Hel Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de itoramelerwaard.
De PatieruÉsirie.
nderstroom.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 3111. Tf7 oensdag 20 December.
1911.
Met het oog op de a.s.
Kerstdagen zal ons 110.
van 27 op 28 dezer ver
schijnen.
Zij die zich met ingang
van 1 Januari a.s. op dit
Blad abonneeren, ontvangen de
nog vóór dien tijd verschijnende
nummers GRATIS.
Evenals voorgaande jaren zen
den wij in het -begin van Januari
kosteloos aan alle abonné's een
practische Maandkalender.
FEUILLETON.
Rusland en Perzië.
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zonder prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/* ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
middag 12 uur ingewacht.
DE UITGEVER.
Onze papierlabrieken op de Vel uwe
hebben zich nog steeds weten te hand
haven, ondanks de zware concurrentie
van het buitenland sedert de invoering
van het stoombedrijf in het algemeen
en de heffing van vreemde, vooral
Duitsche, invoerrechten in het bijzon
der. Er is een tijd geweest, dat wij in
deze iodu3trie naam hadden, een tijd,
waarin een voornaam gereedschap bij
de fabricatie door de Nederlanders werd
verbeterd en onder den naam van „hol-
lander" overal in het buitenland in ge
bruik werd genomen. In dien voor onze
papiermolens zoo goeden tijd waren er
op de Veluwe alleen ongeveer een hon
derd zeventig. Al die molens werden
daar gedreven door de waterkracht van
de heldere beekjes, welke uit de Yeluw-
sche bronnen ontspringen. Die bloeitijd
viel omstreeks het jaar 1740. De hamer-
bak een sprekende naam dienen
de om de lompen fijn te maken en
daarom bestaande uit een bak, waarin
een vijftal hamers op de lompen neer
vielen, werd toen vervangen door den
„hollander", waarin twee stellen mes
sen, in tegengestelde richting werkende,
de lompen aangrepen en uiteenhaalden.
Het was een kwestie van tijdsbesparing,
want de „hollander" werkte veel snel
Ier dan de hamerbak.
Het oudste schrijtmateriaal is bout
en steen. De hiëroglyphen of bet spij
kerschrift werd door de oudste Egyp
tische bevolking op steenen gegrift, ook
nog in den tijd dat de Chineezen rood
Naar het Duitsch
van
ERMST KA II*. (15
„Flori, wat is er met je gebeurd?" riep
Zwyer onwillekeurig.
De zieke opende den mondde onderkaak
hing machteloos neer; Flori stiet een dierlijk
geluid uit en viel zwaar achterover op het
kussen terug.
Zwyer huiverde. Wat was er in dat jaar
van den man geworden, die hij goed genoeg
had geacht voor zijn kind
„Waar is hij geweest? Hoe en wanneer
is hij thuisgekomen vroeg hij aan Tschüli.
,,'t Kan me niet schelen, waar hij geweest
isl Vanmorgen vroeg is ie komen aanzetten.
Ik vond hem voor de deur van de hut
liggen. U ziet zelf hoe het met 'm is gesteld
Nu ie een dronkaard is en z'n krachten op
zijn kan ie hier komen en jaagt ie me op
kosten, en vroeger toen ie aan 't verdienen
was, heb ik nooit wat van 'm gehad 1"
De hardvochtigheid van de vrouw maakte
Zwyer driftig.
„Dat zijn leugens," voegde hij haar toe
op barschen toon; „ik weet, dat hij je bijna
al zijn geld in de hand heeft gestopt!"
Toen ging hij heen; bij de deur van de
hut keerde hij zich naar de vrouw en zei:
„Er moet een dokter bij komenhij heeft
goede verpleging noodig. Ik beschouw hem
nog als mijn knecht, want hij heeft me den
dienst nooit opgezegd. Als je er niets op
tegen hebt, zal ik hem bij mij in huis
nemen.
papier maakten uit de bast van den
moerbezieboom, zooals ze dat trouwens
nog doen. Ongeveer 800 jaar voor Chris
tus leerden de Egyptenaren de berei
ding van papier uit het merg van de
papyrusplant, waarnaar ons papier ge
noemd is. Deze kunst werd door de
Romeinen overgenomen en verbeterd,
en in Europa verspreid, waar ze tot
over het jaar 1000 in aanzien bleef.
