Hel Land van Heusden en illena, de Langstraat en de Bommeierwaard
De vrouw van den Banneling,
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 340S. Woensdag October 1914.
EELILLETON.
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zender prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke rege
meer 71/* ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
middag 12 uur ingewacht.
Daar komen in het boek der wereld
geschiedenis bladzijden voor, die, ver
halend van gebeurtenissen van eeuwen
her, ons nu nog telkenmale bij het
herlezen een huivering geven; blad-
zyden, die gewagen van een leed aan
gansche volkeren overkomen. Dat waren
de tijden waarin de rampspoed over
een geheel rijk losbrekend, dood en
vernieling zaaide alom tijden waarin
de vorsten hun volken in een schier
eindelooze reeks van veldtochten voe
rend en elkander bekampend, het zwaard
niet eerder in de scheede staken, voor
aleer de vijand geheel vermorzeld, het
land geheel verwoest, have eu goed
gansch geroofd, vernield, verbrand was
tijden, waarin één enkel oorlogsrecht
gold, dat van den sterkste, en al het
denkbaar menschelijk wee den zwakste
troftijden, waarin de rijke burger
van heden, morgen reeds tot den bedel
staf gebracht werd, wanneer hij al zijn
goederen verbeurd verklaard zag en
nog blijde mocht zijn zoo hij er het
leven nog kon afbrengen tijden waarin
den arme al de lasten van oorlogs-
slavernlj en meedoogenlooze dienst
baarheid ver van het eigen land werden
opgelegdtijden, waarin huis noch
haard, maagd noch vriend den geesel
van den alles vernielenden krijg ver
mocht te ontgaan.
In die tijden nu zag men bij 's vijands
nadering dikwijls de geheele bevolking
van dorpen, stedeD, landen, in doode
lijken angst voor wat haar te wachten
stond bi) de komst de3 vijands, in een
radelooze vlucht haar heil zoeken. Dan
repte langs de heirbanen des lands al
wat zich reppen kon, dan torste een
elk op schouder, hoofd of rug al wat
maar te torsen viel aan ijlings mee
gevoerde tilbare have; en wie niet
loopen kon bleef achter en viel den
vijand in handen; wie niet gedragen
of vervoerd de vlucht kon mede maken
zag zich langs den weg achtergelaten,
met geen ander vooruitzicht dan den
ondergang.
Zoo ging het in vroeger tijden. Gaat,
mag men vragen, het nu nog aldus
Daar brak in het midden van den
zomer, eensklaps een oorlog I03, bijna
geheel Europa in zijn vernielende
vlucht medesleepend; daar werd het
eene volk voor, het andere na in dezen
wereldbrand betrokken, waarbij niet
minder dan ruim een dozijn oorlogs
verklaringen plaats haddendaar don
dert het vernielend geschut reeds weken
lang over de slagvelden van Oost- en
West-Europa; daar doet r^eds al dien
tijd het meest moderne en vernuftig
uitgedachte verdelgings-materiaal zijn
moordend werk gelden. Sterke ves
tingen vielen, de eene voor de andere
na, onder het sloopingswerk der reus
achtige mortieren, dorpen werden ver
brand, steden overweldigd, geheele
streken veroverd en bezet, waarbij de
bevolking nameloos leed werd aange
daan! Waarlijk, hoe doet in menig
opzicht de oorlogstijd, die wij thans
doorleven, denken aan de vreeselijke
oorlogstijden van weleer
En opdat daar metterdaad niets aan
ontbreke, wordt de maat der verschrik
king thans volgemeten door het schouw
spel eener in doodelijken angst vluch
tende bevolking, in zoo grooten getale
als zelden of ooit nog werd aanschouwd.
Een geheele eertijds bloeiende en rijke
wereldhandelsstad zag haar bevolking
zich grootendeels ontvlieden voor de
nadering des vijandseen welvarende
streek, bezaaid met vriendelijke dorpen
en steden liep voor een niet. gering
deel leeg en bij tienduizenden trokken
de vluchtelingen weg van de plaatsen
des onheils, weg naar veibge oorden,
weg naar het als altoos gastvrij Ne
derland.
Aldus zagen wij een bevolking naar
schatting tusschen 300.000 en 500.000
zielen hier, in ons land een beschut
en veilig toevluchtsoord zoeken en
vinden, in doodelijken angst gevlucht
voor 's vijands nadering. En het Hol
land van nu, toonde zich de waardige
nazaat van weleer, dat steeds een wijk
plaats was voor ODderdrukten, een oord
van steun en hulp voor politieke vluch
telingen.
