Hel Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bomnielerwaard.
Boor ei
Onze voeding.
Uitgever: L. JL VEERMAN, Heusden.
No. 2531. Zaterdag 20 Mei. 190G.
FEUILLETON.
land van alten/
voor
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00,
franco per post zonder prijsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke rege
meer 7ys ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën «worden tot Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
Onbekendheid met het doel en den
aard der voeding doet vele mentcben
dagelijks allerlei fouten begaan ten
opzichte van hun lichamelijk welzijn,
touten, waarvan zij de naweeën be
speuren in ongesteldheden van meer
dere of mindere beteekenis, terwijl ook
hun beurs er onder lijdt, omdat zij bij
meer oordeelkundige voeding met min
der voedsel zouden kunnen volstaan,
dan wel, dat zij uit verkeerd begrip
zich voeden met groote hoeveelheden
van de duurste voedingsmiddelen, b.v.
rnet te veel vleesch, terwijl zij met
minder hadden kunnen volstaan, z mder
aan de eischen eener goede voeding
tekort te doen.
Het voedingsproces in het lichaam
is niet anders dan een verbrandings
proces; de zuurstof van de lucht, die
wij inademen, verbindt zich met de
voedingsstoffen, d.w.z. verbrandt deze,
waarbij de lichaamswarmte ontstaat,
terwijl die verbranding en de ontleding
der voedingsstoffen gepaard gaat met
het leveren van arbeidsvermogen.
Al denken wij ons een mensch iu
den vollen toestand van rust, van uiter
lijk waarneembaar niets doen, dan is
toch de arbeid in het lichaam in vollen
Dr. Huizinga in zijn werkje „Een
en ander over voeding" zegt dienaan
gaande: „Stel u voor iemand, die 's
morgens zijn bed verlaat, maar alleen
om het met canapé of fauteuil te ver
wisselen, wiens gansche dag uit een
reeks middagslaapjes bestaat en die
dan nog, in zijn wakende tusschen-
poozen, zich angstig in acht neemt
voor elke geest» sinspanning Welk een
arbeid zou zulk een aartsluiaard wel
in een etmaal verrichten Hij verricht
een arbeid, gelijkstaande met het op
lichten van zijn eigen lichaam tot op
een hoogte van 100 Meters, d. i. hij
arbeidt evenveel, alsof hij dien dag een
berg van 1000 Meters beklommen had.
De arbeid in het lichaam heeft ten
gevolge, dat voortdurend allerlei stoffen
uit het lichaam worden verwijderd; met
de ademhaling verdwijnen waterdamp
en koolzuur; het transpireeren van de
huid geeft een verlies van water, kool
zuur, ammonia en vetzuren; de mim
en de faeces voeren voortdurend groote
hoeveelheden stoffen van allerlei aard af.
N 19)
„Malwine," hernam hij, zonder op de
aandoening te letten, die uit haar houding
en het beven van haar vingers sprak. "Je
weet wat de wensch van mijn moeder is,
en daarom verzoek ik u mij te helpen."
„Wat drukt hij zich raar uitdacht zij,
ondanks haar beklemdheid, en sloeg even
de oogen vragend tot hem op.
„Ik kan niet meer leven zonder Ilse,"
zeide hij opeens kortaf. „Zij is reeds lang
mijn verloofde, hoewel niemand het nog
weet en
Plotseling rukte Malwine haar hand uit
de zijne los, en zag hem met wijdgeopende
oogen en bleek als een geest aan. De ver
andering op haar gelaat viel zelfs Arnold
in 't oog, en een weinig verlegen zeide hij
„Schrik je er van
„Neen," antwoordde zij stroef, terwijl zij
naar het venster trad, om haar gelaat aan
zijn blik te onttrekken; „maar ik weet
alles niet. Vertel het mij, en zeg dan hoe
ik u kan helpen."
Met inspanning van al haar kracht,
trachtte zij haar stem te beheerschenhij
moest niet bemerken wat er in haar om
ging. Al haar maagdelijke fierheid kwam
daartegen in opstand en verleende haar de
kracht om haar aandoening te bedwingen.
Hij trad naar haar toe en sloeg zij n arm
om haar middel, zooals hij in den laatsten
tijd meermalen had gedaan en wat zij stil
had toegelaten wel gevoelde zij een zenuw
achtige trilling bij deze vertrouwelijke aan-
Wij moeten dus voedsel tot ons nemen
om al die verliezen weder aan te vullen,
om nieuwe brandstof in den haard te
brengen.
