Het Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Volksbadhuizen.
In het strijdperk.
M 2443
ZATERDAG 22 JULI
1905.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
LANS VAM ALTEN/5
?00B
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO.
franco per post zonder prgsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentien ran 16 regels 50 et. Elke regel
meer 77s °L Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewacht.
De Vereent ging voor Volks- en
School baden hield verleden week een
conferentie te Scheveningen." 't Was
een belangrijke vergadering voor ieder,
die met deze zorg voor de volksgezond
heid metterdaad in aanraking komt of
er belang in stelt. Er werden namelijk
door de vertegenwoordigers van ver
schillende badhuizen hier te lande mede-
deelingen gedaan uit de praktijk, onder
vindingen ten beste gegeven, die bij de
exploitatie waren opgedaan en waarmee
men over en weer zijn nut kon doen.
Ons land gaat door voor een van de
zindelijkste van Europa, maar op het
stuk van zorg voor de reinheid van
lijf en leden schijnt het heelemaal ach
teraan te komen, althans wanneer men
mag afgaan op de belangstelling in de
volksbaden.
„Waar reeds sinds tientallen van
jaren", aldus de voorzitter, Dr. Ruyseh,
in zijn openingsrede, „na de staats
enquête in Engeland het volksbad in
hooge eer staat, en van overheidswege
krachtig wordt gesteund, waar reeds
in 1854 in Frankrijk 600,000 francs
door de Staten-Generaal voor oprichting
voor volksbaden beschikbaar werden ge
steld, waar in Duitschland sinds zich
de vereeniging voor volksbaden alom
deed gelden en te Göttingen het eerste
schoolblad werd opgericht, in bijna alle
steden van eenige beteekenis ruime en
groote volks- en schoolbaden zijn tot
stand gekomen, waar in België bij
ministerieel© circulaire den gouverneurs
der provinciën wordt verzocht het groote
volksbelang te dienen en dit bij de ge
meentebesturen aan te bevelen, terwijl
de regeering, waar de middelen te kort
schieten, 20 pet. der kosten van op
richting en exploitatie draagt, doet hier
te lande de regeering niets en is het
een zeldzaamheid, dat van overheids
wege iets wordt verricht om de voort
durende volksvervuiling te bestrijden.
Gemeentebesturen als die van Arnhem,
Utrecht, Amsterdam en Dordrecht, die
jaarlijks ongeveer f 2000 beschikbaar
stellen voor de volks- en schoolbaden,
zijn zeldzaamheden en ook het parti
culier initiatief laat veel te wenschen.
Alleen te 's-Gravenhage werd dit
jaar aan een 400-tal heerenhuizen, waar
van verwacht mag worden dat zij hun
FEUILLETON.
M. VON ESCHEN.
69)
Mevrouw Braun vernam nn, dafc Nini
gravin was geworden; zjj verheugde zich
over dat geluk, en niet minder dat zjj
haar dochter kwjjt was, want Nini, met
haar eeuwige chic, haar onverzettelijk aan
gematigd gezag in huis, was voor haar
moeder reeds lang een voorwerp van schuwe
ergernis, om niet te zeggeD, van vrees ge
weest.
De jongelui waren te Nizza; juist op
den dag toen de brief bjj Julius Braun
aankwam, was er een aardbeving in de
Biviera. Eerst nam men, wel is waar,
slecht» eenige lichte schokken waar, maar
die brachten toch genoeg ontsteltenis te
weeg, dat niemand in het Hotel de Rome,
iets van het schelden en schreeuwen in de
kamers van den Graaf en Gravin Lobau
hoorde, of later de verbeten woede op bei
der gelaat opmerkte.
De graaf had, nameljjk, zjjn adelsdiploma
te danken aan een dienst, welken hg een
kleinen Italiaanschen vorst had bewezen,
door met een dame te trouwen, die genade
in hoogstdeszelfs oogen gevonden had, en
gravin wenschte te worden eer zjj genade
voor reeht moest aannemen. De toenmalig»
kamerdienaar van Zjjn doorluchtigheid
meende voor zulk een belooning wel een
schoon» vrouw d» hand t» kunnen reiken,
badkamer hebben, aangeklopt om met
f 1 contributie het pogen der vereeni
ging te steunen, opdat het volk, dat
tehuis zich niet behoorlijk reinigen kan,
gelegenheid vinde voor 6 cent een bad
te nemen. Slechts een 20tal gaven aan
die roepstem gehoor. In den regel luidde
het antwoord: Mijnheer of mevrouw
doet er niet aan.
