch daarna beter ingelicht omtrent het ka rakter der Hollanders, die hem als zee schuimers waren afgeschilderd, een ver bond van handel en vriendschap wenschte te sluiten. Ongekend hooge winsten werden binnen enkele jaren den aan deelhouders üitgekeerd; in 1606 75 i in 1610 50 in 1616 62 en toen in 1624 het octrooi vernieuwd werd, hadden de aandeelen een waarde van 6 maal 't belegde kapitaal m. a. w. FEUILLETON. Toe, Reggie, breng nu vanmiddag geld mede. 't Is telkens >morgen<; zal je er om denken Ik moet zoo bedelen, net alsof ik de vrouw van een armen man ben. Beggie wendde zich om en zuchtte, doch zjjn vrouw merkte het niet op. Ik heb een japon hoog noodig en ik wil er geen bestellen, voor ik de rekening heb betaald. Ik zal geld meebrengen, zei Beggie zacht. Zjjn vrouw liet hem uit en sloot de deur. Zoodra Beggie den hoek van de straat om was verminderde zjjn spoed. Langzaam liep hg voort. Hg had reden om bezorgd te zjjn. Beeds eenige maanden was hg aan het zinken, hg verviel van kwaad tot erger en zon op middelen, hoe zgn vrouw te zeggen dat verminderen* voortaan het consigne zou zgn. Van dag tot dag had hg het uitgesteld, 't Was een moeilgke taak het haar mee te deelen. Hg was vast besloten dien middag alles te vertellen. Als naar gewoonte wachtte zjjne vrouw hem in de huiskamer op. Hoor eens, lieve, begon hg, na het mid dagmaal moet ik eens met je over zaken spreken. Och, zakenik haat die, dat weet ja. Ik heb heel wat anders met je te verhandelen. Ik heb vanmiddag de verschillende rekenin gen bjj elkander gezocht, de vleeschhouwers, modiste enz., een kleine 400 galden bg el kander. Vierhonderd gulden! en laat eens zien: stonden zij op 600 Van nog grooter beteekenis voor de Republiek was het feit, dat de Compagnie veelal een vloot in zee had van 40 50 linieschepen, met 4000 stukken geschut en 15,000 man soldaten en zeevolkwaardoor zij in staat was niet alleen hare belangen doch ook die van den Staat te dienen. Bij een handelslichaam is winstbejag no. één, en dus was van het behartigen van de belangen der inlanders geen sprake; zoo waren de productiekosten van muskaatnoot en foelie 7 73 cent per pond tegen een verkoopprijs van van f 3.25, wat in 5 jaren op dit eene artikel bij een verscheping van 400,000 pond dier specerijen een winst gaf van ruim 17* miljoen gulden. Was de markt overvoerd met specerijen, 'dan ontzag de Compagnie geen middelen om de productie te beperken en werden op sommige eilanden duizenden muskaat- en kruidnagelboomen uitgeroeid. Op één punt werd de inlander ontziende Com pagnie mengde zich niet in den gods dienst en verschilde hierin van den Portugees en den Spanjaard, die eerst bloedhonden op de naakte en weerlooze Indianen afzonden om ze daarna te dwingen het Christendom te omhelzen. Geen wonder dan ook, dat nog heden ten dage bij den eenvoudigen natuur- mensch een afkeer bestaat tegen den opgedrongen godsdienst, die hoe ver heven overigens, gebracht wordt door baatzuchtigen, die goud en goed en vrijheid eischen in ruil voor wat zij aanbieden. Ook thans nog wordt in Indië alle dwang en drang in zake godsdienst zorgvuldig vermeden, al wordt de ver spreiding van het Christendom van ver schillende zijden bevorderd en in geen geval bemoeielijkt, zoolang de zende lingen zich strikt onthouden van al wat den inboorling in zijn godsdienstige overtuiging zou kunnen krenken. Naast Oldenbarneveld als grondlegger moet Jan Pietersz. Coen geplaatst wor den als de bevestiger van onze macht in Indië. Hij stichtte in 1619 op de puinhoopen van Jakatra een nieuwe stad, die hij gaarne naar zijne geboorte plaats Nieuw-Hoorn had genoemd, doch waaraan op last der Heeren Zeventien den naam Batavia werd gegeven. Nadat hij in 1621 zijn bewind aan Carpentier had overgedragen kwam hij in 1623 met 6 rijk geladen schepen, waarvan alleen de peper 4% miljoen opbracht, Vrjjdag beb ik je f150 gegeven. Daar is toch zeker nog heel wat van over? vroeg Beargie wanhopig. Vertrouw ja mg niet, vroeg Lyda veront waardigd. Denk je, dat ik met je geld speel of de hemel weet wat er mee uitvoer? O, foei, als ik geweten had welk een gierigen man ik tronwde Lydaom Godswil, zei Beggie wanhopig. Wat moet er van ons worden, als ik je geen geld meer kan geven, wat dan? Waarom breng je me zoo in het nauw? vroeg ze geërgerd, 't Is heel, heel laf van je en wreed ook, om je vrouw zoo te plagen. O, lieveling, barstte hg plotseling harts tochtelijk uit. 