Hel Land van lensden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
In het strijdperk.
DE MACHINE.
um 'VAM ito^
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heueden.
M 2397
ZATERDAG 11 FEBR.
1905.
TOOK
Dit blad verschijnt WOENSDAG en. ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per S maanden f 1.00.
franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels SO et. Elke regel
meer 71/» ot. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Geen ding der wereld is wel erger
opgehemeld aan den eenen kant en
verguisd aan den anderen kant als de
machine. Waar de een haar noemde een
weldoenster der arbeidende menschheid,
noemden anderen haar de moordenaar
ster van den arbeid.
Een bekend Engelsch vakvereeni-
gingsman, de heer Frank Rose, naar
eigen bevinding en niet op gezag van
anderen willende oordeelen, heeft na
een onderzoek, ingesteld in den loop
van de kwart eeuw, gedurende welke
hij aan het vereenigingsleven had deel
genomen, zijn bevindingen weergegeven
in een artikel, gepubliceerd door het
vakblad der Engelsche machine-arbeiders
„The Engineering Magazine".
Dit artikel is een pleidooi vóór de
machine, een getuigenis a décharge
om het gerechtszaal-beeld te blijven
gebruiken dat des te meer waarde
heeft, wijl Rose vooropstelt, dat hij er
geen oogenblik aan denkt om te ver
bloemen, dat zijne sympathieën de zijde
der arbeiders kiezen.
Maar voor alles wil ik eerlijk blijven,
verklaart hij. Geen voorliefde, hoe groot
ook, kan mij de oogen sluiten voor de
voordeelen van deD „werktuigelijken"
arbeid, hiermede natuurlijk bedoelende
„arbeid verricht met behulp van werk
tuigen".
Want aan de invoering der machine
zie ik, zoo gaat hij voort, geen enkel
nadeel voor de maatschappij, van wel
ken aard ook, en allerminst een eko-
nomisch nadeel verbonden, zoodat ik
den arbeid, waarbij het werktuig zijn
diensten verleent, beschouw als den
voornaamsten en machtiggten factor van
den stoffelijken vooruitgang van onzen
tijd en indirect dus ook van den
moreelen vooruitgang.
De kwestie in haar verschillende
onderdeelen onderzoekende, komt hij in
de eerste plaats op het meest voor de
hand liggende, daar hetde maag
raakt.
Hij stelt namelijk de vraag
Welken invloed heeft de ma
chine op de loonen?
Wij werklieden, zoo luidt Rose's ant
woord, erkennen feitelijk slechts één
arbeidskwestie en dat is de loon-
kwestie. Kon men aantoonen, dat de
machine het totaal bedrag der loonen
verhoogt, de tegenstand zou spoedig
gebroken zijn, doch dit is niet zoo. De
FEUILLETON.
van
M. VON ESCHEN.
24)
Maar, zooals iedereen weetdroomen ver
vliegen; bet gezang hield op, en weder
kwamen koffie en sigaren aan de beurt.
Na hamerde Nini op de toetsenhaar spel
had op het gezelschap de uitwerking als
geraas op kanarievogels.
Dokter Werner had een plaats naast
Doraline gezocht. Hg was reeds lang niet
meer verlegen, waarover hg in het salon
met haar spreken moest; hg had zich over
tuigd, dat men met dat meisje over alles
kon spreken. Evenwel scheen het, dat hg
zich bezon. Bg had iets op het hart hg
kreeg eindelgk den noed te vragen:
«Zjjt gg werkelgk zulk een volbloed aris
tocraat Hoewel hg levendig met Nini in
gesprek was geweest, had hg toch elk woord
gehoord, dat tusschen Freule von Sonnenfels
en den jongen Braun gewisseld was.
Een schaduw zweefde over het effeu voor
hoofd. «Goddank, jagaf zg, na een oogen
blik het stilzwggen bewaard te kebbeD, fier
ten antwoord.
