Het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Een duel.
Gasgloeilicht.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 24-95. Zaterdag 20 Januari. 19Q0.
FEUILLETON.
^Ï,VLANB VAM Atf^
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO,
franco per post zonder prijsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Blke regel
meer 77s ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
Zoowel ter wille van den arbeid als
voor het gezellige leven is de mensch
verplicht, ettelijke uren in het etmaal
den strijd aan te binden met de duister
nis, die hij tracht te verdrijven en daar
voor in de plaats te stellen het licht.
Van af den oer-mensch, die spaan
ders en harsachtige boomtakken deed
ontvlammen om licht te verspreiden
tot in onze tegenwoo. dige maatschappij
heeft de verbetering der verlichtings
middelen steeds het menschelijk denken
gaande gehouden.
Zeer belangwekkend is het inderdaad
die geheele wordingsgeschiedenis der
kunstmatige verlichting na te gaan
daarvoor is echter in dit opstel geen
plaats beschikbaar en met terzijde laten
der vroegere primitieve middelen, zullen
wij ODS thans slechts plaatsen in het
licht onzer dagen en eens een aandach
tig kijkje nemen naar ons gasgloeilicht.
Het denkbeeld om door het doen
gloeien van voorwerpen of stoflen, eon
sterk licht te verkrijgen is niet nieuw
wij herinneren slechts aan hot in 1826
door Drummond uitgevonden kalklicht
na hem werden door tal van geleerden,
zooals Davy, Gillard, Motaij, Fahne-
hjelm, o.a. pogingen aangewend om
door het gloeiend maken van kalk, mag
nesium, platina en sommige aardsoorten,
krachtige lichtbronnen te scheppen.
Geen van die pogingen had een voor
het gewoon gebruik gunstig resultaat,
totdat in 1885 de Oosten rij ksche schei
kundige Auer von Welsbach zijne groote
ontdekking bij toeval deed. Hij was nl.
bezig met een studie van oxyden van
het zeldzame thorium en ceriumdaartoe
kookte hij een oplossing van die oxyden
in een bekerglas, dat op een stuk
as bestpapier was geplaatst. De inhoud
van het glas kookte over en toen de
asbestvezels van het papier, die in
aanraking waren met de vlam, mede
in aanraking kwamen met de overge-
loopen vloeistof, nam Auer een sterk
licht waar. Op dit verschijnsel ging hij
nader in en kwam zoo tot de gedachte
om bepaalde vezelstoffen te drenken in-
en dus te bedekken met de metalen
thorium en cerium om die stoffen gloeiend
te maken was een vlam van sterk ver
warmend vermogen noodig. Hij moest
Ik haalde een nieuw soort revolver van
Engelsch fabrikaat voor den dag en onder
zocht het. Eene rilling ging mij daarbij
door de leden.
„Gij weet, dat het op leven en dood gaat",
begon ik, toen ik weder was gaan zitten.
„De beleediging, die gij mijnheer de Gro
belle aangedaan hebt, maakt noodzakelijk,
dat gij iets moet doen, waarover gij waar
schijnlijk nog niet goed nagedacht hebt".
„De kansen staan gelijk, vind ik", merkte
hij tot mijne groote verbazing op. „Daaren
boven heb ik op alles gerekend en mijne
beschikkingen gemaakt, als het slecht af
loopt. Ik hoop van harte, dat de Grobelle
hetzelfde gedaan heeft. Mocht het ergste
gebeuren, neem dan mijne sleutels, open
deze bureau, waarin gij al mijne beschik
kingen en een brief zult vinden, dien ik
reeds voor een deel geschreven heb en dien
ik vanavond zal afmaken".
Bij mij bestond er geen twijfel over den
afloop; ik dacht er ernstig over de politie
te verwittigen van hetgeen plaats zou heb
ben, daar het voor mij meer een moord
dan een duel was. Ik was overtuigd, dat
de Grobelle zijn best zou doen Hamilton
te dooden. Daar ik geen kans zag dezen
tot andere gedachten te brengen, ging ik
heen.
Onder het naar huis gaan overwoog ik
de zaak van alle kanten. Was het niet zoo
laat in den avond geweest, dan zou ik
mejuffrouw Hamilton een bezoek gebracht
en haar het besluit van haren broeder ver
teld hebben. Het was daartoe echter te laat
dus een niet lichtgevende vlam hebben
die een groote hitte afgeeft, omdat al
haar koolstofgehalte direct verbrandt;
die volkomen verbranding verkreeg Auer
door een brander te vervaardigen, waar
bij door een ring van gaatjes lucht in
de gasleiding wordt gezogen. Het meng
sel van gas en lucht bevordert de vol
komen verbranding en de ontwikkeling
van voldoende warmte om het kousje,
dat in de vlam is geplaatst te doen
gloeien.
