Hel Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Neêrlandsch Indië.
In het strijdperk.
UitgeverL. J. VEERMAN, Heusden.
M 2439
ZATERDAG 8 JULI
1905.
Dit blad verschat WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 8 maanden f l.OO.
franco per poat zonder prjjsverhooging. Afzonderljjke
nummers 5 cent.
Advertentiën Tan 16 rebels SO et. Elke regel
meer 71/, et. Groote lettere naar plaatarnimte.
Advertentiën werden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
Spoediger dan wij dachten zien wij
ons verplicht nogmaals een of meer
artikelen te wijden aan onze koloniën,
en wel door de onrustbarende berichten
die vandaar ods bereiken. Dewijl zeer
waarschijnlijk alleen door een krachtig
optreden onzer regeering aldaar een zui
vere toestand kan verkregen worden,
meenen wij goed te doen, de geschie
denis van eenige jaren terug te herin
neren.
Tot nog toe loopt het conflict alleen
over Boni, eeD inlandsche staat op het
eiland Celebes; echter worden reeds
meerdere staten genoemd waar getracht
wordt het gezag van Nederland tegen
te werken.
Nadat in 1859 Boni door wapen
geweld onderworpen was, werd de toen
malige vorstin vervallen verklaard en
in haar plaats tot leen vorst aangesteld
Achmat Singkarroe Roekka Aroe Pa-
lakka, met wien op den 13den Febru
ari 1860 een contract gesloten werd.
Deze stierf op den 28sten Maart 1871.
Onder zijne kinderen waren er twee die,
op grond van de afkomst hunner moe
der, voor de troonsopvolging in aan
merking kwamen, nl. een dochter, Banri
Aroe Timoeroeng genaamd, en een zoon,
toenmaals Doeloeng van Adjanggala.
De keus viel op de dochter, volgens
sommigen omdat de zoon op dat oogen-
blik niet in Boni aanwezig was en het
landsgebruik wilde dat in de ontstane
vacature onmiddellijk werd voorzien,
volgens anderen, en dit is waarschijn
lijk juister, omdat de dochter door hare
moeder van zuiver vorstelijk bloed was.
Het met haar gesloten contract was in
hoofdzaak gelijkluidend met dat van
1860. Eenige jaren later trad zij in den
echt met Kraeng Popo, zoon van den
radja van Gowa; het gouvernement
werkte dit huwelijk in de hand; in
1882 werd een dochter geborenBasse
Daëng Baoe.
De vorstin overleed op 17 Februari
1895. Toen waren er twee candidaten
voor den opengevallen troonhaar even-
genoemde dochter en haar broeder, de
voormalige doeloeng Adjangala, later
poenggawa van Boni en bij het over
lijden van zijne zuster rijksbestuurder
van dat landschap. Gedurende het leven
FEUILLETON.
M. YON ESCHEN.
65)
Weder viel zjjn blik op de ledige plaats
aan den wand; het was hem alsof men
iemand gekist, weggedragen, voor altjjd be
graven had.
Een zachte hand tikte hem op den arm
hg schrikte op, zgn vrouw stond naast hem.
>Hoe ia 't, moet ik je komen halen Kom,
maak je klaar.Bella knoopte haar zeem
lederen handschoenen vast en streek de kap
pen glad. »'t Is op slag van twaalven.*
Mat klonk zgn stem toen hg vroeg:
>Wat is er nu weer?*
>Heb je daa geen geheugen? Wat ter
wereld bezielt je toch, Felix? We zouden
immers met Monsieur Goutier en den vicomte
gaan rjjden, dan bjj ons dineeren, en tea
slotte >Fedora« gaan zien?*
»Zoo!« zeide hg op heftigen toon: de
naam van den vicomte maakte hem warm.
»La'.en we toch niet om iets twisten.
Als je niet wilt, blgf je thuis de heeren
zullen mjj wel begeleiden.*
»Neen!« Hg sprong op. Wacht een
oogenblik.*
Het was zonderling hoe critiseh Felix
heden alles beschouwde; hg merkte eiken
blik op, die ijjn vrouw geld, maar tegeljjk
gevoelde hg hoe vrjjpostig die blikken wa
ren. W aarom dat ergerde hem l
Dcch hg verbeet zjjn wrevel en zette
zgn vroolgkste gezicht. Nog eenige heerea
der vorstin had haar echtgenoot, Kraëng
Popo, overwegenden invloed uitgeoefend
en hij wenschte dezen te blijven be
houden c.q. zelf den troon bestijgen.
