Het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommeierwaard.
Bouwkunst.
In het strijdperk.
M 2438
UitgeverL. J. VEERMAN, Heusden.
WOENSDAG 5 JULI
1905.
lANB VAN ALTEN/-'
yoob
Dit blad verschgnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementeprgs: per S maanden f 1.00.
franco per post zonder prjjsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
-ggggggg .1.1.1
„Waar gaan wij heen", dat is de
vraag die wij ons stellen, als wij de
vooruitgang zien op allerlei gebied en
in het bijzonder op het gebied der bouw
kunst.
Wij vinden die vraag behandelt en
beantwoord in een verschenen brochure
van den heer H. P. Berlage Hzn., die
tot titel heeft: „Over de waarschijn
lijke ontwikkeling der architektuur."
Wat wij daar lezen, kwam ons zoo
interressant en tevens zoo duidelijk be
handeld voor, dat wij het slechts be
treuren niet meer dan de volgende
weinige regelen aan de bespreking van
dit ontwerp te kunnen wijden hetgeen
ons nog plaatst voor de moeilijkheid
om, uit al dat leerrijke, een gelukkige
keuze te doen, die zal geven een af
gerond geheel, zij het dan ook in veel
bescheidener vorm dan het oorspronke
lijke.
Wij bepalen ong tot het bespreken
van de materialen, die als de gewich-
ste voor onze groote moderne bouw
werken mogen geacht worden, om te
zien waar wij op dat gebied heen gaan,
met andere woorden wat hun waarde
voor de toekomst beteekent.
En dan dient allereerst opgemerkt
dat, behalve voor de eischen van de
noodige hechtheid, de bouwmeester ook
gebonden is, en steeds meer en meer
wordt, door voorschriften der gezond
heidscommissie en door voorzorgen die
geboden worden met het oog op brand
gevaar.
Wat de hygiënische (gezondheids)
voorschriften betreft: allerlei verorde
ningen worden gelast, ten opzichte der
hoogte en afmetingen der vertrekken,
de verhouding tusschen lichttoevoer en
afmeting der lokalen, en daarmede in
verband, de te gebruiken bouwstoffen."
Dit feit heeft geleid tot het zoeken
naar vervaardiging van wanden, vloeren
en zolderingen zonder voegen of naad.
„Was dit ten opzichte van den eer
sten, nl. van den wand, reeds ten deele
bereikt door de bepleistering, en bij de
zoldering eveneens, nu komt de vloer
er bij. Terwijl men vroeger in het
linoleum, met zijn paar naden, reeds
een voldoende waarborg meende te heb
ben tegen de bedoelde bezwaren," is
men nu gekomen tot zoogenaamd hout-
AdvertentiSn van 16 regels 50 et. Elke regel
meer ll/t ct. Groote lettere naar plaateruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
FEUILLETON.
M. VON ESCHEN.
64)
Aan de Bacchante behoefde nog maar
de laatste hand gelegd te worden, toen er
een gebeurtenis plaats had, die rustiger
dagen bracht. Bella zou moeder worden.
Hg stelde de Bacchante tot later uit, en
leelde nu slechts voor Bella alleen.
Hg had baar waanzinnig, hartstochtelijk
bemindhg beminde haar nog voorzeker
even vurig, maar zg leefd&n van lieverlede
stiller en ingetogener, en de dagen schenen
hem nogal lang toe, langer dan zg niet
het jaar Ungden. Zjj maakten vroolgke
plannen, en Bella verheugde zich daar ook
op, maar de plannen en de vreugde golden
meer deH tgd, als dat eerst voorbjj was.
En toen de dagen werkelgk lengden,
was het voorhjj. In het daartoe ingerichte
vertrek rustte Bella uit van het eerste uur,
waarin zjj h6t leven ernstig had opgeno
men, met een knaapje in haar arm.
Felix lag voor haar bed geknield; men
smaakte nieuws vreugde, en men wisselde
opnieuw eeden van liefde en geluk.
En dat ging ook voorbg. Naarmate de
jonge vrouw weder op baar krachten kwam,
en dat was spoedig, hervatte zg ook haar
gewone leefwjjze.
Bella was een moeder, die het gemakke-
lgk opnam. Als zg den kleine, in zgn
kussen met kant bedolven, 's morgens na
graniet voor vloeren.