Hg zag eenigszins teleurgesteld. Das
zou bg u werkeljjk het toeval der geboorte,
het bloed alleen, de maatstaf voor de per-
aoonljjkheid zjjn?«
hoogere loonen der laatste jaren zijn te
danken aan de pressie der vakvereeni-
gingen, niet aan den invoer der werk
tuigen. Als regel kan men zeggen, dat
de best georganiseerde werklieden 't best
betaald worden. Daar staat de machine
buiten. Maar wat de machine wèl heeft
gedaan, is het goedkooper maken van
voorwerpen van dagelijksch gebruik,
waardoor de arbeid tegen meer genot
of bezit kan worden geruild, zoodat zij
indirect meewerkt tot een verhooging
van het loon, doordat men er meer
voor kan koopen.
Vervolgens vroeg hij zich af:
Welken invloed heeft de ma
chine op den werktijd?
Ook op dit gebied, antwoordt hij,
heeft het vereenigingsleven meer ge
daan dan de machine. Doch ook hier
vinden wij haar heilzamen invloed,
doordat de machine vlug en goedkoop
vervoer heeft mogelijk gemaakt, waar
door de werklieden gezonder kunnen
wonen en van hun vrijen tijd meer
genot kunnen trekken.
De invloed op de hoeveel
heid werk.
Hier is de invloed het grootst, maar
juist dit wordt door de arbeiders het
minst erkend. Zij meenen namelijk, dat
er slechts één vaste hoeveelheid werk
te doen is in de wereld en dat, als de
machine een deel neemt, dit verloren
gaat voor de arbeiders. Wie zijn oogen
openzet, ziet echter dadelijk in, dat de
werktuigen de hoeveelheid arbeid in
elke inrichting hebben vermeerderd.
Hoeveel nieuwe industrieëu zijn niet
te voorschijn geroepen door het ont
staan en* steeds voortgezette uitvinden
van steeds nieuwe werktuigen.
De invloed op den levens
standaard.
Hier komt de eigenlijke waarde van
de machine het best voor den dag,
zegt Rose. De „man zonder cent, op
zak" is nog altijd met ons, daaraan
kan de machine niets doen, maar de
machine heeft den „man met, 'd cent"
in staat gesteld voor die cent voort
durend iets meers en beters te krijgen.
En als de machine onze centen meer
waarde geeft, zonder ons de gelegen
heid te ontnemen centen te verdienen,
is zij een weldaad! Ik ken de Engel
sche werkmansklasse en durf beweren,
dat de levensstandaard ontzaglijk is
gerezen. En dat is aan de machine te
danken
Na deze vier financiëele kwesties
Doraline had wel nooit over dit diep
zinnig vraagstuk nagedacht, maar toch
had, in weerwil van menige tegenstrijdig
heid in beider karakter, de omgang met
den jongen dokter, een opwekkende uit
werking op haar gehad. En in zjjn half
schertsenden toon vallende antwoordde zg
«Als ik op dat punt «en aanhangster van
uw leer was. Toeval ik meen, dat gg
slechts een noodzakelijkheid kent, en met
haar maakt het bloed «en meDSch, bepalen
de omstandigheden zgn ontwikkeling, zgn
idealen, zgn karakter, enz., enz.
De glimlach, waarmede deze woorden
gepaard gingen, verzachtte de scherpe uit
drukking zjjner trekken. «Bravo!* zeide
hg: «Dan moet ik bekennen, dat gg recht
vaardig recht gesproken hebt, maar u ver
zoeken op een nadere verklaring te mogen
aandringen; misschien worden wjj het dan
toch wel eens.«
«Voorzeker,* hernam zg, «zjjn uitblin
kende eigenschappen voor den adel de aan-
leidende oorzaak geweest, om met zgn voor
rechten te heerschen, als een plicht om be
schermer van het volk te zgn en zgn be
schaving te vorderen. Maar ook aan maat
schappelijke instellingen is een grens gesteld
voor haar ontwikkeling en beteekenis.Nieuwe
elementen ontstaan, nieuwe omstandigheden
vorderen andere levensvormen; alleen wat
daarbg past, komt daarin vooruit: doch
altgd verkrggen de beste krachten weer de
macht.
«Laten wjj oprecht zgn en hg legde
zgn hand luchtig op de leaning van naar
stoel en zag haar aan, met een blik, alsof
onder de oogen te hebben gezien, gaat
Rose over tot de meer ethische zijde
van de kwestie, en stelt de vraag:
Welken invloed heeft de ma
chine op de algemeene
ontwikkeling?