Toch geld het hier niet zoozeer een
werk van philantropischen aard, als wel
een groot gezondheidsbelang, daar zon
der behoorlijke huidverzorging niet
slechts het weerstandsvermogen tegen
ziekte belangrijk vermindert, doch tevens
de reinheid en het reinhouden van het
lichaam een der kostbaarste en meest
te waardeeren middelen om besmette
lijke ziekten af te weren en epidemiën
te bestrijden. Wat baten goede wonin
gen, scholen, fabrieken en werkplaatsen,
wat goede ventilatiemiddelen, wanneer
de lucht voortdurend wordt verontrei
nigd door vunzige uitwasemingen en
smetstoffen van de vervuilde huid der
bewoners?"
Yoor dit denkbeeld maakt de Neder-
landsche vereeniging voor volks- en
schoolbaden onze menschen wakker zoo
veel ze kan.
Verschillende punten kwamen naar
aanleiding van de verslagen der ver
tegenwoordigde inrichtingen in ons land
ter sprake, die ook onze lezers moeten
interesseeren. In de eerste plaats de
aantallen bezoekers.
Het bezoek der badhuizen is geens
zins evenredig aan de bevolkingscijfers
der steden, waar ze gevestigd zijn.
Er is tusschen de cijfers weinig ver
band te ontdekken. Allerlei niet altijd
na te sporen omstandigheden vermeer
deren of verminderen het bezoek. Een
paar worden ter vergadering gememo
reerd. Zoo is b.v. zindelijkheid tot in
het uiterste doorgevoerd ongetwijfeld
de beste reclame. „Wij zorgen, zei een
der afgevaardigden, dat alles altijd
brandschoon en keurig in de verf is.
Geen afgeschilferde muren, geen afdruk
ken van vette of vuile vingers. Wjj be
talen heel wat aan verf, maar wat wij
er aan uitgeven krijgen we ruimschoots
terug, daarvan ben ik overtuigd."
Een ander afgevaardigde deelde mede,
dat bij hem ter stede was gebleken,
hoe alles afhangt van den persoon van
den badmeester. Neem dus geen ver
sleten oudgediende, maar een man in
de kracht van zijn jaren en betaal hem
vooral omdat hg die dadalgk weder in vrg-
heid terugkreeg met een jaargeld bjj den
titel, dien men hem gegeren had en dien
zjj ontving.
Na wist Nini zich te verklaren, waar
om de graaf niet gaarne in de Duitsche
hooge kringen verkeerde, en ala de overste
nog geleefd had, zou hg ook geweten heb
ben, aan wien d? graaf hem herinnerde.
Hg was eens als jong officier tot adjudant
van den bewusten vorst benoemd, gewor
den, toen deze de manoeuvres te bjj-
woonde.' De graaf herinnerde zich er nu
echter niets meer van, want het was reeds
lang onnoodig dat hg, zooals hg toen, bjj
hun eerste ontmoeting in het bosch gedaan
had, met de hand door zjjn haar streek,
als om zich te overtuigen dat het niet
meer blond was, zooals in den tjjd, toen
hg Kapitein von Sonnanfels bjj zjjn heer
moest aandienen.
Na rjjpe overweging, en dat ging bjj een
zoo verstandige dame als de gravin zeer
snel, kwam zjj tot het besluit dat het maar
weder het raadzaamst was zich in de om
standigheden te schikken, in plaats van
lang vergeten zaken weer op te warmen.
En daar de graaf, dis voor zjjn vrouw in
slimheid niet onderdeed, ja haar nog in
vele opzichten overtrof, haar bereidwillig te
gemoet kwam, hernieuwden de echtelingen
hun verdrag, zoo koel, zoo bedaard en doel
matig, als twee zulke verstandige, prakti
sche menschen slechts konden.
De graaf kreeg een zeer behoorljjk zak
geld van zjjn gemalin en daarvoor nam
hg op zich voor de uitloting, den verkoop
en aankoop der effecten en actiea te zor
gen; administratie te honden over alle roe-
goed.