Het nieuwere procédé, dat in de stad
Pergamus inmiddels was uitgevondeu
en een stof leverde, welke naar die stad
perkament werd genoemd, kon de papy
rus niet verdringen. Het perkament was
te kostbaar. Eerst toen een der Duitsche
keizers in 1225 het perkament voor
schreef voor staatsstukken, kreeg dit
materiaal aftrek.
Zoowel het perkament als het papier
van de papyrusplant raakten echter in
onbruik, toen de Arabieren de kunst
verspreidden, om pap,er te maken uit
fijngestampte planten vezels. Hoede Ara
bieren aan die kunst waren gekomen,
ligt evenzeer als de overbrenging van
de zijdeteelt naar Europa in het my
thisch halfdonker. Zeker is het, dat de
kunst haar weg nam door Spanje, waar
omstreeks 1050 wellicht de eerste pa
piermolen van Europa stond, vervolgens
door de kruisvaders werd overgebracht
naar Italië; en na haar intrede in
Frankrijk, Duitschland en Zwitserland,
in 1400 door Johan den Spaniër in
België werd overgebracht. Eerst sinds
1586 treffen we haar in Noord-Neder
land aan. Toen kwamen er te Dor
drecht, te Alkmaar en bij Arnhem
eenige molens. Omstreeks het jaar 1600
stond in Zaandam een molen, „de
Kauwer" genaamd.
Toen omstreeks 1840 de stoomkracht
werd aangewend en vele kleine bedrij
ven zich in enkele grootere oplosten,
en bovendien eenige jaren te voren in
het buitenland zeefmachines waren uit
gevonden, raakte het handwerk en
daarmede het oudhollandsche geschepte
papier uit den tijd. Het 250 tal molens
uit den ouden tijd is thans tot een vijftal
groote bedrijven geslonken, van welke
de Berghuizer fabriek te Wapenvelde
op de Yeluwe de oudste „papieren"
beweert te hebben. Dit blijkt uit het
gedenkboek, dat de directie van deze
fabriek, de heeren H. G. D. Cramer
en J. Sligcher, naar aanleiding van
het tweehonderdjarig bestaan der inrich
ting hebben uitgegeveneen boek, dat
zoowel textueel als illustratief der firma
eer aandoet. Uit dit gedenkboek tee-
„Als u 'm wil hebben, wel waarom niet?"
Zwyer had zijn plicht gedaan. Flori had
zijn genegenheid verloren; geen oogenblik
beschouwde hij dien jongen man meer als
Leni's verloofde. Zijn rechtvaardigheidsge
voel had echter zijn medelijden opgewekt.
Toen hij zijn huis bereikte, talmde hij geen
sekonde; een van de knechts stuurde hij
onmiddellijk naar den dokter, die hetdichts-
bij woonde en twee anderen werden met een
draagbaar naar de hut van Tschüli gezonden.
Eerst toen begaf hij zich naar de woonkamer
waar zijn vrouw zat te naaien. De boerin
keek op toen hij binnenkwam, nieuwsgierig
welke tijding hij zou meebrengen.
„Hij is het," zei de boer, terwijl hij zijn
hoed aan den kapstok hing. „Ik heb er een
paar gestuurd om hem te halenze kunnen
hem naar zijn kamer brengen. Kaspar is
naar den dokter."
De boerin was opgestaan. „Je wilt toch
niet zeggen, dat Flori hier komt?"
„Jawel."
„Waar heeft hij dan al dien tijd gezeten?
Waar heeft hij misschien al niet uitge
hangen! Groote God, ben je dan geen oogen
blik bang, dat je je kind in het ongeluk
stort, dat nu eenmaal haar zinnen op dien
jongen heeft gezet!"
Zwyer greep de hand zijner vrouw en
nam haar mee naar de tafel. Zijn kalmte
bracht haar tot bedaren.
„De jongen is ziek naar lichaam en ziel
in den korten tijd dat hij hier weg is, heeft
hij zich bijna den dood aangedaan," sprak
hij met een stem, die trilde van ontroering.
„Wie heeft je dat verteld? Hij zelf?"
„Hij heeft tegen niemand een woord ge
sproken, maar één blik op zijn gelaat zegt
meer dan genoeg!"
„En toch wil je hem hier in huis nemen
„Zijn we hem dat niet verschuldigd?
kenen we als een bpzonderheid aan,
dat tijdens den Fransch-Duitschen oor
log van 1870 door de firma groote
hoeveelheden papier naar Duitschland
werden uitgevoerd, wat echter eenige
jaren later, tengevolge van de belem
merende bepalingen op den invoer in
Duitschland, moest worden gestaakt.