't Is alles waar, we zgn ge ruïneerd. Lyda keerde zich af. Beggie hield zjjn armen naar haar uitgestoken, maar ze zag het niet, of wilde het niet zien. Plotseling verborg ze haar gelaat in de handen en snikte het uit. Luister, fluisterde Beggie na een lange stilte. We moeten onze villa verkoopen, een paar dienstboden afschaffen, onze kleeding verminderen en dan, zoo God wil, kan alles na eenige jaren nog in orde komen. Lyda zag niet op, maar schreide voort. Ongeduldig keerde Beggie zich af. Voor bet eerst in zgn leren moest hg haar hard toespreken: Welnu dan, zei hg stroef, ik weet er nog iets anders op. Ik ben bereid je op te geven. Ga naar je ouders terug en leef' in weelde en ik zal heengaan, al was het naar het eind van de wereld, om fortnin te maken eA niet terngkeeren, vóór ik je rjjkdom en overvloed kan aanbieden. Beggie 1 Lyda was opgesprongen en zag hem door Advertentiën van 16 regels 50 et. Elke rege meer 77i ct. Groote letters naar plaatsruimte. Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrgdagavond ingewacht. in Zeeland aan en werd door de be windslieden der Compagnie niet alleen met eene aanzienlijke som gelds, maar ook met een zwaren gouden keten en een staatsiedegen vereerd. In Maart 1627 ging hij op de „Galjes van Hoorn" scheep om opnieuw het bewind in handen te nemen. Vreezende voor een aanval der Engelschen ging hij als konstabelsmaat aan boord en men ver haalt, dat hij zijne hooge betrekking zelfs voor den schipper verborgen hield. Toen deze hem herhaaldelijk ruw en ongepast behandelde drong hij aan op het beleggen van scheepsraad, waarin hij tot grooten schrik van de aanwe zigen en niet het minst van den schipper in de kleeding van Gouverneur-Gene raal verscheen. Hij overleed in 1629 te Batavia, waar evenals in zijne ge boorteplaats Hoorn een standbeeld voor hem is opgericht. Intusschen breidde de Compagnie hare bezittingen en han delsbetrekkingen nog voortdurend uit. Reeds in 1610 was met den Keizer van Japan een verbond gesloten en verwierf zij van dezen toestemming om op Desima een Factorij te stichten; Ceylon werd veroverd, Nieuw Zeeland en Tasmanië ontdekt, Palembang schatplichtig ge maakt. En het is ook de Compagnie, die in 1652 door den geneesheer Jan van Riebeek een volkplanting stichtte aan de Kaap de Goede Hoop, waaruit de bloeiende Kaapkolonie ontstond, die sedert 1815 onder Engelsch bewind staat, doch die wij nog eenmaal hopen te begroeten onder de vrije Zuid Afri- kaansche vlag, wapperend over een bodem, die nog eeuwen tot de wereld zal spreken van een naar goud en bloed dorstende natie, die onder de banier van beschaving en Christendom, nu reeds meer dan 2 jaren, alle moord- tooneelen van den 80-jarigen oorlog doet verbleeken bij den rossen gloed der brandende hoeven en de ongekende ellende der hongerkampen, waarvan elke beschrijving te zwak blijkt om de harten te vermurwen van hen, die het „tot hiertoe en niet verder" konden uitspreken. Toen de Republiek baar ondergang naderde, was ook voor de Compagnie een tijdperk van verval ingetreden. Bij de constitutie van 1798 trok de Ba- taafsche republiek hare bezittingen en eigendommen tot zich, daarna maakte Engeland zich er meester van, totdat zij in 1815 weder aan Nederland kwa- haar tranen heen aan. Hoe kan je mjj zoo beleedigen, vroeg ze, trillend van woede. 