„En nu gaan reeds prospectussen
rond, met aanbeveling van naadlooze
houten deuren, waardoor dan het vraag
stuk in zijn geheel zou zijn opgelost."
Er komt nog bij, dat deze materialen
de groote praktische voordeelen hebben
van niet te trekken, te krimpen of te
scheuren, wat niet gezegd kan worden
van dat andere materiaal dat men het
moderne bouwmateriaal „bij de gratie
Gods" genoemd heeft, wij bedoelen het
ijzer.
En hiermede komen wij tot de voor
schriften tegen brandgevaar.
De ontdekking van het ijzer als bouw
materiaal, de vervaardiging van den
ijzeren ligger, was destijds buitenge
woon belangrijk. Naast steen en hout
kon het 't derde bouwmateriaal van da
grootste beteekenis worden; men ver
wachtte een nieuw tijdperk in de bouw
kunst.
Thans echter kan worden vastgesteld,
dat, ofschoon als zoodanig van groote
beteekenis, het ijzer niet heeft kunnen
volbrengen, wat het in den aanvang
beloofde. Practisch heeft het ijzer niet
aan de verwachting kunnen beantwoor
den." Door zijn uitzettingsvermogen
toch, levert het voor brand het grootste
gevaar op. Het is dientengevolge dat
de overheid, in plaats van de toepas
sing te bevorderen, overal voorschriften
maakt, het ijzer, daar waar het wel
toegepast moet worden, met een on
brandbaar materiaal te omgeven. Het
ver strekkende gevolg van dit voorschrift
is dus, dat om èén voorbeeld te noemen,
het maken van een beurszaal, zooals
de Amsterdamsche, in Duitschland ver
moedelijk reeds niet meer mogelijk zou
zijn geweest, en misschien nu bij ons
ook niet meer."
De verwoestingen door het ijzer bij
brand aangericht zijn zelfs zóó, dat
men bij schouwburgen de kap over de
tooneelruimte weer, zooals vroeger, van
hout zal gaan maken. Het ijzer toch
zet dadelijk uit en haalt daardoor de
muren omver, wat hout niet doet.
„Daardoor is de beteekenis van het
ijzer, afgezien van spoorwegbruggen en
stationshallen, vervallen. Yan ijzerstijl
hoort meq niets meer, terwijl toch met
veel geestdrift het ijzer werd begroet.
Een nieuw materiaal heeft echter
spoedig opgang gemaakt en is van het
grootste gewicht geworden, niet alleen
haar toilet te zian kreeg, was dat haar ge
noeg, de rest liet zjj maar aan de min over.
Felix haalde in wat de moeder verzuimde
hg hechtte zich ann zijn zoontje, zgn eigen
vleesch en bloed. Hg hield zich veel met
het kind bezig; zoodra het maar kruipen
kon, beval hjj, dat men het naar zgn ate
lier zou dragen, waar nu een dik tapijt ge
legd werd, waarop het kleine menschelgke
figuurtje, zonder zich te storen aan de
groote figuren van gips, klei of hout, vroo-
lgk dartelde; waar de vele andere kostbare
zaken nu nog vermeerderd waren door een
paar bontkleurige ballen en een kegelspal
en waar ook de Bacchante nog stond, met
het aangezicht naar den wand gekeerd*
Het was ieta eigenaardigs, dat van den be
ginne af bjj deze schepping geen geluk
was geweeat. Eigenaardig was het, dat toen
de meester na die eenigszins lange stilte,
en toen na die gelukkig stille dagen het
werk wilde hervatten en van de wieg van
zgn kind voor 't eerst weder voor de Bac
chante kwam, kg moeite had om zich in
zgn werk thuis te vinden.
Was die wulpsche vrouw met dien krans
van wgng' ardbladeren en zwartblauwe bes
sen in bet fladderend haar, dat opgeschorte
kleed, die wilde bewegingen en die opge-
won en uitdrukking in haar blik, dan wer
kelgk de moeder van zgn kind Een zocht
ontglipte hem.
Ach, die critiek bracht hem ziekelgke
gedachten in 't hoofd. Neen de Bacchante
was ook een meesterstuk. Hg was er maar
niet in de rechts stemming voor.