Hoezeer alles afhangt van den bad
meester, bleek ook bij de discussiën
over .de contróle.
Een pover figuur maken overal de
cijfers der vrouwenbaden, al werd uit
verschillende plaatsen mededeeling ge
daan van geleidelijke toename, 't Is
een treurig verschijnsel, waarin mis
schien op den duur de schoolbaden
verandering zullen brengen, als de meis
jes van thans, vrouwen geworden, de
behoefte blijven gevoelen aan een we-
kelijksch bad. Toch zal het aantal
vrouwenbaden blijven ver beneden dat
der mannen, zoolang de opvatting blijft
bestaan, dat deze wekelijksche opfris-
sching niet anders dan op Zaterdag
avond mag worden genoten, want op
dien avond kan moeder de vrouw moei
lijk naar 't badhuis.
Een ander gevolg van die voorliefde
voor Zaterdagavond en Zondagmorgen
is de enorme toeloop op die dagen.
Dan zijn alle inrichtingen te klein.
In Arnhem heeft men getracht den
stroom af te leiden naar de eerste
weekdagen, door het tarief op die dagen
aanmerkelijk te verlagen. In het eerste
jaar gaf het niet veel, maar langzamer
hand begint deze maatregel succes te
vertoonen.
Ook de schoolbaden kwamen ter
sprake. Op sommige plaatsen worden
ze door de gemeente betaald, zooals te
Dordrecht, Arnhem en Haarlem, elders,
zooals te VGravenhago, door een spe
ciale vereeniging. Een verzoek van
het Rotterdamsehe badhuis om 50000
schoolb iden te mogen verstrekken voor
f 2000, werd afgewezen.
En zoo zijn wij vanzelf gekomen
aan de financiënde gevoelige plek van
de meeste volksbadhuizen. Den Haag
kan niet rondkomen en moest om ver
meerdering der subsidie bij den gemeente
raad aankloppen. De exploitatie van
de Rotterdamsehe inrichting sluit steeds
met een tekort, dat door het Nut moet
worden aangezuiverd. Haarlem krijgt
van de gemeente een subsidie van f 1000
onder voorwaarde, dat een bepaald
aantal schoolba en worde geleverd.
Dordrecht kwam niet rond en moest
den prijs per bad van 6 op 7 cent
brengen. Gelukkig koö geconstateerd
worden, dat dit hoegenaamd geen in
vloed had op het aantal bezoekers, dat
niet achteruitging, desondanks zelfs
vermeerderde. Alleen uit Utrecht kwam
rende en onroerende goederen van het
Braunsehe vermogen, de inkomsten, de
uitbetalingen dar coupons, renten, en wat
ook, stipt op zjjn tjjd de gravin ter hand
te stellen en haar allo huishoudelijke re
keningen over te leggen; bovendien een
oplettend cavalier te zjjn, wanneer zjj hem
daartoe noodig had.
Naar Duitschland wilden zjj niet terug
gaan; dat vond Gravin Nini gevaarljjk ter
rein voor het stamboek van haar echtge
noot; daarom zouden zjj beurtelings in
Weenen, Parjjs en Italië hun verbljjf honden.
Dat alles liet zich zeer chic aanzien, en
de gravin gaf zich ook alle moeite het zoo
te vinden; niettemin had zjj oogenblikken,
dat zjj de kleine vuisten balde, met haar
voeten op den grond stampte, terwjjl haar
donkere oogen fonkelden, omdat zjj nu
toch op een geheel andere wjjze moest
leven dan haar plan was geweest, want
onder de personen die zich om Gravin
Lobau bewogen, waren er van zeer twjj-
felachtig soort. Moest zij, Nini Braun, die
slechts met een man had willen trouwen,
die zg tot den man zjjner vrouw had willen
maken, dan toch door haar man geworden
zjjn wat zjj nu wasl
De graaf was in zooverre tevreden, dat
hg den buit, waarop hg geloerd had, mach
tig was geworden, en wat het andere be
trof, schikte bg zich in machtelooze woede
onder zjjn juk, want hg had wel wat
ineer vrgheid en geld willen hebben; maar
ten opzichte van geldzaken verstond de
gravin geen gekscheren. Zoo dacht bjj met
weemoed aan do dagen, toen hg de Brauns
in de groote wereld hielp inleiden, ook
aan zjjn eerste huweljjk, en meende, dat
een gunstig berichtdaar was een batig
saldo van ruim f 1000 over het eerste
halfjaar, dat de inrichting geopend was.
