Bet Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de BoneEerwaard.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 3238. Zaterdag 8 Haart.
FEUILLETON.
De Geheimen eener
kleine stad.
li
1913.
Bevolkingsstatistiek 1912.
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zender prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/» ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
middag 12 uur ingewacht.
Dezer dagen verscheen in de Staats
courant de statistiek van geboorte en
sterfte in ons land over 1912, welke
statistiek zooveel belangrijks bevat, dat
het de moeite loont er hier in ons blad
een en ander uit aan te halen. Er
zullen er misschien onder onze lezers
zijn, die cijfer-opsommingen „vervelen
de, droge kost" noemen, maar we zijn
er van overtuigd dat zij déze cijfer-
opsommingen met belaugstelling zullen
lezen.
Het geboorte-cijfer was voor het rijk
in 1912 per 1000 zielen 28,1 en het
sterfte-cijfer 12,3. Men ziet hieruit dat
het geboorte-cijfer hier te land heel
wat hooger, zelfs ruim ééns zoo hoog
is dan het sterfte-cijfer. Voor daling
van het bevolkingscijfer behoeven we
dus niet bevreesd te zijn voorloopig.
Voorlóópig, zeggen we. Het geboorte
cijfer is nu nog wel ruim ééns zoo
hoog als het sterfte cijfer, maar
zal dat zoo blijven? Een feit is het,
dat het geboorte-cijfer in 1908 29,9
was, in 1909 29,3, in 1910 28,7, in
1911 27,8 en in 1912 28,1. Behalve
in 1912, had er dus in alle 5 voor
gaande jaren een daling in het ge
boorte-cijfer plaats. Misschien dat het
cijfer in de komende jaren nü wel weer
zal stijgen, zooals het ook in 1912 met
0,3 steeg, maar misschien daalt
het ook wel weer. Bemoedigend mogen
we het voor de toekomst noemen, dat
in al de jaren van 1908 af, op 1911
na, óók het sterfte-cijfer gedaald is.
We laten ze hier volgen1908 15,1,
1909 13,8, 1910 13,6, 1911 14,5 en
1912 12 3. Dat het sterftecijfer in
1911 steeg, moet waarschijnlijk worden
toegeschreven aan de groote zuigelingen
sterfte in den drogen, warmen zomer
van dat jaar.
We schreven dat het bemoedigend
voor de toekomst mocht heeten, dat,
al had ook in 1912 een daling in het
geboorte-cijfer plaats en al zou dit cijfer
ook in de komende jaren dalen, dat in
de jaren van 1908 af, op het buiten
gewone jaar 1911 na, óok steeds een
daling in het sterfte-cijfer had plaats
gehad. Maar is dat wel werkelijk zoo
bemoedigend voor de toekomst? Is het
eigenlijk niet juist ontmoedigend Men
begrijpe ons goedhet doet ons ge
noegen te kunnen constateeren dat het
sterfte-cijfer steeds kleiner wordt
(i
i.
Wij willen onze lezers terug-verplaatsen
naar den goeden ouden tijd der diligences,
toen er nog een goede verstandhouding be
stond tu8schen de verschillende lagen der
burgerij, vooral in de kleine steden, toen
de magistraat nog „hoog-edelachtbaar" en
alle raadsleden wijs werden geprezen, de
namen aristocraat en democraat niet werden
gehoord, men te Polkwitz kon niezen zonder
dat het een uur later te Berlijn werd ge-
bulletineerd, de luitenants konden trouwen
zonder twaalfduizend thaler cautie te stel
len kortom, van den tijd vóór 1848, het
jaar dat met zijn inderdaad noodzakelijk
geworden hervormingen alle poëzie uit het
dagelijksch leven deed verdwijnen.
In dien goeden ouden tijd brouwde iedere
kleine stad haar eigen bier, dat men echter
alleen in de naastbijgelegen plaatsen ten
volle kon genieten, omdat het brouwsel
slechts d&n het hoogtepunt zijner heerlijk
heid bereikte als het eenige mijlen per as
had afgelegd. Vandaar de instelling der
„bierreizen", waaraan thans niemand meer
denkt, sinds men te Parijs Münchener Hof-
brau kan drinken 'n paar dagen nadat het
de Beiersche hoofdstad heeft verlaten, óók
per as, maar door het stoompaard door
elkaar geklotst, wat het waarlijk niet drink-
b&arder maakt.
