Hel Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommeierwaard.
J. C. JANSSEN
Comb. PEES CLOPPEHBURG,
NORFOLK-PAKJES,
mz
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 3202. Zaterdag 31 Mei. 1913.
Bij dit Nummer behoort
een Bijvoegsel.
Nederlandsche Woningtoestanden.
FEUILLETON.
De Geheimen eener
kleine stad.
's-HERTOGEN BOSCH.
flv.4
!^t lanb van ali^
VOOB
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zender prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 77i ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
middag 12 uur ingewacht.
Dezer dagen is verschenen de In
leiding tot de uitkomsten der laaistge
houden volkstelling, met de daaraan
verbonden woningtelling.
In dit werk zijn allerlei verhoudings
berekeningen gemaakt en worden de in
1909 verkregen cijfers vergeleken met de
overeenkomstige van vroegere tellingen,
waardoor bet mogelijk is geworden zich
rekenschap te geven van de wijziging,
welke de woningtoestanden ten onzent
tusschen 1899en 1909 hebben ondergaan
Gelijk onderstaande cijfers nader
zullen bevestigen, kan reeds aanstonds
worden getuigd dat eeu belangrijke
verbetering is ingetreden in de woning
toestanden.
In 1899 werden geteld 1,088,736
woningen met in totaal 2,997,241 ver
trekken. Toen dus gemiddeld 2,75 ver
trekken per woning. In 1909 werden
geteld 1,267,255 woningen met in totaal
3,977,299 vertrekken. In 1909 dus
gemiddeld 3,22 vertrekken per woning.
Gemiddeld gerekend, dan is het aan
tal vertrekken per woning in de jaren
tusschen 1899 en 1909 dus met 0,47
vermeerderd.
Hierbij zij nog opgemerkt dat serres
in 1899 wèl en in 1909 niet als een
vertrek werden beschouwd. Het aan
tal vertrekken per woning is dus feite
lijk nog meer gestegen dan met 0,47.
In 1899 had 7,1 percent der ver
trekken geen onmiddellijke gemeen
schap m.et de buitenlucht, terwijl dit
cijfer in 1909 tot 6,1 was gedaald.
Deze cijfers getuigen dus wel degelijk
van verbetering in den woningtoestand
in de jaren tusschen 1899 en 1909.
De vooruitgang op dit gebied blijkt
nog duidelijker uit onderstaande cijfers,
omdat ze een vollediger kijk op de ver
betering in de woningtoestanden geven.
Per J00 woningen hadden
in 1899 in 1909
één vertrek 28,3 18,72
twee vertrekken 30,7 29,20
drie vertrekken 17,6 20,02
4 of 5 vertrekken 15,3 21,32
6 of meer vertrekken 8,1 10,74
Blijkens dit staatje vormden de één
kamerwoningen in 1899 nog 28,3
percent van het totaal in 1909 dus
25)
De burgemeester maakte van dealgemeene
opwinding gebruik om het heele restant
room in zijn kopje over te storten en juist
stak hij duim en wijsvinger der rechterhand
in den suikerpot om nóg 'n extra klontje
te bemachtigen, toen plotseling heftig en
woest aan de deur werd geklopt.
En zonder het traditioneele „binnen" ^af
te wachten stormde de barbier, bleek als
'n doode, met haren zoo verward als van
den held uit 'n drama, de kamer binnen.
Zoodra Lawendel de deur achter zich had
gesloten klemde hij zich vast aan de kachel,
alsof hij vreesde lang uit op den vloer te
vallen.
Hij zwaaide met een krant in de hoogte
en schreeuwde als 'n bezetene:
„Burgemeester! Burgemeester!
Het stilleven om de koffietafel was bij de
plotselinge verschijning van den barbier als
met een tooverstaf veranderd.
De burgemeester wilde, nadat hij den
suikerpot had omgegooid, opstaan, maar was,
daar zijn knieën hem den dienst weigerden,
machteloos op zijn stoel neergezonken en
staarde Lawendel sprakeloos aan.