Het kousje wordt van het fijnste
katoenen garen gebreidop speciale
breimachines maakt men lange hulzen,
die in stukken tot de bepaalde lengte
der kousjes worden verdeeldhet eene
eind van ieder kousje wordt met een
draad samengebonden, waardoor het
den bekenden vorm verkrijgt. Daarna
worden zij gedrenkt in eene oplossing
van nitraten van th rium en cerium of
van andere zeldzame stoffen. De naam
„zeldzame stoffen of aarden" dateert
uit den tijd van Auer's vinding; het
blijkt echter vrij geregeld, dat indien
de vraag naar eenig zoogenaamd zeld
zaam artikel door de voortdurend stij
gende behoefte toeneemt, die behoefte
in den loop der tijden ook wordt be
vredigd. Thorium behoorde ook tot de
zeldzaamste elementen, doch men vond
in Brazilië en in de Yereenigde Staten
van Noord-Amerika groote hoeveelheden
van een mineraal „monaziet", dat tho
rium bevat.
De duurzaamheid der kousjes is een
factor van groot belang en daarbij speelt
de stof, waaruit het vervaardigd is, een
groote rol, want de breekbaarheid is
langen tijd een groot bezwaar geweest
in het gewone en dagelij ksche gebruik,
ook bij de straatverlichting, waarbij
met het dreunen der lantaarns door
het gerij in de straten rekening moest
worden gehouden.
Behalve katoenen draden is ook van
collodion en kunstzijde voor de ver
vaardiging van kousjes gebruik gemaakt,
die op den duur sterker bleken dan de
katoenen artikelen.
Verder zijn er nog tal van andere
kousjes in den handel gebracht, te veel
soorten om op te noemen, doch voor
het meerendeel minwaardige producten,
waartegen ernstig gewaarschuwd moet
worden, daar zij, hoewel goedkoop zijn
de, nog niet de halve lichtsterkte geven
en bovendien zou de onsteltenis, die mijne
mededeeling te weeg zou brengen, hem nog
zenuwachtiger maken, zoodat ik besloot den
gang van zaken aan de Voorzienigheid over
te laten.
Hoe Hamilton dien nacht sliep, weet ik
niet, maar ik kon onmogelijk den slaap
vatten. Ondanks alles moest ik hem be
wonderen en ik spande mijne hersenen in
om een middel tot redding te vinden. Te
vergeefs.
Eindelijk stond ik op; het was pas half
vier; ik kleedde mij aan en maakte mij
gereed voor het aanstaande tweegevecht.
Hamelton trof ik al kant en klaar aan.
Samen reden wij weg. Geen woord wissel
den wij met elkaar; hij was in diep ge
peins verzonken, ook ik gevoelde weinig
lust een gesprek te beginnen.
De plaats van ontmoeting was een aar
dig plekje in een bosch, privaat eigendom
van een baron, afgelegen, dus zeer geschikt
voor een doel als het onze. Wij waren de
eersten. Ik onderzocht het terrein met een
gevoel, alsof ik zelf op het punt stond een
moordenaar te worden. Ik kon zien, dat
het wachten hem zenuwachtig maaktehet
beven van zijn lippen en het trillen zijner
handen verrieden duidelijk wat er in hem
omging. Arme jongen! hij zag er zoo jong
en hulpeloos uit. Nu had ik werkelijk spijt,
dat ik niet getracht had het gevecht te
verhinderen.
Daar hoorden wij het geratel van wielen
in het stille morgenuur: kapitein de Gro
belle en zijn secondant stegen uit en na
derden ons. Hij was als gewoonlijk smaak
vol en zorgvuldig gekleed en droeg een
orchidee in het knoopsgat.
„Ik hoop niet, dat ik te laat ben, mijne
heeren," zeide hij, na eene beleefde buiging.
„Inderdaad zou het mij spijten, als ik u
heb laten wachten."
Hamilton deed, alsof hij niets hoorde.
