el Land van Heusden en iltena, de Langstraat en de Bommeierwaard.
Aardbevingen.
Door ei
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No2338. JN oensdag 20 Juni
FEUILLETON.
UNO VAN ALT&^'
YOOR
Drt blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.00,
franco per post zonder prijsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
1906.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 7x/3 ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
In vroegere jaren had men voor aard
bevingen een verklaring gevonden, die
alleszins aannemelijk schsen. Men had
vastgesteld, dat het binnenste der aarde
vloeibaar is en dat het deze vloeibare
kern, het magma, is, dat de vulkanische
uitbarstingen veroorzaakt door zich door
de aardkorst heen over het aardopper
vlak uit te storten. Waar nu de meeste
groote uitbarstingen vergezeld gaan van
meer of minder hevige aardschokken
in de onmiddellijke nabijheid van den
vulkaan, was het begrijpelijk, dat men
ook aardbevingen in 'l algemeen aan
een beweging van deze vloeibare kern,
dit magma, ging toeschrijven.Dit magma
zou n.l. door zijn stooten tegen de
vaste lagen der aardkorst deze in be
weging brengen en doen schudden. Door
den bekenden Falb is deze theorie weer
opgenomen en nog verder uitgewerkt.
Falb beschouwde het binnenste der aarde
als een gloeiende zee, die evenals de
zeeën op de aarde haar getijen van
ebbe en vloed heeft en waarin door in
vloed van zon en maan soms spring
vloeden zouden ontstaan, die de aard
bevingen door het heftig stooten tegen
de aardkorst zouden teweegbrengen.
Deze theorie van hem bracht er hem
als van zelf toe tusschen aardbevingen
en stand van zon en maan verband te
zoeken en het grootste aantal in be
paalde jaargetijden vast te stellen. Ja
zelfs meende hij evenals het weer, zoo
ook aardbevingen te kunnen voorspellen
De geheele theorie waarvan zijn rede
neering uitgaat schijnt echter niet houd
baar. Men is er in geslaagd ton op
zichte van onderscheidene aardbevingen
met vrij groote nauwkeurigheid de diepte
vast te stellen, waarop de plaats in het
binnenste der aarde, waarvan die be
vingen uitgingen, het zoogenaamde be-
vingscentrum, gelegen was en heeft be
vonden dat deze zeer verschillend was,
maar in geen geval zeer belangrijk ei
afwisselend tusschen 39 en 5 kilometer.
Nu kan men daaruit wel geen vaste
bewijzen ten opzichte van alle aardbe
vingen putten, maar deze vondst maakt
het alleronwaarschijnlijkst, dat de bo
vengenoemde theorie omtrent het ont
staan van aardbevingen juist zou zijn.
Immers wanneer die ontstonden door
hot stooten van de vloeibare kern tcg^u
de aardkorst, zou op die phiais het
aardbevingscentrum moeten zijn en die
20U zich dan in de nagegane gevallen
van 39 tot 5 kilometer onder de aard
26)
Rika kwam bij Arnold terug, en haar
•gelaat teekende een medelijdende uitdruk
king, toen zij hem naderde. „Troost u,
jongeheer, met zuchten en klagen is niet
terug te krijgen wat de dood eenmaal heeft
weggerukt. Het is haar daarboven wel."
„Heeft zij mij vergeven, Rika? Je weet,
we zijn niet in vrede gescheiden."
„Dat weet ik wel, jongeheer, maar ik
beb haar niet zien sterven. Dat was immers
buiten Eichdorf, waarheen zij op uw trouw
dag vertrokken is, en niemand anders is
bij haar gebleven dan juffrouw Justine.
Maar die is nu ook sedert maanden naar
haar familie in Polen. Mij dunkt, als me
vrouw u 'een woord te zeggen had gehad,
dat zij het mij dan wel opgedragen zou
hebben."
Arnold zuchtte diep en smartelijkhij
schaamde zich tegenover de vrouw, die
hem als kind gekend had, de tranen niet
•die hem over de wangen liepen.
„O, Rika, wat ben ik ongelukkig, dat
ik haar niet heb weergezien
„Wees bedaard, mijn goede heer, zeide
•de oude vrouw, de hand op zijn arm leg
gende. „Ge zult natuurlijk moeten boeten
voor hetgeen gij jegens uw moeder mis
dreven hebt.