De toenmalige gouverneur, Yan Braam
Morris, koesterde echter de overtuiging
dat de inmenging van den Gowaschen
prins, Boni niet tot zegen had gestrekt.
Het volk was door zijn toedoen onbillijk
zwaar belastwillekeur trad in de plaats
van de landsregeering. Dit deed het
wenschelijk voorkomen na het over
lijden zijner echtgenoote diens invloed
te verminderen en de gouverneur droeg
aan de rijksgrooten schriftelijk op, niet
tot een nieuwe verkiezing over te gaan,
alvorens hij zelf ter plaatse was. Des
niettemin had bij zijne aankomst te
Boni toch reeds de aanwijzing van den
opvolger door de rijksgrooten plaats
gehad, doch om aan den wensch van
den gouverneur tegemoet te komen, was
aan de handeling slechts een voorloopig
karakter gegeven. De keus was gevallen
op de minderjarige dochterde gouver
neur kon zich hiermede niet vereenigen,
besprak de zaak nader met de leden
van de Hadat; na tot de overtuiging
te zijn gekomen, dat zij, en met hen
heel Boni, den rijksbestuurder tot leen-
vorst wenschten en alleen uit vrees
voor Kraëng Popo zijne dochter hadden
gekozen, ging hij er toe over dien
rijksbestuurder, onder nadere goedkeu
ring van den gouverneur-generaal, tot
leenvorst van Boni aan te wijzen onder
den naam van Lapawawooi Kraëng
Segerie. Spoedig daarop moest, om aan
zijne intriges een einde te maken, aan
Kraëng Popo het verblijf in Boni wor
den ontzegdzijne dochter liet hij achter
bij den nieuwen vorst, overeenkomstig
den wensch van haar overleden moeder,
die er blijkbaar van overtuigd was, dat
zij beter toevertrouwd was aan de zorgen
van haar oom dan van haar eigen vader.
De keuze vond tegenkanting bij da
regeering, omdat zij niet geheel regel
matig had plaats gehad, doch nadat de
verkiezing alsnog in optima forma door
de regeering was verricht, werd Lapa
wawooi Kraëng Segerie, die thans het
bestuur voert, bevestigd.
Omtrent 's vorsten levensloop en ka
rakter zij het volgende medegedeeld:
Evenals zijn vader, verliet hij tijdens
de laatste expeditie tegen Boni het land
en stelde zich ter beschikking van den
commandant der troepen, aan wien hij
hadden zich bg hen gevoegdmen dineer
de bg de Rombergs, die nu een fraai hnis
in de Rae Rivoli bewoonden, men ging
naar Fedora* en soupeerde bg Chevet in
het Paleis Royal.
En dat alles bleef hg stil; doch hg
ver wenschte zjja vrouw, dat zg zich dat
alles maar liet welgevallen, en tosh dankte
bg haar ook weder, dat zjj hem over een
oogenblik van wanhoop heen had geholpen;
eindelgk bg de champagne, werd hg zelfs
zoo vroolgk, dat bg zgn bezwaren, zgn
ergenis, zgn schande en ook den ledigen
wand vergat.
Zoo sponnen zich de levensdraden om
die twee heen, altjjd op dezelfde wjjze,
maar er kwam menige leeljjke knoop in
het weefsel.
De gezondheid van Felix was ernstig
geschokt, de hoest, dien hg zich op een
winteravond op den hals had gehaald, was
bedenkeljjk verergerd. De dokter gaf den
raad, naar een stille plaats in het Zuiden
te gaan. Dat kwam mevrouw Bella, natuur-
ljjk, volstrekt niet gelegen; zg had er echter
niets tegen als hij alleen wilde gaaD; wat
haar betrof, mocht hg ook den kleinen
Gero tot zgn verstrooiing meenemen, zeide
zg, vriendelijk en inschikkelijk als altjjd
in dergeljjke gevallen. Och, over haar be
hoefde hg niet bezorgd te zgn; sg zou zich
wel vermaken, zg zou wel een begeleider
vinden.