Het verval der industrie hier te lande
werd zoo groot, dat deze belangrijke
onderneming een barer machines moest
stilzetten en aan een Duitschen concur
rent verkócht. De directie zocht en
vond toen levenskracht voor haar in
dustrie in de vervaardiging van bovenal
fijneen sterke papiersoorten Zij was de
eerste in Nederland, die het mooie glans
bordpapier vervaardigde. Na den alles
verwoestenden brand van 1898 werd
bij den herbouw der fabriek het bedrijf
in een Naamlooze Vennootschap omge
zet; er wordt nu gewerkt met vier
machines van te zamen 1500 paarde-
krachten, welke jaarlijks 10 millioen
K.G. papier leveren en dagelijks onge
veer 40000 KG. steenkolen verstoken.
Een bezoek aan een papierfabriek is
zeer interessant. De sorteering van de
lompen, de reiniging en het malen zijn
werkzaamheden, welke niemands begrip
te boven gaan. Echter, men ziet bij de
fabriek tegenwoordig groote hoeveel
heden hout opgestapeld. En ook daarvan
maakt men papier. Van hout vooral.
Het moet na machinaal versplinterd te
zijn, gedurende vele uren onder hoogen
druk gekookt worden, tot alle harsen
en bindende stoffen zijn afgescheiden
en de zoogenaamde cellulose vrij is
gekomen, welke dan tot papier wordt
verwerkt. Duurzame papiersoorten wor
den nog uitsluitend van lompen gemaakt.
Ook stroo en oud papier dienen als
grondstoffen.
Men weet dat er voor het papier nog
een rijke toekomst open ligter zijn al
huizen van gebouwd. En, daar het papier
een slechte warmtegeleider is, zou het in
de tropen een geschikt bouwmateriaal
zijn, vooral daar het ook onbrandbaar
gemaakt kan worden. Men maakt er
verder vaatwerk van, drinkbekers, zak
doeken, schoolborden, kofiers, sigaren
pijpjes, neuzen, halsboorden, waar is
het einde? Bp hevige koude wordt het
tusschen de kleeren, in de schoenen,
en tusschen de dekens gelegd. Het dient
als dakbedekking en hoe al niet meer
Yan jaar tot jaar wordt het papierver-
bruik grooter, zoodat men al de ont-
wouding der wereld heeft voorspeld,
alleen tengevolge van de groote massa's
hout, welke er in de papierindustrie
verbruikt wordt. Die boomlooze wereld
zullen wij echter wel niet meer beleven
en tegen dat het zoover is zal wel weer
een nieuwere grondstof voor het papier
uitgevonden worden.
Buitenland.
Uit Weenen wordt geschreven
Aartshertog Heinrich Ferdinand, een
broer van Wolfling en van mevrouw
Toselli, heeft van den Keizer een on
bepaald verlof gekregen. Hij studeert
sinds lang te München op de schilder
school, en wil zich nu heelemaal aan
de kunst wijden. Ook hij heeft reeds
een poging gedaan om de waardigheid
van aartshertog neer te leggen Qn een
huwelijk beneden zijn stand te sluiten.
Hoe die zaak ook moge afloopen, de
prins is besloten te leven als zijn andere
broers en niet meer aan,het hof terug
te keeran.
i Eén van de familieleden leeft sinds
l jaren als particulier op de Balearische
eilanden. Al de aartshertogen uit het
huis Toscane zijn veel demokratischer
jdan de aartshertogen uit de rechte lijn
der familie.
De Lokal Anzeiger verneemt uit
Saloniki dat de Turksche regeering
verdere voorzichtigheidsmaatregelen ge
troffen heeft, daar de militaire maat
regelen van Montenegro er geen twijfel
aan laten, dat dit land vijandige bedoe
lingen heeft. Ook heeft de regeeriug de
wali's van Saloniki, Monastir en Uskub
gewaarschuwd, dat verkleede Montene-
grijnen naar Macedonië gekomen zijn
om aanslagen te plegen.
Omdat Zwyer zijn dochter heeft wegge
stuurd, heeft de jongen zich in het ongeluk
gestort!"
„Dat kan je niet meenenIk gevoel niets
voor zoo'n onmensch!" beet ze haar man toe.
Zwyer sloeg de oogen op naar zijn vrouw.