We zijn te haastig gebakerd, tegenwoordig;
alles gaat te vlug ia. onzen modernen tijd,
de gebeurtenissen volgen elkaar op met
wien zou dit géén genoegen doen
maar, vragen we, stijgt het geboorte
cijfer niet te snelImmers, blijft de
bevolking van ons land zich ontwik
kelen als in de genoemde jaren, n.l.
met een aanwas ieder jaar van 15 per
1000, dan zal verdubbeling der bevol
king in ongeveer 46 jaar plaats heb
ben. Let welverdubbeling der bevol
king in slechts 46 jaren Als de be
volking van ons land van thans op
6 millioen zielen wordt gerekend, dan
zou de bevolking, aangenomen dat ze
zich aldus blijft ontwikkelen, in 1958
tot 12 millioen zijn geklommen, 2004
tot 24 millioen, enz. enz.
We geven onzen lezers hier óók de
geboorte- en aterfte-cijfers per 1000
zielen over de jaren 1911 en 1912 van
iedere provincie afzonderlijk.
Wij doen hierbij opmerken dat in de
cijfers, nóch in die van de geboorte,
nóch in die van de sterfgevallen, de
levenloos geboorten opgenomen zijn.
geboren gestorven
per 1000 zielen
1911 1912 1911 1912
N.-Brabant 31,80 32,70 19,91 14,57
Gelderland 27,93 28,29 15,25 12,77
Z.-Holland 28,48 28,49 12,82 11,38
N.-Holland 23,80 24,54 12,68 11,30
Zeeland 27,61 26,33 15,11 11,94
Utrecht 27,18 27,55 13,99 12,39
Friesland 25,01 25,28 12,64 11,66
Overijsel 28,32 28,15 13,82 12,82
Groningen 26,69 26,88 14,24 11,57
Drente 32,17 32,10 16,10 12,49
Limburg 33,06 32,86 18,36 15,42
h a
o
03 T—
CD
O
Oï
O
CM
O
GD
-o
CÖ
CD O (M
OO^ CO_ CD_
o" O" l>
co_
cT cd" oo
lO co co
O
>1
a
I-I
O
a
08
35
O
c8
O
bc
f-i
o
cc i-5
s a
"a 3
Q
08
O O
hc
O
a
O
O
M
SS
a
O
O
c3
0
e8
bc
h
O
c— t—
co
t-" t—
CD
co
co" co"
oo r—
co
C*
0
.2
R
04
bc
a
I—*
a
o
bc
o
O
Hierboven geven wij enkele cy
angstwekkende snelheid. De menschen heb
ben geen tijd en loopen elkaar onder den
voet. Wie niet rap genoeg is wordt van de
baan geknikkerd
Gelukkige oude tijd
Het stadje Posemuckel had eigenlijk een
zeer gunstige geografische ligging, want er
liep een straatweg doorheen en er stroomde
een riviertje voorbij, en bovendien lag het
in deu noordelijk-gematigden gordel.
De straatweg was aangelegd door het
district, den Kreis, heette dus Kreis-straat-
weg, maar werd in den omtrek spottend de
Kruisweg genoemd, omdat het inderdaad
een kruis was hem te berijden.
De omwonende landeigenaren hadden na
melijk, om hun oogst spoediger te kunnen
vervoeren, een zijtak laten aanleggen naar
den Rijksweg, doch daar niet de geheele
Kreis had meegedaan doch alleen de meest
van nabij betrokkenen, bleven de middelen
onvoldoende. Ofschoon de aanleg flink was
aangepakt, werd de weg allengs slechter,
zoodat men eerst op een werkelijk gladden
straatweg, dan op een steenen pad en ein
delijk op moerassige kiezel en leem reed.
Wie de stad binnenkwam, zuchtte diep
en smartelijk, of hij haalde verlicht adem,
al naarmate de poort, door welke hij Pose
muckel had betreden.
Ofschoon bedoelde verbindingsweg niet
bijzonder druk werd bereden, leverde hij
het stadje wel eenige voordeelen op, daar
de wagens, die bij de invallende duisternis
van den goeden kant kwamen, het zelden
aandurfden om verder te rijden, doch in de
meeste gevallen in een der logementen ge
stald werden en zoodoende niet alleen geld,
doch ook nieuws in de stad brachten. En
aan nieuws was de bevolking Dog armer
dan aan den mammon des levens.
Van bijna even groot gewicht als de Kreis-
weg was voor onze stad het langs een aantal
fers betreffende de sterfte, met onder
scheiding naar de doodsoorzaken, met
betrekking tot welk# wij, naast de ab
solute cijfers voor 1912, ook de ver-
houdingscijfers voor dat jaar en het
jaar 1911 geven.
