Hel Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Het verborgen testament.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
M 3037.
WOENSDAG 13 AUG.
1902.
Een menschwaardig bestaan.
üit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prgsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/» ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
II (Slot).
Dat groote, indrukwekkende vraag
stuk, dat over geheel de maatschappij
zich uitbreidt, en welks oplossing haar
ontwikkeling beheerscht, wordt niet zel
den zeer eenzijdig en bekrompen opge
vat. Het is geen zaak van een weinig
meer werkloon alleen. Het al of niet
genieten van een menschwaardig be
staan hangt niet af van de spijzen die
men nuttigt, van de genoegens die men
smaakt, van de uitspanningen die meD
zich veroorlooft althans niet in die
mate als dat gewoonlijk wordt voorge
steld. Het is zeer wel mogelijk, dat in
dat alles nog veel te bezuinigen kan
wezen, en als beweerd wordt, dat onze
samenleving, bij het betrachten naar
meer eenvoud, in kracht zou winnen,
dan steunt zulks op deugdelijke gronden.
De apostelen van water als drank en
van brood met groente en vruchten als
voedsel mogen in hun ijver weieens
overdrijven in de kern hunner leer
erkennen wij een gezond beginsel. Het
kunstmatige en eigenlijk tegennatuur
lijke van vele onzer behoeften stempelt
ze geenszins tot levenseischen, en wie
op grond van het feit, dat hij er zich
een deel van ontzeggen moet, klaagt
dat hem een menschwaardig bestaan is
onthouden, begrijpt er niet veel van.
Met de zaak zelve heeft dat alles niets
te maken.
Maar dat is het juist, wat de oplos
sing moeielijk maakt. Er wordt niet
behoorlijk onderscheiden. En een gevolg
daarvan is, dat wat gebezigd moest
worden om de menschelijke waardigheid
hoog te houden, voor iets geheel anders
wordt aangewend, ja niet zelden strekt
om haar naar beneden te halen. Dat
gebrek aan onderscheidingsvermogen is
niet alleen een verstandelijke, het is
bovenal een zedelijke fout.
Er zijn voor het stoffelijke leven
minimum-eischen. Het is niet te veel
gevergd als iemand, die zijn werkkracht,
op welke wijze dan ook, ten beste geeft
voor het algemeen belang, een woning
heeft die de gezondheid van het gezin
niet bedreigt, en waaraan orde en net
heid een behagelijk aanzien kunnen
geven. Op gelijke wijze zijn kleeding
en dekking aan voor waai den gebonden,
die de zorg voor het lichamelijk wel
zijn noodzakelijk acht. Doch is eenmaal
dat peil bereikt, dan kan het meerdere,
FEUILLETON.
29)
Eduard teekende het ontvangbewijs en
gaf dit den besteller terug. De brief kwam
uit Berlgn, van oom Hendrik. Welk ge
wichtig nieuws zou die te melden hebben
Eduard opende het enveloppe, en begon
haastig te lezen. Oom Hendrik had zelf
geschreven, dat zag hg wel aan de lompe
letters.
Zoodra hg de eerste regels gelezen had,
kwam een kreet van schrik over zjjn lippen,
en hg verbleekte. Dat was niet mog--ljjk;
oom Hendrik moest zich vergist hebben.
Die arme Greta zou zjj werkelgk ziek
zjjn wegens een hopelooze liefde, zg, dat
vroolgkp, onschuldige kind? Oom Hendrik,
was altgd spoedig bezorgd. Maar wat was
dat? Hg moest verkeerd gelezen hebben;
dat kon niet waar zgnEn toch
daar stond duideljjk de naam Harry von
Altenbrak. Dat was dus de man, die de
rust zgner zuster verstoord en haar door
valsche liefdesbetuigingen gelokt had, om
haar daarna trouweloos te verlaten? Och,
natuurlijk! hg leefde ia de groote wereld,
hg was een Altenbrak en zgn zuster was
niets dan Greta Montelli, die het recht niet
had haars vaders naam te dragen, ja, die
den waren naam van haar vader zelfs niet
kende
Een kreet van woede en wraak ontwrong
zich aan de beklemde borst van den jonk
man. Zgn liefde, Gerda, zgn hoop alles
dat men er aan zoü willen toevoegen,
niets bijdragen tot verhooging van de
achting, welke men voor zichzelven
mag gevoelen en van anderen mag
vorderen. In dien zin heeft het woord
„menschwaardig" een begrensde betee-
kenisniemand kan zeggen dat, wie alle
dagen vleeschspijzen nuttigt, „mensch-
waardiger" bestaan heeft dan wie dat
voorrecht niet kan genieten.