Badhuizen moesten eigenlijk in geen
enkele gemeente ontbreken.
Buitenland.
De toestand In Rusland.
Dicht bjj Elizabetpol heeft een bende
revolutionairen het gewapend geleide van
een afdeeling ballingen op weg naar Si
berië aangevallen. Er zgn 96 ballingen be-
vrjjd onder welke een aantal leden van een
revolutionaire vereeniging. Kozakken trach
ten de bevrjjde gevangenen weer op te
sporen.
Te Warschau is een officier van politie,
Golembrofski geheeten, van achter aange
vallen en doodgeschoten. De moordenaars
ontkwamen.
Er loopen weer kwade geruchten over
de houding der te Kroonstad liggende oor
logsschepen. De officieren hebben de be
manningen niet langer ia bedwang en die
op de Minin en de Katharina II moeten
openljjk gehoorzaamheid hebben geweigerd.
De kanonnen der forten zgn op de sche
pen gericht.
Da veelgenoemde fabrieken van Poetilof
te St. Petersburg zouden hed6H voor goed
gesloten worden. Deze stap maakt 19,000
man werkeloos.
Woensdag is er op den Opperprocurenr
der Heilige Synode, Pobjedonostsef, te Pe
tersburg, een moordaanslag" gepleegd.
Toen de opperprocurenr op het station
aankwam uit Tsarskoja Selo, trad een jong-
mensch op hem toe en beproefde een re
volverschot op hem af te vuren. Ean met
Pobjedonostsef aangekomen reiziger gelukte
het echter dit te verhinderen en leverde den
man over aan de politie, die hem den gela
den revolver afnam. Slecht» aan de tegen
woordigheid van geest van dezen reiziger,
wiens naam onbekend bleef, dankte de op
perprocurenr zgn redding. Deze reed na
den aanslag naar het gebouw der Synode
en keerde later zonder eenig geleide naar
Tsarskoja Selo terug. De aangehoudene telt
ongeveer 28 jaar.
Het zemstwo-congres kwam Woensdag
te Moskou om één uur bjjeen ten huize
van prins Paul Dolgorocky, zoon van den
hg het toen gemakkelijker had gehad.
Intusschen was het hoe langer hoe stiller
geworden in de villa Braun.
Niemand van allen, die hier gegeten en
gedronken en da Brans en hnn geld ge
vierd hadden, bekommerde zich om de oude
lieden; zg konden immers niemand meer
van dienst zjjn! Alleen Doraline vergat
het niet. Wat het geluk in dat huis niet
vermocht had, deed medelijden met de ram
pen, die het getroffen hadden. Zg had zich
terstond na den dood van haar echtgenoot
bjj zjjn ouders aangesloten, en deze volgden
nu haar uitnoodiging om op Meisenbach te
komen.
Lang was Doraline met zichzelven in
tweestrggeweest of zjj het erfgoed, haar
door haar echtgenoot nagelaten, zou aan
vaarden; alles in haar kwam daarentegen
op. Maar dan weder meende zg, dat het
een onrecht zou zgn als zg van zich
wees wat door een zoo eigenaardig ver
schrikkelijk noodlot haar toebehoorde en
in haar handen tsn zegen kon worden, en
als zg er afstand van (bed, weer een vloek
voor velen, zocals hg eigenljjk voor den
overledene en zgn familie geweest was.
Dus besloot Doraline Meisenbach te aan
vaarden en verhuisde met haar brosrs en
zustar daarheen, voorloopig om ilechts voor
hun opvoeding te laven en in stilte lang
zaam en zeker haar plannen tot rjjpheid
te brengen, hoe die groote bezitting het
best te beheeren was tot welzjjn van haar
evenmensch. Het eerste bedrgf, waarmede
de jonge vrouw haar beheer begon, was
die grootmoedige daad jegens de familie
van haar echtgenoot.
En evenals het eerste bedrgf van een
opperhofmaarschalk. Er waren sen 250 ver
tegenwoordigers van zemstwo's en doem a's
tegenwoordig. Graaf Heyden werd tot voor
zitter gekozen.
