Het Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
De Goudgraver.
M 2214.
UitgeverL. J. VEERMAN, Heusden.
ZATERDAG 9 MEI.
1903.
Suiker als volksvoedsel.
UN9 VAM ALTt^-
yoob
Dit blad verschat WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
f*anco per poat zonder prjjsverhoogmg- Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regela SO at. Elke regel
meer 77t et. Groete lettere aaar plaatsruimte.
AdYertentiën worden tot Dinsdag- en Trjjdagavond
ingewacht.
Prof. C. A. Pekelharing uit Utrecht
heeft in een vlugschrift: „De volks
voeding en de accijns op suiker" (uitge
geven door den anti-suikeraccijns bond
Amsterdam, de Bussy) uiteengezet waar
om een lagere prijs van suiker een middel
zou zijn om de volksvoeding te verbe
teren, en waarom de suikeraccijns een
slechte belasting is, welke het meest
die volksklassen schaadt, die het minst
kunnen dragen.
„Wie met zijn voedsel niet zuinig
behoeft te zijn, vindt ruime keus, zegt
de schrijver. Planten en dieren leveren
hem tal van voedingsmiddelen, die alle
bestanddeelen bevatten die het lichaam
noodig heeft en, telkens weer op andere
wijze met elkaar gemengd en op telkens
andere wijze toebereid, een verscheiden
heid opleveren die aan allerlei, ook aan
de waarlijk niet gering te schatten
eischen van den smaak, in overvloedige
mate voldoen.
„Maar anders is het met die groote
schare die in bekrompen omstandigheden
verkeert, die moeite heeft om aan den
kost te komen en daarbij nog het grootste
aantal levert van hen die door lichaams-
arbeid in hun nooddruft moeten voor
zien. Vleesch, het eiwithoudende voedsel
bij uitnemendheid, is voor hen niet of
nauwelijks te verkrijgen. Niet bij vrije
keuze, maar door den nood gedrongen
zijn talloozen van hen geheel of nage
noeg vegetariërs. Nu is ook uit planten-
voedsel eiwit wel in voldoende hoeveel
heid voor het onderhoud van het men-
schelijk lichaam te verkrijgen; al mag
ook niet aangenomen worden dat de
zoo uiteenloopende eiwitstoffen van plaht-
aardigen en dierlijken oorsprong alle
gelijke waarde hebben als voedsel voor
den mensch, toch heeft de ervaring wel
bewezen, dat de volwassen mensch kan
leven, en in gezondheid leven, zonder
ooit ander eiwit als van planten af
komstig te gebruiken. Maar een groot
bezwaar aan het voedsel van den ar
beider verbonden is het gebrek aan heil
zame prikkels. Op het genot van den
maaltijd mag niet laag worden neer
gezien. Eerst dan wordt het voedsel
goed verteerd en voor het gebruik door
het lichaam geschikt gemaakt, wanneer
het met smaak genuttigd wordt. Daar
voor is honger alleen op den duur niet
FEUILLETON.
i)
I.
»'t Is alles afschuwelijk!* gromde Trent:
>ik heb vele holen in Ierland en Oost Londen
bezocht, en ben zooals je weet lang niet
kieskeurig, maar hier is 't niet om uit te
houdenAls Francis niet gauw komt, zullen
we 't moeten opgeven. Hier houden we 't
niet uit, Monty!*
De aldus toegesprokene, een afgeleefd, el
lendig uitziend man, hi"f zjjne oogen, waar
uit alle geestkracht geweken was, langzaam
tot zjjn metgezel op. Doch toen hg sprak,
klonk zjjn stem hoe schor ook als die
van een gentleman.