De doelmatigheid der voeding bestaat
derhalve in het met juistheid aanvoe
ren van de soort en hoeveelheden der
stoffen, die moeten dienen ter vervan
ging van de verlorenenzij moeten in
hoofdzaak bevatten de voornaamste
stoffen, waaruit het lichaam zelf be
staat.
Voortdurend heeft het lichaam daarom
toevoer noodig van eiwitstoffen, vetten,
zouten, koolhydraten en water; hiervan
dienen de eiwitstoffen en de vetten voor
de vorming van lichaamsbestanddeelen
en voor de levering van warmte en
arbeidde zouten en het water, die
geen warmte en arbeid leveren, spelen
de rol van weefselvoim»Ts, terwijl de
koolhydraten uitsluitend dienen als bron
nen van arbeidsvermogen.
Uitgebreide proefnemingen van de
geleerden Voit en Pettenkoter, hebben
aangetoond, dat bij gemiddelden arbeid
per dag voor een goede voeding noodig
zijn: 118 gram eiwit, 56 gr. vet en
500 gram koolhydraten.
Het eiwit nemen wij tot ons met
zoowel dierlijk als plantaardige voe
dingsmiddelen eieren, melk, vleesch en
vi8ch bevatten daarvan groote hoeveel
heden, doch behooren ongelukkigerwijze
niet tot de goedkoopste levensmiddelen
een ruime vergoeding vinden wij daarom
in het veel goedkocpere plantaardige
eiwit, dat tarwe, erwten en boonen be
vatten, waarom die artikelen zich bij
uitstek leenen voor de volksvoeding en
voeding van massa's, zooals bijv. bij
het leger en de vloot.
De voor de voeding benoodigde vet
ten zijn mede in hoofdzaak van dier
lijken oorsprong, zooals het vet van het
geslachte dier; het vet van de melk
(boter, room, kaas), terwijl ook het
plantenrijk veel voor de voeding be
langrijke vetten oplevert, die in het ge
wone gebruik als olie bekend staan
b.v. de sla-olie (olijven).
Het gebruik van vet. regelt zich in
het bijzonder naar de omstandigheden,
waaronder het individu verkeerf, en
naar de temperatuur zijner omgeving.
Men^chen, die zwaren arbeid ver
richten, hebben meer behoefte aan ge
bruik van vet dan anderen hoe kouder
het klimaat, hoe grooter het gebruik
van vetbewoners van de Poolstreken
drinken groote hoeveelheden train en
raking, maar toch duldde zij die, om geen
vermoeden te wekken, dat hij haar zooeven
een doodelijke wonde had toegebracht.
En werkelijk vermoedde hij daarvan
niets. Terwijl hij haar van zijn liefde, zijn
hoop, zijn geluk vertelde, werd er in dat
arme hart naast hem een stille, maar des
te zwaarder strijd gevoerd. Niet alleen
moest zij haar liefde begraven, maar ook
haar moeder en haar broeders en zusters
de laatste uitkomst benemen, want zij was
versmaad. Treurig en donker was het om
haar heen, en haar hart was aan een vlij
mende smart ten prooi. Zij had nauwelijks
alles gehoord wat hij gesproken had, maar
nu drongen de woorden haar weder dui
delijk verstaanbaar in het oor.
„In allen gevalle heb ik om uwentwil
een zwaren strijd met mijn moeder door
te staan, Malwine," had hij zooeven gezegd,
„maar dien kun je me toch verlichten, als
je mijn hand afwijst. Dan treft mijn Ilse
niet al de bitterheid van teleurgestelde hoop,
als moeder weet dat haar lievelingswensch
niet vervuld wordt."
„Maar mij dacht Malwine, met een
folterend gevoel. „Maar wat vraagt hij
daarnaarOverluid zeide zijAls je meent
dat het wat baat, wil ik het gaarne doen.
Kun je me ook de reden waarom opgeven
„O, neen, die moet je zelve vinden, mijn
hoofd is nu al geheel in de war van al
dat denken I Maar dit wilde ik u r.og zeg
genlaat mij, ten minste, je toekomst ver
zekeren, nu ik niet met je kan trouwen."
Malwine wendde zich om met vlammen
de oogen.
„Denk je daardoor je te moeten vrij-
koopen Neen, dat is niet noodig, en al
had je me werkelijk gekrenkt, geld heelt
niet alle wonden."
„Zoo mag je niet spreken," zeide hij,
haar hand vattende. „Wat je voor jezelf
olie, terwijl het voedsel van de bewo
ners der tropeD arm aan vet is. Wij
weten trouwens uit ervaring, dat spek
en vette worst met graagte in den
koüden winter wordt genuttigd, doch
geen begeerd kostje is in de hondsdagen.