Ü8 vergadering was zoowat anderhalf
uur aan den gang, toen vjjf officieren van
politie binnentraden en verklaarden op last
van den prefect van politie de bjjeenkomst
te moeten sluiten. Dit wekte groote ver
ontwaardiging en na eenig beraad trokken
de offieieren zich terug en maakten beneden
proces-verbaal op van de weigering der
vergadering, om aan het bevel van den
prefect gehoor te geven. Alle namen der
aanwezigen waren overgeschreven van de
presentielijst. Tot een vervolging der meer
dan 200 congresleden zal het intusschen
wel nooit komen.
Prins Sergius Troebetzkoj deelde daarna
in een redevoering de juiste woorden mee,
die de Tsaar op 19 Juni had gesproken
tot de deputatie, waartoe spr. behoorde. Zjj
verwekte donderend applaus. De congres
leden gronden hun recht om te vergaderen
en de wettigheid hunner handelingen jaist
op 's Keizers woorden, die hooger staan
dan alle wetten in Rusland.
Daarna voerden het woord Prins Dolgo-
roeky en Golowin, die ondanks hun anti-
regearingsgezinde agitatie Dinsdag nog de
de orde van St. Stanislaus, 2de klasse, had
den gekregen. Ook zjj bepleitten het recht
van het congres om vrjj uit te spreken.
Daarna ging men over tot ds beraad
slaging over het ontwerp van een Volks
vertegenwoordiging en de daarmee samen
hangende onderwerpen.
De »Roeskia Wj9domosti« zegt, dat het
ontwerp-grondwet der zemstwo-afgevaar-
digden de volksvertegenwoordiging, de Gos-
soedarstwennaja doema, wil splitsen in twee
Kamerseen Hoogerhuis gekozen door de
zemstwo's, dus op de manier als bjj ons de
Eerste Kamer, en een Lagerhuis krachtens
algemeen stemrecht gekozen, ^e Keizer heeft
het recht van veto. Hij benoemt de minis
ters, die tot voorzitter hebben een groot
kanselier. Het ministerie is solidair en ver
antwoordelijk aan de doema.
Naast dit alles komen ean reeks bepalin
gen over afschaffing van paspoorten, van
censuur, van onderzoek van correspondentie,
enz. Het Lagerhuis zou tellen 840 leden,
die geheel het rjjk vertegenwoordigen, zon
der onderscheid van ras of geloof, welk
goed tooneelstuk in zgn ontwikkeling de
daaropvolgende bevat, ontwikkelde zich
daarnit voor Doralines geest wat hier te
doen was, en had het een verhelderende
uitdrukking op haar plannen.
Al spoedig bespeurde de jonge vrouw,
dat zjj zich niet bedrogen had in de hoop
dat het verbljjf hier den ouden lieden goed
moest doen. De landoljjke lacht en de stilte
werkten weldadig op de zaauwen van Ju
lius Brauneen gGjjke uitwerking had dit
landleven op zgn vrouw, die meer en meer
de huishoudeljjke werkzaamheden die Do
raline haar gewillig overliet, op zich nam.
En al werd zjj daardoor ook niet vroo-
ljjk of gelukkig, het bracht haar toch van
lieverlede in een vreedzame, verzoenende
stemming ja, zelfs het wantrouwen der
spaarzame huismoeder werd getemperd tegen
over de eerljjke dienstboden hier, en de
vrekkigheid, di8 zich te midden vau al de
verkwisting in de villa Braun in haar had
ontwikkeld, verloor, als gerustgesteld door
het verstandig beheer van de gaheele be
zitting, meer en meer haar prikkel.
En Doraline meende, als een gunstige
invloed zulk een weldadige uitwerking had
op oude lieden, door zulk verdriet geknakt,
hoeveel te meer moest er dan niet zgn uit
te richten bjj jonger krachten. En zjj wist
hoevelen neergeveld worden in den strjjd
des levens, bjj het mateloos streven naar
de goederen dezer wereld met over-panning
van alle krachtenEu de dooien in dien
strjjd! Ja, die laat men liggen, maar de
gewonden zendt men naar het hospitaal,
in deze beteekenisverplegingsgesticht voor
ljjders aan zenuw- en zielsziekte genoemd.
Wordt vervolgd
Naar het Duitsch
TAN