Hel Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
VRIJHEID.
Het verborgen testament.
Uitgever: L. J. YEEBMAH, Heusden.
M 3025.
WOENSDAG 2 JULI.
1902.
VOOR
Dit blad versch^nt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per poit zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 ceat.
Advertentiën yan 16 regel» 50 et. Elke regel
meer 77i ot. Groote letter» naar plaateruimte.
Adyertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
ras
Nederland is het land der vrijheid.
In geen land ter wereld, de Vereenigde
Staten van Noord-Amerika en Zwitser
land misschien uitgezonderd, genieten de
bewoners zulk een mate van vrijheid
als in het onze. Jawel, maar wordt het
altijd en door iedereen wel goed inge
zien? Heerscht er nooit eens misver
stand, als dat groote woord vrijheid
in den mond wordt genomen? Niemand
is vrij, zijn hand in buurmans zak te
steken of zich zelf recht te verschaffen
wegens een ondervonden beleediging of
een hem aangedaan onrecht. Niemand
is vrij, zijn medeburger in 't publiek
uit te schelden of hem handtastelijk te
bewijzen, dat men hem niet zetten kan.
En dat is maar goed ook. Waren zulke
dingen geoorloofd, het samenleven zou
onmogelijk worden. Vrijheid is niet de
som van alle mogelijke vrijheden. Ab
solute vrijheid bestaat niet in de maat
schappij en kan daar niet bestaan. Elke
burger moet een deel van zijn persoon
lijke vrijheid inboeten, voor het recht,
in een goed geordonden staat te mogen
verJeeren, waarin hem veiligheid van
zijn persoon en goederen zoo goed mo
gelijk gewaarborgd is. Verkiest hij dat
niet, wil hij absoluut heer en meester
zijn in al zijn doen en laten, dan is
er voor hem geen plaats in de beschaafde
maatschappij of zelfs in de ruwe samen
leving vau onbeschaafde volksstammen.
Als een Robinson Crusoe zou hij zich
op een onbewoond eiland of in een
ontoegankelijke wildernis moeten ves
tigen en vooral zorgen, dat geen Vrij
dag zijn eenzaamheid kwam verstoren.
Zoodra een zeker aantal menschen
een samenleving gaan vormen, moeten
er ter wille van het voortbestaan daar
van, maatregelen van orde genomen
worden en ieder dier maatregelen heeft
slechts ten doel, de persoonlijke vrij
heid der leden dier samenleving te be
perken.
Ware vrijheid bestaat slechts in be-
trekkelijken zin. We moeten ons te
vreden stellen met die vrijheid, welke
geen nadeel toebrengt aan die van an
deren en de gemeenschap zelf niet in
gevaar brengt. De wetten schrijven ons
voor, een anders persoon, eigendom en
goeden naam te eerbiedigen en het
onze bij te dragen tot instandhouding
en bescherming van den staat. Daartoe
treden ze nu eens gebiedend, dan weer
verbiedend op.
FEUILLETON.
17)
Toen zjj in Friedrichshagen aankwamen,
wilde Hendrik dadeljjk afscheid nemen, maar
Margherita hield hem terug.
Bljjf nog een oogenblikje, Hendrik,zei
zo. »Ik heb nog wat met je te praten.
Na zich van hoed en mantel ontdaan te
hebben zei ze»Hendrik, ik wilde je vragen
wat er nu gedaan moet worden.
•Maar mevrouw, ik weet volstrekt niet,
wat er gebeurd is.<
Men erkent mjj niet als de echtgenoote
van Eduard von Alten brak.
»Dat moet, mevrouw 1« antwoordde Hen
drik op vasten toon. »Het is toeti zoo een
voudig, een werkelijk gesloten huwelgk te
bewjjzen. Het kantoor van den burgerlijken
stand geeft immers het zekerste bewjjs.»
•Natunrlgk! Reeds morgen veHrek ik
naar Italië om mg die bewgzen te ver
schaffen.*
•Naar Italië, mevrouw Dat is een verre
reis, en u is nog geer zwak. Zon een briet
niet voldoende zjjn?«
»Eea brief kan verloren gaan.*
»Maar de kinderen, mevrouw. Wilde u
die zoo'n langen tjjd alleen laten?»
»Ge hebt geljjk, Hendrik. Ik kan nu die
rei» niet ondernemen. Dan zal ik maar een
brief schrgven maar ik ben den naam
van den beambte vergeten.»