En heel de wereld erkent en herkent
weder de oud-Hollandsche offervaardig
heid en ontferming in deze dagen door
geheel ons volk getoond. Laat dan deze
erkenning, ook van Duitsche zijde als
om strijd geuit, ons voldoende zijn
wij vonden gelegenheid om t9 midden
eener strikte neutraliteit een dead te
volbrengen door niets anders dan op
recht menschelijke gevoelens ingegeven.
En laat ons dankbaar zijn voor de ge
legenheid die ons geboden werd te heb-
i)
Op een der eerste dag^n van September
1877 ratelde de sneltrein van Bretagne full-
speed door de vlakte Verrières en le Perrey,
langs de bo3schen in de buurt van het
woud van Rambouillet en vervolgde, na
slecht3 even aan laatstgemeld station opge
houden te hebben om enkelen passagiers de
gelegenheid te geven uitte stappen, zijn weg
naar Epernon en Chartres.
Twee reizigers, tegenover elkander in een
salon wagen gezeten, slaakten een zucht van
verlichting, toen zij van het gezelschap, dat
hen blijkbaar hinderde, verlost waren. De
oudste, een kleine vijftiger, die scheen te
slapen, opende zijn kleine, levendige oogjes,
zijn bijzonder nette kleeding riheen een
zekere deftigheid aan te duidenzijn overjas
was geen ulster en geen mantel, een ronde
kastoren hoed met brecden, slappen rand
en een recht wit boord, dat maar even
boven de tot aan de kin toegeknoopte jas
uitkwam gaven hem het uiterlijk van een
eerwaardig, Engelsch predikant. Hij had
een mager, diep gegroefd gelaat, een kaal
hoofd, was netjes geschoren en had een trek
van trouweloosheid om de dunne lippen.
Zijn blik was dwalend. Wacht u voor lieden,
die u niet in het gezicht zien. Als de ge
legenheid zich voordoet, ontzien zij zich
niet u tot voorwerp van een schurkenstreek
te kiezen.
Zijn gestalte scheen langer, omdat hij zoo
bijzonder mag^r was, men zou hem voor
een ambtenaar hebben kunnen houden, hoe
weinig vertrouwen zijn uiterlijk ook in
boezemde; en toch was dat uiterlijk, hoe
weinig aantrekkelijk ook, nog beter dan hij
was.
Zijn metgezel, die klaarblijkelijk een on
dergeschikte rol oij hem vervulde en zeker
zijn schrijver of bediende was, zag er heel
anders uit. Zijn korte gedrongen gestalte
was gekleed in een grijs pak, zijn gelaat
met dikke hangwangen had de frissche
kleur der dorpsbewoners, hij had dikke
lippen, goed verzorgde ge/ulde handen en
zijn geheele verschijuing teekende den jon
gen ongeveer 25-jarigen buitenman, die maar
weinig onder het verblijf ln de stad geleden
had.
Toch duidde zijn oogopslag groote sluw
heid aan en kenmerkte iets familaars bru
taals, waarschijnlijk door de gewoonte in
den omgang der reizigers gewettigd, zijn
geheele houding.
De jongste heette Lazare Pidon, de ware
naam van den oudste was Hans Straub,
maar in Parijs, waar hij sedert twintig jaar
woonde, kende men hem slechts als Ful-
gence Guillard.
Niemand zou kunnen zeggen, welke be
trekking hij vervulde, welke bron hem in
staat stelde goed te leven op zijn kamers in
de rue des Petres in de schaduw van de
grijze kerk St. Germain l'Auscerrois. Wij
willen het raadsel ophelderen: Pulgence
Guillard behoorde tot de geheimzinnige
bende, die voor rekening van het ministerie
van buitenlandsche zaken, met allerlei duis
tere en geheime zendingen belast werd, en
er zijn wandelaars genoeg op den Boulevard
wier miduel van bestaan even geheimzinnig
is; de honderd oogen van Argus door Juno
in een pauw veranderd, zijn niets bij die
moderne inquisitie, wier agenten aan geen
uiterlijk teeken te herkennen zijn.
En dus, waarde meester, begon de jonge
man, terwijl hij een sigaar aanstak, gaan
we naar baron Raynaud?
Ja, naar zijn kasteel in Mayenne/
ben kunnen toonerdat het kleine plekje
grond van Nederland wederom de veillig-
ste wijkplaats in Europa voor arme
vluchtelingen is.
Hoelang deze katsten in ons midden
vertoeven zullen, wie zal het zeggen
Reeds zijn en worden door de rrgee
ringen der beide betrokken landen daar
over onderhandelingen gevoerdreeds
ontwaakt ook bij menig vluchteling de
aandrift, als het even kan, terug te
keeren ten einde ginds naar staat van
zaken te kunnen handelen en weder in
bezit te komen van de zoo ijlings achter
gelaten have en goedmaar over het
algemeen hebben de vreeselijke gebeur
tenissen de gemoederen te zeer geschokt
dan dat nu reeds bij allen de kalmte
van oordeel is iugetreden, noodig om
een juist en kloek besluit te nemen.