»Nten verklaarde Felix, met een vlam-
menden blik. Was het nog altgd de too-
vermacht van zgn Venus, die hem boeide,
of meende hg, dat hg waken moest om
te behouden, wat hij eenmaal in zjjn bezit
had? >Nten, ik blgf hier!*
»Je zult ook zoo gauw niet sterven,*
goede diensten bewees. Na de inlijving
van het landschap Sindjai werd hij aan
het hoofd geplaatst van het inlandsch
bestuur op de Oosterdistricten. Op zijn
dringend verzoek maakte hij in 1863
de expeditie in de Toratealanden mede.
Tijdens de verwikkelingen met Kraeng
Bonto Bonto in de Noorderdistricten in
1866/77 bewees hij nogmaals belangrijke
diensten, waarvoor hij de gouden me
daille ontving.
In 1871 werd hij door zijn zuster
tot rijksbestuurder beuoemd: in deze
betrekking wist hij het vertrouwen van
de overige leden der regeering te win
nen en volgens den toenmaligen gouver
neur werd zijn verheffing tot vorst in
1895 algemeen toegejuicht, en als kroon
op het werk werd hij den 31sten Augus
tus 1898 begiftigd met de groote gou
den ster van verdienste.
De van hem op het tijdschip zijner
verheffing tot vorst van Boni gekoes
terde verwachtingen werden echter niet
vervuld. Onder gouverneur Yan Braam
Morris kwam dit nog niet zoo aan den
dag, maar onder diens opvolger, baron
Yan Hoëvell, maakte de radja zich aan
zeer ernstige met zgn contract strijdige
handelingen schuldig, welke van bestuurs
zijde tal van schriftelijke en mondelinge
vertoogen en terechtwijzingen tengevolge
hadden. Toen dit alles niet hielp, richtte
baron Yan Hoëvell zelfs een „laatste
waarschuwing" tot den vorst, met de
mededeeling, dat wanneer hij geen ge
hoor gaf aan deze vermaningen, den
gouverneur-generaal zou worden gerap
porteerd, dat Boni het gouvernement
de gehoorzaamheid had opgezegd.
Wordt vervolgd).
Buitenland.
Volgens de Nordd. Aller- Ztg. heeft de
rijkskanselier aan den Duitschen gezant te
Para's een aanschrijving gericht, waarin
staatDe pers kondi (de voor 9 dezer het
optreden van Janrèi in vergadering van
sociaal-democraten in Berljjn aan. Tegen
den persoon van Janrèi zoude ik niets in
te brengen hebben; het betreft hier echter
de politieke rol, welke hem volgens de so-
ciaal-democratiesche pers toegekend zoude
worden. Da Duitsche sociaal'democratie
zouden zgn tegenwoordigheid slechts ge
bruiken om haar den staat vjjandig streven
tegen de nationale belangen in te began-
gaf zg goedwillig haar toestemming tot
dit besluit.
Yoor de eerste maal paarde zich toorn
aan het geToel, dat hem zeo lang met zgn
storm bedreigd had, en dat hjj niet als
jaloezie had willen erkennen. »Dat zou je
misschien wel willen,* zeide hg wrevelig.
Vast omklemden zgn vingers haar hand.
»Gekke Felix!* gaf Bella lachend ten
antwoord, gekke Felix!* Zg lachte, in
weerwil van zgn somberen blik, zg lachte
om alles, zg lachte het liefst; maar ditmaal
klonk haar lach toch niet zoo helder en
vroolgk als andera eenvoudig maar on
verschillig. >Je hindert me immers niet.*
Eu Felix stiet haar hand van zich af,
alsof hem een adder had gebeten. Niemand
zou die vrouw ooit hinderen, zg zou nooit
aan iets anders denken, i -ts anders in aan
merking nemen dan baar eigen Ik.
Bella!* riep hg buiten zichzelven. Toen
schrikte hg en toch was het maar zgn
eigen beeld, dat hg in den grooten spiegel
aan den wand tegenover hem gezien had;
maar het had hem getroffen hoe bleek, hoe
verwrongen zgn gelaatstrekken waren.
Van nn aan was Felix Romberg de on
afscheidelijke begeleider zjjner vronw. Te
nauwernood kwam hg voor een korte poos
in zgn atelier, te nauwernood zag hg naar
zgn kind. Het scheen, dat de zucht naar
vermaken weder sterker dan ooit bg hem
was; hg joeg ze na als iemand, die vresst
dat zjj hem zallen ontglippen.
Eindeljjk zonk hg echter ineen in de
wedren des levens: een longontsteking wierp
hem op het ziekbsd neder.
XX VI.
