Hel Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
M 2166.
ZATERDAG 22 NOV.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
1902.
LAND VAN AtfENfc
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
Franco per post zonder prjjs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 et. Elke re
meer 71/, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
De suiker verheugt zich tegenwoordig
in de belangstelling van 't lezende pu
bliek in 't algemeen en van allen, die meer
van nabij betrokken zijn bij de suiker
industrie, in 't bijzonder. Menig dag
blad geeft blijk van die belangstelling
door opname van grootere en kleinere
artikelen, waarin gesproken wordt van
suikerpremiën, Brusselsche Conventie,
surtaxe al of niet remboursable. De
een wil de suikerindustrie beschermen,
een ander wil ze aan baar lot overlaten.
Adres op adres wordt gericht tot de
hooge regeering, waarin protectie van
dezen tak van nijverheid óf wordt aan
bevolen óf bestreden. Inderdaad, men
krijgt bij 't lezen van al die artikelen
en adressen den indruk, dat de zoete
suiker het voorwerp dreigt te worden
van een bitteren strijd. Het is alsof met
de suikerindustrie het welzijn van ons
lieve vaderland valt of staat.
Al is het zóó erg nu wel niet, een
zaak van groot volksbelang is ze zeer
zeker, en het zou getuigen van verre
gaande indolentie, als men onverschillig
bleef toekijken en toeluisteren in af
wachting van 't verloop, dat de strijd
zou nemen. Belang hebben we allen bij
de oplossing van deze hangende kwestie,
de een meer, de ander minder; de in-
dustriëelen, welke de suiker bereiden
en zuiveren in de eerste plaats; de
boeren, die de beetwortelen verbouwen,
de schippers, die ze vervoeren, in de
tweede plaats; en eindelijk alle burgers,
die de suiker koopen en betalen en
wien het alles behalve koud laat, of ze
een dubbeltje per pond meer of minder
moeten besteden. Laten we dus voor
eenige oogenblikken onze aandacht be
palen tot de suiker en de brandende
suikerkwestie.
Reeds in overoude tijden maakte men
gebruik van plantaardige, zoete stoffen,
die óf veel suiker bevatten óf wel een
bijzondere soort van suiker waren. Onze
voorouders van vóór een twintigtal
eeuwen en nog later moesten bet stel
len met honig. De oude Grieken en
Romeinen kenden bovendien nog drui
ven-, manna- en vruchtensuiker. De Chi-
neezen en andere volken uit het Oosten
echter kenden toen reeds de rietsuiker.
Deze rietsuiker nu ging om zoo te zeg-
FEUILLETON.
18)
»Hoe levendig brengt dezen avond het
nor in herinnering, dat wjj twea jaar gele
den samen doorleefden. Het was de laatste
week na den schoonen tjjd, dien wjj, na een
toevallige ontmoeting, samen doorbrachten.
Weet ge nog, dat ik bjj een drjjfjacht ge
wond werd en in de sneeuw gevaar liep
van te bevriezen? En dat ge me vondt en
trachttet mjjn verstjjfde ledematen te ver
warmen? Eindeljjk kwam er balp opdagen.
Je papa was ongernst geworden ovsr je lang
uitbljjven. Hjj vond ons en bracht me half
dood bjj je in huis. Zoo leerden we elkaar
kennen en ontdekten, dat we nog bloed
verwanten waren, waardoor wjj spoedig ge
meenzamer werdeD. Door je opofferende ver
pleging kreeg ik weldra mjjn krachten terug
en toen sloeg het nnr van scheiden. Evenals
na wandelden wjj aan bet strand; ik was
treurig, ik geveelde, dat de scheiding mjj
zwaar viel en ik zag, dat ge ook tranen in
de oogen hadt. Dat is na anders geworden.
Voor welken man ter wereld zoudt ge na
nog tranen storten bjj het afscheid
»Om jou zek«r niet,« klaagde zjj. Zulke
sentimenteele tooneclen vallen niet in mjjn
smaak.
>Het zou na ook zeker niet meer in je
opkomen je vrjj willig bloot te stellen aan
het gevaar van dood te vriezen, alleen om
een onbekende het leven te redden ?c ant
woordde Charles bitter.
