Het Land van Neusden en Altena, de Langstraat en de Bommeterwaard.
STIJFKOPJE
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 2903. W oensdag 22 December
Met het oog op het a.s.
KERSTFEEST zal het
eerstvolgend Zaterdag-
nummer een dag vroeger
verschijnen.
Adverteerende Firma's
en h.h. Correspondenten
gelieven hiermede reke
ning te houden.
Een Volkstelling..
FEUILLETON.
VOOK
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zonder prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
19Q9.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 7V» Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag*
middag 12 uur ingewacht.
Die zich op het NIEUWSBLAD
abonneert, 75 cent per 3 maanden,
ontvangt de nummers tot Nieuwjaar
GRATIS en, evenals alle geabon-
neerden, met Nieuwjaar een present
Maand-Kalender, zeer practisch
voor het gebruik.
Wanneer het jaar 1909 met zijn op
volger omwisselt, dan wordt in Neder
land weer een volkstelling gehouden.
Dat dit geen nieuwe zaak is, zal aan
de meesten onzer lezers wel bekend
zijnwèl is deze zaak van karakter
en beteekenis verandert, en die betee-
kenis is in den loop der tijden zelfs
zoo groot geworden, dat de volkstel
ling daarom ieders belangstelling ver
dient.
Reeds in de grgze oudheid was van
volkstellingen sprake, o.a. in de ge
schiedenis der Israëlieten.
Nauwelijks toch had de uittocht uit
Egypte plaats gehad, of de behoefte
aan eene telling deed zich gevoelen,
doch uitsluitend uit een, zooals wij
thans zouden zeggen, militair oogpunt.
Het kwam er toch op aan, zich Btaande
te houden tegenover vijandelijke volks
stammen en daarom moest vastgesteld
worden hoe groot het getal strijdbare
mannen was, waai op men rekenen kon.
Vandaar dan ook dat men zich be
paalde tot de mannen van boven den
twintigjarigen leeftijd. Alleen de stam
der Leviten, die den geestelijken stand
uitmaakten, bleef van de telling uitge
zonderd, en toch was Israël toen reeds
zoo sterk, dat men op meer dan zes
honderd duizend personen kon rekenen.
Vele jaren later, kort voor de om
zwervingen in de woestijn een einde
namen, werd nog eens, ongeveer al
thans, op dergelijke wijze gehandeld,
met de bedoeling op die wijze vast te
W. HEIMBURG.
(15
Zij dacht aan haar goeden man dien zij
gevolgd was naar het schoone, onvergete
lijke Hilgendorf; zijn scheiden van dit on-
dermaansche en haar scheiden van „het
aardsch paradijs." Toen kwam zij als van
zelf op de opening van het testament en
op de teleurstelling, die zij gevoelde toen
zij kennis kreeg van de bewuste clausule,
die haar duizende bittere tranen had ont
lokt.
En ten slotte verscheen de ritmeester op
het appèl.
Dat was werkelijk een knap, beminnens
waardig jongmensch en ook zijzelf was toen
nog zoo jong maar voor geen geld ter
wereld had zij haar kind uit haar handen ge
geven om het toe te vertrouwen aan haar
schoonzuster, die intrigante met haar ver
velende voortreffelijkheden.
En vandaag, elf jaar later, drong zich
eensklaps onder den bewonderenden blik
van den man, die thans als wachter was
aangesteld over het „aardsch paradijs," de
in deze omstandigheden vreeselijke over
tuiging op, dat het getal har er levensjaren
nog volstrekt niet hoog was te noemen, dat
stellen op hoedanige wijze het land
Kanaan onder de verschillende geslach
ten zou worden verdeeld.
Sedert die tijden schijnt voortdurend
van dergelijke tellingen, nu hier en
dan daar, sprake te zijn geweest. Zeer
vaak schijnt dat in verband te hebben
gestaan met de belastingheffing. Tot
wezenlijke algemeene volkstellingen,
met het bepaalde doel om met betrek
king tot verschillende zaken, bet wer
kelijk beloop der gansche bevolking te
kennen, is men eerst in de laatste helft
der achttiende eeuw gekomen en bij
ons had zulks voor het eerst nog later
plaats. In het jaar 1828 is bepaald
dat elke tien jaar eene algemeene tel
ling zou plaats vinden. Later, bij eene
wet van het jaar 1879 is die formali
teit nog op betere wijze geregeld.
