et Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Sommeierwaard.
Teruggekeerd.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No32SO. Zaterdag 23 Augustus.
FEUILLETON.
1913.
Enkele cijfers over sterfte.
LANB VAN ALTEN/--
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zender prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 77i ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
middag 12 uur ingewacht.
De directeur van het Centraal Bureau
voor de Statistiek, mr. H. W. Methorst,
publiceert in het „Tijdschrift voor So
ciale Hygiëne" het eerste gedeelte eener
studie over „Volksvoeding".
Naar mr. Methorst betoogt, beschik
ken we omtrent het ziek worden en
het overlijden van volwassenen, als ge
volg van onvoldoende of verkeerde voe
ding en in het algemeen van den in
vloed hiervan op volwassenen, niet over
voldoende betrouwbare gegevens.
Wèl is de invloed van den welstand
waarmede de voeding nauw verband
houdt en van de voeding zélf na
gegaan met betrekking tot de zeer jeug
digen.
De vroegere Centi mmissie voor
de Statistiek heeft eei rzoek gedaan
naar het verband jhen welstand,
geboorte en sterfte van kinderen be
neden het jaar en van kinderen van 1
tot 4 jaar.
De commissie heeft voor Dordrecht,
een gemeente die een bevolking bezit
welke niet aan groote afwisseling onder
hevig is, en voor Rotterdam, een onzer
grootste gemeenten, en voor een 40 tal
plattelandsgemeenten da nataliteit na
gegaan van alle echtparen die in de
jaren 1877 tot en met 1881 gehuwd
zijn, benevens het aantal kinderen die
beneden het jaar en van 1 tot 4 jaar
gestorven zijn gedurende het tijdperk
tot en met 1897.
Yoor Dordrecht konden 786, voor
Rotterdam 3972 en voor de 40 plat
telandsgemeenten 4685 gezinnen in het
onderzoek betrokken worden.
De gezinnen werden verdeeld in 4
klassen naar den aanslag wegens huur
waarde in de persooeele belasting: de
laagste (le) klasse omvatte alle gezin
nen wonende in huizen met een huur
waarde (voor Den Haag), van niet meer
dan f 112,50 in het jaar, of wel ruim
f 2,per week, terwijl als daaropvol
gende (2e) klasse werd genomen een
huurwaarde van f 112.50f 225,
of wel van ruim f 2,— tot ruim f 4,
per week, als 3e klasse van f 225,
f 500,per jaar, en als hoogste of
4e klasse een huurwaarde van f 500,
en daarboven.
Het aantal overledenen beneden het
jaar, per 100 levend geborenen, was
voor Dordrecht in de le klasse 18.11,
in de 2e klasse 17.39, in de 3e klasse
14.05 en in de 4e klasse 7.37, voor
Rotterdam waren de cijfers 16.44, 15.01,
P. DUISENBERG.
(3
„Gekheid is gekheid maar Johan komt
toch immers vanavond weer terug?"
„Wel ja, zeker... Maar denkelijk eerst
met den laatsten trein. Wat wou je dan
„Met den laatsten trein, een latertje. Ik
wou hem tegemoet wandelen, zie je Nu,
't is lichte maan
Zuster en moeder zagen Dirk gelijktijdig
aan.
„Ben je mal, jongensprak Kleefman.
„Geen sprake van 1 Nog mooier
„Waarom niet, vader Bij mooi weer en
lichte maan
,,'t Gebeurt niet, al was het weer nog
hondermaal mooier en de maan honderd
maal lichter."
„Hahaha! Hoor vader eens 1"
„Zeker in 't holle van den nacht
als iedereen te bed ligt
„Nu, dan blijf ik thuis. Wie komt
daaraan
Allen zagen naar buiten.
Men zag nog juist even iets zwarts van
iemand, die het paadje naar de deur opge
komen was.
„Tingelingeling I" klonk het terstond
daarop in de gang.
„Een heer, geloof ik," zeide Dirk.
Na eenige seconden hoorde men de meid
door de gang loopen.
13.85 en 10.07 en voor de plattelands
gemeenten 11.24, 10.68 en voor de 3e
en 4e klasse 9.40, terwijl het aantal
overledenen van 14 jaar per 100
levend geborenen, na aftrek der beneden
het jaar gestorvenen, was voor Dor
drecht in de le klasse 12.53, in de 2e
klasse 10.42, in de 3e klasse 9.21 en
in de 4e klasse 5.53, terwijl deze cijfers
voor Rotterdam waren 11.34, 10.22,
9.21 en 5.07 en voor de plattelands
gemeenten 7.05, 6.42, 5.21 en 2.75.