Tal van menschen vergeten dat. Om
dat zij niet geleerd hebben naar de
mate hunner middelen de eigenlijke
behoeften te bevredigen, zonder nu juist
de ontbering van het meerdere als een
bedreiging van hun levensgeluk aan te
merken, geraken zij op een d waalspoor.
Zij zoeken de handhaving hunner waar
digheid op de verkeerde plaats, evenals
er menschen zijn die „fatsoen" een
reeks van uitwendige versierselen noe
men, zonder te bedenken dat het in
heel iets anders bestaat.
Ook die „waardigheid" is een inner
lijke eigenschap. Zij blijft bestaan, zelfs
ouder drukkende omstandigheden, zoo
de wil nog aanwezig is om niet af te
dalen. De maatschappelijke toestanden
waarnemende, ontmoeten we dikwerf
hopelooze gevallenafwezigheid van alle
energie, om zelfs wanneer de hand ge
reikt wordt, die te grijpen en met eigen
krachtsinspanning op eigen beenen voor
waarts te gaan diep verval in de mod
derkuilen van moreele ellende, waarin
de arme slachtoffers weer nederploffen
zoodra men getracht heeft hen er uit
te trekken. En meer dan iets anders
mogen wij dat wel „niet-menschwaardig"
noemen.
Het ergste is, dat tot verbetering van
zulke toestanden niet veel gedaan kan
worden. Als het bewustzijn van de
menschelijke waardigheid verloren is,
dan ontbreekt de grondslag om een nieuw
leven op te bouwen, en in dien slappen
bodem palen te heien gaat evenmin als
in een moeras.
Doch niet zelden hebben zulke ramp
zaligen nog kinderen, en met dezen moet
de maatschappij zich meer bezighouden.
Hen op te voeden tot iets beters, hen
toe te rusten met kennis'en bekwaam
heid, dat is het begin van een vrucht
baren arbeid, die het getal dergerien,
wien een „menschwaardig bestaan" is
onthouden, voor de toekomst doet in
krimpen. De sociale quaestie bestaat uit
een zeer groot aantal afzonderlijke vraag
stukken, die elk afzonderlijk onder de
oogen moeten genomen wordeDdat van
was verbeten; hg dacht slechts aan zjjne
arme zuster, welker onschuld vernietigd was
door den ellendeling, dia den naam von
Altenbrak droeg. Een woeste haat tegen die
familie vlamde op in Eduard'a gemoed. Hij
balde de vuisten, waarin hg dan brief kramp
achtig ineen frommelde.
Daar deed 't geluid van de schel aan de
tuindeur hem uit zjjn gepeins opschrikken.
Zgn moeder keerde van een kleine wande
ling terug. Hjj richtte zich iu zgn volle
lengte op; hg had een besluit genomen.
Hg trad het huis binnen, om iu zgn kamer
het allernoodigste voor een korte reis in een
koffer bjjeen te pakken.
Verwonderd bleef mevrouw Montelli in
de deuropening staan, toen zjj de kamer
van haar zoon binnentrad, om hem voor het
avondeten te roepen.
Gaat ge op reis, Eduard? vroeg ze.
Ja, moe Ier, ik moet naar Berljjn.
Naar Berlgn? Voor zaken?
Natnnrlgk voor zaken, maar het zgn za
ken, waarin u en Greta nauw betrokken
zgn. Daar, lees den brief van oom Hendrik 1
Wat is er geboord?
Lees den brief maar, dan zult u zien, wat
het gevolg is van uw streven om het ramp
zalig geheim van onze familie zoo zorgvul
dig te bewaren.
Eduard 1
Op zulk een toon had haar zoon nog
nooit tot haar gesproken. Bevende las zg
deD brief en barstte toen in tranen los.
Die arme Greta! klaagde zg. Ja, Eduard,
haal mjjn arm kind hier, dat zg dien ellen
dige vergeet en zg veer ons vroolgk, on
schuldig kind worde.
Met de vroolgke onschuld van haar kin-
de opleiding van misdeelde kinderen
staat, meenen we, op de voorste rij.