Mama Rose streed moedig tegen haar eigen
schrik en drukte met de eene hand de
bevende Suze nog vaster tegen zich aan en
streelde „het kind" met de andere liefkoo-
send deD neus inplaats van de wangen.
Dog slechts 18,72 percent van het
totaal aantal woniDgeD.
Wel vooruitgang dus!
En wanneer men, lettend op de
gausch verschillende omstandigheden
op het land en steden, slechts alleen
met de stedelijke gemeenten rekent,
dan blijkt de vooruitgang nog grooter.
De percentagecijfers zijn dan als volgt:
1899
gemeenten met
50,000 100,000
tot of
Per 100 woningen 100,000 meer
hadden inwoners inwoners
één vertrek 22,6 19,7
twee vertrekken 33,8 29,6
drie 19,0 19,6
4 of 5 19,7 20,7
6 of meer 9,9 11,0
1909
gemeenten met
50,000 100,000
tot of
Per 100 woningen 100,000 meer
hadden inwoners inwoners
één vertrek 8,85 11,27
twee vertrekken 26,18 24.56
drie 23,58 21,36
4 of 5 24,41 29,33
6 of meer 16,96 13,48
Het relatief cijfer der éénkamer
woningen is dus in beide stedengroepen
zéér aanmerkelijk gedaald.
En ook wanneer men uitgaat niet
van het aantal woningen, maar van de
bewoners, blijkt een zeer verblijdende
vooruitgang.
Per 100 zielen der bevolking woon
den n.l. in
woningen met in 1899 in 1909
vertrek 23,8 15,2
twee vertrekken 30,8 27,9
drie vertrekken 18,9 21,1
vier of vijf vertrekken 17,3 23,4
zes of meer vertrekken 9,7 12,4
Ten opzichte van dit punt eveneens
de twee stedengroepen afzonderljjk be
schouwende, verkrijgt men de onder
staande cijfers
1899
gemeenten met
50,000 100,000
tot of
100,000 meer
Woningen met inwoners inwoners
één vertrek 12,1 14,1
twee vertrekken 30,6 29,1
drie vertrekken 22,8 20,6
vier of vijf vertrekken 18,3 22 5
zes of meer 16,1 13,6
De burgemeester was de eerste, die den
toestand baas werd.
Hij waagde nog een mislukte poging om
op te staan, gaf daarna zijn stem de grootst
mogelijke vastheid en wendde zich nu tot
den barbier met de vraag:
„Nu, wat is er aan de hand, meneer
Lawendel
„O burgemeester," stamelde hij, „bereid
u op het ergste voor. „De schoone dagen
van Aranjuez zijn nu voorbij," zooals onze
groote Schiller zegt. „Uw Koninklijke Hoog
heid zal het waarschijnlijk in geen vroolijken
toestand verlaten"O burgemeester, o
mevrouw, o mejuffrouw Waarom moest
de hemel ons dat laten beleven!... Waar
om heeft Hij ons niet vroeger weggenomen
door een stillen, pijnloozen dood
Met geweld bracht de burgemeester de
woorden uit:
„Maar Bpreek dan toch?... Wat is er
eigenlijk aan de hand?"
Weer zwaaide Lawendel met de krant.
„O burgemeester", riep hij uit voor de
zooveelste maal.
„Nu? Nu?"
„Wij zijn verloren Geen muis in heel
Poeemuckel kan ontkomenWij allen
moeten stervenEn we zijn nog zoo jong."
„Sterven herhaalden als uit één mond
de drie bevende leden van het burgemeesters
gezin.
„Stervenherhaalde dof de barbier, ter
wijl hij zijn armen slap langs het lijf liet
vallen en zijn oogen de uitdrukking aan
namen van de starheid des doods.