Intusschen zat Ilse in de verlichte huis
kamer, terwijl de min zacht neuriënd met
oppervlakte moeten bevinden. Gelukkig
behoeven we echter nog niet aan te
nemen, dat de aardkorst slechts een
40 kilometers dik zou zijn. Al weten
we wel dat we zoo veilig niet wonen,
als het ons in gewone omstandigheden
toeschijnt, zoo'n dun schilletje is de
a rde toch nog niet. Maar bovendien
is het gebleken dat er tusschen vulka
nische werkzaamheid en aardbevingen
verband bestaat. Er zijn voorzeker be
vingen, die tot deze vulkanische werk
zaamheid in betrekking staan. Eu de
hevige schokken waarvan bij groote uit
barstingen, de grond in den omtrek
trilt, waren de oorzaak van het post
vatten dier meening. Maar verreweg
de grootste en ergste aardbevingen schij
nen tot vulkanische uitbarstingen in
geen enkel verband te staan. Eu deze
bevingen noemt men in tegenstelling
met de vulkanische, die slechts van ge
ringe beteekenis zijn, tektonische. Zij
bewegen zich langs bepaalde lijnen, die
of evenwijdig loopen aan gebergten of
rechthoekig staan op de leugtens van
zoo'n gebergte. Men brengt ze in ver
band met de elasticiteit van de aard
korst. 't Is als het plooien en rekken
der verschillende aardlagen, als het
scheuren en verschuiven van de ge
spannen deelen der aarde, dat aan een
voortdurende gebergtevorming eigen is.
Vandaar ook dat sommige streken rijk
zijn aan deze aardbevingen en ze over
een groot gebied merkbaar zijn.
Er is nog een derde oorzaak voor
aardbevingen, een geheel plaatselijke.
Het gebeurt namelijk, dat de onder
grond wegzinkt, vaak doordat het water
diepe holen uitspoelt en dientengevolge
natuurlijk de bovenste aardlagen in
hevige beroering komen. Dergelijke
aardbevingen noemt men dan instor-
tiug8aardbevingen. Zij hebben op de
plaats zelf een hevige uitwerking, maar
strekken zich niet over een groot ge
bied uit en komen ook slechts zelden
voor.
Daar de oorzaak der aardbevingen
zoo verschillend is, is het duidelijk,
dat ook de aard en de verschijnselen
zeer uiteen zullen loopen en dat de
uitwerking nimmer dezelfde kan zijn.
Maar ook bij die bevingen, die men
aan dezelfde oorzaak meent te moeten
toeschrijven, bestaat nog groote ver
scheidenheid in duur en hevigheid van
den 8toot en dientengevolge ook in de
snelheid waarmede de schok zich voort
plant. Men weet daai omtrent echter nog
heel weinig. De oorzaken, die wij boven
voor aardbevingen aangeven, geven ook
het kind op den arm heen en weer liep.
De jonge vrouw zag naar de deur, telkens
verwachtende, dat Arnold zou binnenkomen.
Hij kwam nog maar niet. Van lieverlede
geraakte zij in een bittere stemminghoe
weinig liet Arnold zich aan haar gelegen
liggen, dat hij haar het eerste uur onder
zijn dak alleen kon laten, geheel vergetende,
dat zij aanspraak had op een vriendelijk,
bemoedigend woord; zelfs in zijn droefheid
moest hij toch een vluchtige gedachte voor
haar over hebben maar zij was het immers,
die tusschen hem en zijn moeder gekomen
wasin dit oogenblik deed het hem zeker
verdriet haar te zienen dan die grijze
oude vrouw, die zij wist, dat uit gehecht
heid aan de overledene haar vijandin zou
zijn, en voor wie zij bijna bevreesd was.
De ongewone omgeving benauwde haar,
zij gevoelde zich zoo eenzaam en verlaten,
en het was er bij af of heete tranen schoten
haar in de oogen.