>Ik ben het ten volle met je eens, mjjn
jonge vriend,* zeide bjj, >'t is een verschrik
kelijke landstreek, en onze zwarte gastheer
met zjjne omgeving zgn te vies en te vadsig
om aan te zien. Bedenk echter, hoezeer dit
alles mg, die een verfijnde en beschaafde
opvoeding genoten en onder de hoogste
kringen geleefd heb, tegen de 1 orst moet
stuiten. Gjj zjjt nooit aan weelde gewoon
geweest, en hebt nooit anders dan in de
volksklasse verkeerd. Dit doet echter niets
ter zake.*
Trent glimlachte goedig, doch zweeg. Hjj
zat met zgn rug tegen een der palen van
de hut geleund, en staarde in de verte naar
den nevel die over het moeras hing, terwjjl
zich afvroeg, wanneer de alligators hen
zouden komen bezoeken, en hoerer het dorp
voldoende. Het smaakzintuig eischt prik
kels en die worden door eenvoudig en
dagelijks op dezelfde wijze toebereid
plantenvoedsel niet in genoegzame mate
gegeven, vooral niet voor den werkman,
die veel voedsel moet verteren. Hij heeft
veel noodig, niet alleen omdat het hem
eerst daardoor mogelijk wordt met brood,
boonen, aardappelen, rijst en dergelijke
voedingsmiddelen genoeg eiwit op te
nemen, maar ook omdat hij, voor zijn
arbeid, aanzienlijke hoeveelheden kool
hydraten moet verteren. Prikkelende
stoffen, als mosterd, peper, ook zout,
in die hoeveelheid waarin het tot ver
betering van den smaak verbruikt wordt,
bewijzen goede diensten, maar hebben
dan ook alleen beteekenis voorzoover
zij de spijs verteering bevorderen. Zelve
zijn zij geen voedingsmiddelen. Wel is
keukenzout een van de bouwstoffen van
het lichaam, maar de hoeveelheid die
daarvan gewoonlijk aan het voedsel
toegevoegd wordt is veel grooter dan
noodig is om het dagelijks door de stof
wisseling veroorzaakte verlies te dekken.
„Daarin ligt nu de groote waarde
van de suiker, dat zij een prikkel is
voor den -smaak, een middel dat het
genot van het voedsel verhoogt, en
tegelijkertijd een voedingstof, waarvan
de waarde, als de opneming uit het
spijsverteringskanaal in het bloed heeft
plaats gehad, in geen gezicht onderdoet
voor de voedingswaarde van het zet
meel. Het zou daarom voor de voeding
der arbeidende klasse, voor hetgeen
men gewoonlijk de volksvoeding noemt,
een groote aanwinst zijn, zoo de suiker
zoo laag in prijs werd, dat daarvan
bij de toebereiding der spijzen zonder
bezwaar een ruim gebruik gemaakt
kon worden.
Er is aan het gebruik van suiker
als voedsel nog een ander voordeel
verbonden, dat zij namelijk, indien zij
slechts niet in al te groote hoeveelheid
wordt opgenomen, sneller en gemakke
lijker dan zetmeel verteerd wordt. In
de mondholte wordt rietsuiker niet
veranderd, maar zoodra zij doorgeslikt
is en in de maag komt, begint de ver
tering, de splitsing in druiven- en
vruchtensuiker. Voorzoover zij aan de
werking van het maagsap ontsnapt,
komt zij al zeer spoedig in den darm
waar zij verder verteerd wordt. Er
verloopt maar een korte tijd na het
gebruik of zij wordt reeds naar de
lever gebracht om, al naar de omstan-
verwjjderd was, dat zjj wilden aandoen.
Bovendien,* Yervolgde Monty, dient er
in geval van gevaar, op onze verschillende
lichamelijke gesteldheid gelet te worden. Ik
ben vjjf en twintig jaren ouder dan jjjik
beu een ontzenuwd en uitgeput man. Jg
daarentegen, zjjt sterk als een reus, moedig
als eea leeuw en vlug als een struisvogel.
Je zult dus moeten toestemmen dat, als het
tot een gevecht kwam, jg dnbbele kans
zoudt hebben om te ontkomen.*
Trent ontstak een lucifer, onder voor
wendsel zgn pijp te willen opsteken, doch
in waarheid, omdat hg in het kreupelhout
een paar glinsterende oogen op hen zag
loeren. Het was een zwarte knaap, die met
verbazing de witte mannen gadesloeg, waar
van hg in het dorp had booren spreken.
Trent wierp een klnit aarde in het boschj9,
en de jongen snelde heen.
>Ga voort, Monty,* zei 'e hjj toen, >laat
hooren wat je op 't hart hsbtl*
»Ik bedoel, dat het meeste ongemak en
gevaar, aan deze onderneming verbonden,
op mjjn deel komt. En als ik je straks goed
begrepen heb, dan begin je zelf aan hot
welslagen ouz^r expeditie te twjjfelen.c
Trent vertrok echtar geen spier van zgn
gelaat en bleef halsstarrig zwjjgen.