't Had doel getroffen, hg voelde dat ze beleedigd was. Olieve, ik wist niet wat ik zei. We zullen alles samen dragen, niet waar? We zullen nog rjjk zgn in onze armoe. Beloof mg één ding, dat je nooit je ouders om ondersteuning zult vragen, zjj hg zacht. Daar hoef je niet bang voor te zgn, zei Lyda hoogmoedig. Toen keerde ze zich om en ging naar de eetkamer. De villa werd verkocht een kleine villa gehuurd. Twee dienstboden werden afgesehaft en eenig meubilair opgeruimd. Van de op brengst hiervan Aieed Beggie de verschillende schalden af. Het huisje zag er gezellig uit en zoo Lyda er zich in had willen schikken, zou hun gelnk volmaakt geweest zgn. Beggie zou er pleizier in gehad hebben zgn vrouw tje in de huishouding bezig te zien, doch het ging haar alles zuchtende en moeiljjk af. Ze had haar opgewektheid verloren en praatte weinig en wanneer zg sprak waren het meestal klachten. Haar toilet werd er niet minder op en bjjna iedere week had hg er haar extra geld voor te geven, doch hg klaagde nooit en trachtte zgn eigen uit gaven nog te verminderen. Langzaam maar zeker was de verwijde ring gekomen Beggie begon er slecht nit te zien, dit ontging ook Lyda niet, maar ze troostte zichzelf, dat het wel spoedig beter zon gaaa, wanneer de drukte wat voorbjj was. Doch de drukte ging voorbg en Beggie bleef laat op kantoor en kwam vier van de mende Kaap en Cevlon uitgezonderd. En zoo vormen de bezittingen der oude Compagnie thans nog een parel aan Nederlands kroon. Want al werpt geen cultuurstelsel meer zijn miljoenen in onzen schoot, toch blijft Insulinde met zijn 30 miljoen inwoners voor onzen handel en onze nijverheid van het grootste gewicht. Denk daarbij aan onze ambtenaars wereld wat zou ze zijn zonder Indië Moge een verstandig beheer, dat de belangen van inlander en moederland beide tracht te behartigen, er naar blijven streven alle bronnen tot ont wikkeling te brengen, opdat nog dui zenden onzer zonen daar verre een toekomst vinden; nog duizenden van daar weder keeren en om zich heen nieuwe welvaart verspreiden. B. De Begentes van Spanje heeft Sagasta belast met de samenstelling van een kabinet. De Folketing te Denemarken heeft met overgroote meerderheid het verdrag met de Vereenigde Staten, tot afstand der Deensch- West-Indische eilanden, goedgekeurd. Van de aanwezige leden stemden er 88 voor, 7 tegen eu 6 onthielden zich van stemming twaalf leden waren niet tegenwoordig. Het verdrag, moet nu nog door het Landsting goedgekeurd worden. De overheid te Triest is gewaarschuwd dat er tegen de marine groote aanslagen zgn beraamd. Volgens een anoniem brief- schrjjver, zouden dynamiet-dievon het plan hebben opgevat om de aan de werven van San Marco gebouwde oorlogschepen Arpad en Habsburg in de licht te laten vliegen. Te Tripoli is bericht ontvangen van een opstand in Wadai. Sultan Ahmed is na een hevig gevecht van den troon gestooten en vervangen door Mohamed Dada, een zoon van Sultan Jozef. De Engelsche admiraliteit heeft gisteren avond bekend laten maken dat langdurige nasporingen om den Engelsche kruiser Con dor terug te vinden, vruchteloos zgn ge bleven. Alleen heeft men een sloep en eenige voorwerpen van weinig belang ontdekt. Men moet dus alle hoop' opgeven. De admiraliteit betuigt haar iianige deel- zes middagen niet thuis eten. Dan stelde hg zich tevreden met een broodje en een kop thee. Op een avond toen Lyda reeds ter ruste was gegaan kwam Beggie thuis. Nog even wilde hg de courant lezen en viel in zjjn stoel in slaap. Zoo vond Lyda hem den volgenden morgen, ze schrikte toen ze bin nen kwam en zgn bleek gelaat beschouwde, 't Was als hoorde ze een verwjjtende stem, die haar toefluisterde»dat is uw werk, dat hebt gjj gedaan.