Hij zag bleekeen ernstige uitdrukking lag
op zijn fraai, mannelijk gelaat.
„Ik herken je niet, Gundi. In Farnigen
noemen ze je de „Goede" en de „Barm
hartige", en voor dien zieken, rampzaligen
jongen gevoel je geen medelijden?!"
„Neen, met zoo iemand kan ik geen mede
lijden hebben," antwoordde de boerin, hoe
wel het haar moeite kostte om een gevoel
van deernis te onderdrukken, dat bij haar
opwelde.
De mond van Zwyer begon te trillen.
„Vrouw, ik moet je aan iets herinneren,
dat je vergeten schijnt. Je weet toch, dat
toen Lois Zwyer jong was er heel wat op
hem te zeggen viel en je weet misschien
ook, hoe hij z'n meisje heeft nageloopen:
Gundi, de dochter van den boer van den
Lochberg uit het Boven-Dal 1"
De boerin keerde zich driftig naar haar
man.
„Spreek daar niet verder over," zei ze
gejaagd, met een angstigen klank in haar
stem.
Hij schudde echter ontkennend het hoofd.
„Het zal ons beiden goed doen als we die
oude herinneringen weer eens ophalen. Lois
Zwyer en Gundi mochten elkaar graag
lijden, te graag zelfs, want hun ouders leef
den in onmin. En toen de vrijerij werd
ontdekt, heeft het bij die twee aan huis
zoo gespookt, dat je het lawaai in het dorp
kon hooren. Ze hebben den storm echter
laten uitrazen en zijn elkaar trouw gebleven.
En als Lois in het Lochdal kwam, ging hij
altijd eerst naar de herberg om flink te
De Times verneemt uit Lissabon De
toestand op Madeira verontrust dé Portu-
geesche regeering. De havenarbeiders
te Funchal staken nog altijd. Zij hebben
anderen overgehaald, om ook het werk
neer te leggen. Achttien vreemde stoom
schepen kunnen dientengevolge te Fun
chal geen kolen of proviand aan boord
nemen. De staat van beleg wordt gehand
haafd. De troepen houden de straten te
Funchal bezet. Er zijn versterkingen
heengezonden.
Te Essen is een heele bende valsche
munters opgepakt, die langen tijd val
sche stukken van twee en vijf mark
had geslagen en uitgegeven.
Toen Zaterdagmiddag de Engelsche
minister Lloyd George te Londen uit
een vergadering van het Liberale
Vrouwenverbond kwam, wierp een man
nelijk voorstander van vrouwenkies
recht hem een met koper beslagen doos
drinken, wa't hem moed deed scheppen. En
nooit ging hij het dal uit zonder zijn liefje
te hebben bezocht, tot zijn vader eindelijk
toestemde in het huwelijk van zijn zoon
met de dochter van zijn doodsvijand. En
weet je nog wat toen in hun liefde-roes is
gebeurd, toen ze door den wijn half waren
bedwelmd?"
„Zwijg, zwijg!" Tranen glinsterden inde
oogen van zijn vrouw. Met trillende stem
hernam hij nauw hoorbaar:
„Later heb je diep berouw gevoeld. God
heeft een ramp verhoed!"
Zwyer was zijn aandoening nu weer mees
ter; met vaste stem ging hij voort:
„Lois Zwyer, die nooit anders dan liefde
van zijn vader ondervond, heeft de hand
opgeheven tegen den ouden man in zijn
biinde woede, en als zijn vader niet was
teruggedeinsd en zijn jongen had aangezien
met een blik, dien hij zijn heele leven niet
zal vergeten, God weet wat er dan misschien
zou zijn gebeurd!"
De boerin gaf geen antwoord. Langen tijd
bleven ze zwijgend aan tafel zitten; hun
handen lagen in elkaar. Zwyer zat met ge
bogen hoofd en haalde zwaar adem; ein
delijk verbrak hij de stilte en hernam:
„Zie je Gundi, daarom mogen wij geen
steenen op hem werpen."
„Maar ons kind?"
„Leni blijft waar ze is. Of Bennet sterft
of beter wordt, de dochter van Zwyer be
staat niet meer voor hem!"
De boerin stond op. Uit een kast haalde
ze schoon linnen te voorschijn; ze wilde de
kamer verlaten.
„Wat ga je doen?" vroeg Zwyer.
„Zijn kamer in orde maken," klonk het
antwoord. „God weet dat ik mijn plicht
zal doen." Daarop ging ze heen.