Sidderend stamelde de burgemeester:
„Maar hoe is dat mogelijk?... Wij zijn
toch allen kerngezondWaarom moeten
wij dan zoo opeens
„Dat is juist het verschrikkelijke," ging
de barbier toonloos voort. „Eerst woedde
xe te Noddia, toen te Zilla Jessira by Cal-
1909
gemeenten met
50,000 100,000
tot of
100,000 meer
Woningen met inwoners inwoners
één vertrek 5,9 6,5
twee vertrekken 23,1 22,7
drie vertrekken 24,8 22,6
vier of vijf vertrekken 26,7 32,3
zes of meer 19,5 15,9
Het percentagecijfer der io éénkamer
woningen levende personen is derhalve
in beide stedengroepen met meer dan
de helft gedaald.
Zeer zeker blijft er op dit gebied
nog ontzaglijk veel te verbeteieu over,
doch het stemt desniettemin tot vol
doening te kunnen vaststellen, dat de
woningtoestanden in zoo belangrijke
mate als boven beginuen te verbetereu.
Buitenland.
De correspondent te Rome van de
Daily Chronicle seint, dat de onthulling
van de Avanti, het socialistische blad,
over de bloedige nederlaag, die de
Italiaansche troepen in het achterland
van Derna geleden hebben, te meer
pijnlijke verbazing gewekt heeft, omdat
de regeering de treurige bijzonderheden
van de nederlaag achter gehouden of
verzacht heeft. Uit verhalen, door oog
getuigen aan de Avanti gedaan, blijkt dat
de Italianen bij den rampspoedigen slag
vierhonderd dooden en zevenhonderd
gewonden hadden. De Arabieren namen
meer dan honderd Italianen gevangen,
waarbij tal van officieren. De Italianen
moesten vele gewonden, kanonnen en
schietvoorraad achterlaten. Een officier,
die aan den veldtocht heeft deelgeno
men, schat in een brief aan de Avanti
het verlies der Italianen in het geheel
op tweeduizend man, waaronder zestig
officieren. Hij zegt, dat de terugtocht
der Italiaansche troepen in volslagen
wanorde ontaardde en dat de Arabieren
de Italianen vervolgden tot aan de loop
graven van Derna.
Donderdag werd uit Port Vendres
gemeld: Van ochtend is een fabriek van
dynamiet en scheikundige producten,
drie K.M. van hier gelegen, ontploft.
Na de eerste ontploffing hoorde men
in de stad terstond twee andere. Achter
eenvolgens waren de toestellen in ge
bruik ter vervaardiging van nitro-glyce-
rine ontploft. Die toestellen bevatten
10,200 K.G. ontplofbare stof. Onder de
puinhoopen heeft men reeds 5 dooden
en verscheiden gewonden gevonden.
cutta, waar zij in één week tweeduizend
menschen wegmaaide. Van Indië trok ze
naar China, klom ever den Groote Muur,
drong door tot in Mongolië en Birma en
breidde zich uit over Malakka, Siam en
den Nederlandsch-Indischen archipel. Ver
volgens dook xij op aan de Perzische Zee
verder, verder steeds verdertot zij den
voet zette op Rusland en PolenNu is
zij in Pruisen aangekomen OnB laatste
uur is geslagen, burgemeester
„Maar van wie spreekt ge dan, in 's hemels
naam bracht de burgemeester hakkelend
uit. „Wie is die verschrikkelijke worg
engel?..."
En nu sprak de barbier op een graftoon.
„De Cholera Asiatica."
De koffie-tafelronde sprong op alsof de
veeren van alle stoelen gebarsten waren en
de burgemeester stiet een kreet van ont
zetting uit, die door de beide vrouwen werd
herhaald.
Toen zonken moeder en dochter, elkaar
innig omvat houdende, driekwart-bewuste
loos, neder op de kanapee, die onder dezen
dubbelen last jammerlijk kraakte, alsof ook
dit meubelstuk mee leed onder de verplet
terende jobstijding.
XVHI.