Overijling zou hierbij zeker meer scha
den dan wenschelijk is; en even als een
herstellende zieke slechts geleidelijk zijn
geest- en lichaamskracht herwinnen kan,
zoo kan ook dit door zooveel rampen
getroffen volk van vluchtelingen niet
op-eens zijn oude veerkracht zien terug-
keeren. Nochtans, de oud-Vlaamsche
stam, immers niet ongelijk in zooveel
opzichten aan den oud-Hollandschen,
staat er ons borg voor, dat een herstel
der noodige krachten, thans grooten
deels onder het overstelpend leed ge
knot, zal intreden ten einde het dage-
lijksch leven in de oude omgeving te
hervatten en gebogen, niet gebroken,
weder te gaan winnen het dagelij ksch
brood.
Buitenland.
Burgemeester en Schepenen van Ant
werpen, benevens tal van notabelen te
Antwerpen, hebben een proclamatie aan
de bevolking gericht, waarin wordt ge
meld
Volgens besluit der Duitsche over
heid worden binnen de stadsmuren al
leen zulke personen toegelaten, die in
Antwerpen hun woonst hebben en een
regelmatige broodwinning hebben.
Huisdeuren mogen te allen tijde ge
sloten blijven.
Daar de stadsverlichting voldoende
hersteld is, wordt niet meer vereischt,
dat 's nachtlicht blijve branden binnen
de huizen.
Niemands persoon, noch eigendom,
zal gedeerd worden indien orde en rust
heerschen. Elke daad van beleediging
of geweld moet aangeklaagd worden bij
een der ondergeteekenden van de tegen-
En wat moeten we doen bij dien baron
Raynaud
De waarde meester drukte de lippen op
elkander, een licht schouderophalen was zijn
eenig antwoord.
Is hij rijk, die baron? hernam de ander.
Als Rothschild.
Drommels.
Beste jongen, verklaarde zijn meester,
boven een zeker bedrag kan men iemands
fortuin niet mear bepalen, 't Is precies 't
zelfde of esn particulier twee of twee en
een half millioen rente heeft. Alleen kan
iemand met vijf en twintig meer kwaad
doen, als hij er lust in heeft, dat is al.
Dat is duidelijk, bevestigde Lazare, tus
schen twee trekken aan zijn sigaar. Hé, als
ik maar een millioen had!
En ik, sprak de andere.
Die ontboezeming leek vreemd in den
mond van zulk een ernstig personage, maar
scheen den rooker niet t9 verwonderen
beiden zwegen en van de heerschende stilte
willen wij gebruik maken om de verhouding
tusschen de beide reizigers wat nader uit-
ean te zetten.
De jongste Wfs op tienjarigen leeftijd,
na den dood zijner ouders, door Fulgence
Guillard aangenomen. Deze wa3 toen in
Parijs, en zijn talenten hadden hem vijf
tien jaar geleden den belangrijken post van
vertrouwen, dien hij daar vervulde, be
zorgd. Zonder iemand de redenen van zijn
handelwijze mede te deelen, heahtte hij
zich aan den knaap, zond hem naar school
en onderwees hem, terwijl deze bij hem
de rol van kamerdienaar vervuldeal dien
tijd waren zij de beste vrienden, zij ver
lieten elkander maar zelden en Lazare had
een goed en gemakkelijk leven, daar hij
vrij in zijn doen en laten was en twaalf
honderd francs zakgeld kreeg.
Weet ge dus niets van de plannen van
den baron? begon Lazare weer.
woordige proclamatie. Wij hebben de
verzekering dat er straffen zullen volgen,
zoodat niemand moet trachten zichzelf
recht te doen.
Ten slotte wordt nog eens aangedron
gen op kalmte van geen burger wordt
geëischt dat hij het vaderland ver*
loochene, dat in lief en leed, voor het
verleden en de toekomst, het dierbaarste
bezit van den goeden burger is.
Maar bijdragen tot het handhaven der
orde en tot heropwekking der geschokte
levenskrachten van het land is ons aller
hoogste plicht.
De Daily Mail van 17 October meldt,
dat in de Zwarte Zee twee Duitsche
schepen met graan aan boord, die van
Galatz onderweg wareu naar Contstantza,
door de Russische vloot zijn buitgemaakt.