Onder de koolhydraten rekenen wij
voornamelijk de suikers en de zetmeel-
houdende stoffen zij zijn de voornaam
ste l?rön voor den spierarbeid.
Naast oordeelkundige samenstelling
van onze voeding is het van niet min
der belang, dat voedingsmiddelen in
den juisten vorm worden genuttigd.
Daarvoor dient de spijsbereiding, het;
middel om de levensmiddelen zoo ge- i
schikt mogelijk te maken orfi aan den
persoonlijken smaak en de eischen van
het spijsverteringsproces te kunnen vol- j
doen. Door braden en koken krijgen
zij den voor ons doel gtwenschten
smaak, waarbij de toevoeging van de
z.g. genotmiddelen (kruiden, specerijen)
een voorname rol spoelt.
Hierbij dient er nog rekening mede|
gehouden te worden of het individu in
gezonden of zieken toestand verkeert
hoeveel kostelijke bestanddeel^ spek
en bruine boonen ook bevatten, het is
niet geraden om het een maaglijder
voor te zetten.
Aangezien veel zieken de voor de
instandhouding van het lichaam beno#-
digde stoffen niet in den gewonen vorm
tot zich kunnen nera m, heeft de che
mische industrie in de laatste jaren
allerlei voedingsmiddelen bereidt ten
gebruike van .de zieken, omdat zij reeds
in verteerden toestand verkeeren of vrij
zijn gemaakt van de moeilijk te ver
teeren bestanddeelen. I
Voornamelijk zijn het oplosbare eiwit
preparaten, waarbij de caseïne als grond
stof wordt gebruikt, en waartoe o. a.
het bekende Sanatogeen behoort.
liet vleesch speelt een belangrijke
rol in de vervaardiging van een andere
gr ep, die, evenals de overige voedings
middelen voor ziekeD, de slechte eigen
s-hap bezit dat de gunstige werking
er vau zeer overdreven wordt voorge- j
steld, en het werkelijk nuttig effect
niet in verhouding staat tot de gewoon
lijk hooge prijzen, die men er voor
moet betalen.
De zoogenaamde „Beafta" is ni»»t
veel meer dan zeer verdund vleeschnat;
„Bovril" is een mengsel van vleesch-1
extract en een geringe hoeveelheid
vleeschmeel, terwijl bet „Foril" bestaat
uit vleeschextract m3t een weinig op
losbaar gemaakt vleescheiwit.
Verder bestaan er nog veel prepa
raten, waarvan 't een al sterker aan
bevolen wordt dan 't andere, maar
over 't algemeen zal men versland'ger
doen die dure preparaten in den win
kel te latenmet soep of bou'llon van
goed vleesch bereikt men hetzelfde re
sultaat op goedkooper wijze, terwijl
men van de eiwitpreparaten kan zeggen,
dat het niet v el meer dan zeer dure
eieren zijn.
Itiiitenlan <1.
Er is tot dusverre van de 1100 slacht
offers van de mijnramp van Courrières
nog niet recht de helft gevonden en
bovengebracht. De ingenieurs denken
nog wel twee of drie maanden noodig
te hebben voor alle lijken uit de mijn
weggehaald zullen^ziju.
Er is inmiddels in de ader Joséphine
van de mijnen van Courrières opnieuw
brand uitgebroken en ook hebben er
opnieuw instortingen van gangen plaats
gehad.
De Kaapstadsche correspondent van
de Daily Mail meldt: De politieke toe
stand in Transvaal en Transoranje is
slecht. De Boeren hebben samenkom
sten op afgelegen hoeven gehouden,
opdat de patrouilles van de Zuid-Afri-
kaansche politie hen niet zouden storen,
en de leiders van het volk hebben het
land afgereisd, om die vergaderingen
toe te spreken en groote dingen te
beloven, wanneer het land een verant
woordelijke regeering krijgt. Smuts
zeide tot een vergadering van Boeren
in het district Potchefstroom dat Trans
vaal weer hun eigen land zou worden
en dat de Vierkleur weer vrij uit zou
waaien. Alles was klaar voor den groo-
ten dag en hun vrienden in Europa
deden hun best, om de groote zaak
met geld en anderszins te helpen.
Het lijdt geen twijfel voegt de
beminnelijke correspondent hieraan toe
dat de befaamde dr. Leyds, Kruger's
vroegere afgezant, op het vasteland
druk in de weer is.
