Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bonejerwaard.
BIOSCOPEN.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 3233Woensdag 19 Februari
FEUILLETON.
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zender prijsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
1913.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 77j ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
middag 12 uur ingewacht.
VOOR
Uit Grieksche woorden samengesteld,
is de beteekenis van „bioscoop" duide
lijk genoeg: „bios" beteekent „leven"
en „scopein" is het Grieksche „kijken".
Een bioscoop is du* iets waarin het
leven te kijk gesteld is.
Als kinderen hebben velen onzer
zich vermaakt met een eenvoudig be
werktuigd speelgoed, doch dat in ge
bruik gesteld een verrassend effect op
leverde. Op een houten standaard, op
tafel nedergezet, was een ronde kar
tonnen, draaibare doos geplaatst. In
den wand waren verschillende gleuven
aangebracht en in de doos kon men
dan een aantal kartonnen plaatjes zóó
plaatsen, dat wanneer het toestel draaide,
men door de gleuven de plaatjes ach
tereenvolgens aan het oog voorbij zag
gaan. Daar de afbeeldingen er naar
gemaakt waren, werd dan een soort
„levend" effect verkregenmen zag
een ruiter draven, of een molen draaien,
of wel een schip voorbij zeilen.
Dit instrument nu uit de speelgoed
kamer was, hoe gebrekkig ook, de voor-
looper van de kinematograafdie in
kleine kijkkastjes aanwezige reeks plaat
jes, van welke men door snel om te
draaien, de illusie van iets „bewegende",
iets levends krijgt. Ook „kinematograaf"
is bij de oude Grieksche taal geborgd;
kinema beteekent immers beweging,
en beweging zat er zeer zeker in deze
snelle opeenvolgende beelden. Toch was
er nog een groote afstand tusschen
hetgeen die kijkkastjes ons te zien ga
ven, en dat wat de huidige bioscoop
vermag.
Die afstand nu heeft de groote Edison,
met de vervolmaking vau de kinemato-
grafie tot bioscopie weten te overkomen.
Hetgeen ons thans op het scherm wordt
getoond, heeft, afgescheiden van het
grond-idee, verder niets gemeen, met
dat toch door ons zoo gewaardeerd
speelgoedapparaat uit de kinderkamer
van weleer.
En toch, zooals wij toen rond de
tafel geschaard naar de „bewegende
plaatjes" keken, met minstens even
veel aandacht, zoo niet meer, doen we
het nu, als grooten, naar de „levende
photografien" op het doek der moderne
kien-tops. Omdat omdat in den grond
der zaak, hetzelfde dat ons als kleinen
aantrok, het ook doet nu wij groot zijn
(32
De dag was ternauwernood aangebroken.
De tocht door de sneeuw duurde lang;
zich vergissend in den weg, wadende door
de sneeuw, kwam men eindelijk aan het
aangewezen punt. Men was in het woud,
men zag de groote rots.
„Hier is hetl" riep Youri, „er moet een
gat in de rots zijn, laten wij zoeken 1"
De spaden werden in beweging gezet ®m
den weg naar het gevaarte schoon te maken.
Youri liep woedend heen en weer, knarse
tandend; de bende werkte somber en zwij
gend. Men haatte dien man meer dan ooit,
maar in het bijzijn van den vertegenwoor
diger der wet legde men den haat het
zwijgen op, en men bewaarde voor later de
voldoening hem te doen betalen voor het
verdriet en de moeite, die hij over het dorp
had gebracht.
„Wat gaat het ons aan," dachten zij, „dat
een man uit het leger is gedeserteerd. Wel,
hij is niet de eerste, die de vlucht heeft
genomen. De ploeg is minder zwaar dan het
geweer; hij wist het wel en het is te be
grijpen
Toen de rots van de sneeuw was ontdaan,
begon de commissaris zijne onderzoekingen.
Het was geen gemakkelijke taakde opening
van het hol, dat men meende dat bestond,
laag en verborgen door de bochten in de
rots en de steenen, die Petro er voor had
gestapeld, verdween voor de oogen van hen,
die deze streken niet kenden. Men zocht
overal; Youri, aangevuurd door zijn dui-
het leven, de beweging van het levende
dat wij zien. En ziedaar tevens de
reden genoemd, waarom, als geen enkele
andere uitvinding uit de vorige en deze
eeuw, de bioscoop is kunnen worden
tot de over de geheele wereld het
meest verspreide en populairste, meest
gewaardeerde schepping van het men-
schelijk vernuft.