Arme Felix, hg vermoedde nog niet, dat
hg met zichzslven uit de stemming was
geraakt; dat hg het met zichzelven oneens
was geworden, dat zjjn gezondheid begon
omdat het de goede eigenschappen van
ijzer en steen in zich vereenigt, maar
ook omdat het den bouwtrant onge
twijfeld zal wijzigen. Wij bedoelen het
zoogenaamd „gewapend beton", een
samenstelling van ijzer en cement, welke,
behalve de grootste hechtheid, ook de
eigenschap bezit aan alle hygiënische
(gezondheids-) eischen te kunnen vol
doen, daar men er wanden, vloeren en
zoldering zonder voegen van kan ver
vaardigen, en tevens een afdoende be
schutting oplevert bij brandgevaar.
Maar behalve dit, het nieuwe bouw
materiaal zal ook op den vorm van den
grootsten invloed zijn, want het geeft
aanleiding tot het samenstellen van
groote effen muurvlakten, en juist deze
bouwtrant, zonder versiering van betee
kenis, stemt overeen met de richting
die reeds meer en meer ingang vond,
de nagenoeg versieringlooze bouwwijze.
Wij vinden die richting ook in de meu-
bileer-kunst, die thans meubelen voort
brengt zoo eenvoudig van vorm, zoo
geheel vrij van overdadige versiering,
dat men van een terugkeer naar de
oorspronkelijke vormen zou willen
spreken.
Toch, geheel en al versieringloos kan
een voorname bouw niet zijnhet ver
sieren ligt te zeer in den menschelijken
aard, is te zeer een behoefte waaraan
voldaan moet worden, wil ons oog met
welgevallen op de voortbrengselen der
bouwkunst rusten.
Waar nu het materiaal zelf zich niet
leent tot het vervaardigen van versier
selen uit dat materiaal zelf, daar schijnt
voor de schilderkunst een nobele taak
weggelegd, en dit is een nieuwe licht
zijde van deze nieuwe uitvinding.
Nog een ander middel heeft men
reeds uitgedacht om het strakke der
betonconstructie weg te nemen. Men is
er namelijk in geslaagd op het beton
een laag gemalen zandsteen aan te bren
gen, die niet alleen een aangenaam
uiterlijk geeft, maar zich ook goed laat
bewerken, zoodat een nieuw terrein voor
de beeldhouwkunst schijnt geopend te
zullen worden.
Men ziet dus van welk gewicht de
uitvinding van dit nieuwe bouwmateriaal
mag geacht worden.
BniteBlnnd.
Ede toestand In Rusland.
Op het station te Koarsk beval Vrgdag-
te lijden onder alles wat hg van zichzelven
verarde.
Van jongsaf had Felix Romberg met in
spanning gewerkt; in het laatste jaar koorts
achtig snel, om tgd voor Bella te hebbeD;
zgn uitspanningen waren de opwindende
vermaken eener groote stad geweest. On
danks zgn lichtzinnigheid, zgn onvieerstaan-
baren last om te leven, zooals het hem
beviel, had hg toch menig8 moeilijkheid te
overwinnen gehad, want een hedendaagsch
kunstenaar kan niet het leven van een zi
geuner leiden, en bovendien was Bella geen
vrouw, die een man de kalmte vau geest
liet, die de kunstenaar wel coodig heeft
om te scheppen.
Dat na den dood van den baron, da Kerk
haar zegen gaf aau hun verbintenis, be
krachtigde huD betrekking slechts tegenover
da wereld; van den beginne af hadden zg
zich alleen aau zichzelven gehouden. Felix
was moe en mat geworden, zgn zenuwen
waren overspannen. Neen, hg was niet in
de stemming; hjj zette het schilderstuk ter
zjjde, totdat de stemming terugkwam. Hg
zocht naar een nieuw onderwerp hg zag
zgn vrouw aan, en ditmaal zonder dat hg
het wist, met een critischen blik. Was zg
veranderd Altjjd hetzelfde wordt eentonig;
hg meende een andere opwekking te moeten
bebben. Hij zocht er een, een nieuw model
om daarin de Mnzo te zien, die zgn ver
beelding aanvuurde. Zoo begon hg velerlei,
voltooide ook het e?n en ander, schilderde
een aardig kopje, een stilleven, en onder
anderen ook zjj a kind.