Ik zeide iets tot antwoord, daar hij precies
op tyd was.
van een kousje van goede kwaliteit, dat
gewoonlijk wel 1000 tot 1500 uren
kan branden. De goede kousjes zijn
trouwens tegenwoordig ook veel goed-
kooper geworden dan bij de aanvanke
lijke fabricatie, toen de prijs van het
thorium pl.m. f 1200 per K.G. bedroeg,
welke prijs thans is gedaald tot pl.m.
f 30 per K.G.
Zooals hiervoren werd gezegd, was
voor het gloeiend maken van het kousje
een sterke hitte afgevende vlam noodig,
waartegen evenwel de gewone lampe
glazen met bestand bleken. Ook hierin
moest dus worden voorzien en het ge
lukte aan de glasmaatschappij van Schott
te Jena om de geschikte lampeglazen
uit hard glas te maken.
Ter beoordeeling van de waarde van
het gasgloeilicht diene, dat de gewone
vleermuisbrander bij een lichtsterkte van
10 tot 15 kaarsen ongeveer 100 tot
150 liter gas verbruikt, terwijl een
kleine brander (systeem Auer) bij een
lichtsterkte van 20 kaarsen slechts 25
tot 30 liter gas verbruikt.
Intus8chen neemt op den duur het
lichtgevend vermogen der kousjes af.
Om het licht nog intensiever te ma
ken heeft men de volgende verbetering
bedacht, en wel door de gasdruk te
verhoogen, waardoor eene betere men
ging van gas en lucht verkregen wordt.
Onder gewonen gasdruk kan men met
een gewonen Auer-brander per uur-
litergas pl.m. 0.7 kaarssterkte ver
krijgen, doch bij verhooging van gas
druk en het gebruik van speciaal voor
dit doel vervaardigde branders, ver
krijgt men per uur-liter gas meer dan
één kaarssterkte.
Hetzelfde effect kan men bereiken
door het gas onder zijn normalen druk
te laten, doch de lucht onder hoogen
toe te voeren. Die combinatie van gag
en lucht onder hoogen druk, onder
anderen aangewend bij de „Electro-
lampen" geeft een gloeilicht dat de
electrische booglamp nabij komt.
Van veel beteekenis zijn de gloei
kousjes voor gassen, die in de gewone
branders geen lichtgevend vermogen
bezitten, zooals b.v. bij het brongas, in
Noord-Holland wel bekend. Bij het
slaan van Norton-pompen kemt op vele
plaatsen tegelijk met het water een
groote hoeveelheid gas vrijhet water
is niet geschikt als drinkwater voor
Terwijl ik eenige woorden met zijn se
condant wisselde, ontdeed hij zich bedaard
van zijne overjas. Hij geeuwde een paar
keer en stak eene sigarette op.
„Wilt gij nog uwe excuses aanbieden
voor uw gedrag en een pak slaag hebben
van kapitein de Grobelle vroeg de Quentin.
Hamilton hoorde deze beleediging met
doodsbleek gelaat aan; zijne oogen flikker
den bij die opmerking. Hij verwaardigde
zich niet een antwoord te geven.
„Dan zullen wij op leven en dood duel-
leeren, mijnheer," en op het gelaat van de
Grobelle kwam een valsche lach. „Op leven
en dood," herhaalde hij, met zekere vol
doening, alsof hij zijn vijand reeds vóór
zich zag liggen.
„Zoo verlang ik het ook," antwoordde
mijn vriend.
„Op welken afstand?" vroeg de Quentin.
„Aan mijnheer Hamilton de beslissing,
't Is mij onverschillig," riep de Grobelle uit.
„Voor mij is de afstand juist van veel
gewicht," zeide Hamilton.
„Is het wezenlijk?" vroeg de kapitein op
honenden toon en ook zijn secondant be
gon te lachen. Ik trok mijn jongen vriend
ter zijde, hem verzoekende in geen woor
denwisseling met dezen te treden.
Het gewichtige oogenblik naderde. Ha
milton gaf mij zijne voorwaarden te ken
nen. Ik was er eenigszins verbaasd over,
maar toch gevoelde ik mij zeer verlicht.
Nu begreep ik eerst zijne toespeling, dat hun
ne kansen gelijk stonden, en ik verwon
derde mij, dat ik zelf niet op deze gedachte
gekomen was.
Ik kon een fijn lachje niet verbergen,
toen ik die voorwaarden aan de Quentin
bekend maakte. Deze protesteerde hevig,
maar moest toegeven.
„Dat is moordenaarswerk", mompelde hij.