En in Dordrecht, èn in Rotterdam,
èn in de 40 plattelandsgemeenten gaat
dus, zooals men ziet, met klimmenden
welstand een daling van het sterfte
cijfer gepaard, zoowel voor kinderen
beneden het jaar als voor kinderen van
L4 jaar.
Laten wij hier nog even aan toevoe
gen dat de cijfers voor de plattelands
gemeenten een zeer gunstig verschil
opleveren met die van de steden Dord
recht en Rotterdam, dat die van de
le klasse voor het platteland maar een
heel weinigje hooger zijn dan die van de
4e klasse voor Dordrecht en Rotterdam,
althans een heel stuk lager zijn dan die
van de 3e klasse voor die steden.
Wij vragenzou „het gezonder wonen
op het platteland" niet de oorzaak zijn
dat de cijfers hiervan zooveel gunstiger
zijn dan die van de steden
We gelooven het.
De eijfers in de vier klassen spreken
echter evenèèns duidelijk uit dat öök
tu8schen de welstand en de kindersterfte
verband bestaat.
Toename van den welstand zal dus
het sterftecijfer bij kinderen doen da
len, wat ook heel wel te begrijpen is
als bedacht wordt dat bij meerderen
welstand aan het kind een betere ver
zorging gegeven khn worden, wat wel
de eerste vereischte genoemd mag wor
den om het kind in leven te houden.
Natuurlijk zal meerdere welstand,
hetgeen betere voeding, betere huis
vesting enz. beteekent, ook het sterfte
cijfer van oudere kinderen en volwas
senen doen dalen
Echter meerdere welstand kku
wat de zuigelingen betreft, betere en
doelmatiger voeding en verzorging ge
ven maar ze gèèft die niet altijd.
Onderzoekingen toch hebben aan het
licht gebracht dat er bij gegoeden eo
welgestelden vele wanbegrippen ten
opzichte van kindervoeding en -ver
zorging bestaan, even goed als* bij de
minder-gegoeden, ja, bij de eersten nog
wèl zooveel als bij laatstgenoemden.
Allen luisterden.
„Goeden dag, meisje 1" zeide iemand.
„Goeden dag... mijnheer I"
„Woont hier niet Kleefman?"
„Ja juist."
„Mooi, dan ben ik terecht."
Wie wat moet
„Neen laat mij maar door, meisje."
't Volgend oogenblik ging de kamerdeur
open en trad een eenvoudig, bijna armoe
dig gekleed man bij de familie binnen, de
deur achter zich toedoend.
Hij bleef dicht bij de deur staan.
Zijn gelaat scheen door de zon gebruind.
Hij droeg een fraaien zwarten knevel en
had een ouden stroohoed op een een-
voudigen stok in de hand.
Hij moest tusschen de vijf en dertig en
veertig jaar oud zijn.
Zijn helder bruin oog gleed vluchtig over
het viertal.
„Goeden dag I" zeide hij toen glimlachend.
„Goeden dag!..." zeiden Dirk en zijne
zuster, hem beiden met ietwat verwonde
rende oogen aanstarend.
Maar de ouders bewaarden het stilzwijgen.
Ze zaten beiden van verbazing als met
stomheid geslagen en als in beelden her
schapen, terwijl zij hunne oogen niet sche
nen te kunnen gelooven.
„Je broeder Bernard," sprak de man bij
de deur. „Herken jelui mij niet meer?"
„Almachtige Godhoe is 't moge
lijk!..." riep Kleefman nu, opstaande.
„Welhoe is 't mogelijkriep nu
ook zijne vrouw, eveneens opstaande.
Zij sloeg de handen in elkaar. Haar naai
werk was op den grond gegleden.
Broeder en zuster waren nu ook een en
al verbazing en zaten sprakeloos te kijken.
„Bernard Iriep Kleefman weer, nog
niet van zijne verbazing bekomen.
Immers, worden de zuigelingen ran de
minder-gegoeden niet bijna steeds met de
meedermelk gevoed en worden de zui
gelingen van vele welgestelden niet
vaak „met de flesch" gevoed En dr.