Het was een alleraardigst portretje;
maar Felix gevoelde, dat hg geen kinder
schilder was; hg werd hoe langer hoe meer
ontstemd, ook trager. Dat noemden zgn
avond een officier, die zich in een uit Kief
aangekomen trein bevond, de gevangen
neming van een dronken soldaat. Toen de
soldaat den offioier onbeschaamde antwoor
den gaf trok deze zgn sabel en stak den
soldaat overhoop. Tjjdens dit voorval had
zich een volksmenigte opgehoopt, die zich
op den officier wierp. Het gelukte dezen in
zjjn wagon te vluchten. Deze werd daarop
met steenen gebombardeerd, terwgl de officier
verscheiden revolverschoten loste. Slechts
met groote moeite redde hg zgn familie uit
den wagon. De menigte begoot het rjjtuig
met petroleum en stak het toen in brand.
Ds officier kwam in de vlammen om. De
gouverneur en de garnizoenscommandant
snelden toe en lieten door een eskadron
dragonders het volk uiteenjagen.
In Kisjineff is de algemeene werkstaking
afgekondigd. Generaal Czernalucki, hoofd
der Bessarabische gendarmerie, is in zgn
huis te Kisjinef vermoord gevonden.
Bjj de begrafenis van den gedooden ma
troos Omeltsjack, die door ongeveer tien
kameraden geschiedde, hebben te Odessa
politieke betoogingen plaats gehad. Bij den
terugkeer der begrafenis werden de matro
zen aangebonden. Het pantserschip Krsjas
Potemkin vuurde daarop twee losse schoten
af en vervolgens een scherp, dat bjj het
opslaan een particulier gebouw trof en daarin
verwoestingen aanrichtte. De matrozen wer
den toen vrggelaten.
Uit Petersburg wordt aau de Times ge
meld, dat het bericht van de inlgving der
Finsehe troepen bjj het Russische leger mis
schien op een misverstand berust, omdat
het volkomen in strjjd is met de beloften
van den Tsaar; maar als het niet tegen
gesproken wordt zal het in Finland een
zeer ongunstigen indruk teweegbrengen.
Donderdagavond zgn te Warschau ean
detectief en een politieagent doodgeschoten.
De moordenaars ontsnapten.
Een poging om een spoorwegbrug tus
schen Lasy en Zombkowiec in het district
Dombrowa met dynamiet in den lucht te
laten springen is mislnkt.
Geheime politie hebben bjj een gepen-
siocneerd ambtenaar, Androesjkewitsj, en
een student, Ander, in het dorp Wyra,
distriet Tsarskoje Selo, een bommenfabriek
ontdekt, waar 8 geladen en 22 ongeladen
vrienden de crisis. Die hadden zjj allen be
leefd; als de nood maar aan den man kwam
ging dat wel voorbjj. Hg had het te goed,
daar zat de fout.
Het was dus maar goed, dat eindeljjk
de kunstkooper kwam, om de lang verwachte
Bacchante te halen voor de reis door de
wereld, die hg ermede ondernemen wilde.
Natuurljjk bemerkte de in zgn vak be
kwame man terstond, dat de sehilderjj zou
trekken; even natuurljjk was het, dat hjj
de afgekeurde stem der critiek in aanmerking
namwant hg wilde het stak gaarne
voor den geringst mogeljjken prjjs hebben.
Maar dat viel hem tegen; want ditmaal
voldeed het werk den meester zeiven niet,
dij nog genoeg kunstenaar was om niets
onder de waarde te verkoopen, wat hier
wil zeggen, de waarde, die zgn werk heb
ben moest.
Hg wilde het niet afstaan. Dat was den
kunsthoopsr, zoolang hg in het vak was,
nog niet voorgekomen; eerst dacht hjj, dat
de schilder niet wel bjj 't hoofd was maar
toen meende hjj te begrjjpen waar hjj heen
wilde en bood 1000 mark meer. Felix
schndde het hoofd; zgn roem was hem meer
waard dan geld.
Op dit oogenblik bracht een goede of
booze geest mevronw Bella in het atelier.
Zjj gaf dadelgk ook op dit punt bljjk van
haar praktischen aanleg, en verklaarde op
den haar eigeaaardigen toon, waar men
niet boos om kon worden, zoo natnnrljjk
ging het de jonge vrouw af, dat men 18000
Mark toch zoo maar niet tegen den wand
zet. Felix mocht ook wel wat tot het huis
houden bjjdragen.