Rose houdt tegenover hen, die het
werktuig een verstompenden invloed
toeschrijven, vol dat zijn bediening
den geest niet minder bezig houdt dan
de handenarbeid van vroeger dit deed.
Bovendien, zegt hij, heeft de ontwik
keling van het werktuiglijk bedrijf een
zin voor orde gewekt, dien handen
arbeid nooit zou hebben gebracht. Dat
door de machine ook vrouwen en meis
jes in de fabriek zijn gekomen, acht
hij eer voor- dan nadeel.
Bij het punt:
de invloed op den lichamelij
ken toestand der fabrieks
arbeiders
erkent Rose, dat deze toestand treurig
is en herinnert nu aan het feit, dat
bij de werving voor het Britsche leger
tijdens den Boerenoorlog de helft der
jongemannen uit de nijverheidsdistric
ten moest worden afgekeurd. Maar toch
gelooft hij niet, dat deze lichamelijke
achteruitgang alleen moet worden ge
weten aan de fabriek en zeker niet
aan den arbeid met machines. Integen
deel, waar deze wordt binnengeleid,
ziet men ook tevens licht en lucht in
de werkplaatsen komen en betere maat
regelen voor gezondheid en veiligheid
invoeren. De hoofdoorzaak van den
slechten lichamelijken toestand zoekt
hij in de ongezonde woningen en ook
daarin komt thans, ook weer dank zij
der machine, verbetering.
Ten slotte stelt hij de zuiver soci-
aal-ekonomische vraag:
Welken invloed heeft de ma
chine op de verhouding tus
schen kapitaal en arbeid?
Rose, hoewel op het standpunt
staande, dat er altijd strijd zal worden
gevoerd tusschen kapitaal en arbeid,
zegt den indruk te hebben gekregen,
dat de machine ook op dit gebied een
gunstigen invloed oefent.
De conclusie van den schrijver is,
dat het dus zoowel in het belang van
den werkman als in het belang der
gemeenschap is om uit de machine te
halen wat er in zit.
Hij geeft daarbij echter nog een
wenk aan den werkgever, dat ook deze
dan van tactiek veranderen moet en
de machine niet moet gebruiken om
het loon te drukken.
Buitenland
Uit Essen wordt dd. 9 dezer gemeld
De afgevaardigden te conferentie der mijn
werkers hebben bepaald, dat morgen 't werk
zal worden hervat. De vergadering nam
eea motie van vertrouwen aan in de com
missie van zeven en droeg deze op toe te
zien op de vervulling der aan de mijnwer
kers gedane beloften.
Het door de afgevaardigden met op vijf
na algemeens stemman genomen besluit
omtrent de hervatting van den arbeid wijst
op den inderdaad onoverwinneljjken tegen
stand der mijneigenaren en op hst onbe
rekenbare nadeel voor het geheele econo
mische leven, indien de strijd thans nog
werd voortgezet. Voorts op de omstandig-
heid, dat de openbare meening nu op de
hand der stakers is en dat de regeermg
verbetering der arbeidstoestanden benevens
hervorming der mijnwetgeving heeft beloofd.
Het besluit doet echter tevens een beroep
op do mijnwerkers om krachtig aan hun
organisatie vast te houden ten einde elk
oogenblik toegerust te zgn vooreen nieuwen
strgd.
In een tegen hedennamiddag voor Essen
en omstreken balegde openbare vergadering
van mjjuwerkers is met overwegende meer
derheid besloten geen gehoor te geven aau
het besluit van de conferentie der mijnwer
kers-afgevaardigden tot hervatting van den
arbeid, maar integendeel de staking vol te
houden.
hg verschooning vroeg voor hetgeen hg
zeggen wilde hetzij alleen zjju zoeken
naar waarheid, of misschien, geheel onbe
wust, nog iets anders hem tot verklaring
van dit vraagstuk drong. »Gjj zult mg
toch moeten toestemmen, dat tegenwoordig
niet alleen de adel de beste krachten van
ons volk nitmaakt, maar wel dat de besten
van dien stand nog altgd laten gelden wat
in den ouden riddertijd gevorderd w^rd
dat men de eer van onder ds eersten geteld
te worden door daden moest verdienen
en begrgpen, dat de kampplaats daarvoor
een ruimer terrein beslaat en in wjjder kring
gevonden wordt.*
Nadenkend zag Doraline voor zich. Der
gelijke gedachten waren al meer bg haar
opgekomen, hoewel niet zoo helder, omdat
haar de koele critiek ontbrak en haar was
geleerd, dat wat haar hart dierbaar was,
onveranderlijk duurzaam alleen bg menschen
van haar stand te vinden was.