Het was vastenavond en geheel geko-
stigen. Ik hond het daarom voor beter
dat het optreden van Jaurès in het open-
achterwege bljjft. Ik draag u op den heer
Jaurès te verzoeken zjjn reis naar Berljjn
op te geven.
De toestand In Rusland.
De correepondant van de Standard te
Odessa geeft na ingesteld onderzoek een
lezing van het gebeurde, die afwjjkt van
hetgeen de Rnesische Regeeringsbode te
St. Petersburg vertelt. Volgens den corres
pondent van de Standard was het bloedbad
te Odessa het werk der geheime politie, dat
reede sedert lang door hare 150 agents
provocateurs was voorbereid, die het oproer
a*n boord van de Potemkin als voorwendsel
bezigden om de bom te doen barsten. Het
getal slachtoffers, dat een gevolg is van het
bloedbad in de straten, moet zevenduizend
bedragen. De meeste Igken werden in de
brandende gebouwen geworpen, terwjjl
slechts betrekkelijk weinig lgken van mui
ters 's nachts heimelgk begraven zjjn.
Er is, in weerwil van al de ambteljjke
en niet-ambteljjke bijzonderheden, die erover
bekend gemaakt zgn, nog heel wat duisters
bg de voorvallen in de Zwarte see. Maar
ién ding staat vast: terwjjl de Russische
Oostzeevloot door de Japanners vernietigd
is, heeft de Zwarte zee vloot evenzoo opge*
houden te bestaan als vloot. Ze heeft, om
zoo te zeggen, zelfmoord gepleegd.
Met de Potemkin is 't begonnen. Een
torpedoboot voegde zich bjj dat schip. Toen
kwam de afval van de Pobjedonostsef. De
Wertsja volgde, daarna de Proet. Volgens
den correspondent van de Times heeft men
ook aan boord van de Jekaterina II verzet
gepleegd. Hoe dat zg, de houding van ad
miraal Krieger's smaldeel bewjjst afdoende,
dat er met de vloot, als geheel genomen,
niets meer te beginnen is. 't Verstandigste
wat men doen kon, was inderdaad wat ook
gebeurd is: het grootste deel der beman
ning naar huis lenden, en de schepen voor
loopig opbergen.
Uit Feodosia komt het volgende bericht
Op sommatie van de Potemkin hebben
zich vertegenwoordigers der stad ann boord
van het pantserschip begeven, waar zg in
de admiraalshut werden ontvangen door de
commissie, die bevel voert op het schip.
Deze eisehte de levering van 500 ton
stumeerd kwam Bella in de ziekenkamer.
Het was tooh lief van haar, dat zg haar
echtgenoot, die het costuum van de Loreley
voor haar ontworpen had, het genoegen
gunde van haar daarin te bewonderen 1 Dat
zjj bg hem zon kannen bljjven om hem te
verplegen, was volstrekt niet bjj haar op
gekomen. Zg had er niet over gedacht, daar
behoefde zg niet over te denken, zjj leefde
maar voort; men kan toch om éda, die in
den grooten wedren ach ter big ft, geen halt
honden, of men zon er zelf bg te kort ko
men. Het stond haar goed, dat Loreley-
kostuum. Het was afsof zgn genie, dat hem
eenmaal in die vrouw het ideaal van schoon'
heid had doen zien, weer was opgewakkerd,
toen Felix dit costuum voor haar bedacht had.
En het was alsof bg het zien van haar,
ook weder de onde koortsgloed van harts-
tooht in den zieke werd gewekt, met dat
onderscheid dat zjjn geest nn niet de vlucht
in het rjjk der scheppende verbeelding ge
doogde, maar wel, zooals bjj alle zieken,
zjjn verbeelding in het verleden terugvoerde.