De bioscoop, zij leert ons zien. Zien,
wat anderen vóór ons zagen, maar dat
wij, nu zelf aanschouwend, in ons kun
nen opnemen en verwerken. Dat toch
is het groote doel dezer projecties,
waarbij het leven om ons, en van onzen
tijd over de gebeele aardbol ons wordt
getoond in een klein bestek, van enkele
vierkante meters oppervlakte. Men be
hoeft geen verre reizen te doen, het
komt alles tot ons, maar zonder de
ongemakken, en gevaren van de reis
het wordt ons alles als het ware, keu
rig verpakt aan huis bezorgd.
Echter, alsof dat alles niet genoeg
ware, is de bioscoop andere banen gaan
betreden het in beeld brengen van de
groote gebeurtenissen van den dag. Kro
ningen en teraardbe8tellingen van vor
sten en hooge landsdienaren, evenemen
ten, die om welke redenen ook de aan
dacht trekken, worden, in minder dan
geen tijd, op het doek gebracht en
vaak kunnen 's avond» reeds of 's ander
daags, zij die er niet bij waren, ge
tuige zijn in het bioscoop-theater van
de plaatsgehad hebbende gebeurtenissen.
Dat alles verdient waardeering, al is
reclame zucht niet altijd de beste leids
vrouw in het beoordeelen, wat wel,
wat niet „vereeuwigd" dient te worden.
Doch iets geheel anders wordt het,
wanneer de bioscoop zich niet meer tot
het „leven" richt, doch andersom, het
leven zich tot de bioscoop keert. Wij
bedoelen dit: wanneer de lens van het
opnemings-apparaat zich niet meer daar
naar richt, wat ondanks haar gebeurt,
doch dat zij op de gevoelige plaat gaat
overnemen, wat uitdrukkelpk voor haar
wordt in elkaar gezet. Hier toch wordt
het terrein der werkelijkheid verlaten
en viert het gekunstelde, het opzette
lijke hoogtij. Nu ware het minder in
dien steeds gekuischte smaak en ver
antwoordelijkheidsgevoel vóórzaten bij
hen, die van beroepslege geroepen zijn,
bioscoop-gebeurlijkheden voor de lens
pasklaar te maken.
Echter dit is verre van altijd het
geval. Integendeel, de bioscoop thea-
velsch instinct, spreidde een groote werk-
dadigheid en, niettegenstaande zijn gebrek
kigheid, eene bewonderenswaardige behen
digheid ten toon. Hij nam de sneeuw weg,
verplaatste de steenen, hij kroop, hij snuf
felde, hij riep de honden te hulp.
Eensklaps slaakte hij een vreugdekreet.
„Jelui kijken zonder te zien," zei hij tot
de boeren. „Ziedaar!"
De commissaris kwam aanloopen. Youri
verzamelde al zijn krachten en stiet de
steenblokken op zij, die den ingang naar
de spelonk bedekten. Met schuimenden
mond, het oog woest en wreed, wees hij het
zwarte en diepe gat.
„Wie zal het eerst binnengaan vroeg
de ambtenaar der politie.
Niemand antwoordde, ieder vreesde een
leger te vinden van wolven.
„Een kan brandewijn aan hem, die het
voorbeeld geeft," moedigde de commissaris
aan.
„Youri zal dat gevenschreeuwden allen
tegelijk.
„Uwe Hoogheid," stamelde de rampzalige,
verbleekend, „ik ga mank, ik zie niet goed
„Hij kan er beter ingaan dan een van ons,"
gaf de bende ten antwoord. „Hij heeft vrouw
noch kind, hij heelt slechte in het gat te
gaan."
„Ik heb een oude moeder
„Ach watOm zijne moeder bekommert
hij zich niet."
Niemand trad naar voren.