Inmiddels was de burgemeester in zijn
ontzettenden angst op den barbier toege-
stormd. Met een kracht, die men hem nooit
zou hebben toegeschreven, schudde hij La
wendel dooreen en met buldertonen van
wanhoop, alle EdelAchtbaarheid vergetende,
schreeuwde hij hem toe:
„Kerelspreekwat heb je gehoord?
Wat heb je gezienIn naam van het
welzijn der stad bezweer ik je: Spreek!
Na dit te hebben uitgegalmd, plofte hij
weer neder op znn stoel, terwijl de beide
dames, ondanks haar angst en machteloos
ONTVANGEN de nieuwste modellen in
Model als nevenstaande met 1 Rij en 2 Rij knoopen,
voor den leeftijd van 8 tot 16 jaar.
De kleuren, die we hiervan in voorraad hebben
zyn Blauw, Bruin, beige Gr(|s enz.
In prijzen van:
3 - 3.50 - 4 - 4.50 - 5 - 5.50 - 6 - 6.50
7 - 7.50 - 8 - 8.50 - 9 - 9.50 - 10 tot f 16.
De zaak is Zondags geopend van 9—12 nnr.
Te Poti in Transkaukasië hebben
roovers een aanval gedaan op het huis
van Pavoni, den Engelschen vice-consul.
Pavoni en zijn broer (die licht gewond
werd) verdedigden zich met succes en
dooden den aanvoerder der bende, een
ontvluchten tuchthuisboef.
De Belgische regeering heeft aan de
prinsessen Louise en Stefanie, die te
Weenen vertoeven, elk nog eens 67»
millioen francs als haar aandeel in de
nalatenschap haars vaders laten aan
bieden, maar de prinsessen blijven hard
nekkig weigeren en eischen 41.300 000
francs, welke volgens haar beweren tot
het persoonlijk bezit van Koning Leopold
II behoord hebben.
Te Ruxweiler, in Lotharingen, is een
gezin van vijf menschen door het eten
van scheerling vergoven. De dienstbode
is al bezweken. Zij had in plaats van
pieterselie scheerling bij het eten ge
bruikt.
De Vossische Zeitung verneemt, dat
bij den Duitschen Bondsraad binnen
kort een voorstel van de Pruisische re
geering zal inkomen ter regeling van
de Brunswijksche troonopvolging. In
diplomatieke kringen te Berlijn is men
overtuigd dat prins Ernst August nog
dezen herfst de Brunswijksche troon
zal bestijgen.
Mevrouw Alice Crespy, de vrouw, die
reeds maanden in voorloopige hechtenis
heeft doorgebracht, onder beschuldi
ging te Agen den geestelijke Ohassaing
heid, den overwegenden drang der nieuws
gierigheid niet konden onderdrukken en de
ooren spitsten op de verwachte bijzonder
heden.
„Ja, burgemeester," hernam de barbier,
„gisterenavond laat is een extra-uitgave van
de Vossische Zeitung bezorgd, en daarin
staat alles nauwkeurig beschrevenIn
Oost-Pruisen is ze aangekomen en de koning
moet het besluit hebben genomen om haar
troepen tegemoet te zenden, ten einde haar
het verder doordringen te beletten. Maar
stoort zij zich aan troepen Snel als de
wind trekt zij voort, beklimt de hoogste
bergtoppen en steilste Chineesche muren
Wie weet of ze morgen niet al hier is
en dan is binnen acht dagen geen levende
ziel meer over in heel Posemuckel
Het wijze stads-opperhoofd sidderde ge
weldig, en de beide elkaar nog altijd om
strengelende dames niet minder.
Niettemin poogde Zijn Edelachtbare zoo
lang het mogelijk was zijn waardigheid te
bewaren.
Hij sloeg het eene been over het andere
om zich een meer stabiele houding te geven
en zeide, terwijl hij met geweld zijn stem
beheerschte
„Klagen kan hier niet baten, Lawendel 1
Integendeel, men moet zijn krachten en
kalmte weten te bewaren om het gevaar te
kunnen bestrijdenStaat er in de krant
niets van de symptomen, aan welke men
de xiekte kan herkennen? Of van voorbe
hoedmiddelen om zich tegen haar te be
schermen?"