»Scarlett Treat I* riep Monty driftig,
sinister naar mgJg bent jong en ik ben
ondl Van af den tjjd dat ik een voet in
dit rerwen8chte land gezet heb, heb ik op
zulk een kans gehoopt. En nn zjj zich voor
doet, zal ik baar niet ongebruikt laten, al
moest het mg 't leven kosten! Zweer mg
dus, dat je mg niet in den steek zult laten!*
Trent keek zgn metgezel met bevreem
ding aan. Op deze wjjze had hjj den oude
standigheden, daar tot glycogeen ge
maakt en bewaard, of terstond met het
bloed doorgezonden te worden. Wordt
dus, bij zwaren arbeid, veel van de
suiker van het bloed door de spieren
verbruikt, dan kan suiker, op dezelfde
wijze als zetmeel, maar vlugger, het
verlies aanvullen en het gevaar voor
uitputting voorkomen."
De suiker heeft boven allerlei andere
stoffen tot verbetering van den smaak
dit voor, dat zij ook zelve voedsel is.
Als zoodanig kan zij den arbeider, die
behoefte heeft aan veel koolhydraten,
voortreffelijke diensten bewijzen. Maar
dan moet hij ook niet gedwongen zijn,
met suiker om te gaan als met een
kostbare lekkernij. En die hooge prijs
wordt niet veroorzaakt door de kosten
der produktie, maar door den zwaren
accijns waarmede de suiker belast is.
„N. R. Ct."
Buitenland.
Toen Santos Dumont te Parjjs met zgn
nieuwen ballon wilde opatjjgen, stak or plot
seling een hevige storm met regenvlagen op,
die hem verhinderde zjjn plan ten nitvoer
te brengen; de opstjjging is nn uitgesteld
tot het weder beter is geworden.
Zgn nieuwe ballon is van zeer geringe
afmetingen en heeft een motor van slechts
drie paardekracht en een stjjgkracht van
225 K.G.
Door den Dnitsch-nationalen afgevaar
digde Herzog is bjj de Oostenrjjksche Ka
mer een voorstel ingediend tot regeling der
staatsrechtelijke positie van de Joden in
Oostenrjjk. Daarbjj wordt o. a. bepaald dat
aan Joden, dat wil zeggen alle personen
zonder onderscheid van godsdienst, van wie
bewezen kan worden, dat zg, hotzjj van
vaders- of moederszijde, van Joodsche af
komst zjjn, onder geen voorwaarden het
Oostenrjjksche staatsbnrgerrecht kan wor
den verleend. Joden, die dat recht reeds be
zitten, verliezen het op den dag dat deze
wet in werking treedt. Alle volksstammen
iu den staat hebben geljjke rechten, uitge-
zonderd de Joodsche. Joden worden in het
leger niet toegelaten. Daarentegen moet
ieder manneljjk Israëliet van zjjn 20ste jaar
tot zgn dood 5 percent van zgn jaarlgksch
inkomen aan de schatkist afstaan, als be
lasting ten bate van 't leger. Joden mogen
nog nooit hooren spreken. Er leefde das
nog geest in dat uitgemergeld lichaam. Hjj
kende den man sedert jaren als een dronk
aard en speler, als een onherroepelijk ver
loren wezenen daarom te meer troffen
hem deze, op hartstochteljjken toon gespro
ken woorden.
Bravo, kameraad!* antwoordde hjj:
»dat had ik niet van je verwacht! Wg zul
len de zaak nooit opgeven. Ik voor mg,
moet dez« kans wel waarnemen. Ik heb
mjjn laatste panning uitgegeven om de dra
gers te betalen, en het snoepgoed en den
rum voor dien zoogenaamden koning te
koopen, en ik wensch toch niet als een
bedelaar van hier te gaan. Wjj big ven hier
tot wg onze concessie hebben, of wjj
sterven hier! Dat bljjft afgesproken!*
Monty, niemand te Bnckomari had
hem ooit bg een anderen naam gekend,
stak den Bpreker zgn lange fjjn gevormde
hand toe, en liet die met «enigen tegenzin
in de bruine vereelte palm van den ander
rasten. Daarna wierp hjj een steelschen blik
ijjwaarts, en sprak
»Als je 't mg wilt toestaan Trent
ik won wel één klein slokje brandewijn ne
men; niet meerl*
Trent vatte hein stevig bjj den arm.
>Neen,< zeide hg»dat zult je niet. 't
ls onze laatste flesch, en wg moeten wat
bewaren voor de terugreis, ia geval van
koorts.*
De hartstochtelijke begeerte van den ver
slaafden dronkaard, was op het gelaat van
den oude te lezen.