Youri, in het nauw gebracht, dacht na
hoe hij aan deze marteling zou kunnen
ontsnappen. De voorspelling van Domna
kwam hem opeens voor den geesthij beefde
over het geheele lichaam en de hand van
den commissaris kussende, smeekte hij om
genade. Maar de boeren dachten er niet aan
zich met zoo weinig tevreden te stellen en
vier sterke kerels pakten hem bij het hoofd
en de beenen, sleepten hem naar de opening
terg, vooral in de groote steden van
ons land, gaan in den feilen concur
rentiestrijd, welke ook in deze branche
van bedrijf heerscht, meermalen over
de schreef van hetgeen behoorlijk mag
heeten. Zij zetten daarbij avond aan
avond het kijkgrage publiek een* pro
gram voor, dat op enkele nummers na,
terecht de verontwaardiging wekt, van
hen, die het welmeenen met de volks
opvoeding. Dat niet alles even leerrijk
behoeft te wezen, zij toegegeven; ook,
dat aan humor en den gullen lach een
ruime plaats mag worden toegekend in
de samenstelling van het gebodene.
Doch waar, gelijk in de laatste jaren
meer en meer het geval is geworden,
de laagste gevoelens der menigte bij
het kiezen der onderwerpen worden
gevleid, alleen maar terwille van druk
bezoek, daar heeft de groote uitvinding
van Edison haar opvoedend karakter
geheel verloren.
Vandaar dat tal van stemmen zijn
opgegaan, om het gevaar, dat zij het
bioscoop-gevaar noemen, en hetwelk
gelegen is in het verwekken van slechte
indrukken op vatbare gemoederen, voor
al die der jeugd, zooveel mogelijk te
keereu. Van overheidswege wil men
verboden zien, wat afkeuring verdient;
en de keur in deze moet dan komen
aan een commissie van opvoedkundigen
en artsen.
Nog verder gaan zij, die naar de
kerkelijk-politieke kleur, de bioscoop-
vertooningen wenschen te zien gerang
schikt worden, en die bijv. van katho
lieke en protestanten bioscoop-theaters
willen gaan spreken, waar dus de vol
gelingen van de eene partij, de kien-
tops van de andere zorgvuldig te ver
mijden zouden hebben. Van zulk een
schisma wil ons de noodzakelijkheid
vooralsnog niet duidelijk zijn.
Zoo er naar verbetering van het ge
halte der bioscoop-vertooningen gestreefd
moet worden, en dat zulks het geval
is zeggen luide de besten onder ons,
dan moet geen afscheiding, geen „onder-
onsje's" dit pogen afbreuk doen. De
verbetering zij er dan eene over ons
geheele land. De bioscoop staat bij de
volksopvoeding nog in haar kinder
schoenen, en ongevormd, ongeschoold
wordt rijp en groen, goed en slecht den
volke voortgezet. In het nationaal on
derwijs, niet het minst voor de ouderen,
ligt voor bioscopische leermiddelen nog
een toekomst open. Zoo ergens dan
vau den rots en wierpen hem in den gapen
den muil.
Deze beweging werd met zulk eene snel
heid uitgevoerd, dat de verschrikte lafaard,
zonder zelfs den tijd te hebben tot schreeu
wen, over den hellenden bodem van de
spelonk rolde. Zich omringd ziende door
volkomen duisternis, slaakte hij een kreet
van ontzetting.
„Welnu, wat ia er? Vermoordt Petro je?"
vroegen de boeren lachend voor het gat.
De kreten verdubbelden.
„Wat heb je gevonden
„Niets!"
„Zoek!"
„Helpt, helpt!"
„Zeg ons dan wat er is. Wolven?"
De commissaris verwaardigde zich ook te
lachen; de jacht begon hem te amuseeren.
Youri slaakte in de duisternis rauwe
kreten en bleef onbeweeglijk, ineengedoken
zitten op dezelfde plaats waar zijn val hem
had gebracht.
De burgemeester herinnerde zich nu, dat
hij, denkende wellicht den nacht buiten
in de sneeuw te moeten doorbrengen, een
toorts in een der sleden had medegebracht.
Hij ging haar halen, stak haar aan en
daalde er mede in het hol. De mannen,
die tot nu toe werkeloos waren geweest,
daalden in de geheimzinnige spelonk; de
commissaris volgde hen.
„Laat eens zien, wat is er?"
Youri richtte zich hijgend op, en met
den vinger naar de lachende bende wijzende,
sprak hij
„Uwe Hoogheid, zij hebben mij hier neêr-
geworpen, omdat zij verraders van het gou
vernement zijn. Zij weten, dat ik trouw ben,
zij willen mijn dood!"
„Later, later zullen we dat onderzoeken,"
antwoordde de commissaris van politie.