>Een tgd, die den arbeid en verdiensten
als eervol heeft lesren schatten, neemt deze
ook in het wapenschild op,« ging Helmut
voort. >Er is een nieuwe aristrocratie ont
staan, en de oude moet die wel erkennen,
des te meer, omdat de materieele macht
er op overgaat: een natuurljjke uitkomst
der omstandigheden.*
»Ja,« viel Doraline hierop in, >omdat
wg niet die laagheid van karakter bezitten,
die niets ontziet om geld, en altgd weer
geld, tot eiken prjjs, bjjeen te schrapen
toch eigenljjk alleen maar om na te apen
wat men veroordeelde, zoolang men er af
gunstig op was maar op een plompe,
De kanaalwet, waarover iu Daitschland,
sedert 1899, heel wat te doen is geweest,
is thens door het Pruisische Huis van Afge
vaardigden met 256 tegen 182 stemmen
aangenomen.
Door deze kanaalwet wordt toegestaan
le. Voor den aanlag van een scheep
vaartkanaal van den Rjjn naar den Wezer
250.750.000 mark.
2e. Voor een groot kanaal van Berljjn
naar Stettin 43 millioen mark.
3e. Voor verbetering der kanalen tus
schen Oder en Weichsel, en ook van de
Wartbe, van de monding der Netze tot
Polen, 21.175.000.
4e. Voor de kanaliseering van den Oder
19.650.000 mark.
Totaal kost deze kanaalhervorraing dns
ongeveer 335 millioen mark.
De bladen te Buenos-Aires melden dat te
Cordova de opstandelingen zich zonder slag
praalzieke wjjze, die niets anders dan na-
deelig kan zgn, zooals elke weelde, elke
invloed, die alleen op grof zinnelijke ge
nietingen en vermaken is aangelegd.* Met
een blik die niet misverstaan kon worden,
zag zg om zich heen.
Helmut zag verbaasd op, maar slechts
voor een oogenblik. «Dat zgn buitenspo
righeden, freule*, antwoordde hg ernstig
»ik moet bekennen, dat ik daaraan niet
heb gedacht maar die zgn overal. Uw
oude ridders* hier kwam zgn goede
luim weer boven waren er ook niet
vrg van. Menig bloohartig koopman, dien
zg het vel over de ooren haalden, wist
daarvan te spreken. Evenmin vroegen die
heeren verschooning, als zg ban lijfeigenen
gras lieten eten en bloed zweeten. En de
latere edelen nu, daar zullen wjj maar
van zwjjgen. Elk licht werpt zgn schaduw,
waar het met de lichamen dezer wereld
in aanraking komt.
«Daarom moet gg de macht van het
geld, die toch ook geluk aanbrengt, niet
te laag schatten, evenmin als de verdiensten
van degenen, die het door ijverige werk
zaamheid verworven hebban, om in altgd
nieuwe ondernemingen en bg de toenemende
weelde een menigte menschen het leven
mogeljjk te maken, en niet alleen dit in
zgn behoeften te verheffen, maar tevens de
beschaving te bevorderen.
«Misschien hebben juist de buitensporig
heden, de gebreken, die ook deze aristo
cratie aaakleven wie zal dat loochenen
den weg helpen verkorten, die tot de
verhoudingen leidt, welke bg den vooruit-
of stoot en onvoorwaardelijk hebben over
gegeven. De leiders zijn gevlucht.