Bella,* fluisterde hg schuw, alsof hg
vreesde dat er met die herinnering ook
nog andere zonden komen, sweet je nog
wel dat je op een Vastenavond de mjjne
bent geworden
Zg zag op en antwoordde verstrooid:
sWat is dat al laug geleden!*
Bella, ben je vergeten hoe gelukkig wjj
toen waren, hoe je mjj liefde hebt gezwo
ren?* Met de kracht van een koortsljjder
richtte bjj zich op, sloeg zgn arm om haar
heen en trok haar naar zich toe. >Wel-
neen,* antwoordde zjj lachend en streek
de plooien van haar satjjnen kleed glad,
dat was heel aardig. Maar nn, Felice, laat
mjj los, de vicomte zal dadeljjk hier zjjn
steenkool, vleeich, vet, runderen, minerale
olie, tabak, lncifers, enz. binnen 34 nrea,
gedurende welken tjjd de equipage aan boord
zal bjjven. Ingeval van niet voldoening aan
het verzoek znllen de inwoners gewaar*
schuwd worden om de stad te verlaten, die
dan zal worden gebombardeerd. De com
missie stelde voorts den burgemeester voor
om aan de bevolking een proclamatie over
te brengen, waarin staking van den oorlog
wordt geëischt en bjjeenroeping van een
zemstwo, terwjjl het volk wordt nitgenoo-
digd zich bjj de revolutionairen aan to
sluiten. De verontruste bevolking verlaat de
stad. De opgewonden arbeiders verlangen
dat aan de eischen van de Potemkin zal
worden voldaan. De gemeenteraad besloot
in een buitengewone zitting om de levens
middelen te versohaffen, maar geen kolen,
omdat de stad die niet beeft.
Uit Odessa wordt aan het Pargsche Jour
nal gemeld, dat in de voorstad Peresyp
52 matrozen van de Pobjedonostsef gefu
silleerd zgn, omdat zg den eed van troaw
niet willen afleggen dien men van hen
eisehte toen zjj zich overgaven.
Evenzoo is te Cherson het doodvonnis
voltrokken over de soldaten van het straf-
bataljon die hunkoloneldoodgestoken hebbes.
De mniterjj breidt zich nit, men heeft
ze tot das ver niet kannen bedwingen, voegt
de berichtgever hieraan toe.
De Bulgaarsche regeering heeft de over
heidspersonen in haar havens gelast, alle
Russische schepen met mnitende bemanning
dadeljjk te ontwapenen of bevel te geven
tot vertrek; zoo noodig moet gewald ge
bruikt worden. Dat klinkt waarljjk heel
dapper.
Ook de Turk laat zga tanden zien. De
forten aan den ingang van den Bosporus
zjjn »in orde gebracht*, en alle schepen
die daar lagen zjjn in veiligheid gebracht
te Boekjoekdere. Maar men t wjj feit
of de Turkiche forten een schip als de
Potemkin zouden kunnen beletten, door t«
varen als het dat wil, en de Turksche vloot
in de zee van Marmora kan niets uitrichten;
geljjk overigens ook de Bulgaarsche oorlogs
schepen machteloos zouden zjjn tegenover
een. groot slagschip, als dat behoorljjk aan
gevoerd werd.
De correspondent van de Standard te
Odessa vermoedt dat de Potemkin, daar
om mjj af te halen.*
>De vicomte!* riep hjj uit. En met de
bovenmenscheljjke kracht van een koorts
ljjder hield hjj haar vast. Bella, heb je
mjj niet meer lief?*
De jonge vrouw was niet vreesachtig
van aard, anders had zjj wel bevreesd kun
nen worden voor den onheilspellende,
vlammenden blik zjjner van koorts glin
sterende oogen, maar de verpleegster was
ook in de nabjjheid. Doch de jonge vronw
was zeer oprecht, wel is waar, minder nit
waarheidsliefde, dan eigenljjk omdat zjj zioh
er niet om bekommerde of zjj met hetgeen
zjj zeide, wat het ook was, iemand krenkte.
»Wees niet dwaas, Felix, als men reeds
drie jaar getrouwd is
»Je bemint den vicomte
»Ta, ta, nn heb ik er genoeg van
Het rood op haar wangen was nog iets
donkerder geworden, en verspreidde zich
over hals en borst.
>Vrouw, je bemint niet met het hart, je
bemint alleen maar met de zinnen! Als
ik kon denken Als met een jjseren
hand had hjj haar vastgegrepen, maar eens
klaps liet hg haar los, en zonk achterover
alsof een verpletterende slag hem getroffen
had. En toch was het slechts zgn eigen
hand, die, als bjj dit denkbeeld huiverend,
zoo smarteljjk zjjn voorhoofd aanraakte.
»Je moet niet zoo onaardig wezen, mjjn
Felix I* riep Bella uit. Toen boog zjj zioh
vriendeljjk over hem heen. »Maak dat je
weer gezond wordt,* daar speelde iets wre
veligs door, »je ziet er nit om akelig van
te worden.*
Wordt vervolgd
Naar het Duitsch
VAN