In Pargs is het geld ook rond, en zeer
ongalant rolt het 't liefst nit zulke zachte
bommen, ongeveer 100 blikken kisten met
een ontplofbare vloeistof, hulzen en verdere
grondstoffen voor het vervaardigen van
bommen gevonden werden.
De stoomvaartdiensten tnsschen Odessa,
Konstantinopel en Batoem zgn voorloopig
gestaakt. Te Odessa wordt een Engelsch
schip verwacht om de vreemdelingen, die
weg willen, aan boord te nemen. Dertig
duizend menschen moeten reeds gevlucht zgn.
De overheid neemt overigens zulke maat
regelen van geheimhouding, dat niets met
eenige zekerheid bekend is.
Ook komt het bericht, dat Sewastopol en
Nikolajef onrustig worden. Te Nikolajef
zonden de troepen al van hun vuurwapens
gebruik gemaakt hebben.
De berichten over ernstige troebelen te
Kroonstad worden bevestigd. En ook ts
Petersburg wordt het zeer onrustig. Met
de mobilisatie gaat het slacht. De werklui
moeten 's nachts opgespoord, door sterke
afdeelingen militairen weggebracht, en in
afgezonderde lokalen bewaakt worden.
Overal ziet men jammerljjke tooneelen. Op
verscheiden plaatsen, in 't bgzoader te
Sistrorets, buiten de stad, zgn er opstootjes
geweest in verband met de mobilisatie.
De havenarbeiders van verschillende tak
ken van bedrjjf in de Petersburgsche zee
haven hebben Maandag het werk neergelegd.
Alle verkeer staat stil.
De correspondent van de Standard te
Odessa heeft de verwoeste stadswjjken in
oogenschonw genomen; hjj seint dat het
aantal slachtoffers thans geraamd wordt op
1800, terwgl de schade de honderd millioen
nabgkomt. De correspondent seint, dat de
troepen te Odessa, 48.000 man sterk, ng-
diger dan ooit optreden tegen de burgerjj,
zoodat er telkens bloedige botsingen plaats
hebben.
De correspondent van de Daily Express
te Odessa, die de havenwgk bezocht heeft,
hangt een verscbrikkelgk tafereel op van
den toestand. De slachting moet erg geweest
zgn. De kozakken en de infanterie schoten
zonder ophouden; de gewonden moesten
bljjven liggen, wie opstond werd zjnder ge
nade neergeschoten. Ooggetuigen vertelden
den correspondent dat een aantal menschen,
door de vlammen opgejaagd, voor de mili
tairen op hun knibëa vielen, genade smee-
kende; een paar salvo's waren het antwoord.
handen.
Alsof hg niet altgd het zgne had bgge-
dragenHg had immers over vrg aanzien-
lgke inkomsten te beschikken. Maar dit
gezegde brandde hem in de ziel; hg wilde
die inkomsten behouden.
Fluks zette hg zich er toe om de Bacchante
to voltooien; sneller dan ooit voerde hg
het penseel; hg wilde er af zgn; scherp
deed bg zgn kleuren tegen elkander uit
komen, zooals de overspannen laim van het
oogenblik, een gevoel van wrevel, hem in
gaf. Het kookte nu in zgn binnenste te
gen haar, die hem op het denkbeeld van
zulk een schepping had gebracht, die hem
nu met zulk een geprikkelden gvsr deed
werken.
De kunstkooper kwam terag, en vond
het werk »frappant«, Zg werden het eens,
want de meester wilde de Bacchante kwgtzgn.
W onderlgk werd het hem, toen de schil-
derg gehaald werd. Hg nam zgn hoed en
ging naar een café; het wegbrengen kon
hg niet zien.
Niet vóór den volgenden ochtend laat,
betrad hg zgn atelier weder; ds plaats,
waar de schilderg gestaan had, was zoo
akelig ledig.
Hg was werkelgk zenuwachtig. Zg wa
ren 's morgens omstreeks drie uur pas thuis
gekomenhet scheen, dat zgn gestel zoo
sterk niet was als dat van zgn vrouw.
Ja, zg, hg glimlachte bgna bitter, haar
zenuwen konden er wel tegeuzg had geen
gevoelig, prikkelbaar kunstenaarskarakter,
en van gevoel of dsnken had zg ook niet
veel last.
Naar het Duitsch
TAN
Wordt vervolgd)