* Beggie, Beggie, kreet ze, wordt wakker. Doch hg opende de oogen niet, maar sliep door. Lyda zond om een dokter. Mevrouw moet zich voorbereid houden op een ernstige ziekte, zeide hg. Ik wil hem zelf verplegen, zei Lyda plot seling. Zooals n wilt, zeide hjj, we kunnen het vandaag afzien. Lyda had niet het minste verstand van zieken verplegen, doch ze wist dat Beggie schrikken zou bg iedere uitgave, die om zjjnentwil gedaan werd en nam zich heilig voor haar best te doen. Bg ieder nar, dat ze aan zgn ziekbed doorbracht, werd het zelfverwijt heviger. Soms werd het haar te machtig en zat ze te schreien met zgn hand in de hare. Beggie, Beggie, snikte ze, word weer beter. Ik ben zoo slecht geweest, zoo zelf zuchtig, arme, lieve Beggie. Maar Beggie hoorde haar niet Hg lag reeds uren lang bewusteloos, misschien zou hg hair nooit weer hooren Toen de dokter 's avonds kwam schudde hg het hoofd. Er is weinig hoopzei hjj, hg heeft geen neming met de nagelaten betrekkingen van de slachtoffers. Zg voegt erbjj dat een on derzoek zal worden ingesteld, om te weten te komen of het schip alle hoedanigheden bezat die noodig waren voor den dienst dien het doen moest. Bg de inwjjding van een nieuwe brug over de Maranon in Peru, stortte deze in. Meer dan 100 personen verloren hierbij het leven. Zondagmiddag kwamen Hit de menigte die op Newski Prospekt te St. Petersburg aan het wandelen was, een aantal menschen plotseling onder geschreeuw te voorschjjn, die bg de katholieke kerk vlaggen ont plooiden en een straatbetooging begonnen. De vlaggedragers zjjn onmiddelljjk gearres teerd en de oploop is uiteengedreven. In het geheel zgn er ongeveer honderd men schen gevangen genomen. Sedert het uitbreken der pokkan-epidemie te Londen in Augustus van het vorige jaar, zjjn aan die ziekte 766 ljjders bezweken. Verleden week alleen stierven er 80, van wie 52 boven de twintig jaar. Tot dusver is dit weekcjjfer het hoogste dat tjjdens de epidemie vermeld moest worden. In China schjjnen de opstandelingen zich duchtig te roeren. Uit Kwang-si wordt gemeld dat de op stand zich snel en krachtig uitbreidt over de provinciën Kwang-si, Kwang-toeng en Jun-nau. Generaal Ma, vau Kanton tegen de opstandelingen uitgezonden, viel hen bjj Fau-t8jeng aan, de strjjd duurde twee dagen, Ma moest terugtrekken en de opstandelingen namen Fan-tsjeng in, en vestigde daar hun hoof tkwartier. Zjj hebben de stad geplun derd, en alle ambtenaren gedood of gevangen gezet. De Saltan van Tarkjje heeft een kamer heer en zgn hof-architect naar den Fran- schen ambassadeur Constans gezonden, om hem mede te deelen dat hjj aan Frankrjjk het bjj het Fransche hospitaal de la Paix gelegen, uitgebreide terrein ten geschenke gaf. Sedert 20 jaren had de Fransche am bassadeur te Konstantinopel vergeefs moeite gedaan om dit terrein van den Sultan over te nemen. In het Kanaal nabjj Dungeness heeft een geheimzinnige schipbreuk plaats gehad. De weerstandsvermogen en zal den ochtend niet halen. Ze greep den dokter bg de hand en trok hem mee. Luister, zei ze, ge moet hem redden, gjj hebt er de macht to8. Hg mag niet sterven. Hjj mag niet, snikte ze. Het einde is nabjj, zei bjj. Ik sta machte loos. De overspanning heeft het hem ge daan, daar was hjj niet toe bestand. Nog eenige uren wellichtmaar ik zal bjj u big ven, vannacht. Ik wil u niet alleen laten. Met een droeven glimlach antwoordde ze Neen, laat mg alleen met mjjn echtge noot. Ik wil alleen met hem zgn. Met een stevigen handdruk vertrok hjj. De stervende was zeer rustig, nu en dan bewoog hjj zich even. Toen de zon opging trad Lyda aan het venster en opende het. Plotseling opende Reggie de oogen en wenkte haar tot zich. Beggie, snikte ze, haar wang tegen de zgne leggende. Mjjn lieveling, fluisterde hjj nauw hoor baar. Vergeef mg, Reggie, smeekte ze, wat ik misdeed de laatste maanden. O, Beggie, je hebt je dood gewerkt om mg. Ik was zoo slecht Stil, lieve, fluisterde de stervende, slecht was je nooit. Zeg, dat je mjj vergeeft, Beggie, en ik zal berusten Ik ben zoo gelukkig, zoo gelukkig nu ik je heb weergevonden, zoo gelukkig Flauwer, onduideljjker kwam het van zjju lippen. God zegene je, vaarwel liefste Toen, met een zucht, in haar armen stierf hjj \mn\BLAD 2*263-3: SVI Buitenland.

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Nieuwsblad het land van Heusden en Altena de Langstraat en de Bommelerwaard | 1902 | | pagina 1