Sterneberg, in leven arts te Nijmegen,
is na onderzoek tot de conclusie ge
komen dat het sterfie-cijfer van knost-
matig gevoede zuigelingen bijna zeven
maal zoo hoog is als dat van de natuur
lijk gevoede zuigelingen.
Buitenland.
Alle schuldeischers van Deperdussin,
den gefailleerden Franscnen vliegtuigen-
fabrikaDt, hebben, met uitzondering
van het Comtoir industriel et colonial
besloten om zich te verzetten tegen de
failliet-verklaring van Deperdussin.
Men meldt uit Parijs:
Volgens de bladen is de vlieger Pegoult
op het vliegveld van Chateaufort Dins
dag geslaagd in een proefneming met
een parachute van een vliegtuig uit.
De vlieger en de machine kwamen
zonder ongeval neer, op 1500 meter
afstands van elkaar.
Donderdagochtend vroeg kwamen te
Wilhelmsburg (Hamburg), twee man
nen in een auto aan de gemeentelijke
spaarbank. Zij bedreigden de twee ambte
naren, die zich daar bevonden, met re
volvers, kwetsten den kassier Bethke
zwaar, maakten zich van 210 mark
meester en probeerden vervolgens do
brandkast open te breken. Dit mislukte.
De bandieten ontkwamen vervolgens in
de auto. Men gelooft in den eenen ban
diet een kelner herkend te hebben, die
vroeger daar in betrekking is geweest.
De Pall Mall Gazette publiceert een
merkwaardigen brief van Bebelaan Lind,
waarin hij stellig ontkent, dat de nieuwe
bewapening van Duitschland tegen
Frankrijk is gericht. De Keizer leerde
uit de geschiedenis van den Balkanoorlog
dat het Duitsche leger achteruit was
gegaan. De wapenen van Fransch maak
sel hielpen de Bulgaren en Serviërs bij
het overwinnen der Turken.
Als de Franschen, zoo schrijft Bebel,
van de militaire minderheid van Duitsch
land op de hoogte waren geweest, zou
den zij er licht door verleid ziju ge
worden om het onverwijld aan te tasten.
Duitschland is thans ten eenenmale
ongenegen Frankrijk aan te pakken,
maar wenscht rust, tot de nieuwe be
wapeningen haar beslag zullen hebben
gekregen.
In Roemenië bestaat gevaar voor een
„Ja, Bernard. Als uit den dood op
gestaan, nietwaar
„Jaals uit den dood opgestaan
herhaalde Kleefman.
Bernard trad nu op zijn broeder toe en
reikte hem de hand, vervolgens aan zijne
vrouw. Dan zich tot zuster en broeder wen
dend „Zoon en dochter, niet waar
„Ja zeiden Dirk en Henderika.
„Ik ben jelui oom, jelui oom Bernard.
Wel eens van gehoord, aiet?"
„Ja antwoordden ze.
Plotseling sprong Dirk op en plaatste
fluks nog een stoel aan de tafel, tusschen
den zijnen en dien van zijn vader in.
„Gaat u zitten, oom," zeide hij. „Geef
mij uw hoed en stok maar."
Hij verliet er haastig de kamer mee.
„Ja, ga zitten, herhaalde de vader, zijn
broeder van onder tot boven opnemend.
Deze gaf nu aan die uitnoodiging gevolg,
waarna ook hij zelf weer plaats nam.
„Ik ben natuurlijk van S. hierheen komen
loopen," zeide Bernard. „Ik trof daar toe
vallig een oude bekende aan, een vroegeren
dorpsgenoot. Die heeft mij het een en ander
verteld hoe de zaken hier stonden. Dus,
jelui woont nu hier, hebt de boerderij
verkocht wegens gezondheidsredenen,
hoorde ik."
„Javader is al jaren sukkelende, en
ook met mij wil 't niet recht. Vader
wilde op 't laatst maar liever van de boerderij
af vooral op aanraden van den dokter,
hebben we toen den boel maar verkocht
en zijn hier gaan wonen."
„En jelui leeft nu stil
,,'t Moet welzie je."
,,'t Is jelui dus goed gegaan, Hans."
„Jamet hard werken en ploeteren
altijd zie je 't Gaat nu zoo wat
Hans zag met een ietwat zuur gezicht
cholera-epidemie. De ziekte is uit Bul
garije gekomen. Er zijn tot nog toe 50
gevallen voorgekomen, de helft met
doodelijken afloop.