De bedoeling van de telling is lang
niet uitsluitend om te weten hoevele
zielen het land telt, of dus de bevol
king voor- of achteruitgegaan is, enz.
Integendeel; wanneer men de gegevens
bezit, die de telling oplevert, dan is
het de bedoeling om deze uit te wer
ken, en die uitwerking is opgedragen
aan een bepaald lichaam: het Centraal
bureau voor de statistiek. Om kennis
der volkstoestanden is het in hoofdzaak
te doen.
Dit bureau is in 1899 opgericht en
is na de volkstelling van 1900 voor
het eerst werkzaam geweest. Het bu
reau verzamelt, bewerkt en maakt open
baar alle statistische opgaven, die door
den directeur voor praktijk of weten
schap nuttig worden geacht. Speciaal
is aan dit bureau opgedragen de ver
zameling van alle stukken, betreffende
de statistiek van Nederland en zijn
koloniën en bezittingen in vreemde
werelddeelen.
Dat de telling bij ons op 1 Januari
plaats heeft, staat o.a. in verband met
het feit, dat over 't algemeen de ge-
heele bevolking dan in hare woon
plaatsen aanwezig is. In andere landen
gelden in dit opzicht weer andere fac
toren. In Luxemburg, Zwitserland en
Duitschland telt men eene maand vroe
ger, in Frankrijk op 12 April, in Enge
land den 5n April en in de Yereenigde
Staten op 1 Juni.
Het tellen zelf, eigenlijk het bezor
gen en terughalen der kaarten is
een werk van spoed en van nauwkeurig
heid tevens, ook omdat de meeste
menscheh de hulp en voorlichting der
tellers noodig hebben. Langzamerhand
wordt het werk wel wat ingewikkel
der, de telkaarten zullen nu reeds in
6 verschillende kleuren worden ver
spreid. De nieuwe kleuren zijn grijs
en g>>el, maar deze kleuren kloppen
nog een onafzienbaar levenspad voor haar
lag uitgestrekt.
En dat zou zij eenzaam moeten afleggen
Want al had zij zichzelf opgeofferd om
niet te scheiden van haar kind, zou dat
kind eens gaan scheiden van haar daar
aan had zij totnutoe niet gedacht!
Ach ja, heel vluchtig had haar dat on
vermijdelijke eindpunt wel voor oogen ge
zweefd, maar daarbij was het zeer merk
waardig, dat zij in die omstandigheden
zichzelf altijd slechts zag als oude vrouw,
wie geen wensch, geen illuzie meer was
overgebleven.
Maar nu wist zij plotseling, als door een
openbaring, dat zij nog niet oud was, of
schoon haar kind elk oogenblik in het
huwelijk zou kunnen treden. En in de
eerste tiental jaren zou zij nog niet oud
zijn, niet alle illuzies hebben verloren.
Hoe kwam het nu, dat zij sinds zoo langen
tijd, tot aan dit oogenblik toe, niet meer
had gedacht aan zichzelf, aan rozen, die
voor hé£,r bloeiden, aan een eigen geluk?
Dat zij alleen den droom koesterde, haar
dochter te zien als mevrouw Bartenstein,
als meesteres op Hilgendorf, en zichzelf
slechts de zachte, maar droefgeestige vreugde
voorbehield van grootmama die bij haar
kinderen woonde in „het aardsch paradijs?"
Met wijd geopende blikken staarde zij
rond in het stille vertrek, schemerend ver
licht door de zilveren stralen der maan.
En wanneer het kind den man, bij haar
vergeleken een oud man, niet begeerde?
Wanneer het geleerd had wat trouw be-
teekent, trouw aan den zoon der vrouw
Diet met de nieuwe rubrieken. De
blauwe kaart, die vroeger bestemd
was voor een man of jongen, wordt
thans gebruikt voor een man of jongen
in een gesticht of instelling. Vroeger
was de kaart voor een vrouw of meisje
wit, en dat is nu zoo gebleven, terwijl
de nieuwe grijze kaart is voor eene
vrouw of meisje in een gesticht of in
stelling.