De minister van oorlog bevestigt het be
richt van de vlucht der aanvoerders. De
opstand is geëindigd, in de geheele repu
bliek hebben de spoorwegen dan dienst
hervat. De regeeringstroepeu hebben Cor
dova bezet. De vice-president der republiek,
die door de opstandelingen gevangen ge
nomen was, is bevrg'd.
Daar de Koning van Zweden en Noor
wegen tegenwoordig door ziekte verhinderd
is de regeeringszaken te vervullen, heeft hjj
de regeering over het vereenigd Koninkrjjk
iu handen van den Kroonprins gelegd.
Omtrent den moord op den procureur
van den Finschen Senaat, Johnsson, valt
nog het volgende te vertellen. Zooals te
vermoeden viel, was het een politieke mis
daad. Door zgn verraad aan de nationale
Finsche zaak was Johnsson zeer gehaat.
Daar kwam bg, dat hjj door zgn ambt
soms zaakjes had op te knappen, die niet
geschikt waren om de bevolking gunstiger
voor hem te stemmen. Zoo was hjj belast
met de uitvoering van een onlangs door
den Senaat op verlangen van den gouver
neur-generaal genomen besluit om een be
lasting van 10,000 mark te heffen, die be
stemd zgn als gratificatie aan de politie
voor haar «verdienstelijke houding* op 24
en 25 Jannari bg een optocht van werk
lieden. Die verdienstelijke houding bestond
in een stormaanval op de batoogers, waarvan
er 15 neergesabeld warden, maar gelukki
gerwijs geen een gedood.
De moordenaar heet niet Alexander Gadd,
maar Karl Leonard Hohentkal. Hjj woonde
den laatsten tgd te Stokholm, van waar
hg 13 Jannari in Finland was teraggekeerd.
Volgens de Pargsche Aarore, zon er te
Irkoetsk, dat gewichtige pant aan den Si-
beri8chen spoorweg, een algemeene staking
zgn uitgebroken. De telegraaf- on postkan
toren zgn er gesloten. Naar het leger in
Mantsjoerjje mag geen enkel particnliar
bericht meer doorgaan wegens den nood-
lottigen invloed, dien de mededeelingen uit
Rusland op da troepen hebbon gehad. Maar
behalve berichten nit het vaderland hebben
de troepen heel veel andere dingen noodig:
eten en dekking voor menscb en diermu
nitie en alles wat er voor znlk een groot
leger komt kjjken. Terwgl na reeds de
aanvoer door den Siberischen spoorweg on
voldoende wordt genoemd, daar kan men
gang van onzen tjjd passen zooals reeds
de mogelijkheid, dat de eene aristocratie
de andere ter zjjde kan staan, de moge
lijkheid eener hervorming en nitbreiding
van den beerschenden invloed, getoond
heeft. Voor den onderzoekenden blik is
het hoe langer hoe dnidelgker geworden
wat altgd en alleen in welken vorm
dan ook hot beginsel van elke gerech
tigde aristrocratie geweest is en zjjn moet,
wil zg haar levensvatbaarheid behonden.
«Vooraan staan voegt slechts hem, die
er zgn eer in zoekt het hoogste van zich-
zelven te vorderen, omdat het leveren
kan; die zich boven de menigte verheft,
omdat hjj het als zgn plicht erkent, haar
leider te zgn.<
«O, zoo bedoelde ik het ook, daar hab
ik het altgd voor gehouden!* Halder za
gen Doraline's oogen tot hem op.
Een vriendaljjke glimlach dankte haar
voor dien blik. «Dan hadt gjj geljjk, en
toch bleeft gjj aan de traditiea hangen. En
zoo kom ik ook tot mjjn stelling. De voor
waarden, die de vorming en ontwikkeling
der persoonlijkheid voor zulk een doel mo
geljjk uiak«n, zgn tegenwoordig even weinig
aan ééa klasse, als de eer aan één instel
ling, aan ééa beroep gebonden; alleen de
eer zelve en de daden, waardoor zjj zich
betoont, beslissen.
«Of zondt gij iemand afwjjzen, omdat
het blauwe bloed niet door zgn aderen
vloeit, terwgl alles hem geschikt maakt
voor de klasse, wie het gegevsn is voor
de belangen van het menschdom te waken
en het te verheffen Wordt vervolgd
Naar het Duitsch