Dezer dagen is in een voorstad van
Kopenhagen een bijbank door twee man
nen van 7000 kronen beroofd. Zij traden
de bank binnen tegen sluitingstijd, hiel
den de twee beambten, die nog op het
kantoor waren, met revolvers in be
dwang, bonden ze, plunderden de kas
en verdwenen. De beambten wisten zich
los te maken en sloegen alarm. De roo-
vers zijn nog zoek, maar Politiken laat
tusschen de regels door lezen, dat ver
moedelijk de twee beambten zelf de
dieven zijn en het verhaal van den over
val verzonnen is.
Een bloedig gevecht ontstond dezer
dagen in Syrië tusschen Russisch-jood-
sche kolonisten en boeren in de buurt
van Jaffa. Eenige boeren uit Tsernoeka
trachtten uit de naburige wijnbergen
van Rechoboth druiven te stelen. De
Russische veldwachter, die, hen snapte,
werd overmand, en ontwapend. Hij snel
de naar de kolonie om hulp te halen.
De dieven, die zich uit de voeten maak
ten, ontmoetten onderweg een eenzaam,
van niets wetend scholier, leerling van
de Joodsche kunstnijverheidschool Bet-
salel in Jerusalem. Hij werd door de
woedende dieven eenvoudig geslacht.
Daarop stormden de moordenaars naar
hun dorp en vertelden daar, dat de Jo
den gewapend kwamen aantrekken om
het nest te overvallen. De fanatieke
dorpsbewoners wapenden zich, hoewel de
„Muchtar" tot kalmte aanmaande. Deze
werd door den grootsten oproerkraaier,
die tot den heiligen oorlog tegen de Jo
den, welke allen geslacht moesten wor
den, opriep, overschreeuwd.
Zwaar gewapend trokken nu ongeveer
50 boeren, te voet en te paard, de Jo
den, die ongeveer 30 man sterk waren,
tegemoet. Het kwam tot een botsing,
waarbij de Joden volgens hun zeggen
aanvankelijk in de lucht schoten. Eerst
toen drie hunner gewond waren, traden
ook zij met scherp in het vuur. Zij wond
den daarbij drie inboorlingen, van wie
één drie dagen later stierf.
Deze bedenkelijke gebeurtenis, die een
droevig licht werpt op den onzekeren
toestand in Syrië, had nog een betreurens
waardig naspel. Toen namelijk eenige
dagen daarna een jong, eerst 20 dagen
getrouwd, kolonist van het stadje Ram-
leh rustig naar Rechoboth wandelde,
werd hij door eenige boeren die op hem
geloerd hadden, uit wraak om het leven
gebracht.
Te Bedford hebben kiesrechtvrouwen
brand gesticht in een opslagplaats van
naar zijne vrouw. Deze vestigde juist met
een vriendelijken glimlach het oog op haar
zwager. Dit deed onmiddellijk Hans' gezicht
nog zuurder worden. Hij wierp een snellen
blik op zijns broeders eenvoudige en alles
behalve nieuwe plunje.
Dit ontging dezen geenszins, doch hij
hield zich, alsof hij het niet opmerkte.
„Jan en Hendrine zijn dood vertelde
men mij," zeide hij.
„Ja dood sprak Hans Kleefman
somber.
„Al jaren dood, Bernard," voegde zijne
vrouw er ernstig aan toe.
„Al jaren Het spijt me
Een oogenblik van stilzwijgen volgde.
„Maar waar is vader?" vroeg Bernard
toen plotseling.
„Grootvader ligt te bed, oom,"antwoordde
Dirk, die ook zijne plaats weeringenomen
had. „Grootvader sliep zoo even."
„Zoo beste jongen."
„Och dat ik daar niet eerder aan dacht,"
zeide juffrouw Kleefman. „Haal gauw even
een kop en schoteltje voor je oom, Rika."
„O ja moeder
Henderika haastte zich aan dat verzoek
te voldoen.
„Wat zal vader ophooren en wat zal hij
blij zijn!" hernam ze. „Hij heeft het
dikwerf over u en verlangt ontzettend naar
je Maar we durven hem niet wakker te
maken, want vader slaapt zeer weinig
J uffrouw Kleefman zag nu haar man aan
en zweeg plotseling, de oogen neerslaand.
„Vader zal aanstonds wel wakker worden,"
zeide hij kort. „Bernard zal zoo'n haast niet
hebben
„Bijzondere haastneen," verklaarde
deze droogjesMaar ik verlang toch erg
vader eens wéér te zien
't Was of een énkel oogenblikje zijne stem
hout. De brandweer blusehte het vuur,
maar er was toen al voor 200 pond
sterling schade gedaan. Op een papier
dat men vond stond o.a.: „Geen vrede
voor wij kiesrecht hebben."