Het is een verheffende gedachte, dat
wij leven in een tijd, waarin meer dan
ooit gevoeld en begrepen wordt hoezeer
het lot van den medemensch samenhangt
met het onze. De strijd om een mensch
waardig bestaan, alom ondernomen, of
schoon dikwerf op weinig tactische wijze
gevoerd, verschilt in zooverre met een
gewonen, dat hij de partijen nader tot
elkander brengt, haar tot hetzelfde doel
vereenigt. Er zijn tal van hinderpalen
weg te ruimen, en dat moeten we ge
zamenlijk doen tal van misbruiken op
te heffen, en ieder behoort daartoe hij
te dragen. De eerstbelanghebbenden, dat
zijn zij die gewoonlijk als de „minder-
bevoorrechten" wordeu aangeduid, moe
ten vooral niet vergeten, dat zij niet
slechts hebben te ontvangen, maar boven
al te geven; te geven hun volle toe
wijding aan de maatschappelijke taak,
hun opgedragen. Om in hun waardig
heid te worden erkend, hebben zij hun
adelsbrief te toonen, en die wordt niet
dan op den weg der plichtbetrachting
verkregen. Daarin bestaat in de eerste
plaats het menschwaardige van ons be
staan en wie aan dezen eisch voldoet,
verdient ook dat aan zijn billijke eischen
bevrediging wordt gegeven.
Buitenland.
Het mond- en klauwzeer, dat gedurende
langen tjjd in België geheerscht heeft, be
gint daar zoo sterk te* verminderen, dat de
ziekte bjjna als geweken kan beschouwd
worden.
In de maand Jnli kwam ze slechts meer
voor op 2 erven in de provincie Brabant,
op 4 in O ost-Vlaanderen, op 3 in Luik en
op 8 in Namen. De andere provincie a ble
ven geheel van de ziekte verschoond.
Zondag is ds. Yan Broekhnyzen, de be
kende Transvaalsche predikant, zoodra hg
het overigden van generaal Lucas Meyar
vernomen had, uit Scheveningen naar Brus
sel vertrokken, om met de protest mtsche
predikanten aldaar over de begrafenisplech
tigheden te spreken.
Het is waarschgnljjk, dat het stoffelijk
overschot van den generaal deze week voor
het publiek zal tentoongesteld worden ia de
wachtkamer der begraafplaats te Ixelles,
waarheen ook de gezonden kransen werden
overgebracht.
dorljjk gemoed is bet nu gedaanIk zal
haar alles zeggen
Eduard, ge zult zoo wreed niet zijn.
Zeker, ik zal 't haar zeggenzoo alleen
kan zjj van die ongelukkige liafde genezen
worden. En dien voornamen kwajongen zal
ik tuchtigen
Je heftigheid zal nog onheil aanrichten
Denk aan Gerda, aan da liefde, die ge zelf
koestert l
Daar denk ik aan, antwoordde Ednard
somber. Het berouwt me, dat ik die liefde
in mgn hart wortel heb laten schieten.
Gerda heeft me vandaag mgn afscheid ge
geven. Zg weet, dat het haar vader was,
die ons in onze rechten heeft tekort gedaan.
Ednard, het was wreed en harteloos, haar
dat te zeggeD.
Ik antwoordde slechts op haar vraag
Maar moeder, er moet een einde komen
aan dien twjjfel, aan die onzekerheid, die
ons allen nog ten gronde zal richten.
Wat wilt gij doen?
Ik neem den strjjd voor ons recht wear op.
Eduard
Ja moeder, ik ben nu man geword n.
Lang genoeg heeft nw invloed mij weer
houden, nu niet meer. U ziet ze f, hoeveel
onheil die onzekerheid kan teweegbrengen.
Als Greta de waarheid had geweten, zou
iu haar hart nooit liefde voor dien man
ontstaan zgn.
»Ea gij dan? Wist gjj dan ons geheim
niet? en toch bemindet ge Gerda von
Altenbrak.*
»Erg genoeg, dat ik het deed. Maar die
liefde zal mg niet terughouden om mgn
plicht te vervullen! Vaarwel, moeder, u
houdt mg nu niet meer terug.c
In het oog vallen vooral die van mevrouw
Botha, die van den heer en mevrouw Fischer,
die van de legatie der Znid-Afrikaanscha
Repuhliek en van een aantal bekende Boa-
ren-fignren. Het bekende pro-Boer orgaan,
de Petit BIeu«, heeft ook een fraaien krans
gezonden. Vermoedelijk zullen een groot
aantal Brusselsche vereenigingen aan de
ljjkplechtigheden deelnemen.