Het zijn de provinciale besturen die,
nadat alle werkzaamheden zijn afge-
loopen, de werkelijke bevolking in elke
gemeente volgens de uitkomsten der
telling bekend maken, doch, zooals wij
reeds opmerkten, het is niet uitsluitend
om het getal inwoners vau het land
te doen daarvoor kost de geschiedenis
ook wel wat veel, namelijk, over de
geheele bevolking verdeeld, vier en een
lialven cent per hoofd. Als onze be
volkingsregisters niet zoo uitstekend in
orde waren, zou er trouwens heel wat
anders komen kijken.
Dat er meer beoogd wordt dan telling
alleen, wordt door den inhoud der tel
kaarten bewezen. Wij leeren uit de
volkstelling b.v. hoe de bevolking ge
huisvest is, hoe het staat met de ge
boorten, huwelijken en sterfgevallen.
De bepaalde bedoeling is om allerlei
feiten aan het licht te brengen op het
gebied van maatschappelijke toestanden
en kennis van sociale misstanden. Met
die kennis gewapend kan de wetgever,
die nooit in het duister mag tasten,
voorstellen doen, strekkende om ver
betering in die misstanden te brengen
en de volkswelvaart te verhoogen. De
statistiek is een van de schoonste we
tenschappen, die ons cijfers noemt en
feiten leert kennen, en eerst als men
feiten kent kan men wezenlijk ingrijpen.
Zóó worden, één voorbeeld slechts,
ook vragen gedaan omtrent blindheid
en doofstomheid en of de ongelukkige
personen, him* bedoeld, het voor hen
bestemde onderricht hebben genoten.
Het wordt vermoed en het is ook zeer
waarschijnlijk, dat het antwoord niet
van zeer bevredigenden aard is, en dat
zou b.v. een reden kunnen wezen om
het beginsel van leerplicht ook tot de be
doelde hulpbehoevenden uittestrekken.
Hieruit en uit al het vorenstaande
blijkt duidelijk dat de vragen, die
weldra aan gezinshoofden en anderen
zullen worden gedaan, geenszins zon
der beteekenis zijn, en daarom wilden
wij eens opzettelijk op het gewicht
der zaak wijzen en aansporen om de
overheid en de ambtenaren zooveel
mogelijk bij het vervullen harer waarlijk
niet al te gemakkelijke taak behulpzaam
te zijn.
Waar zij, door vrijwillige medewer
king, die vervulling zooveel mogelijk
in de hand werken en een volkomen
juiste verzameling van gegevens be
vorderen, daar bevorderen wij tevens
een groot nationaal belang.
Bitiitenland.
daarboven, die haar het geluk niet gunde
den zaligen moedernaam te hooren uit den
mond harer eigen dochter?
Indien dat zoo ware, dan zou het spoedig
komen, het leven van eenzaamheid en ver
latenheid, von langzaam sterven eiken dag,
van een ouderdom in nutteloosheid, in het
bederf van den lediggang, tusschen koffie-
kransjes, en onnoodigen, doodenden, huise-
lijken arbeid in een kleine woning zonder
verstrooiing, wankelend, loom het plan
tenleven in een kleine stad.
Een huivering beving de krachtige vrouw,
die rusteloos woelde op haar legerstede.
Tegenover zichzelf legde zij de belofte af
Nooit geef ik toe, nooit zal ik mijn toe
stemming geven tot dit huwelijk, neen,
nooit! Zij zal naar Hilgendorf, geluk
kig worden zij 't ook tegen haar wil, dat
stijfhoofdige nieisjel Haar liefde is slechts
een droom, aangevuurd door de intrigante,
die haar een moeder wil zijn tot eiken
prijs. Bartenstein is, ondanks zijn kalen
schedel, nog een knap man, een statige ver
schijning, die in alle opzichten in staat is
een jonge vrouw nog jaren lang gelukkig
te maken. Roosje's vooruitzichten, met hem
gelukkig te worden, zijn tienmaal zekerder
dan met dien lichtzinnigen windbuil van
een Frits.
Zouden die twee nog wel aan elkaar
denken?