De droefheid, waarvan Arnold vervuld
was, het zelfverwijt, dat hij zich niet be
spaarde, deden ook de volgende dagen even
treurig voorbijgaan en onmerkbaar ont
stond er een zekere verwijdering tusschen
het echtpaar. Ilse schaamde zich, wel is
waar, over de gedachte, die haar den eer
sten avond beheerscht had, maar zij kon
onmogelijk zoo gevoelen als Arnold, die
zich door Rika wel honderdmaal elk woord
liet herhalen, dat zijn moeder gesproken
had, sedert zij elkaar niet meer gezien
hadden. Ilse gevoelde zich daarbij niet
alleen overtollig, maar het griefde haar
bepaald, zich door de oude vrouw in half
bedekte woorden, die Arnold volstrekt niet
opmerkte, altijd weer als de oorzaak aan
gewezen te zien en dan verliet zij gewoon-
slechts algemeene onderscheidingen aan;
over het ontstaan van een bepaalde
aardbeving blijtt men in 't onzekere
verkeeren. Trouweus men is ook nog
slechts de laatste jaren met een nauw
keuriger studie van de aardbevingsver
schijnselen begonnen. Op verschillende
punten der aarde zijn gevoelige instru
menten opgesteld, die ook de zwakste
trillingen der aardkorst opteekenen, die
men reismometers noemt. Maar wil men
daaraan iets hebben, dan moeten deze
veel talrijker worden, terwijl men na
tuurlijk ook over een veel langeren tijd
gegevens moet verzamelen. Men krijgt
thans nog slechts berichten uit som
mige streken der aarde en die streken,
waar de aardbevingen veelvuldig moe
ten voorkomen, ontbreken daarbij. Want
lijkt voor ons een aardbeving iets bi-
zonders, over de geheele aarde gere
kend is het een dagelijksch verschijn
sel. Alles bij mekaar komen er meer
dere duizenden stooten per jaar voor,
maar daarbij zijn dan natuurlijk zoo
wel de lichte aardschokken geteld, waar
van niemand letsel ondervindt als de
geweldige beroeringen, die gansche ste
den verwoesten.
De snelheid, waarmede de aardschok
zich voortplant is zeer verschillend Ze
hangt af van den aard en van de hef
tigheid van den stoot maar ook van
den grond. Harde grond schijnt de
schok het snelst te geleiden. Men vond
voor zandgrond een snelheid van 251,5
meter per seconden en voor versohil
lende granietsoor fen van 398 tot 507,5
meter. Zou het ook hieraan te danken
zijn, dat onze weeke vaderlandsche
grond zoo zelden den schok van aard
bevingen voelt, omdat zij deze, vanuit
een ander centrum gekomen, zoo slecht
geleidt Maar een streek, waarin ze
beslist n;et kunnen voorkomen, bestaat
er niet.
Iluiteiiland.
Men vreest in Rusland voor een
nieuwe groote spoorwegstaking. Vooral
te Moskou is de ontevredenheid over
de houding der regeering tegen de
Doeina groot. De minister van ver
keerswezen dreigt met strenge straffen.
De sneltrein uit Sewastopol is Vrijdag
zes uur te laat te Petersburg aangeko
men, omdat onderweg een tweeduizend
gewapende boeren er een aanval op
hadden gedaan. De passagiers zijn er
heelhuids afgekomen, maar de trein is
nogal beschadigd. Alle raampjes waren
o. a. stuk geslagen.
In het dorp Janowa bij Spitomir is
de geheele familie Belzinger, bestaande
uit man, vrouw, twee zoons en drie
dochters, vermoord, waarna de moor
denaars er met 20.000 roebel van door
gingen. Een dertienjarige zoon, gym-
nasiast, moest de schurken bijlichten;
de knaap is krankzinnig geworden. De
moordenaars, twee Joden, twee boeren
en een vrouw uit Kief zijn allen ge
pakt, waarbij een Jood door het volk
weid doodgeslagen. Met de grootste
moeite kon de politie de overigen in
verzekerde bewaring brengen.
Het wordt langzamerhand duidelijk,
dat de Jodenvervolgingen in Bjelostok
in barbaarschheid de beruchte gebeur
tenissen van Kisjinef zeer nabij komen.
Dat zij niet zulk een luiden weerklank
hebben voor 't oogenblik als voor twee
jaren het bloedbad van Kisjinef is zeker
slechts toe te schrijven aan het feit,
dat Rusland sedert jaar en dag onder
den invloed eener revolutionaire bewe
ging bijna dag in dag uit getuige is
van bloedige geweldenarijen over zijn
geheele reusachtige gebied en onder
heel zijn geschakeerde bevolking. Het
publiek raakt daardoor eenigszins ge
woon eiken dag een portie moorden
en andere gruwelen uit Rusland aan
te treffen.
Tallooze correspondenten van buiten-
landsche bladen verklaren dat de po
litie de hand heeft gehad in de gebeur
tenissen van het laatst der vorige week.
Zaterdag duurde het plunderen en
moorden nog voort. De troepen hou
den de stad omsingeld en beschieten
haar. Op een aantal plaatsen brandde
Lei. Blcchto aan onkolo Jodoa iraa Lei
gelukt met behulp van groote geld
sommen uit de stad te komen en aldus
aan het gevaar van vermoording te
ontsnappen.
De Times verneemt uit St. Peters
burg, dat de makelaars ter beurze al
daar van plan zijn een verzoekschrift
tot de regeering te richten, waarin zij
haar uitnoodigen tegenover de Doema
toe te geven, omdat zij anders vreezen
voor een ramp aan de beurs, wegens
de allerwegen toenemende anarchie in
het rijk, ook bij het leger en de vloot.