>De naam van het kantoor is voldoende.
Doch moeilijk is het, grenzen te
trekken. Zoo ook hier. Wat is geoorloofd,
wat niet? De denkbeelden daaromtrent
zijn zeer uiteenloopend, niet slechts bij
onderscheidene volkeren, maar ook bij
verschillende groepen van eenzelfde volk
of zelfs bij leden eener zelfde groep.
Groot kan het gevaar zijn, vrijheidsbe
perkingen in te voeren, die indruischen
tegen de belangen en levensgewoonten
van een volk. Wanneer de staatsmacht
berust niet bij het geheele volk, maar
bij een onderdeel daarvan of slechts bij
een enkel persoon, dan kan door machts
misbruik of onverstand een beperking
der persoonlijke vrijheid aangelegd wor
den, die op den duur onduldbaar is
voor een natie, welke den natuurlijken
drang tot vrijheid nog niet volkomen
heeft verloren. Geweldige revoluties en
burgeroorlogen kunnen daarvan het ge
volg zijn. De wereldgeschiedenis geeft
voorbeelden te over.
Om botsing of wrijving tusschen
staatsmacht en volk te voorkomen, is
noodig, dat de wetgeving in overeen
stemming zij met dien eigenaardigen
aanleg, met die eigenaardige zeden, ge
woonten en levensopvattingen, welke
ieder volk kenmerken, opdat geen over
bodige, geen onduldbare belemmeringen
in het leven worden geroepen voor de
vrije beweging der afzonderlijke indi
viduen.
Om die overeenstemming tusschen
wetgeving ter eener en volksaard en
volksbehoeften ter anderer zijde te be
reiken, is het in de eerste plaats ge
biedend noodzakelijk dat de makers en
uitvoerders der wetten mannen zijn, uit
de natie zelf voortgekomen, zich daar
mede één gevoelende, zoodat ze als haar
gevolmachtigden kunnen worden aange
merkt. Maar in de tweede plaats moet
een zoo groot mogelijk deel der natie
in de gelegenheid worden gesteld, mede
te werken tot de wetgeving des lands,
opdat de grootst mogelijke kans ontsta,
dat alle wenschen en behoeften, die
sluimeren in het volksbewustzijn, dat
alle geestelijke stroomingen die inwerken
op het maatschappelijk leven, in rekening
komen bij de vaststelling van wettelijke
voorschriften.
Wanneer de bestuursregeling van een
land aan deze vooi waarden voldoet, zal
er een mate van vrijheid ontstaan, waar
mede het overgroote deel der natie zijn
tevredenheid zal toonen, een mate van
vrijheid, die het volk een offer waard
is. Zulk een offer brachten, helaas te
vergeefsonze stamverwanten in Zuid-
De plaats waar het huweljjk gesloten is,
weet u zeker wel?»
•Ja. De burgemeester vau het dorp Frati
bjj Palermo voltrok mjjn huwelijk. Van
avond nog schrijf ik hem. Dan breng je
den brief morgen vroeg wel naar den post,
nietwaar?»
Welzeker, mevrouw! Dat is het beste!»
Hendrik bracht den volgenden morg>n
den brief naar de post en nu volgden voor
hem zoowel als voor Margherita dagen van
uitwendige scbjjnbare kalmte, terwgl in hun
binnensten de grootste onrust heerschte.
Margherita verliet nauweljjk» het huis, maar
stond dikwjjl» bjj het tuinhek, om den weg
langs te zien naar den brievenbesteller, die
misschien een brief voor haar had. Maar
de eene dag verliep na den andere, en er
kwam geen bericht.
Van dag tot dag werd dat verge«fsche
wachten pjjnljjker voor Margherita. In haar
zenuwachtigen toestand kon zjj nergens rust
vinden. Als zjj 'a avonds Iaat te bed ging,
kwam geen gezonde slaap haar verkwikken.
Als zg tegen den morg*n eiadeljjk inslui
merde, kwamen akelige droomen haar ver
ontrusten. Haar gezondheid, die zoo aan
merkelijk verbeterd wa«, leed opnieuw ge
ducht onder de kwelling van het lange
wachten. In haar verbitterde ziel bleef zslfs
de herinnering aan haar overleden echtge
noot niet rein en zonder vlek. In oogen-
blikken van angst en vertwijfeling beschul
digde zg haar man van lafhartigheid. De
booze geest van het wantrouwen nestelde
zich voortdurend vaster in het hart der arme
vrouw. Als die menschen toch gelgk had-
Afrika, zulk een offer zou ontwijfelbaar
ook ons volk brengen, wanneer het on
verhoopt mocht aangerand en in zijn
dierbaarste goed, de vrijheid, bedreigd
worden door een heersch- en hebzucb-
tigen nabuur.