Zou hij dezen zomer, met de groote
vacantie, hier zijn verloftijd komen door
brengen
Op grond van nadere onderzoekingen
der politie wordt bet buiten twijfel ge
acht dat mevrouw Gouin (wier lijk, ge
lijk we in ons vorig no. meldden, op
den spoorweg bij Bruncy gevonden is)
het slachtoffer is geweest van een mis
daad. Vastgesteld is dat drie ringen,
die de vermoorde aan de linkerhand
droeg, ontbreken, terwijl haar hand-
taschje met een mes is opengesneden
en van den inhoud beroofd. In de af-
deeling, waarin mevrouw Gouin gereisd
had, was het gordijntje afgescheurd,
denkelijk tengevolge van een worsteling
van mevrouw Gouin met haar aanval
ler. Men vermoedt dat de misdaad be
gaan is eenige minuten na het vertrek
van den trein uit Melun, waar mevrouw
Gouin in den trein gestapt was. Ver
moedelijk is het lijk daar buiten het
portier geworpen, maar een tijd onge
merkt op de treeplank blijven liggen,
want er zijn over een lengte van eenige
kilometers bloedsporen gevonden.
Te Bourges heeft Zondagavond een
onbekende pistoolschoten gelost op een
aantal leerlingen van de staatskweek-
school voor onderwijzers, die terugkeer
den van een lezing over de onzijdig
heid van de school. Twee hunner wer
den aan hoofd en hals gewond. Aan
den hoek van de straat, vanwaar het
schot gelost was, lag een pistool van
groot kaliber, dat met schroot geladen
was geweest.
Een van de gewonden had eenige
dagen geleden een anonieme teekening
toegestuurd gekregen, die een voorstel
ling gaf van een aanslag uit een hin
derlaag op een kweekeling.
Zondag werd uit Belgrado gemeld:
In de Kamer heeft gisteren een natio
nalistische afgevaardigde een motie
ingediend, waarin verklaard werd dat
de Koning, als zijnde niet ontvangen
door buitenlandsche Hoven, diende af
te treden. Er ontstond een onbeschrijf
lijk leven en de voorzitter weigerde de
motie te laten behandelen. De bladen,
die van de zaak melding hebben ge
maakt, zijn in beslag genomen.
Er beginnen geruchten de ronde te
doen in de buitenlandsche bladen over
de overtuiging, die zich naar het heet
zou hebben gevestigd bij de commissie
te Kopenhage, dat nl. de door Cook
overgelegde documenten niet voldoende
zijn om Cook's aanspraken te bewijzen,
of een bepaalde uitspraak te wettigen.
Bij de besprekingen der commissie
schijnt het tamelijk stormachtig toe Ie
gaan.
Ach, zou het kind dien Frits toch willen
vergeten, ter wille van haar moeder de
voorkeur geven aan de goede partij, waartoe
trouwens haar gezond verstand en welbe
grepen, volkomen geoorloofde eigenbelang
haar als vanzelf moesten dringen?
Ach, groote God, zijzelf had immers reeds
genoeg offers gebracht ter wille van het kind.
Zou dit nu niet
Bij de gedachte, dat haar dochter stand
vastig zou kunnen blijven in haar liefde,
steeg mevrouw Wendenburg het bloed naar
het hoofd en haar bedrukt gemoed kon
geen anderen uitweg vinden dan tranen en
snikken.
O dat stijfkopje, dat stijfkopje!
Hoe kwam het kind daaraan?
XV.
Eenige dagen daarna reden de beide da
mes naar Hilgendorf.
Het was een heerlijke zomerdag.
Moeder en dochter, in lichte toiletjes,
onder witte zijde parasols, verschenen ge
armd; als twee zusters stonden zij naast
elkaar.
Roosje had in stilte de opmerking ge
maakt, dat haar mama bizonder veel werk
van haar uiterlijk had gemaakt; zoo chic
en elegant had zij zich sinds jaren niet
vertoond.
En mevrouw Wendenburg scheen ten
opzichte van haar dochter dezelfde opmer
king te hebben gemaakt, want zij vroeg
haar:
„Ik geloof, klein ijdeltuitje, dat jij je
vandaag gekleed hebt als voor 'n feest."
Het schijnt ook niet buitengesloten,
dat de commissie er op zal aandringen,
dat Cook's instrumenten uit Etha ge
haald en aan de commissie voorgelegd
zullen worden.