„Dat zou het zijn, als er geduelleerd werd
op de gewone wijze, maar als uw princi
paal een flink en eerlijk man is, zooals hij
menschen, doch men maakt van de
putten gebruik om het opstijgende gas
voor de verlichting te doen dienen.
De buis waarin het water en het
gas opatijgen, eindigt in een grooten
schotel, waar het water overheen loopt;
het gas wordt in een kap, die het ge
heel omgeeft, opgevangen en met een
voudige leidingen naar de boerderijen
gebracht. Door middel van de gloei
kousjes is men nu in staat om dit,
overigens onbruikbaar gas, voor de ver
lichting te benutten.
Nadat het principe van het gasgloei
licht too volledig mogelijk was uitge
werkt, trachtte men al spoedig het
zelfde beginsel in toepassing te brengen
bij andere verlichtingsmiddelen en zien
wij daarna allerlei systemen en paten
ten van petroleum- en spiritusgioei-
licht bekend maken. Een eenigszins be
langrijke plaats in onze huishouding
hebben zij zich echter niet kunnen ver
overen.
Buitenland.
Uit Hamburg werd Woensdagmiddag
gemeld
Naar aanleiding van de beraadsla
gingen van het kiesrecht, die vanavond
in de Bürgerschaft begint, heeft de
sociaal-democratische partij tegen vier
uur acht vergaderingen belegd, na af
loop waarvan een ommegang zal plaats
hebben. Om aan die vergaderingen te
kunnen deelnemen, leggen vele arbei
ders plotseling het werk neer. Stoom-
booten op de Alster, veerbooten, trams
enz. zullen vermoedelijk den dienst
moeten opgeven, daar de beambten
hun werk verlaten. Op de werf van
Blohm en Voss werd na den middag
schafttijd geconstateerd dat verschei
dene tfuizenden arbeiders ontbraken,
eveneens op de Reiherstieg-werf. De
sjouwerlui laten ook hun werk in den
steek.
Een later bericht meldt dat het 's
avonds gedurende de beraadslagingen
van de Bürgerschaft tot bloedige bot
singen is gekomen. Reeds een uur van
te voren waren het plein voor het
Raadhuis en de toegangswegen daarheen
door een zeer sterke politiemacht af
gezet. Achter dien gordel bowoog zich
een joelende menigte van tienduizenden
ontevreden menschen. De menigte
trachtte door de afzetting heen te
breken, waarop de agenten hun sabel
trokken. De opgewondenheid groeide
beweert
„Geen woord meer, mijnheer, 't Is vol
doende", zeide hij en richtte zich tot de
Grobelle.
Diens gelaat veranderde oogenblikkelijk.
Hij werd doodsbleek.
„Dat is meer dan barbaarsch", hoorde
ik hem zeggen. „Zoo vechten geen fatsoen
lijke menschen".
„Het maakt de kansen meer gelijk",
voegde ik hem toe.
„Wij zouden immers op leven en dood
strijden. Welnu, het lot zal beslissen, riep
Hamilton met zijne heldere, muzikale stem
uit.
Het duel zou op de volgende wijze plaats
hebben Van de beide pistolen werd slechts
één geladen. Beide heeren werden geblind
doekt bij het kiezen der wapenen, die ge
nummerd waren. Dan zouden zij tegenover
elkaar gaan staan op nog geen voet afstand
en vuren op commando.
De dokters keken verschrikt op bij het
hooren van deze voorwaarden.
Terwijl zij beiden blinddoekten, laadde
ik een der revolvers; een geldstuk werd
opgeworpen en de Grobelle had de keus
welk genummerd pistool hij hebben wilde.
Eén of twee?
„Eén", kwam er na een oogenblik aar
zelen uit. Ik had niet op de nummering
gelet, toen ik laadde; mijn hart klopte in
de keel bij het overreiken der wapenen.
Wij plaatsten hen vlak tegenover elkaar,
nadat de doeken van de oogen weggenomen
waren. Nooit zal ik de ijzingwekkende stilte
der volgende minuten vergeten. Zelfs de
natuur scheen er toe mede te werken om
het drama, dat afgespeeld zou worden, nog
plechtiger te maken. Geen zuchtje deed
zich hooren, geen blad bewoog zich.