Een aardschok, die eenige seconden
duurde, is te Ferrol in Spanje gevoeld,
maar richtte geen schade aan.
Uit verschillende deelen van de Ver-
eenigde Staten komen nu en dan nog
berichten over trillingen van den grond.
Te Washington is radiografisch be
richt ontvangen (over Seattle), dat de
handelswijk van de stad Fairbanks, in
Alaska, geheel vernield is. De schade
bedraagt twee millioen dollars.
niet wilt aannemen, neem dat voor j e moeder.
Zie, Malwine, we heböen altijd veel van
elkander gehouden als broeder en zuster,
en de zuster mag van den broeder toch
wel een geschenk aannemen."
„Als broeder en zuster," herhaalde zij
zijn woorden, op doffen toon, terwijl zij
met de hand over het voorhoofd streek.
„Je hebt gelijk, Arnold, en ik neem het
aan voor mijn oude moeder, omdat ik ge
voel, dat ik het recht niet heb haar deze
verlichting van haar zorgen te onthouden."
„Ik dank je, Malwine! Nu ik weet, dat
je me ter zijde staat, ben ik lang zoo be
vreesd niet meer. Hoe het komt dat het
nog altijd is alsof jij alleen in staat waart
met kalmte eiken storm te trotseeren, weet
ik niet; maar als ik je aanzie, schijnt de
zekerheid die jij over je hebt, ook op mij
over te gaan. Help mij, Malwine, en ik
zal er je altijd dankbaar voor zijn."
Zij reikte hem de hand „Dat zal ik doen,
Arnold."
„Als tante Justine weg is, roep mij dan;
het moet van avond nog gebeuren."
Hij verliet haar; Malwine bleef alleen.
Zij drukte het hoofd tegen de vensterruiten,
en heete tranen vloeiden onophoudelijk
langs haar gelaat. Zij hoorde niet dat de
deur geopend werd en dat Bernhard bin
nenkwam. Toen hij haar zoo onbeweeglijk
zag staan, trad hij naar haar toe, en nu
eerst hief zij het hoofd op; hij zag haar
betraand gelaat, en vroeg verschrikt:
„Om Godswil, wat is er gebeurd, Malwine?"
„Niets," antwoordde zij zoo bedaard als
haar mogelijk was. „Arnold heeft zooeven
met mij gesproken."
„Heeft u dat verdriet gedaan?"
Zij wischte snel de laatste tranen uit
haar oogen, en zonder zijn vraag te beant
woorden, zeide zij„Ik vrees, dat er veel
zwarigheid zal zijn tegen de verwezenlijking
van zijn hoop."
„Malwine!" De jonge dokter was dichter
naar haar toegetreden, en boog zich tot
haar voorover. „Als een ander kwam en
voor zich zocht te winnen wat Arnold niet
genoeg wist te waardeeren, zou hij hoop
kunnen hebben?"
In de hevigheid der smart van het oogen-
blik, hoorde zij nauwelijks wat er uit die
woorden klonk, of als zij het hoorde, was
zij nog te onstemd om het te waardeeren.
Haastig wendde zij zich van hem af.
„Neen, dokter, mijn levenspad is voortaan
eenzaam."
„Waarom wilt ge dat niet veranderen,
Malwine?"
„Omdat," antwoordde zij, in een uitbars
ting van smart, „wat eenmaal versmaad
is, ook geen waarde moet hebben voor an
deren; aan weggeworpen stengels ontsprui
ten geen bloemen meer."
Zwijgend trad Bernhard ter zijde, toen
zij zich naar de deur keerde, maar zijn
mannelijk gelaat toekende een uitdrukking
van zware gegriefdheid.
Tante Justine was ongeveer een uur ge
leden bij mevrouw Schmidt gekomen, die,
als gewoonlijk, in haar armstoel zat te breien.
Zij had de deur gesloten, en stond nu, met
alle kenteekenen van de grootste opgewon
denheid, voor haar schoonzuster.
„Dat komt er van," zeide zij met een
trillende stem; „maar ik heb het altijd
wel gezegd! Natuurlijk hoort men zoo iets
nooit voordat het te laat is. Bereid je voor,
iets ontzettends te hooren."
Mevrouw Schmidt liet haar breinaalden
zakken, en zag haar schoonzuster verschrikt
aan.
„Om Godwil, Justine, wat is er dan ge
beurd
Tante Justine viel diep ademhalend op
De oorzaak van de ramp (misschien
aardbeving of brand) wordt niet opge
geven.