Bij het geven van dit lijstje maken
wij geen aanspreak op uitvoerigheid.
We zouden dan méér moeten geven.
We moeten echter kort zijn en heb
ben daarom slechts de voornaamste
doodsoorzaken bepaald.
Wij kannen hier evenwel nog mee-
deelen, dat het jaar 1912, wat de be
smettelijke ziekte betreft (typhus, ma
zelen, influenza en tuberculose) een
gunstig jaar geweest is, vergeleken bij
1911. Daarentegen waren voor rood
vonk, kinkhoest en diphterie de cijfers
een weinig hooger dan in 1911.
Buitenland.
De Engelsche kiesrechtvrouw, die
Maandag van de vorige week gevangen
genomen is op het All-England lawn-
tennisveld, waar zij bezig was brand
te stichten, is Dinsdag veroordeeld tot
twee maanden gevangenisstraf. Men
weet nog steeds niet hoe de dame heet,
zij weigert volstandig haar naam te
noemen.
De politie te Hamburg heeft eenige
leden van een smokkelaarsbende aan
gehouden, die daar uit Berlijn waren
aangekomen, om gesmokkelde saccha
rine aan den man te brengen. Deze
saccharine was te Zurich gekocht en
door twee Zwitsers in vesten, die ermee
opgevuld werden en die zij op bun
bloote lichaam droegen, naar Amster
dam gebracht. Van daar hadden een
paar meisjes de saccharine in dezelfde
vesten over de Duitscbe grens en naar
Berlijn gebracht, waar de smokkelaars
hun opslagplaats hadden. Het gold dit
maal een hoeveelheid van 80 KG. sac
charine.
Als vermoedelijke bedrijvers van den
aanslag op de auto van den Berlijnschen
juwelier Plunz heeft de burgemeester
van Velten twee arbeiders uit Marwitz
in hechtenis laten nemen. Er rust om
allerlei redenen zware verdenking op dit
tweetal.
Over een geheim verdrag tusschen
Engeland en Tibet deelt de Agence
d'extrême Orient mede dat Engeland
daarin Tibet erkent als zelfstandigen,
onafhankelijken staat onder souvereini-
teit van den Dalai Lama.
schuren stroomende riviertje, want ofschoon
wijlen Cannabich, in zijn groot aardrijks
kundig werk, zich vergist als hij de Pose
tot Posemuckel toe bevaarbaar verklaart,
werd door deze autoriteit de beteekenis der
stad beduidend verhoogd, en wanneer de
Posemucklers een brief schreven -1— wat niet
te dikwijls gebeurde dan begonnen zij
altijd:
„Posemuckel,
aan de bevaarbare Pose, den ste 18
In Cannabich'8 tijden kon misschien de
Pose dieper zijn geweest dan thans, nu een
turf- of puinschuit buiten staat is om het
houten bolwerk te bereiken, als ze niet door
eenige mannen met moeite wordt voort
getrokken, maar de brave Posemucklers
wildeu den grooten geograaf niet tegen
spreken en zij deden hun uiterste best om
„de bevaarbare Pose" tot een snelvlietenden
stroom te verheffen.
Daarom had men, ofschoon de ijsgang van
de Pose zoo zachtmoedig mogelijk was, bij
de poort een reusachtigen ijsbrekergebouwd,
wiens palen echter reeds half vermolmd wa
ren. Eu bovendien waren op verschillende
plaatsen beschoeiingen aangebracht en voorts
hooge borden opgesteld, waarop met ellen
lange, zwarte letters geschreven stond:
„Het baden en het zwemmen van paarden
is hier, wegens de diepte van het water,
verboden op straffe van tien silbergrosschen,
subs, drie dagen hechtenis.
Van ambtswege,
Het Gemeentebestuur.
Posemuckel, aan de bevaarbare Pose,
den ste 18
Alleen voor de Molenpoort, waar mooie
groene weiden liggen en ook in lateren tijd
een klein badhuis werd gebouwd, stond een
ander bord met het opschrift:
Engeland krijgt belangrijke voor
deelen. Het mag post- en telegraafkan
toren oprichten, mag troepen zenden
ter onderdrukking van woelingen, zal
een Tibetaansch leger organiseeren, kan
in. geval van nood geld leenen enz.
China behoudt slechts in naamsuze-
reiniteit over Tibet.