>Eéu droppel maar, Trent 1* smeekte hg:
>ik gevoel mg niet wel. De lucht is hier
zoo onzniver.*
slechts wonen in gemeenten van meer dan
10.000 zielen en daar alleen in bjjzonder
voor hen aangewezen wjjken. Het bezit van
roerend goed wordt hun vergund, doch de
aankoop of 't bezit van onroerend goed is
hnn niet geoorloofd, 't Is nauweljjki denk
baar dat dit voorstel ooit wet zal worden.
Men maakt zich te Stockholm ongernst
over het lot der Nordenskjold-expeditie naar
de Zuid-pool. Begin Maart zou ze reeds op
de Falkland-eilanden moeten zgn terugge
keerd en Nord«nskjold zou tegen einde April
iu Zweden moeten aankomen. Iadien men
geen bericht van hem krjjgt binnen een
maand, dan zal een hulp-expeditie worden
uitgezonden. Voor dit doel zgn reeds pu
blieke inschrijvingen geopend. De Zweed-
sche regeering zal er aan deelnemen.
Men heeft te St. Petersbnrg in regeerings-
kringen erg het land over den gruweljjken
Jodenmoord in Kisjinef wegens den slechten
indrnk, dien znlke gebenrtenissen op het
buitenland maken. Wel een verheffende
reden
De Tsaar, aan wiens persoonlijk ingrjj-
pen het te danken was, dat ten leste na 4
dagen het bloedbad ophield toen de tele
graaf het nienws eindeljjk te Petersbnrg
had gebracht, heeft bevel gegeven den gou
verneur en het hoofd der politie onmiddel
lijk te ontslaan en alle schuldigen gevangen
te nemen300 hnnner zitten al achter slot
en grendel. De staat van beleg bljjft voor-
loopig van kracht.
De verhalen over de gepleegde wreed
heden zgn schier ongelooflijk. Zoo vertelt
men, dat sommige slachtoffers de ingewan
den nit het ljjf werden gescheurd en deze
vervangen door veeren uit de bedden, enz.
In Kroatië hebben weer ergerljjke uit
spattingen plaats gehad. In het dorp Glo-
govnica liet de bevolking zich oprnien en
wierp zich op den plaatseljjken rechter, dien
zjj in een varkensstal opsloot en met den
dood bedreigde als hg de Hongaarsche vlag
gen van het station niet wilde afgeven. Het
gepeupel trok toen naar Boegojcsvo, waar
de grondeigenaar Fodroczy, een Hongaar,
woont, bond hem en sloeg toen zgn ge-
heele huisraad stuk, verwoestte het kasteel
en dwong den ongelnkkigen bewoner naakt
met een Kroatische vlag in de hand naar
het naaste dorp te loopen en daar de afgifte
van de Honaarsche vlag te eischen. Daar
»Je krjjgt het niet, Monty,* zei Trent:
>ik heb je al reeds te dikwjjls toegegeven.
Wg staan op 't punt om ons fortuin te
maken, en moeten dus onze zinnen bgeen
honden.*
>Ja, fortuin! fortuin!* herhaalde Monty.
»Jjj bent op je onden dag dan al heel
erg verlangend om geld te winnen,* zei
Trent: >Wat ben je van plan er mede te
doen
»Dat zal ik je zegge», Scarlett Trent,*
riep de oude, opgewonden lachend: >Jjj
weet niet wat voor geld te koop is! Maar
ik heb in mjjn jeugd geleerd, op welke
wjjze men geld verkwisten moet! Deze
knnst maakt tegenwoordig hare beoefenaars,
te Londen en Parjjs aan vorsten geljjkDe
salons der sohoonste dames vliegen voor n
open, beroemde mannen streden naar awe
vriendschap, de heerljjkste triomfen die
liefde en sport knnnen bieden, vallen u ten
deel! Adel is veel, kunst is meer, genie
eveneens, maar de sleutel tot de bewaar
plaats van alle genoegens der wereld, is
goud
Hjj hjjgde naar adem, en wierp een smee
kenden blik op de flesch. Trent echter bleef
onverbiddelijk.
>Geen droppelt* sprak hg: wat dwaas
van je, om er zoo naar te verlangen, Monty!