Omtrent een vreeselijk ongeluk op
het kerkhof te Koniakau bij Teschen
in Oostenrijk-Silezië, waarbij 13 perso
nen door den bliksem gedood werden,
wordt gemeld, dat 's middags om drie
uur een geweldige wolkbreuk boven
Teschen en omstreken los brak, gepaard
met feilen hagelslag. Even te voren
had op het kerkhof te Koniakau de
ter aarde bestelling plaats gehad van
den grondeigenaar Farny, waarbij tal
rijke personen aanwezig waren. Vlak
na de begrafenis brak het onweer los.
Een groot deel der aanwezigen zocht
een schuilplaats in den nabij gelegen
klokkentoren. Nauwelijks waren zij daar
binnen of de bliksem sloeg in den
toien en in den dichten menschenhoop.
Dertien personen, waaronder de dood
graver, waren op slag dood22 werden
min of meer ernstig gewond. Onder de
dooden zijn 9 mannen, 3 vrouwen,
waarvan twee moeders, en een school
jongen, die onder groote deelneming
der bevolking te Koniakau en in het
naburige Mistrzowitz zijn ter aarde
besteld.
Men raamt de schade door het on
weer aangericht op meer dan 300.000
kronen.
Het wereldpostcongres te Rome is
eergisterenavond met zijn werk gereed
gekomen. Voor het publiek is de voor
naamste uitkomst dat de gewichts
eenheid van den gewonen brief van 15
tot 20 gram is verhoogd en verder dat
voor elke 20 gram boven de eerste in
buitenlandsch verkeer voortaan niet
meer 121 2, maar 7% ct. (15 centimes)
zal berekend worden.
Alle landen zullen voortaan ook op
prentbriefkaarten de beschrijving links
van het adres toelaten.
Uit een ander bericht blijkt echter,
dat de vertegenwoordigers van Oosten
rijk en Frankrijk de protokollen niet
dan onder voorbehoud wilden teekenen.
Zij wilden er vooral niet voor instaan,
dat hun regeeringen bereid zouden
worden bevonden, tot deze verhooging
van het geoorloofde gewicht mee te
werken.
Reuter weet te berichten, dat de
vermoorde Amerikaansche vice-consul
te Bantoem, gewoon was zijn Zondagen
op zijn landgoed buiten de stad door
te brengen, alwaar de moord plaats
had. Politieke motieven kunnen on
mogelijk tot den dood aatilijding hebben
gegeven. Stuarl was zeer populair en
ging met groote voorzichtigheid te
een stoel neder en schudde hevig het hoofd.
„Ik kan het je nauwelijks zeggen. Arme
vrouw, wat beklaag ik je
„Is het iets, dat Arnold betreft?" vroeg
de bezorgde moeder. „Schielijk, spreek,
Justine en martel mij niet."
„Luister dan, Magdalena, en val mij niet
in de redeje hoort het nog spoedig genoeg."
„Je weet wel," begon Justine, „dat ik
buitenhuis laat wasschen, bij Rosa Bar in
de Unterstrasze, en ik moet ook bekennen,
dat ik altijd heel tevreden over haar ge
weest ben. Nu, laatst was zij ziek, en om
dat ik niet langer kon wachten, recomman
deerde ze mij haar nicht. Goed! Ik laat
de vrouw komen, ben ook zeer tevreden
over de helderheid van mijn linnengoed,
zoodat ik haar voor vandaag ook weer be
stelde. Zij komt en helpt mij uitzoeken.
Zooals je weet staat Arnolds photographie
op mijn schrijftafel en zoodra zij dat zag
terwijl ik de waschlijst schrijf, zegt ze over
haar schouder tegen mij: „Zoo, juffrouw,
is die heer familie van u?"
„Dat verwonderde mij, want hoe kwam
die juffrouw Falkenberg in kennis met Ar
nold? Om er iets naders van te hooren,
zeide ik: „Kent ge hem dan?" Toen glim
lachte zij. „Zou ik niet?" zeide zij„hij
is immers de aanstaande van juffrouw Ilse,
die, reeds zoolang haar moeder dood is,
bij me woont, en dat moet gezegd worden,
hij is een nobel heer. Hij heefjt mij op zijn
trouwdag een mooi zijden kleed beloofd,
en dat is zoo goed alsof ik het al had,
want hij houdt altijd zijn woord."
„Hoor eens, juffrouw Falkenberg," zeide
ik, „daar vreet de familie geen woord van
dat is zeker maar zoo'n minnarijtje als de
jongelui, helaas, dikwijls hebben?" Zij
moest niet merken hoe het in mij kookte!
Wordt vervolgd.)
IINIHIRUD
Uit het Duitsch.