Te Doncaster is Dinsdag het lijk ge
schouwd van een achttienjari'gen werk
man Thrustle. De moeder verklaarde,
dat hij zelfmoord in zijn slaap had ge
pleegd. Hij was een fiksche jongeman
en volkomen gezond. Zijn eenige kwaal
was, dat hij aan slaapwandelen leed.
Maandag vond men hem dood aan een
dwarse staaf van zijn ledikant hangen.
Zijn moeder zeide, dat hij een levens
lustige jongen was geweest, die nooit
aan zelfmoord gedacht had. Het kon
dus niet anders dan dat hij de daad
zonder bewustzijn gepleegd had. Op
zekeren nacht had hij, zonder van iets
te weten, zijn waschtafel de trap afge
dragen.
De geneeskundige lijkschouwer zeide
dat hij nog nooit met een geval van
zelfmoord in slaap te doen had gehad,
maar dat hij weieens van zulke gevallen
gelezen had. Iemand die slaapwandelde,
was, naar zijn meening, tot alles in staat.
Nu kwam de moeielijkheid voor de
gezworenen. Men weet, dat bij zelf
moord de vaste bevinding in Engeland
luidt, dat de geschouwde zelfmoord ge
pleegd heeft, terwijl hij tijdelijk krank
zinnig was. Ditmaal verklaarden echter
de gezworenen, dat Thrustle zelfmoord
gepleegd had, zonder dat uit iets bleek,
hoe op dat oogenblik de staat van zijn
geeetvermogens geweest was.
Bij lleiligensee, in de buurt van Hen-
ningsdorf, is een telefoondraad over den
weg gespannen, blijkbaar om automobi
listen hetzelfde lot te bereiden als den
juwelier Plunz en zijn vrouw. Een koet
sier ontdekte de draad en verwijderde
die, voor er ongelukken waren aange
richt.
Pintoe de vorst van Oost-Mongolië is
vermoord, waarschijnlijk op last van den
minister van oorlog, die Pintoe om zijn
meegaan met China haatte.
De Engeljsche stemrechtvrouw Ella
Stevenson is wegens het bederven van
brieven in een brievenbus in Richmond
door den rechter van Old Bailey tot
negen maanden gevangenisstraf ver
oordeeld.
Voor den rechter beklaagde zij zich
bitter, dat er geen vrouwen in de rechts
zaal toegelaten werden.
„Eenig geautoriseerde badgelegenheid. Des
voormiddags voor vrouwen, des namiddags
voor mannen. Kinderen beneden de zestien
jaren mogen zich slechts onder toezicht
hunner ouders of familieleden, of onder dat
van de door het gemeentebestuur aange
stelde toezicht te water begeven.
Van ambtswege,
Het Gemeentebestuur.
Posemuckel, aan de bevaarbare Pose,
den ste 18
Wat de geografische ligging in den noor
delijk-gematigden gordel betreft, konden de
Posemucklers hun voorouders niet dankbaar
genoeg zijn, dat deze juist hier hun eerste
hutten hadden gebouwd.
Er woei namelijk in en bij Posemuckel
voortdurend een scherpe Westewind en het
regende er veel meer dan eenige mijlen
noord- of zuidwaarts.- Eu dit was een groot
voordeel voor de bewoners, die zich hoofd
zakelijk toelegden op de teelt van een goed-
koope soort tabak, welke onder deze tempe-
ratuurs-toestanden uitmuntend gedijt.
Posemuckel mocht ook nog op andere
voortreffelijkheden bogen.
De naaste omgeving van de stad was
echter allesbehalve fraai. Het plaatsje lag
geheel kaal op het veld; de boomgaarden
en moestuinen lagen tusschen de uiterste
huizenrijen en den ouden, half vervallen
stadsmuur. Wie van buiten kwam zag geen
ander groen dan de toppen der vruchtboo-
men, die slechts even boven de wallen uit
zagen als een krans van woekerend onkruid,
dat zich tusschen de verweerde steenen had
genesteld.
Openbare parken waren er niet te vinden
iu de geheele stad prijkten slechts twee
boomen, namelijk een oude, kromgegroeide
linde voor het hotel „het Blauwe Hert" en
een hoog opgeschoten maar ziekelijke rozen-
Het Belgische comité voor algemeen
kiesrecht heeft na een onderhoud met
de burgemeesters der groote steden de
volgende motie aangenomen:
Het comité, overwegende de stappen
der burgemeesters van de groote steden
en hun verklaring, dat zij niets zullen
nalaten om van de regeering te ver
krijgen dat grondwetsherziening in stu
die wordt genomen,
verklaart zich bereid, mede te werken
tot een vreedzame oplossing,
schorst de beraadslaging en trekt het
besluit tot afkondiging der algemeene
staking op 14 April in.