Buitenland.
Omtrent de ontploffing bjj Madrid wordt
nader gemaldNiemand kan tot nu toe
verklaren, hoe de ontploffing vau het mili
taire kruitmagazijn van Carabauche is ont
staan. De schildwacht zegt, dat hjj plotseling
een klein rookkolommatje bemerkte en dat
de ontploffing op hetzelfde oogenblik plaats
had, dat hjj alarm wilde maken.
De mnaiers, die daar in de buurt gewond
werden, zjjn door een granaat getroffen.
De kracht van de ontploffing was zoo
groot, dat in het koninkljjk paleis meer dan
1000 ruiten zjjn gesprongen spiegels vielen
op den grond te pletter.
Ia de kerk van de Incarnatie zjjn pilaren,
beelden en schilderjjen omgeworpen, ramen
en kristallen voorwerpen verbrijzeld, het
geen een groote paniek onder de geloovigen
veroorzaakte.
Bjj Carabanche zjjn de rails van den
spoorweg uit den grond gerukt. Sommige
voorwerpen zjjn meer daa 1600 M. ver
weggeslingerd.
Door geheel Madrid heerschte een vreese-
ljjke paniek, want men meende in het eerste
oogenblik dat het Koninkljjk paleis in de
lucht gevlogen was. Verscheidene personen
werden binnenshuis gewond.
Hot kruitmagazjjn zelf is geheel verdwe
nen. De grond is met stukken dynamiet,
rookloos kruit en roode stof bedekt.
Een groot kruitmagazjjn, niet ver van
het kleine verwijderd, is zeer beschadigd.
De genie is bezig om de ingevallen daken
op te ruimen. Dit moet met groote om
zichtigheid geschieden, want als het groote
magazjjn in de lucht gevlogen was, zou
de catastrophe vreeseljjk geweest zjj'n, daar
dit gebouw niet minder dan 13000 K.G.
kruit bevatte.
Volgens de autoriteiten zjjn er 2 dooden
en 210 gewonden, maar men gelooft, dat
het aantal slachtoffers veel grooter is.
Op een trein van de Southern Railroad
is Zaterdag bjj Langley (Georgië) een hevig
gevecht geleverd tusschen blanken en negers.
Enkele dronken negers tartten de blanken
uit en brachten de eerste slagen toeweldra
den Als Eduard haar bedrogen had Als
die huwelijksplechtigheid sl-chts een bedrie-
geljjke vertooning was geweest? Als zjj dus
niet de wettige echtgenoote van Eduard von
Altenbrak was geweest? O, zg kon het niet
langer verdragen. Zjj bezweek onder den
last van haar lgden, door de onzekerheid,
die haar hart zoo folterde. Kermend ver
borg zjj haar gelaat in de handen en zat
onbeweeglijk neder. Zij bon zelfs niet wee-
nen. In haar droefheid en zorg hoorde zg
zelfs niet de stem van haar kinderen, die
in den tuin bjj het spelen hun vroolgken
lach deden weerklinken.
Plotseling schrikte zg uit deze mg mering
op door het knarsen van het tuinhek en
snelde naar buiten, de postbode bracht
haar den lang verwachten brief.
In vreeseljjk opgewonden toestand drukte
Margherita den brief aan haar hart; hg
droeg het poststempel Palermo. Zjj ver
bleekte, en het werd zwart voor haar oogen.
De postbode keek haar verwonderd aan.
•Gevoelt ge u niet wel, mevrouw?» vroeg
hg medelijdend. »Ztl ik de meid roepen?»
•Neen, neen, dank n! Het is reeds over.»
Met snelle schreden keerde zg naar de
kamer terug. Zjj kon den brief nanweljjks
openen. Zg wirrp een haastigen blik op
het schrgven haar oogen staarden onna-
toarljjk groot op den brief zg werd
doodsbleek en met een gil stortte zjj
neer.