De Jodenmoord te Bjelostok blijkt
de ergste te zijn, die er ooit heeft
plaats gehad. Het staat vast, dat hij
twee weken was voorbereid. Ook elders
dreigen zulke slachtingen.
De voornaamste Joden te Londen
dringen bij de Eogelsche regeering aan
op tusschenkomst ter bescherming hun
ner Russische geloofsgenooten.
Petersburg is Zondag sterk door de
troepen bewaakt.
Te Moskou zijn verscheidene revolu
tionaire vergaderingen gehouden. Uit
allerlei steden worden stakingen ge
meld.
lijk de kamer, waardoor zij den wrevel
der oude dienstbode, die haar afkeerigheid
niet eens verheelde, gedurig meer voedsel
gaf.
Ook wanneer Arnold alleen bij haar zat,
kwamen zijn gedachten en woorden telkens
weer neder op de overledene, en dewijl
Ilse daar niets op had te antwoorden, zag
hij haar na een poos droefgeestig aan en
ging Rika opzoeken. Zoo leerde Ilse in de
overledene een niet minder sterke tegen
standster kennen dan zij in haar leven
geweest was en juist grootendeels daardoor,
omdat Arnold met heel zijn hart naar een
verzoening smachtte, die hem door het
graf voor eeuwig ontzegd was.
Het huiselijk leven was voor Arnold en
zijn vrouw in de werkelijkheid geheel an
ders, dan zij het zich voorgesteld en ge
hoopt hadden en inzonderheid zeer onver
kwikkelijk voor Ilse, die dan ook met
ongeduld naar het beloofde bezoek van
Ina verlangde.
Rika nam met opofferende liefde de ver
zorging van den kleinen Felix op zich,
maar ontnam daardoor ook de jonge vrouw
het laatste, waarmede zij haar tijd kon
doorbrengen, want over de oude huishoud
ster de meesteres te spelen, daartoe was zij
volstrekt niet in staat en dat zou ook een
geheel ander karakter vereischt hebben.
Bernhard Wendenfeldt, die na Arnolds
terugkomst zijn ouden vriend had opgezocht,
zag Ilse ook niet met onbevooroordeelde
oogen*aan en hoewel hij haar bekoorlijk
voorkomen alle recht deed wedervaren,
scheen zij hem toch niet geschikt toe om
Arnolds geluk met vaste hand te vestigen.
Daartoe zou Mal wine in staat geweest zijn,
maar niet dat beschroomde schepseltje daar,
dat zich hoe langer hoe meer in zich zelf
terugtrok.
Zoo verliepen de dagen stil en vreugde
loos in het groote huis en de sombere
atmosfeer, de dichte, grauwe nevel, die dit
jaar reeds bizon der vroeg over de stad
hing, drukten de gemoederen zoo mogelijk
nog meer neder, althans Ilse gevoelde zich
zeer mistroostig. Aanvankelijk had zij, be
drijvig van aard, beproefd zich met het
huishouden te bemoeien, maar het bevelen
niet gewoon, sloeg zij den rechten toon
niet aan tegenover de dienstboden, die
meerendeels reeds lang in het huis gewoond
hadden en alles wisten van den breuk,
door die kleine, blonde vrouw tusschen de
teederste moeder en den hartelijksten zoon
veroorzaakt. Rika bleef ook niet in gebreke
bij de minste gelegenheid er op te wijzen
wat de eigenlijke reden daarvan geweest
was. Men zag Ilse nog altijd met nieuws
gierige, verwonderde blikken aan, alsof het
niet onmogelijk was dat de kleeding, die
zij nu droeg, haar plotseling afgleed en zij
in korte gazen rokjes met gouden loovertjes
voor de verbaasde oogen harer dienstboden
stond. Die blikken, dat plotseling schuw
verstommen, wanneer zij in de keuken
kwam, dat verlegen aangapen en als 't ware
raad vragen bij Rika, zoodra zij een bevel
gaf, dit alles krenkte Ilse niet weinig.
Zij vond het dwaas van zichzelve, maar
kon er niets aan veranderen en wist er ook
geen verhelpen aan. Het was een stille,
verbitterde strijd, dien Rika met de jonge
vrouw om de opperheerschappij voerde en
eindelijk waagde Ilse zich nauwelijks meer
buiten de kamer. Op zekeren avond nam
zij de gelegenheid waar om Arnold te ver
zoeken de heerschzuchtige oude huishoud-
Te Kroonstad is de toestand dreigend.