Wjj lezen in de Dnitsche bladen, dat vol
gens ambtelijke raededeelingen van de En-
gelsche regeering aanvragen om vergoeding
van schade, die tusschen 31 Maart en 30
Juni 1902 in Transvaal of Vrjjstaat is ge
leden, tot den 31en Augustus a. s. bjj de
scbadevergoeding8-commi8sie in Znid- Afrika
ingezonden moeten zgn.
Voor menschen in Earopa komt die aan
kondiging dus te laat.
De sneltrein, die 's morgens om 8 nur van
Charleville naar Rjjsel vertrekt, is Maandag
morgen nabjj het station Signyde-P-fit ge
derailleerd. Do tender liep uit de rails en de
schok was zóó hevig, dat de koppeling met
de locomotief I rak en de machine alleen
bleef voortrijden. Terzelfder Ijjd ontspoorden
6 personenwagens, die te pletter vielen in
een verlaging langs den weg. In den trein
bevonden zich de leden van verscheidene
mnziekvereenigingen, die op weg waren
naar een muziekfeest te Rjjsel. Het trein
personeel bleef ongedeerd, doch van de rei
zigers werden er 3 gedood en 20 gewond,
van wie eenigen doodeljjk.
Te Si8liana bjj Triëd is een verschrikke
lijk ongeluk gebeurd. Bg de werken voor
de uitboringen van een in aanleg zjjnden
spoorweg liet men in een tannel eene groote
hoeveelheid buskruit ontploffen. Na do ont
ploffing drongen een 20-tal werklieden d«
tunnel binnen en werden verrast door het
gas, dat 'c ontplofte kruit had achtergelaten
Twee dokters snelden den slachtoffers te
hulp. Het gelakte hun 9 werklieden door
langzame overbrenging in de buitenlucht,
mechanische ademhaling en het inspuiten
met ether en kamfer in de hartstreek, in 'fc
leven te behouden. Slf anderen zgn over
leden.
De spoorweg door Siberië is een reusachtig
werk, maar heeft, althans naar de klachten,
die in de Siberische bladen voorkomen, ook
reusachtige gebreken, vooral wat den han-
»Ik ga mee naar Berljjn.*
»Neen, binnen twee of drie dagen kom
ik met Greta terng. Bijjf hier, om alles
voor haar ontvangst gereed te maken.
Vaarwel
XVIII.
Het was den eerljjken Hendrik Tiedemann
niet licht gevallen, den noodlottigen brief
te schrjjven, die den vrede in het stille
landhuis aan de Elbe zou verstoren. Toen
hjj den brief reeds verzonden had, was hjj
bet nog met zichzelven oneens, of hjj wal
goed gehandeld had.
Maar dan herinnerde hjj zich weer, hoe
het arme, ongelukkige meisje sedert weken
gekniesd had, hoe zjj stil en stom neerge
zeten had en op al zgn vragen slechts met
een zwjjgend hoofdschudden antwoordde, en
dan kwam hg weer tot het inzicht, dat aan
de kwellingen van dat jonge hart eon einde
moest komen en dat haar gemoed alleen
weer tot rust zou komen, als zjj ia den
schoot van haar familie was teruggekeerd.
Hendrik Tiedemann had heel wat moeite
met den brief gehadhg was gean vschrift-
geleerde*, en dit mocht wsl de reden zijn,
waarom hg de gebeurtenissen met wat al
te d> nkere kleuren had geschilderd. Zgn
levendige verbeelding hield van overdrjjveu,
dat wist Eduard nog wel nit de oorlogs
verhalen van den ouden garde-dragonder.
Dit bracht Ednard's gemoed ook eenigszins
tot rust, toen hg gedurende zgn nachtelgke
spoorwegreis naar Berlgn de woorden van
den brief nog eens in zgn geheugen terug
riep. Oom Hendrik had gesproken van een
ongeluk, dat Greta getroffen had. Zg had
liefdesbetrekkingen aangeknoopt met een
del betreft. In de eerste plaats heeft men
bjj den aanleg, met het oog op de gesteld
heid van het land, op geen groot verkeer
gerekend, en daarom vrjj lichte sporen ge
bruikt. Thans reeds is gebleken dat die on
voldoende zjjn en hebben telkens ontsporin
gen plaats gehad. Daarom is m«n nu bezig
met het: aanbrengen van zwaardere sporen,
maar de bochten zjjn voor deze te-klein,
zoodat men dikwjjls de ljjn geheel moet
verleggen.