Het Oberlandesgericht te Posen heeft
graaf Kwilecki veroordeeld tot terug
gave van zijn voorgewenden zoon Josef
aan juffrouw Meyer, de vrouw van een
spoorwegwachter. Vroeger zijn er tegen
de sedert overleden vrouw van den
graaf lange processen gevoerd wegens
het onderschuiven van een kind.
Vrijdaguioigen om 9 uur is de fa
briek voor Salycilpreparaten, chemische
fabriek dr. v. d. Heyden in Radebeul
bij Dresden ontploft. Het gebouw, drie
verdiepingen hoog, stond oogenblikke-
lijk in vlammen. Vier arbeiders werden
zwaar gewond, 5 zijn in de vlammen
omgekomen.
Lair, de zeeofficier die onlangs door
den krijgsraad van de marine te Toulon
veroordeeld is, heeft een afschuwelijke
poging tot zelfmoord gedaan. Hij ver
brijzelde een drinkglas in kleine stuk
jes en siikte die met zijn soep door.
Toen hij hevige pijnen kreeg, bekende
hij aan de bewakers wat hij gedaan
had. Hij is dadelijk naar het zieken
huis overgebracht.
De dokters denken, dat de glasscher
ven den wand van de maag doorboord
hebben en dat Lair reddeloos verloren is.
De bladen melden uit Weimar dat
de procureur-generaal een bevel tot in
hechtenisneming heeft uitgevaardigd
tegen den voortvluchtigen consul van
Nederland en bankier Schulze, die zich
aan de hem toevertrouwde gelden heeft
vergrepen.
In 't Russische gouvernement Mohilef
heeft bij 't dorp Mosyr een vreeselijk on
geluk plaats gebad. Een veerboot waarop
zich 27 menschen en 2 paarden bevon
den, ging bij ijsgang over de rivier Pripet.
Midden in de rivier werd een der paar
den wild en begon te steigeren. De
menschen drongen zich naar één kant
van het vaartuig, dat daardoor het even
wicht verloor en omsloeg. Alle opvaren
den raakten te water. Aan den oever
stonden honderden landlieden, die de
ongelukkige drenkelingen zagen wor
stelen met het ijs, zonder in staat te
zijn hun hulp te bieden. De ijsgang was
te sterk. Alle 27 opvarenden vonden
den dood in het water.
De misdaad der twee jonge Zwitsers
te Jully heeft Zwitserland begrijpelij
kerwijze deerlijk getroffen. Aan de om
standigheid, dat lectuur van avontuur-
boeken op deze jongens zoo grooten
invloed heeft, schenkt men, naar wij
reeds berichtten, bijzondere aandacht.
De bekende Paul Seippel heeft er nu
een hoofdartikel over in het Journal
de Genève.
„Het is begonnen met het ongeloofe-
Waarop het kind met 'n argeloos, on
schuldig blikje had geantwoord:
„Ik, mama? Wel, hoe komt u déér-
bij? Een wit bloesje het kan im
mers niet eenvoudiger."
Mama kuchte even veelbeteekenend, maar
zei niets.
En 't kind zelf was ook zoo vreemd, zoo
opgewonden
Inderdaad kon Roosje, hoeveel moeite
zij zich ook deed om er zoo kalmpjes en
gewoon uit te zien als altijd, haar uiter-
lijken ernst slechts zeer oppervlakkig be
waren, zoodat mama, die vandaag een bi-
zondere studie van haar scheen te willen
maken, wel begreep dat er in Stijfkopje's
hartje wat vreemds omging.
Maar wat?
„O, als mama het had geweten, de ge
noegens van haar pelgrimstocht naar het
„aardsch paradijs" zouden reeds vóór het
vertrek vergald zijn geweest!
Roosje had dienzelfden ochtend zeer vroeg
een vreugdevolle boodschap ontvangen.
Direct met de post, zoo driest mogelijk
zonder eenige tusschenkomst, was een briefje
in het huis gevlogen, dat door mama, w,aar-
schijnlijk dank zij het verdraaide hand
schrift op het adres, voor dat van een
vriendin was aangezien, want het had zon
der eenige hinderpaal haar strenge censuur
doorstaan en was door mama zelf aan het
dienstmeisje voor juffrouw Roosje mee naar
boven gegeven.
EDWÜBMD
alten'
DOOR
f
(Wordt vervolgd).