Een der dokters wendde het hoofd af,
de andere staarde naar de twee mannen,
die het vonnis van één van beiden in de
hand hadden. De Grobelle zette de tromp
van zyn revolver tegen de borst van zijn
voortdurend en de agenten werden op
alle mogelijke manieren uitgetart. Het
regende flesschen en steenen. De be
reden politie drong de menigte in
nauwe straten en voerde vervolgens in
kleine groepen charges uit; het volk
beantwoordde dien aanval met alle mo
gelijke werptuigen. En middelerwijl
hakte de politie er met hare sabels op
los. Verscheidene beambten en tal van
menschen uit het volk werden gewond.
Maar de politie bleef den toestand be-
heerschen, zoodat er gelukkig geen
troepen ontboden behoefden te worden.
De Lokalanzeiger schrijft hierover:
Terwijl de eigenlijke kiesrechtbetoo-
gingen van de arbeiders, niettegen
staande het zeer groote aantal deel
nemer» aan alle protestvergaderingen,
zeer ordelijk verliepen, werd des nachts
door jonge lieden, die met de betoogers
zelf niets te maken hadden, op ver
schillende plaatsen der stad ernstige
baldadigheden gepleegd. Met een van
dalisme zonder weerga heeft de menigte
in de straat Schoppenstehl huis gehou
den; bijna geen winkelruit is in deze
straat heel gebleven, zelfs van de eerste
verdiepingen werden de ruiten door
steenworpen verbrijzeld. Toen de volks
menigte, die bijna uitsluitend uit op
geschoten jongens bestond, zich voor
de aanrukkende politiemacht in de
nauwe straat Schoppenstehl terugge
trokken had, verbrijzelden jongens eerst
de ruiten der lantaarns en bluschten
de lichten. Toen het de menigte niet
gelukte de politiedienaren tot krachtig
optreden te prikkelen, richtte do over
moed zich tegen de huizen. Met stee
nen, metalen voorwerpen en dergelijke,
werden ruiten ingeworpen en kijk
raampjes afgerukt. De benadeelden
hopen op schadeloosstelling van den
staat.
Woensdag is Fallières tot president
van de Fransche republiek gekozen.
Bij het overhandigen van het proces
verbaal aan Fallières heeft de onder
voorzitter Antoine Dubost een rede
voering gehouden, waarbij hij zeide,
dat het congres door hem tot president
te kiezen beantwoord had aan de ver
wachtingen van het republikeinsche
Frankrijk, dat aan het hoofd slechts
wenschen kon een dienaar bezield met
eerbied voor en trouw aan de grondwet
en de wetten des lands.
Fallières antwoordt, dat zijne ontroe
ring en dankbaarheid even diepgevoeld
en levendig zijn als de republikeinsche
openbaring schitterend is geweest. De
tegenstander; met zekere voldoening zag
ik Hamilton hetzelfde doen.
„Zijt gij gereed?" riep ik uit, mijzelf
geweld aandoende om met vaste stem te
spreken.
„Ja!" zeide Hamilton schijnbaar kalm;
de Grobelle gaf geen antwoord.
„Vuur!
Een knal een wolk van kruitdamp
en beiden vielen met een doffen slag op
den grond.
Wij snelden naar de plek toe. Een vree-
selijk gezicht: de Grobelle was morsdood,
Hamilton slechts bewusteloos.
„Aan dezen is niets te doen", zeide een
der doktoren, op den kapitein wijzende,
en beiden gingen naar Hamilton. Zij bogen
zich over hem heen, maakten zijn boven-
kleederen los en keken elkaar op eens aan.
Terstond begreep ik hunne gedachte.
Het was geen man, die daar aan hunne
voeten lag, maar eene vrouw: mejuffrouw
Hamilton.
„Wij moeten haar hier zoo spoedig mo
gelijk van daan brengen, zij moet dat lijk
niet zien", zeide onze dokter.
Wij droegen haar naar het rijtuig. Zij
opende toen hare oogen en glimlachte
toen werd zij opnieuw bewusteloos.
Wij reden zoo snel mogelijk naar de
woning van mejuffrouw Beddington, die
het gebeurde nauwelijks kon gelooven, toen
wij het haar vertelden.
Weken lang lag zij in eene hevige koorts
eindelijk herstelde zij. Nog leeft zij met
hare boezemvriendin die zij op dien gedenk-
waardigen morgen zoo dapper verdedigd
had.
Over de Grobelle treurde niemand; zijn
dood was eene verlichting, daar hij geduld
werd, omdat men bang voor hem was.
Zijn vreeselijk uiteinde werd verklaard als
eene rechtvaardige vergelding voor het
kwaad, dat hij bedreven had.
(Slot.)
WSII4I
Naar het Engelsch.
(2.