>Hoe dwaast Wanneer heb ik dat dan
gen de wereld veroveren. Zij was de
zoete stof bij uitnemendheid. In Europa
beschouwde men ze nog lang als een
artikel van groote weeldein de streken,
waar suikerriet inheemsch was, gold ze
voor een voortreffelijk voedingsmiddel
en de meest oorspronkelijke wijze, om
te nuttigen, bestond in het kauwen van
eindjes suikerriet, gelijk de Javanen
nog heden ten dage doen, zooals men
trouwens onze schooljongens met smaak
ziet kauwen op stompjes zoethout. Lu-
canus, een Romeinsch dichter, levende
ten tijde van keizer Nero, spreekt in
een zijner gedichten van de rieteters
als van „hen, die zoete sappen uit het
malsche riet drinken
De teelt van suikerriet verbreidde
zich van uit Azië over Sicilië, Spanje,
de Canarische eilanden naar West-Indië,
werwaarts de Spanjaarden de nieuwe
cultuurplant overbrachten. Reeds in 't
begin der zeventiende eeuw werden
aanmerkelijke hoeveelheden suiker op
Cuba gewonnen.
Yan dien tijd al werd de suiker pas
een meer algemeen voorkomend huis
houdelijk artikel in de Europeesche
samenleving. Door het riet tusschen
zware ijzeren walsen te plettea en het
aldus verkregen sap door bijvoeging van
kalk of andere stoffen te klaren eu te
filtreeren, om het daarna te verkoken
en het in houten kuipen te laten af
koelen en kristallizeeren, verkreeg men
oudtijds de suiker. Doch op die wijze
was men slechts in staat om van de 18
procent suiker, welke het riet bevatte,
het derde gedeelte te winnen. Bij de
verschillende bewerkingen gingen twee
derden der hoeveelheid suiker verloren.
Bijna de helft bleef na de uitpersing in
het riet achter en de onvoldoend uit
geperste stengels dienden tot brandstof
bij het koken, zoodat men met recht
kon beweren, dat ,,de Javasuik^r met
suiker werd gestookt".
Een nieuwe concurreerende industrie
moest opstaan, om de rietsuikerfabricatie
te dwingen, nieuwe middelen aan te
wenden, waardoor het mogelijk zon
worden, het suikergewin grooter en de
bedrijfskosten kleiner te maken. Deze
nieuwe concurreerende industrie kwam
en dreef inderdaai de rietsnikerindustrie
uit haar oudo banen.
Reeds in 1747 kwam Marggraf te
Berlijn tot de ontdekking, dat de beet
wortel een hoeveelheid suiker bevat,
groot genoeg, om ze er met voordeel
gedaan? Neen, maar al heb ik em onge
voelig hart, ik zon ook nu geen stervend»
onverschillig aan den weg la'en liggen.
Ik zou hetzelfde doen, wat ik toen deed,
Charles.
»Of ge me toen werkoljjk een dienst be
wezen hebt?* zei Charles peinzend. »Wie
weet, of ik je daar ooit voor danken zal 1
Ik vrees, dat het nar zal komen, dat mjjn
liefde versmaad wordt, en mjjn gevoel stap
voor stap van de innigste liefde tot den
diepsten haat zal overgaan. Ik gevoel dat
na reeds, ik zie het reeds voor mjj, Bertha,
en bjjna verwensch ik het oogenblik, waarop
ge mjj gered hebt.*
»Werkeljjk?« vroeg zjj spottend. >Nu, je
voorspelling verrast me niet; het is mjjn lot
gehaat te worden.
Met deze woorden brak zjj het gesprek
af, dat een ernstige richting dreigde te
nomen. Zjj .ichtte haar blikken naar den
zilveren sikkel der opkomende maan en
mompelde iets.
»Welk gebed bidt ge daar, Bertha
vroeg Charles.
»Het was een wensch. Als ik de nieuwe
maan zie, wensch ik mjj altjjd iets.*
>Een rjjke echtgenoot, nietwaar Bertha?
Bjj voorbeeld die jonge Engelsche graafl
Die i> de moeite nog eens waard om er
naar te hengelen I*
Hengelen! Wat een uitdrukking, Char
les Neen, dien graaf laat ik aan Beatrice
over. Hebt ge nu genoeg van den mane-
schjjn? Ik begin last te krjjgen in een
avondboterham.
Arm in arm beklommen eg den kleinen
heuvel, waarop het huis van de familie
Darrel stond. Voor de deur bleven zjj nog
eens staan.
langs mechanischen weg uit af te zon
deren. Inderdaad werd 5 jaar later reeds
onder bescherming van Frederik den
Groote een proef genomen, maar daar
het verkregen procent suiker te gering
was, mislukte de onderneming. De riet
suikerindustrie kon voorloopig gerust
zijn.