Je bent al uitgemergeld. Je wilt immers hier
je doel bereiken, nietwaar? Welnu, bljjfdan
van dien ellendigen drank af; anderB zal je
nog geen maand van je schatten kannen
genieten, als onze onderneming gelakt.*
Er ontstond een langdurige stilte. Trent
herdacht het leven vol ontbering en ellende
dat hg doorworsteld had, vanaf zjjne ont
vluchting als knaap nit de ouder ljjke woning,
was echter geen Hongaarsche vlag en uit
woede sleepten de woestelingen toen den
burgemeester mede. Inmiddels waren vier
compagniën infanterie aangerukt, die zich
evenwel heel laksch gedroegen tegenover
't schandaal. Brandstichting en plundering
bleven dientengevolge aan de orde van den
dag totdat eindeljjk de staat van beleg werd
afgekondigd.
Ook in Agram staan de Hongaren aan
een waar schrikbewind blootde algemeene
toestand ljjkt dan ook ver van geruststellend.
De medici te Athene staat hopeloos te
genover het feit, dat een 22-jarig meisje
sedert vier maanden in diepen slaap ligt,
zonder zich te bewegen. Het arme meisje,
dat met handenarbeid in het onderhoud
harer ouders voorzag, bezoekt onlangs een
ziekenverpleging. Het leed en de ellende der
arme zieken greep haar zóó aan, dat ze,
thuis teruggekeerd, in slaap viel. Ze ligt in
haar bed, de oogen half geopend; nu en
dan zingt ze treurliederen of bootst d§ stem
van den ziekenoppasser na, die baar door
de zalen rondleidde.
Men keeft te Athene een inschrijving ge
opend om in de behoeften der arme familie
te voorzien, daar de geneesheeren geen kans
zien de slapende te wekken.
In 't district Sam-Sez, in Siam, heerscht
een besmettelijke ziekte. De inlanders noe
men deze ziekte >khi san*, wat zooveel be-
teekent als sbeef-koorts*.
Zjj, die er aan ljjden, beven 5 dagen lang.
Na dit tjjdperk worden ze kalmer; de zieke
voelt zioh veel beter en is totaal genezen,
nadat hjjgeheel kaal is geworden.
Vorst Ferdinand, wiens onderdanen het
tameljjk kwaljjk nemen, dat hg in deze
troebele tgden, nu er zelfs kans is voor
een gewapend conflict tussehen Turkjje en
Balgarjje, niet op zjjn post, d. w. z. in da
hoofdstad van zgn rjjk is, bevindt zioh op
het oogenblik te Parjjs, waar hjj Woens
dagmiddag een bezoek heeft gebracht aan
president Loubet.
Den vorst werden de militaire eerbewijzen
gebraeht en denzelfden dag nog legde de
president bjj vorst Ferdinand een contra-
bezoek af. Men weet nog niet, wat tussehen
hen beiden verhandeld is, doch men ver
moedt, dat er gesproken is over de bescher
ming, welke Balgarjje van Fraakrjjk en
Rusland zou ondervinden, ingeval zjjn vrjj-
waar hjj niets dan dronkenschap en zede
loosheid om zich heen had gezien, tot zjjne
slavernjj in de Congo, het mjjn werkers-leven
te Buckomari, en de stoutmoedige onderne
ming van thans, die hem voor al dit ljjden
schadeloos moest stellen.
Ook de oude Monty droomde van schatten
en hoe hjj die verspild had.
Plotseling kraakte er een voetstap op het
dor gebladerte. Trant sprong overeind, trok
den geladen revolver uit zjjn gordel, en
richtte die op de nadarbjj sluipende gedaante.
De oude man zag niets; want hjj was,
uitgeput door overspanning, in slaap ge
vallen.
H.
Een dik, weersinwekkend wezen half
Europeaan, half inlander, waggelde naar
de hut, op korten afstand gevolgd door
twee stoere inboorlingen, die een rookende
pot met eten droegen.
Wat nieuws, oom Sam vroeg Treut
»Is er al iets van den Engelschen officier
vernomen Hjj moet nu wel in den omtrek
zjjn?*
>Geen nieuws,* grjjnsde de kleine man,
»de koning zenit den witte mannen een
deel van zgn eigen avondmaal. Zg moeten
voortmaken met de mjjn, en vanhier gaan.*
Trent stak met een vork in den pot en
zeide, den man een wenk gevende: »De
beenen hadden er wel buiten mogen big ven!*
Sam begreep hem, en antwoordde: »Er
zgn hier buitengewoon groote konjjnen in
den omtrek mjjn zwarte broeders kunnen
thans gaan.*
Wordt vervolgd.)
NIEUWSBLAD