„Laat ons nu zoeken."
De troep lachte niet meer; zij werd na
kunnen hier nut en vermaak, leering
en ontspanning tevens, samengaan.
Doch dan dient vóór alles een keurende
hand het kaf van het koren te schiften
dient zoo noodig de wetgever, deskun
dig voorgelicht, de lijnen aan te geven,
binnen welke, ruim genomen, de bios
cope blijven moet. Het geldt hier een
belang waarbij onze welvaart ten nauw
ste betrokken is. Waarlijk, de heeren
in den Haag hebben hun aandacht,
meer dan eens, wel aan onbelangrijker
dingen besteed.
Kuitenland.
k
James Purcell, een vakgenoot van
den speelhuishouder Rosenthal te New
York, heeft getracht zijn vrouw en
dochter te vermoorden, omdat zijn vrouw
hem altijd verweet dat hij een verklikker
was Hij heeft n.l. aan de justitie mee
gedeeld, dat hij in de laatste jaren
120,000 gulden aan de politie als steek
penningen had betaald.
De twaalfjarige dochter is gestorven
aan haar verwondingen, de vrouw bleef
ongedeerd. Toen haar man op haar
schoot, liet zij zich op den grond vallen
en hield zich dood. Purcell is in hech
tenis.
De machinisten en stokers van de
sleepbooten op de Spree en de Oder
hebben hun reederijen den eisch van
voldoende en geregelde nachtrust ge
steld. De reederijen verklaren dat in
willigen onmogelijk is in verband met
de concurrentie der sporen.
De werklieden blijven echter bij hun
eisch en hebben reeds den dienst op
gezegd, zoodat een staking van het be
drijf voor de deur staat.
Het Federale Hof te New York heeft
de beslissing van de immigratiecom
missie, die Castro, den voormaligen
president van Venezuela, den toegang
tot de Ver. Staten wilde ontzeggen, ver
nietigd. Castro kan du3 komen en gaan
waar hij wil in de V. S.
De leiders der machinisten en stokers
te Amerika hebben het voorstel van
de spoorwegdirecties om de geschillen
te doen uitmaken door een scheidsge
recht van zes leden, verworpen.
Daardoor schijnt de mogelijkheid van
een vreedzame oplossing verijdeld.
De begrafenis van den vermoorden
Oostenrijkschen socialisten-afgevaardig
de Schuhmeyer is een grootsche betoo
ging geworden; 250.000 menschen namen
denkend. Bij het licht van den fakkel ont
dekte de commissaris de asch van den haard,
het armoedig leg^r, van verdorde bladeren
gemaakt, broodkruimels op een steen en
een klein houten kruis tegen den wand van
het hol bevestigd.
Zijne teleurstelling was grievend; hij was
er zoo zeker van geweest het dier in zijn
hol te vangen! Maar de sporen van den
vluchteling waren er, men had ze slechte
te volgen.
De eer van den ambtenaar was er mede
gemoeid, en, tenzij onoverkomelijke moeie-
lijkheden zich voordeden, mocht de tocht
niet worden opgegeven.
Het oog van Youri vlamde somber.
„Uwe hoogheid", sprak hij, „gij ziet wel
dat ik u niet heb bedrogen! Een verrader
moet hem hebben gewaarschuwd, hij is ge
vlucht. Dood of levend, gij zult hem krijgen
Na elkander traden de boeren uit het hol,
en de ware jacht begon.
Het woud was eindeloos, de sneeuw dicht.
Op de smettelooze witheid van dit kleed
zag men geen spooruitgenomen het sombere
geruisch der boomen vernam men geen ge
luid. De commissaris vloekte, de mannen
overladende met scheldnamen; maar de
scheldnamen, en de vloeken bleven machte
loos: het spoor van den vluchteling was
niet terug te vinden.
„Uwe Hoogheid," waagde Youri in het
midden te brengen, „indien hij gevlucht is,
dan kan het pas sinds dezen nacht zijn.
Hij was de minnaar van de dochter van
Doubeniouk, gisterenavond wa^ het meisje
nog thuia. Ik weet het, want ik heb haar
gezien. Zij was niet op de bruiloft, zooals
men u heeft gezegd; zij wachtte hem."