Dit veranderde echter, toen onder den
invloed van het Continentaal Stelsel van
Napoleon I, waarbij alle handel met
Engeland verboden en alle invoer van
overzeesche prodrukten nagenoeg on
mogelijk was, de suikerprijs op 't vaste
land van Europa steeg tot wel 3 gulden
het pond. Toen kon het de moeite loonen,
zijn vernuft te spitsen op de bereiding
van suiker uit beetwortelen, te meer,
daar dezelfde Napoleon een belooning
van een millioen francs had toegezegd
aan hem, wien het gelukken mocht,
suiker te vervaardigen uit inlandsche
planten. Nu eerst begon de mededinger
der rietsuiker het hoofd op te heffen
Nieuwe kennis, nieuwe werktuigen,
nieuwe scheikundige nasporingen deden
het hunne, om de jonge nijverheid tot
ontwikkeling te brengen, en toen de
machtige keizer, ten val gekomen, zijn
laatste levensjaren in ballingschap op
het eenzame eiland voortsleepte en het
Continentaal Stelsel, het werktuig van
heersclmichten dwingelandij, reeds lang
had uitgediend, stond ze, met name in
Frankrijk zelf, reeds zoo vast op hiar
beenen, dat ze staande kon blijven in
de mededinging met jie fabricatie van
rietsuiker. Wordt vervolgt.
Buitenland.
Uit Brussel wordt bericht:
Een commissie uit de Kamer is Donder
dagochtend naar het paleis gegaan om den
Koning geluk te wenschen, dat hjj Zater
dag aan den aanslag op zjja leven ontsnapt
was.
De Koning antwoordde met een toespraak
die opzien zal wekken in den lande. Het is
een troebele tgd zeide de Koning
waarin wjj leven. Er zjjn volksleiders die
de orde willon verstoren welke een waar
borg is voor alle publieke vrjjheden. Bniten
de orde staat slechts de bandeloosheid, die
onvermjjdeljjk voert tot despotisme. Op hun
weg vinden de volksmenners eerst de staats
hoofden. Kannen zjj die niet treffen, dan
vallen zjj hun vrouwen aan, geljjk in de
»Het einde van een tjj Ivak in mjju leven,
zeide Bertha zacht. »De laatste avond in
hot onderljjke hais, dat morst mjj treurig
stemmen, en integendeel, heb ik me nog
nooit zoo gelukkig gevoeld!*
»Die woorden maken mjj ook gelukkig,*
verzekerde Charles, terwjjl hjj haar aankeek.
Vergeet niet, wat ge mjj beloofd hebt
Wat de toekomst ons brengen moge, ge
znlt mjj nooit daarvan oen verwjjt maken
De scherpe stem van mevrouw Darrell
riep hen tot de werkeljjkheid terng. Zjj riep
hen voor de thee en beiden gingen binnen.
XIV
De eerste trein van Sandypoint naar
Boston voerde Bertha Darrsll weg uit haar
geboorteplaats. Mejuffrouw Slopp, de mo
diste van Sandypoint, moest juist naar New-
York om inkoop en te doen en nam het
jonge meisje onder haar beschermende vleu
gelen. Den volgenden morgen kwam men
ter bestemder plaatse aan, juist op Beatrice's
verjaardag, die met de voorgenomen schit
terende soiree zou eindigen. Bjj het afscheid
schudde mejuffrouw Slopp haar bescherme
ling de hand. Charles nam een rjjtnig, hielp
zjjn nicht instappen en in vliegende vaart
reden zjj naar het paleis, dat de familie
Stuart bewoonde. Het drukke verkeer in de
straten, het gewoel van die bonte menschen-
massa en het gedraisch daaraan verbonden,
brachten Bertha in verwarring; de menigte
groote, hooge huizen, deden bjj haar een
gevoel van gedruktheid ontstaan. Zjj keerde
haar bleek gelaat naar haar neef, wiens
hand zjj krampachtig vasthield en zeide
»Het is me als ga ik verloren in die
reusachtige massa menschen en gebouwen.
afschuweljjke mis laad van Genève geschied
is. Valt ook dat hun niet gemakkeljjk, dan
leggen zjj het aan op de ministers, zooals
Canovas, en bjj gebreke van ministers laten
zjj de huizen der burgers ia de lucht vliegen.