De oude Dorothea, die de kinderen bjj
het vallen van den avond naar bed wilde
brenger), vond haar zoo liggen. Met hnlp
van de andere dienstbode bracht zjj haar
meesteres te bed ea zond toen om Hendrik
kwamen er revolvers en messen bjj te pas
en werden tien blanken en een groot aantal
zwart n gekwetst, sommigen doodeljjk. De
trein hield op te Langley, waar men de
politie te hulp riep. De negers vluchtten
het veld in, maar twee hunner, die gewond
waren, werden gevangen genomen en op
gesloten. Kort daarna brak het volk de deuren
open, voerde de negers weg en lynchte ze
meedoogenloos. Er loopen nu benden blanken
het land af, om de overige negers te zoeken.
Een telegram uit Dallas, in Texas, meldt,
dat een verschrikkelijke cycloon over de
golf van Mexico heeft gewoed en de streek
in de nabjjheid van de rivier Tordine, die
buiten haar oevers i» getreden, heeft ver
woest. Men vreest dat vooral de stad Galveston
veel te ljjden heeft gehad. Deze vrees is nog
levendiger geworden sedert de eerste be
richten omtrent den cycloon, omdat men
sedert geen enkel bericht meer ontvangen
heeft, daar alle middelen van communicatie
met Dallas zjjn vernield.
De »Time8« verneemt uit Peking: Iade
bjjeenkomst van de gezanten te Peking,
waarin gesproken is over de vier en twintig
voorwaarden betreffende de ontruiming van
Tiëntsin, is men niet tot een besluit geko
men. De Russische gezant deelde mede, dat
Rusland zich aan de bezetting onttrok. Hg
bepleitte verder het denkbeeld om Tiëatsin
onvoorwaardelijk terug te geven aan China.
De Duitsche gezant, die gesteund werd door
zjjn Engel8cben collega, bleef echter staan
op de voorwaarden die de commandanten
van de bezettingstroepen hadden opgesteld.
Frankrjjk zal waarschjjnljjk te Tiëatsin
Rusknd's voorbeeld volgen.
Het Amerikaansche kabinet heeft amnestie
verleend aan de Filipino's, met inbegrip van
Aguinaldo.
De President der Vereenigde Staten heeft
de door de beid® Kamers aangenomen wet
in zake den aanleg van het Panama-kanaal
bekrachtigd.
Nu de oorlog in Zaid-Afrika ten einde
is, hebben niet minder dan 1200 Engelsche
officieren ontslag uit den krijgsdienst ge
vraagd.
Niet geheel ten onrechte zeker wordt de
opmerking gemaakt, dat bjj al de drukte,
die gemaakt wordt over den toestand van
koning Eduard, die van president Stejjn,
een der nobelste figuren welke de geschie
Tiedemann.
•Ik kon wel beorrjjpen, dat er zoo iets
moest komen,» zei de brave dienaar.
Maar zeg rajj eens, Dorothea, wat staat
er in dien brief?»
Dorothea kon echter evenmin uit den
brief wijs worden als Hendrik; hg was in
het Italiaansch geschreven.
Hier staat (en stempel», zei ze. »Het
schjjnt een officieels brief te zjjn.«
Kjjk eens, Dorothea, of er geen bewjjg
in ligt; den naam van mijn ritmeester
moeten wjj toch kannen lezen.»
Hendrik bekeek den brief nauwkeurig.
Met het beetje Fraasch, dat hg in Frank
rjjk geleerd had, trachtte hg zelfs enkele
woorden te ontcgferen doch te vergeefsch.
Eéa ding begreep hjj echter, het waren geen
goede berichten, die Margherita ontvangen
had.
>Er is niets aan te doen,» mompelde
Hendrik met eea diepbedroefden blik op de
beklagenswaardige vrouw, die daar lag te
jjlen. «Men heeft u bedrogen, of een schar-
kentroep wil u thans uw recht ontnemen.»
Maar al heeft de heele wereld u verlaten,
dan wil ik n toch niet verlaten. Al ben ik
slechts een ellendige hinkebeen, ik heb nog
twee gezonde armen, die nog werken kun
nen. En zg zullen voor >u werken, arme
bedrogene, voor u en voor de kinderen.»
Hg greep de koortsachtige heete hand
van Margherita en drukte daar vol vereering,
doch beschroomd, een kus op.
Daar sloeg Margherita de oogen op, keek
hem vreemd aan en vroeg zacht:
Komt Eduard spoedig? O, ik heb hem
veel te vertellen 1»
denis der laatste eeuw zal kunnen aanwjjzen,
bjjDa geheel wordt over het hoofd gezien.