De ambtenaar weDdde zich tot de mannen
„Indien de deserteur dezen nacht gevlucht
is, dan kan hij niet ver zija. Bij een storm
als dien van gisterenavond vlucht men niet,
maar men komt om. Laat de honden los."
er aan deel, 18 wagens en honderden
menschen droegen de 1500 kransen.
In België maakt men zich ongerust
over de verdwijning van een kist met
dynamiet, die, bestemd voor een in
dustrieel in de Borinage, daar niet is
aangekomen. Men vreest, in verband
met de aanstaande algemeene staking,
dat de mijnwerkers er beslag op hebben
gelegd.
Zaterdagochtend is een ontploffing in
den winkel van een geweermaker in de
Rue Lafavette te Parijs voorgekomen,
tengevolge van onvoorzichtigheid van
een bediende die rookte, terwijl hij met
kruit omging. De bediende is zeer ern
stig gewond. Vier andere menschen
werden licht gekwetst. Een paard werd
op straat gedood.
In de groote Belgische steden be
raamt de overheid maatregelen tegen
de gevolgen van de aangekondigde
algemeene staking. De burgemeester
van Brussel heeft zijn ambtgenooten
uit de voornaamste gemeenten bijeen
geroepen om te beraadslagen over de
middelen, waardoor een staking in de
gemeentebedrijven, die de schromelijk-
ste gevolgen kan hebben, zou kunnen
worden voorkomen.
De Duitsche legeruitbreidingsplannen
hebben in Frankrijk op de openbare
meening een zeer diepen indruk ge
maakt en ernstige bezorgdheid verwekt.
De Temps maakt melding van drie be
langrijke Fransche wetsonderwerpen,
die de volgende week door de Fransche
regeering bekend gemaakt zullen worden
en die alle betrekking hebben op ver
meerdering van de Fransche legermacht.
Behoudens een eerste onmiddellijke
credietaanvrage van 80 millioen francs
en een tweede aanvrage vóór Paschen
van ruim 500 millioen, meldt de Temps,
dat de regeering er ernstig over denkt
den militairen diensttijd, die in 1905
van drie op twee jaar is gebracht, weder
te verlengen tot 3 jaar.
Het bekend worden van de leger-
plannen en van de groote uitgaven die
ze medebrengen, had invloed ter beurze
en deed de Fransche rente dalen.
De Temps verneemt verder, dat de
wetsontwerpen beoogen een vermeer
dering van manschappen en materieel,
uitrusting, forten, munitie, vliegtui
gen enz.
Om in den kortst mogelijken tijd
klaar te zijn, zal de regeering zich wen
den tot de particuliere nijverheid.
In Zuid-Italië en Sicilië is het buiten-
De jachthonden in vrijheid gelaten, holden
weg met den neus in den wind, de mannen
volgden ze. Zij hadden niet meer te doen,
dan zich toe te vertrouwen aan het instinct
van de dieren en verder het toeval af te
wachten.
Uitgeput van vermoeienis, Youri en alle
commissarissen van politie vervloekend,
hielden de boeren een drijfjacht door het
woud.
Een flesch brandewijn, zorgvuldig in zijn
zak geborgen, troostte den staatstdienaar en
wakkerde zijn moed aan.
De jacht eindigde niet, de honden ver
vulden het woud met snel en langgerekt
geblaf. Eensklaps zag men ze stilstaan,
daarna verspreidden enkele zich, andere
kwamen op hun schreden terug onder kla
gend gehuil.
„Wolven?" vroeg de commissaris.
Niemand antwoordde; de mannen, door
schrik bevangen, schenen aan den grond
vastgeworteld.
„Uwe Hoogheid," zei een heel zacht „er
is daar iets
„Wat, ik zie niets!"
„De honden ruiken en zij zijn bang."
„Men moet ze terugroepen. Laat ze zoeken."
Het gefluit en de slagen werkten niets
uit; de verschrikte dieren gingen steeds weer
terug.
„Zij ruiken zei de burgemeester.
„Er is wolf noch haas, laat ons voortgaan."
„Mijnheer, het is meer dan een wolf."
Zij naderden een hoop sneeuw, die de
storm van den vorigen avond aan den voet
van een eik had opgeworpen. De honden,
ofschoon met geweld aangespoord, weigerden
verder te gaan. Zij legden iich met den
bek op den grond in een cirkel rondom
den boom, die hun schrik scheen op te
wekken.
Ruihtewcht Roman.
(Wordt vervolgd.)