Zjj willen ons schrik aanjagen, maar dat
zal hun niet gelukken, en al velden zjj een
man van gewicht, aan het hoofd van een
staat staande, deze zon dadeljjk vervangen
worden. Hun aanslagen geschieden niet
altjjd door revolverschoten, niet enkel met
wapens en helsche machines, soms gebrui
ken zjj het papier, dat immers zoo gedul
dig is. Wat mjjzelf betreft, ik sta aan den
avond van mjjn levenniemand kent h»t
nnr van zjjn dood, hoe lang ik nog leven
zal weet ik niet, en evenmin hoe lang men
mjj zal laten leven. Maar ik kan u verze
keren dat de tgd die mjj nog gegeven is,
geheel gewjjd zal zjjn aan mjjn land.
Zaterdag 15 November werd de noorde-
ljjkste spoorweg der wereld voor het ver
keer geopend. Op dezen dag nameljjk werd
het laatste paar rails gelegd van de spoor-
ljjn, welke de uitgestrekte jjzerertsvelden
van Zweedsch Lapland verbindt met de jjs-
vrjje haven van Narvick (Victoriahaven) en
de Verstfjord in Noorwegen op 681/, gr.
N.B., d.w.z. op dezelfde breedte waar de
Noordpoolexpeditie van Franklin van honger
en koude omkwam.
De nieuwe spoorweg is bjjzonder sterk
gebouwd ter wille van de zware ertswagens
en buitengewoon krachtige locomotieven,
die hier gebruikt zullen worden. Het Zweed-
sche gedeelte is tot aan het station Riks-
gransen 22D.3 K.M. lang en loopt eerst
over eene uitgestrekte, met veengrond be
dekte hoogvlakte, daarna langs het 70 K.M.
lange Tome Trask (is gel. meer) en ver
volgens door het gebergte, dat Zweden van
Noorwegen scheidt en waardoor men 3
tunnels heeft moeten boren. Op de Noorsche
ljjn, die merkwaardig is wegens de steil
heid van het gebergte waarover zjj is gelegd,
heeft men bjj eene lengte van slechts 41
K M. niet minder dan 17 tunnels moeten
boren. Het hoogste punt van den spoor
weg ligt op Zweedsch grondgebied op 540
M. boven den zeespiegel. Te Kiruna, nan
het begin der nieuwe ljjn, is men bezig
een station te bouwen, dat een der grootste
van Europa worden zal. De laatstgenoemde
plaats, waar voor een paar jaar geleden
Alles is me hier zoo vreemd, alles is zoo
groot, dat men er zjjn bezinning bjjna door
verliest.
Hjj had nog juist den tgd om haar een
paar geruststellende woorden toe te fluiste
ren, en toen hield het rjjtnig stil. Charles
sprong er uit en hielp haar uitstappen. Hjj
schelde aan en een kamermeisje geleidde
hen naar een prachtige kamer, waar drie
personen zat«n te ontbjjten.
Een oogenblik stond zjj bjj haar binnen
treden als verblind, misschien door het hel
dere zonlicht dat weerkaatst werd door
zooveel zilveren en kristallen voorwerpen.
Langzamerhand gewenden haar oogen zich
aan het licht. De drie personen waren op
gestaan, een bejaard heer met een goedig
voorkomen, een zwak uitziende dame met
een wit kanten fichu en een slank meisje,
met haar en oogen van dezdfde kleur als
die vau Charles. De oude heer heette haar
harteljjk welkom, de vrouw des huizes en
de zeer modern gekleede jonge dame om
helsden haar en fluisterden haar een niet
minder hartelijk welkom toe.
Bertha voelde zich daar in die prachtige
omgeving door een droom bevangen. Als in
een droom werd zjj door Beatrice naar haar
kamer gebracht.
»Ik wilde je zelf boven brengen, het is
hier alles naar mjjn smaak voor je inge
richt. O, beste vriendin, riep Beatrice uit,
als ge eens wist, hoe ik me vooruit al ver
heugd heb over je komst. En wat het mooist
is, ge komt juist nog op tgd om aan het
soiree deel te nemen 1 Hier is je kamer 1
Zjjt gjj tevreden?*
Of zjj tevreden was? In Bertha's oog
was die kamer allerprachtigst. Brusselsche
tapjjten, bevallige damasten portièrea, spie-
nog Laplanders met hunne rendier-kudden
rondzwierven, is nn eene moderne mjjnstad
met post- en telegraafkantoor, kerk, win
kels, flinke arbeiderswoningen, eene groote
stoomzagerjj, eene bierbronwerjj, enz. Te
Narvik zjjn belangrjjke havenwerken in
aanbonw.