In alle steden van Rusland is op
schitterende feest gevierd ter herdenking
van den dag, waarop 300 jaar geleden
Michail Fedorowitsj, de eerste Romanof,
den troon besteeg.
Overal waren feestvoorstellingen, volks
vermaken, illuminaties, enz. Bijzonder
schitterend waren de feesten te Moskou,
Kief, Teflis en Riga.
Een keizerlijke oekase aan den Senaat,
beveelt, naar aanleiding van 't jubileum
van 't Huis Romanof, maatregelen ter
verzorging van weezen der plattelands
bevolking, 't storten van 10 millioen
roebel voor wederzijdsche ondersteuning,
in het adelsfonds, van vijftig millioen
in het akkerbouwfonds, vrijdom Van
belastingen en boeten, gunstige bepa
lingen voor staatsambtenaren, amnestie
voor persdelicten, wedertoelating van
weggezonden studenten. De ter dood
en tot 20 jaar dwangarbeid veroordeelden
zijn begenadigd, het politietoezicht ver
kort.
Voor Finland zijn tien millioen voor
ziekenhuizen bestemd.
Korte gevangenisstraffen zijn vrij ge
scholden, overtredingen van ambtsbe
voegdheden eveneens.
Twee Parijsche postbeambten, zijn in
hechtenis genomen, verdacht van het
sedert jaren plegen van belangrijke ver
duisteringen ten nadeele van de post.
Ze maakten hun werk van het ontvreem
den van internationale postwissels. Bij
hunne aanhouding werd de een in het
bezit van zulk een wissel gevonden, ter
waarde van 20,000 frank. De aangehou
denen stonden bij hunne meerderen
uitstekend aangeschreven.
In Cambridgeshire is het geheele
gehucht Swavesey, aan de grens van het
graafscnap gelegen, in de asch gelegd.
De vlammen sloegen van het eene dak
op het andere over. Vijfentwintig gezin
nen hebben geen onderkomen.
Een paar met pannen en leien gedekte
huizen zijn alleen gespaard gebleven.
struik voor het huis van den burgemeester.
Evenmin bezat Posemuckel een wandel
weg. Wie 'n wandeling wilde maken, moest
zóó lang om de markt heen en weer loopen
tot hij duizelig werd, of den goeden kant
van den Kreisweg inslaan, tot aan de steenen
brug, waar de berg begint.
Daar gaf het althans eenige afwisseling.
Soms kwam er een zware vrachtwagen aan
gehobbeld, waarop de onvermoeibare voer-
mans-fox al maar door kefte en blafte; of
twee reizende handwerkslieden liepen den
weg op die de stijf-voortschrijdende burger
eerbiedig groettendan weer vloog een ooie
vaar boven de weide, bij wiens aanblik de
dikke burgerjuffrouw haar ega met smach
tend verlangen den arm drukte, waarbij de
ega een angstig verlegen gezicht trok, en
af en toe kwam de gele, met drie knollen
bespannen diligence aanrollen en knalde en
blies de postiljon dat het een lust was.
Daarom gingen de luitjes 't liefst langs
het goede eind van den staatweg wandelen.
De vreemdelingen, die te hooi en te gras
naar Posemuckel kwamen, beweerden altijd,
dat de geheele omtrek vlak en vervelend
was, maar wanneer de redacteur van het
„Posemuckler Weekblad" een geleerde
die de geheele encyclopaedic in z'n hoofd
had dat hoorde, dan trok hij zijn hoog
denkersvoorhoofd in diepe, ernstige plooien
en zeide, dat juist het eentonige en verve
lende het kenmerk was van het klassieke,
en het klassieke was de uitdrukking van
het volmaakte schoone en edele.
Hierover verheugden zich de goede burgers
van Posemuckel niet weinig.
Maar wanneer het kleine, pittige vrouwtje
van den geleerden redacteur erbij was, dan
zei ze altijd, dat haar man óók klassiek was;
er was heelemaal niets meer met hem aan
te vangen.
Ufcö VAN ALTEN/
t—i o)
CM O
1-1 O
r-H
co
CD
CM
OO GO
CO H CO
co co cm
co lo ic
i—i
-o
t- bc
r-*
08
■JU»
08
0
0
M
-O
bp
s->
ae
-<*
o JO
bc
a
b.
o
04
jas
t Wordt vervolgd.)