Een Petersburgsch blad verneemt dat
de gisting onder de matrozen, arbeiders
en vestingtroepen toeneemt, zoodat men
voor een herhaling van de onlusten
van October vreest. De welgestelde
burgers vluchten. Uit Krasnoje Selo
zijn twee garderegimenten, twee batte
rijen met twee snelvuurkanonnen en
22 machinegeweren naar Kroonstad ge
zonden.
Te Colm en Koetno, in het gouver
nement Warschau, zijn postzendingen
geroofd. Drie postiljons en twee sol
daten zijn gedood.
De berichten uit den Kaukasus luiden
ongunstig. Op verschillende plaatsen
is de bevolking weer aan het vechten.
Op een keer, dat het Amerikaansche
vleeschschandaal in het Engelsche La
gerhuis ter sprake kwam, zoo schrijft
de N. R. Ct., zeide een der ministers,
dat het geknoei met vleesch niet alleen
aan genen kant van den Oceaan ge
beurt. Dat maakt de Daily News nu
eens duidelijk. Ofschoon de Engelsche
rechter de knoeiers ongelijk strenger
straft dan de Nederlandsche onlangs
is in Engeland iemand nog voor het
leveren van ziek vleesch aan Londen-
sche slagers tot een half jaar gevange
nisstraf veroordeeld wordt er nog
een uitgebreide handel in gedreven.
Op allerlei slimme manieren tracht
men de vieze waar aan den man te
brengen, zonder met de politie in aan
raking te komen. Zoo voorzag een sla
ger dat goedje in zijn winkel met het
opschrift: kattevoedsel. De inspecteur
liet zich echtor niet bedotten en de
zaak werd vervolgd. Het bleek, dat er
ergens buiten een koe aan een lang
durige ziekte gestorven was. De boer
kreeg van de veeverzekering f114 uit
betaald, en de maatschappij gaf last
het doode beest te vernietigen, maar
de man die 't doen moest, verkocht het
lijk vooi f 1.80 aan een ander, die het
in stukken sneed en naar verschillende
slagers in Londen zond. Dat was de
man, die, als recidivist, zes maanden
kreeg.
Men heeft ook ontdekt, dat er ziek
paardevleesch te Londen tot worst wordt
gemaakt. Dat paardevleesch kwam, naar
't schijnt, gedeeltelijk uit Duitschland.
In een stad in het Zuiden van Engeland
had iemand een zaak in worstedarmen.
Hij zond die naar Londen en voegde
er dan heimelijk paardevleesch bij. Het
was een winstgevend bedrijf en de man
werd er rijk van. Toen de politie de
lucht van 't vieze zaakje kreeg, nam
hij de wijk naar Duitschland. Het is
zeker nog al komisch, dat de Engel
sehen, die gaarne de Duitschers bespot
ten omdat zij paardevleesch eten, zelf
paardevleesch, en nog wel bedorven
ster te verwijderen, maar toen verklaarde
hij beslissend, dat daar nooit sprake van
kon zijn, en dat zij maar moest zorgen
den vrede tusschen haar beiden te bewaren
en toen Ilse eens een verandering, die haar
zeer noodig toescheen, in de huishouding
wilde brengen, stoof Rika met wapperende
mutsbanden Arnolds kamer binnen en
verklaarde hem, even opgewonden als be
slissend, dat zij binnen een uur zijn huis
zou verlaten, omdat zij het niet kon aan
zien, dat de regel door mevrouw Schmidt
zaliger ingesteld, overhoop geworpen werd
door iemand, die het niet beter wist.
Arnold bracht de oude vrouw zoo goed
als het ging tot bedaren, waarna zij zege
vierend in de keuken haar schepter zwaaide,
en hij verzocht Ilse er maar geheel van
af te zien zich met Rika's departement
te bemoeien. „Dat deed mijn moeder niet
eens," liet hij er op volgen, „want zij wist,
dat alles naar behooren gedaan werdwaarom
zouden wij er dan ook niet mee tevreden
zijn
Ilse zeide daar niets op de eigen haard,
waarop zij zich zoo verheugd had, had
zooveel onaangenaams voor haar, dat zij er
voor terugbeefde, en mismoedig vroeg zij
zich eiken dag af„Waarvoor ben ik hier
eigenlijk?" Arnold had haar niet noodig,
de droefheid over zijn moeder nam hem
nog geheel in beslag, en dat zij in zekere
mate in zijn treurigheid moest deelen,
kwam haar volstrekt niet in de gedachten.
Om den kleinen Felix moest zij gedurig
met Rika kampen, die zich van alles haar
deel aanmatigde; wat bleef haar dus over
Uit het Duitsch.
(Wordt vervolgd.)