De beteekenis van dezen nieuwen ver
keersweg in een woest en onvruchtbaar
gebied, waar gedurende l1/, maand de zon
niet opgaat en het kwikzilver dikwjjls be
vriest, moet niet onderschat worden.
Zes petroleum-reservoirs, die ongeveer
750.000 puds petroleum bevatten, staan,
naar uit Odessa wordt gemold, in den om
trek van de stad in vlammen. Er waait
een krachtige wind en de brand levert een
prachtig gezicht op.
Een geheel dorp in Tyrol, Matsch, bjj
Méran gelegen, is door brand verwoest.
Eene Tyroolsche, die haar man wilde wre
ken, heeft eenvoudig haar eigen huis en al
de woningen van hare doipsgenooten in
brand gestoken. Daar al de huizen van hout
waren, was van het dorp weldra niet veel
meer over en werden 800 personen dakloos.
Uit Tientsin wordt aan de »Standard«
l?emeld, dat de Chineesche regeering beslag
heeft gelegd op de mjjnen van Tongstjau
en daar de Engelsche vlag heeft laten neer
halen.
Uit Bloemfontein wordt gemeld
Een buitengewoon nummer van het offi-
cieele blad behelst het besluit tot opheffing
der krjjg8wet; in de plaats daarvan treedt
eon dergeljjke regeling als in Transvaal
ingevoerd is. De gouveneur zegt in een
toelichting dat het stelsel der verlofpassan
behouden bljjft, maar dat men zal trachten
dit zoo weinig hinderljjk te maken als no-
geljjk is.
De oud-staatssecretaris Reitz, verklaart in
een artikel in de North American Review*
dat de vrede niet bindend is voor het ge
weten der mannen, die slechts teekenden om
hunne vronwen en kinderen te redden, met
het mes op de keel. Het is duideljjk, dat
zjjne HoUandsche landgenooten ia Z.-Afrika
van de wetten gehoorzamen, maar sprekende
als rechtskundige, zegt Reitz dat een ver
drag, gesloten onder dwang, niet bindend
is. Verder betoogt hjj, dat de Engelschen
hun woord niet hebben gehouden en dat de
gels, verguld behangsel, het was alles rjjk
en fraai.
»Gjj zjjt tevreden, dat zie ik aan je ge
zicht, het doet me veel genoegen. Hier
naast zjjn mjjn kamers. Maak het je nu
gauw een beetje gemakkeljjk, en kom dan
beneden
Bertba gehoorzaamde als in een droom.
Haar bleeke kleur en de grjjze reisklaeding
deden haar schoonheid minder voordeelig
uitkomen. Beatrice was wel ongerust ge
weest over die nicht, die misschien haar
mededingster kon worden, maar Bertha's
eenvoudige persoonljjkheid deed alle vrees
verdwgnen. Nadat Bertha ontbeten had, liet
Beatrice haar de verschillende ontvangzalen
zien, ze waren alle in overvloedige weelde
gestoffeerd, doch bjj het zien van al dat
fraais bleef Bertha stil en ernstig, zoodat
Beatrice zich reeds afvroeg, of haar nicht
wel een goed ontwikkeld verstand bezat.
Eindelgk kwamen zg in het heiligdom van
Beatrice, waar Bertha het nieuwe balkleed
van haar nicht moest bewonderen. Beatrice
wist tot ia de kleinste ójjzonderheden het
fraais er van met zoo reel vakkennis aan te
toonen, dat de arme Bertha er bjjna het
hoofd bjj verloor.
»Kjjk eens*, riep Beatrice triomfeerend:
»Zou ik daarmee geen graaf kannen ver
overen? En dan die paarlenKjjk, hier
zjjn ze, prachtig, niet waar? Het is waar,
paarlen worden alleen bjj huwelijksplech
tigheden gedragen, maar hoe kau mjja goede
pupa dat weten? Zgn ze niet mooi?»
»Hoe mooil* herhaal te Bertha. »Wer-
keljjk fraai! Wat zjjt ge toch gelukkig,
Beatrice
NIEUWSBLAD
Wordt vervolgd).