„Van voorbehoedmiddelen heb ik niets in
de krant gelezen, burgemeester, en maar
weinig van de symptomen. Maar daar ik op
medisch terrein niet stil zit en alle ver
schijnselen der wetenschap nauwlettend
onderzoek, heb ik in den loop der tijden
een vrij aanzienlijken voorraad symptomen
vermoord te hebben, is wegens haar
slechten gezondheidstoestand naar het
ziekenhuis van Agen overgebracht.
De Fransche Generaal Alix heeft den
26 Mei ten Noorden van het dorp
M'Soen de vereeniging van twee vijan
dige troepen Marokkanen belet. Na de
eene verslagen te hebben, deed hij een
heftigen aanval op de andere troep, die
in wanorde vluchtte. Generaal Alix ver
wacht van deze gevechten gunstige re
sultaten. De vijand, die al zijn beschik
bare krachten had saamgetrokken, liet
ongeveer honderd dooden liggen en had
tal van gewonden.
Naar het Giornale d'Italia meldt, heeft
Essad pasja aan de voorloopige Alba-
neesche regeering zijn onderwerping
aangeboden.
Dinsdag heeft een kiesrechtvrouw uit
een sneltrein een bom geworpen op hst
perron te Bristol. De bom, gewikkeld
in een papier waarop „kiesrecht voor
vrouwen" geschreven was, ontplofte,
maar richtte nagenoeg geen schade aan
en kwetste niemand. De daderes is on
bekend gebleven.
Generaal Goetscby, commandant van
het 20e Fransche legercorps te Toul,
en verscheidene officieren van dit corps
hebben brieven ontvangen, waarin zij
met vermoording worden bedreigd, in
dien de straffen, die opgelegd zijn aan
de betoogers tegen driejarigen dienst
plicht, niet worden ingetrokken.
bijeen verzameld, en daaruit kan men met
tamelijke zekerheid constateeren, of men
Aziatische Cholera heeft of niet."
„Deel ze mij dan mede," hield de burge
meester aan. „Het is van groot gewicht."
De barbier nam de houding en den toon
aan van een professor en begon te doceeren.
„In de eerste plaats wordt u misselijk;
u weet niet waarvan en waarom, maar u
wordt misselijk... U zou graag de deur uit
willen gaan, maar blijft toch liever thuis.
En als u eindelijk tóch wilt, dan zyn uw
krachten niet toereikend en blijft u versuft
voor u heen staren."
„Hm, hm!" kuchte de burgemeester be
denkelijk.
De dames op de kanapee werden voort
durend bleeker.
„In den spiegel kijkende," ging de barbier
pedant voort, „komt u tot de ontdekking,
dat uw gezicht paars wordt."
„Paars!" herhaalde de burgemeester.
En hij wierp 'n verholen blikje in den
ouden, verweerden spiegel.
„Ja, paarsbevestigde de barbier. „Boven
dien wordt het heele lichaam ijskoud; uw
maagstreek gloeit. En wanneer u eindelijk,
door Christine en mij ondersteund, naar bed
zijt gestrompeld, voelt u 'n heftigen kramp
in de kuiten."
„Zoo, zoo I" zei de burgemeester, die met
beide handen langs zijn beenen had gewre
ven en plotseling met de rechterhand naar
zijn linkerkuit greep. „Dat moet vreeselijk
onaangenaam zijn."
„En öf, burgemeester! Maar dan is de
misselijkheid verdwenen
„Goddank!" riep de burgemeester uit, nog
steeds zijn kuiten wrijvende.
„Dat was het eerste stadium," doceerde
Laweodel verder. „Dan is nog hulp mogelyk,
maar men weet niet wüt
(Wordt wnolgdj