Na een val van het paard in het begin van
den oorlog in het oosten van den Vrgstaat,
zette Stejjn zonder op zjjn toestand te letten
zjjn moeiljjk leven voort, dag en nacht, in
weer en wind s'rjjdende. Thans ljjdt hg in
hevige mate aan eene ongeneeslijke rhu-
matische aandoening, welke zjjn eenmaal
zoo krachtig gestel zoodanig heeft onder
mijnd, dat zelfs zijn vrouw, die hem, enkele
dagen vóór het teekenen der vredesvoor
waarden, te Klerksdorp bezocht, hem nau
welijks herkende. Toch vergeet men bjjna
den held, die zjjn leven heeft opgeofferd
voor de vrjjheid zjjns lands, om zich bezig
te honden met den Koning, die zichzelven
zoo zeer bewust is vau het weinige dat hjj
nog voor zjjne onderdanen heeft gedaan,
dat zjjn eerste vraag na zjjne operatie was
of zjjn volk hem ooit zal vorgeven dat zjjne
ziekte oorzaak was van het plotseling uit
stellen der feestviering, waarvoor reeds zulke
ontzaglijke kosten waren gemaakt.
Met de vnlkauische uitbarstingen op het
eiland Martinique schjjnt het thans gedaan
te zjjo. Bljjkens een wetenschappelijk on
derzoek is de vernieling van St. Pierre te
wjjten aan gassen van zeer hooge tempe
ratuur en die van le Préoheur en Ste. Phi-
lomèue aan overstrooming.
Aangezien de jonge Koning van Spanje
verschillende besluiten die hem door de
regeering werden voorgelegd, geweigerd
heeft te onderteekenen, loopen er te Madrid
crisisgernchten.
Een rgk handelaar te Londen, die gewoon
was eiken dag een penny aan een bedelaar
te geven, dien hg op straat tegen kwam,
werd eenige maanden geleden door zjjn
schuldeischers lastig gevallen en stond op
het punt failliet verklaard te worden.
Toen de bedelaar vernam dat zjjn wel
doener in ongelegenheid verkeerde, ging hg
hem opzoeken en bood aan hem 500 pond
sterling te leenen en indien noodig zelfs het
dubbele.
De leening werd aangegaan en stelde den
handelaar in staat zjjn zaken te regelen.
Ten gevolge van een weddenschap zond
een groot industrieel van Newbury op ze
keren dag twee witte lammeren naar zjjn
fabriek, te 5 uur 's morgens en des namid
dags te 4 uur. Een uur voor den bepaalden
tjjd, zat de man aan tafel gekleed in een
•Acb, mevrouw, de dooden keeren niet
weder,» antwoordde Hendrik, die bjjna in
tranen uitbarstte.
Dood Wat praat je van dooden Eduard
is niet dood ze houden hem gevangen
in dien vochtigen toren daar willen
ze mg ook gevangen zetten levend be
graven begraven o God, mgn God,
heb medeljjden, heb medeljjden
Het spreken giDg over in een hartver
scheurend snikken, doch de tranen, die zjj
stortte, schenen haar eindeljjk de zoo noodige
verlichting te geven. Het weenen vermin
derde langzamerhand, en eindeljjk sloot een
vaste sluimering haar oogen. Weldra toonde
een lach op haar gelaat, dat een gelukkige
droom haar geest bezig hield.
XL
Naast den landbouw had ook de fabrieks-
njjrerheid bezit genomen van de rgk* Maag
denburger vlakte. Na de wederoprichting
van het Duitsche keizerrjjk in 1871 was
de fabrieksnijverheid tot grooten bloei ge-
komeD, voornameljjk die, welke landbouw-
voortbrengselen verwerkte, en kon vele sui
kerfabrieken en spiritusatokerjjen aanwjjzen.
De meeste landheeren hadden zoo'n fabriek
ot steunden die door de levering van beet
wortels of aardappelen. De oude stad Maag
denburg was aanmerkeljjk uitgebreid; bjj
den roem van eene sterke, onneembare
vesting te zjjn, kreeg zg het aanzien van
een der voornaamste handelsplaats n van
Noord-Dnitschland, de hoofdmarkt voor
beetwortelsniker.
land van alten^
IIEIÏÏSBLAD
llll Ui IWMWIHI» III Willi III! llllfl l»i Ill I—Ml liil«— 111—111— III—
Wordt vervolgd