Te Lianberis, aan den voet van den
Snowdon, is in een oude Anglikaan-
sche kerk een fraai altaarkleed door
gescheurd. Men verdenkt kiesrechtvrou-
wen.
Hertzog heeft te Johannesburg voor
een geestdriftige vergadering van drie
duizend personen van beide rassen en
uit alle partijen in een scherpe rede
Botha ervan beschuldigd, dat hij zich
verbonden had aan de cosmopolitaan-
sche financiers en de imperialisten, tot
schade van de nationale belangen van
Zuid-Afrika.
Voor de ware burgers der unie, zoo
zeide hij, is de tijd gekomen een krach
tige waarschuwing te doen hooren en
de pogingen te verijdelen van een intri
geerenden speculant om de politiek,
het geld en de weermacht van den staat
tot uitbreiding van het veld zijner par
ticuliere geldbeleggingen te misbruiken.
De noodzakelijkheid van financieele
hervorming is der regeering gebleken
door de openbare gewelddadigheden,
maar de hervorming wordt slechts uit
gevoerd voor zoover de geldmagnaten
het toelaten.
In verband met de staking zeide hij
De eenige plicht van de regeering is
het leven en het eigendom te bescher
men en de orde te handhaven. De re
geering had zich echter officieus tus
schen arbeid eu kapitaal geplaatst, met
het gevolg dat het land nu 47,500 pond
moet betalen zonder er iets voor te
krijgen.
Volgens een telegram aan de Temps
uit Berlijn zijn de Koning en de Konin
gin van Roemenië op een autotochtje
in de buurt van Sinaia door bandieten
overvallen. Dezen gelastten den chauf
feur te stoppen, en toen hij daartoe
geen aanstalten bleek te maken, be
dreigden zij hem met een revolver. De
chauffeur tufte evenwel met volle vaart
door. De bandieten wierpen steenen
tegen de auto, waardoor het koninklijk
paar echter niet werd getroffen.
De Parijsche recherche heeft een tien
voudige arrestatie volbracht. Het betreft
een uitgebreide insluipersbende, die zoo
wel de stad als het platteland onveilig
maakte. Het gedrag der troep was de
recherche bijzonder opgevallenoverdag
liep men als fatsoenlijke menschen, en
was men mooi gekleed, met lakschoenen
en hooge zijden hoeden, 's Nachts maak
ten die luxe kleedingstukken plaats voor
pet en sloffen. Vaak had men ze in taxi's
gezien. Toen in hun kamer des nachts
getrild had
Dirk presenteerde zijn oom eene cigarette.
„Ik zou liever eene sigaar hebben, beste
jongen."
„O ik zal ze halen."
Dirk was in een wip de deur uit en 't
volgend oogenblik met een vollen standerd
met sigaren terug. Hij zette ze vóór zijn
oom op de tafel. Deze stak er een van op.
„Wij dachten allen, dat u dood was, oom
al lang dood," zeide Hendasika.
„Zoo nicht, dacht jelui?... Ja... dat
verwondert mij niet."
„Waar bent u toch al die jaren eigenlijk
geweest, als ik dat vragen mag?"
„In verre landenIk heb gereisd en
gezworven, de heele wereld door."
„Voor uw pleizier, oompje?" vroeg Dirk.
„Neen... voor mijn pleizier eigenlijk
niet, ofschoon ik het gaarne deedIk
reisde met een heer en op diens kosten
natuurlijk."
„Dusals bediende of zoo iets."
„Juist."
„Zóó zeide Dirk, zijn oom met be
stelling aanstarend. „Met een rijk heer dus."
„Precies, neefje!"
„Weldat is prachtig! Daar zou 'k ook
wel idee in hebbenZoo altijd maar reizen..."
Oom Bernard lachte even.
„Zou je?"
„Nu öf ikEn reist die heer nu niet
meer 1"
„Hij is dood."
Dood
„Ja."
„Dat is jammer."
Het spijt me werkelijk zéér."
Hans Kleefman zag zijn broeder vluchtig
van terzijde aan met een blik die zeide:
„Want nu zit je natuurlijk op lager wal."
Oorspronkelijke Novelle
VAN
Wordt vervolgd.)