Verder wordt geklaagd, dat de treinen
onmogeljjk langzaam rjjden, zoodat een flink
paard ze kan bjjhonden. Daarmee gaat ge
brek aan het noodige rollend materiëel aan
de stations gepaard en tevens is de bewaking
onvoldoende, zoodat op reusachtige schaal
goederen worden vermist. Wat dan wel aan
komt, is vaak deerljjk beschadigd, bjj gebrek
aan overdekte loodsen en wegens roekelooze
behandeling bjj het in- en uitladen. Het
getal rechtsvorderingen ora die redenen is
dan ook reusachtig groot, wat weder reus
achtige vertraging bjj de rechtspraak ten
gevolge heeft. Er is daarbjj zelfs een nieuwe
tak van handel ontstaanhet opkoopen van
die vorderingen. De handel te Irkutsk heeft
2 millioen, die te Tomsk mil'ioen roebel
te vorderen, bjj een omzet van 25 millioen,
dus 10 pCt., wat nu al een jaar dood ka
pitaal is. In werkeljjkheid ramen de bladen
het verlies op 25 tot 40 pCt. van den
omzet.
Niet ver van Signapore kreeg de gezag
voerder, de heer Smith, van het ss. »Nienw-
Guinea*, in zjjn bezit de zaag van misschien
den grootsten visch van dat soort, die ooit
gehangen werd. Op 17 Mei, toen bet schip
in Straat Carimata was, deed mr. Davitt,
de eerste officier, met mooi weer aas aan
een grooten haak om baaien te vangen,
wierp dien over den achtersteven en liet de
ljjn achter het schip slepen; om 2 nur in
den namiddag was het aas genomen en was
h»t wel wgens het erge trekken aan de
ljjn te veronderstellen, dat het eone groote
visch was, die aan den haak zat. De visch
bleek een reusachtige zaagvisch te zgn, die
woedend in het water spartelde en het was
te vreezen, dat het niet mogeljjk zou zjjn,
hem aan boord te krijgen. Hg maakte zulk
een leven met zgn staart, dat het er veel
van weg had, dat de schroef van een groot
stoomschip gedeelte]jjk boven water sloeg.
De ljjn werd bevestigd aan de tweede takel,
luitenant Von Altenbrak, dia haar bjj elke
schrede vervolgde en aan wiens vleiende
woordjes zjj geen weerstand had kunnen
bieden. Zoo luidde de brief, en dat klonk
zeer zeker erg verontrustend. Maar gedu
rende de reis werd Eduard kalmer. Het
eentonige, geregelde geluid der wielen, die
op de rails voortrolden, had een ontspan-
nenden invloed op zjjn zenuwen; hij had nu
bgna berouw, dat hjj in de eerste opwelling
van zgn hart zoo koud tegen zjjn moeder
bad gesproken. Was het dan wezenljjk wel
zoo erg, als hjj in het eerste oogenblik bg
het lezeH van den brief gedacht had En
had Harry von Altenbrak zich inderdaad
wel aan een eerlooze daad schuldig gemaakt
Kon het toeval hen niet samengebracht
hebben, zooals hem en Gerda en had oom
Hendrik het geval niet overdreven voorge
steld
Vóórdat hg Gerda gesproken had, durfde
hg in geen geval een oordeel vellen. Door
overjjling en heftigheid werd misschien alles
bedorven; zjjn eigen geluk, de vrede in zgn
leven, Gerda'e liefde en vertrouwen alles
stond op het spel. Du3 kalmte, bezonnen
heid
Hg sloot de oogen en drukte zich in den
hoek van dön wsggon. Zoo zat bij in ge
peins verzonken, toen de sneltrein aan het
Potsdammer station te Berlgn stil hield.
Eduard nam zgn bagage op en stapte
uit. Daar voelde hjj zich opeens omstren
geld door twee krachtige armen, en een
welbekende stem zei vroolgk: »Ben je daar
jongen Ik dank jt, dat ge zoo dadeljjk geko
men zjjt! Nu zullen wjj die zaak wei spoedig
ia orde brengen.*
(Wordt vervolgd).
■SBMMTO:
--»«-•"TITiW"" fr'—'I "TTITIirffiT'f^OaMB—iEBgMBH—WH— M J'UWllAaHI