Eenigen tijd later werd Flori Bennet
naar het hoofd. De minister kreeg een
snede aan de lip en werd aan het lin
keroog gekwetst. Het scheelde weinig
of hij had er het gezicht uit verloren.
Naar het heet, is da dader in hech
tenis.
Baumann, directeur van het gemeen
telijk museum te Dortmund, heeft be
loofd, dat hij binnenkort tamelijk nauw
keurig de plaats zal aanwijzen waar de
Germaansche legerscharen de Romein-
sche legioonen van Varus vernietigd
hebben. Die plaats ligt niet in het
Teutoburger Woud, zegt hij. De ge
meente Dortmund zal op het terrein,
dat de directeur aanwijst, onverwijld
opgravingen beginnen.
De Russische soldaten blijken in Per
zië streng op te treden. Het blijkt n.l.
dat de 4000 man Russische troepen de
inwoners van Kaswin eenvoudig uit hun
huizen hebben gejaagd, zoodat deze on-
gelukkigen, om niet op straat en in de
sneeuw te moeten blijven, hun toevlucht
hebben moeten zoeken in de moskeeën.
De Russische gezant te Teheran heeft
aan het Perzische kabinet doen weten,
dat alle eischen van het Russische
ultimatum moeten worden ingewilligd.
Echter zullen de Russen voorloopig nog
in Kaswin blijven, teneinde de Perzische
regeering daartoe in de gelegenheid te
stellen, tenzij in Teheran anti-Russische
troebelen mochten uitbreken.
De Daily News zegt, dat de bezorgd
heid van het Engelsche volk, dat het
welhaast met Perzië's onafhankelijkheid
gedaan en Rusland er vast genesteld
zal wezen, niet alleen voortkomt uit
genegenheid voor den nieuwen Perzi-
schen staat, die op Engelands steun
had gerekend, maar uit de oude op
vatting, dat Perzië het grootste bolwerk
tusschen Engelsch-Indië en Rusland is.
Is Rusland in Perzië, dan zal dat een
groote vermeerdering van de kosten
voor de verdediging van Indië na zich
slepen. Engeland verwacht van minister
Grey, dat hij die ramp zal afwenden.
Naar uit Teheran aan Duitsche bladen
gemeld wordt zijn Turksche troepen de
Perzische grens overgetrokken.
Volgens den Konstantinopelschen
correspondent van de Lokal Anzeiger
is op Turksch gebied een kolossale bij
eenkomst van Mohammedaansche gees
telijken gehouden, onder leiding van
het hoofd der kerk in Perzië. Deze ver
gadering heeft tot de Mohammedaan
sche wereld een oproeping gericht tot
een strijd tegen Rusland.
Het Perzisch kerkelijk hoofd moet
vermoord zijn.
bewusteloos de boerderij binnen gedragen,
waar hij in zijn kamer te bed werd gelegd.
VII.
Toen Flori drie weken in de woning van
Zwyer had vertoefd en den boer heel wat
geld had gekost en de boerin hem met
groote zorg en toewijding had verpleegd,
verklaarde de dorp-arts dat het gevaar was
geweken.
Zwyer vroeg, wat hem eigenlijk had ge
scheeld. De dokter antwoordde heel gewich
tig, dat het een heel bijzonder geval was
geweest. Als hij nog drie maanden met
drinken en allerlei buitensporigheden voort
ging dan zou zijn sterke lichaam zijn ge
sloopt, vooral als hij dan nog van tijd tot
tijd honger en ontberingen moest lijden
evenals in zijn jeugd. In dat geval zou de
dood hem wel gauw komen opeischen.
Zwyer bracht de woorden van den dokter
aan zijn vrouw over.
„Als hij zoo ver is dat hij weer aan het
werk kan, dan moet hij het buis uit."
De boerin knikte met het hoofd. „Ja, want
Leni wil met alle geweld thuiskomen. Als
ze hier komt, moet hij weg zijn."
„Ik zal een plaats voor hem weten te
krijgen, en met hem praten als ik hierin
ben geslaagd," besloot Zwyer.
Maar een ander was hem voor. Den vol
genden dag trok Leni door het Lochdal in
de richting van Farnigen, waar ze zich
regelrecht, zonder een oogenblik te aarzelen,
naar de boerderij begaf, alsof ze hier werd
verwacht. Even voor het avondmaal ver
scheen ze in de woonkamer.
Wordt vervolgd).