De slag, die thans op het front tus
schen Warschau en de Djnester (een
front van 350 K.M.) aan den gang is,
zal een der reusachtigste worstelingen
zijn, waarvan de wereldgeschiedenis zal
hebben te gewagen. Het heet dat de
Duitscher8 en Oostenrijkers 500,OOu man
hehben tusschen Warschau en Iwano-
grad, 700,000 man tusschen Iwanograd
en de San en 450,000 man tusschen de
San en de Djnester. Men weet niet hoe
veel man de Russen daartegenover stel
len maar in Petersburg wordt het ge
tal 2,500,000 genoemd.
Van het Oostenrij ksch-Russische front
wordt dd. 17 dezer aan de N.R.Ct. ge
seind
Uit Maramaros Sziget (in Hongarije)
komt bericht, dat de uit het komitaat
Maramaros verdreven Russische troepen,
die stellingen hadden ingenomen bij
Raho, gisteren door onze troepen zijn
verslagen. Zij hebben de vlucht genomen
in de richting van Koeroesuiezoe en
worden door de Oostenrijksch-Hongaar
sche troepen achtervolgd. Deze vluch
tende vijandelijke afdeeiing, waarvan de
sterkte op ongeveer vierduizend man is
verminderd, is de laatste afdeeiing die
zich nog op Hongaarsch gebied bevindt.
In de bosschen kunnen ten hoogste nog
wat verspreide overblijfselen van de
troepen, waarmee de Russen den inval
in Hongarije ondernomen hadden, over
zijn. Waar deze echter op Oostenrijksch-
Hongaarsche patrouilles stooten geven
zij zich over zonder tegenstand te bieden.
Uit een nadere raededeeling van de
admiraliteit blijkt dat de lichte kruiser
Undaunted vergezeld door de torpedo
jagers Lance, Lennox, Legion en Loyal
den geslaagden aanval op de Duitsche
torpedojagers hebben gedaan.
Omtrent het vergaan van de Hawke
lezen wij
De kruiser Hawke en de kruiser The
seus bevonden zich in de Noordzee, waar
zij wacht hielden,, toen zij twee onder
zeebooten.ontwaardsn. De Theseus ont
kwam aan den eersten aanval enkel
door een snelle manoeuvre en stoomde
haastig weg. De Hawke werd midscheeps
getroffen.
Een der Duitsche onderzeebooten
kreeg zware averij.
De stemming in Londen is zeer ge
drukt.
Officieel wordt bekend gemaakt, dat
een Engelsche kleine kruiser met vier
torpedobootvernielers Zaterdag in het
gezicht der Nederlandsche kust vier
Duitsche torpedobootvernielers heeft
aangetroffen en in den «;rond gebooid.
Niets, ik krees een telegram met „Kom,
ik heb u noodig." Dat is alles
Het gesprek staakte opnieuw. Lazare keek
door het raampje naar de voorbijsnellende
weiden en bonchen, terwijl Fulgence zich
met half gesloten oogen in zijn overpein
zingen verdiepte.
Hij was in een dorpje in Lotharingen
geboren, waar zijn vader, een doodarme
Duitscher, een uitdragerswinkel had en
toen zijn ouders stierven, voor hij nog goed
loopen kon, werd hij aan de liefdadigheid
overgelaten en als een zieke hond opstroo
in een veestal geherbergd. Hij moest de
ganzen hoeden, maar leerde intusschen zich
zelf lezen en schrijven, totdat hij als loop
jongen in het lyceum kwam, waar hij de
schoenen der leerlingen poetste en de vloe
ren aanvegen moest, maar zelf zijn kennis
uitbreidde door boeken weg te kapen en
aan de deuren te luisteren. Een zaak, die
hij met de justitie moest vereffenen, en
waarbij zijn buitengewone slimheid en ver
metelheid aan den dag kwamen, bracht zijn
talenten op nog geen twintigjarigen leeftijd
aan het licht. Baron Joseph Raynaud, de
vader van den tegenwoordigen titularis,
toenmaals alvermogend minister, getroffen
door de kostbare talenten van den jongen
man, plaatste hem aan het ministerie, waar
hij spoedig carrière maakte, en niemand
hem van zijn plaats kon stooten, daar hij
den sleutel van tal van geheimen bezat,
waarin velen betrokken waren. Maar hoeveel
variatie dat leven hem ook aanbood, 't le
verde geen groote voordeelen op, en op
vijftigjarigen leeftijd had Hans Straub, nu
Fulgence Guillard geworden, nog geen en
kelen zijner eerzuchtige droomen verwezen
lijkt gezien, en bezat hij niets dan de arm
zalige tien of twintig duizend francs, die
hij van zijn emolumenten bijeen gespaard
had.
Toch hunkerde hij naar 't bezit van een
De militaire correspondent van de
Times zegt naar aanleiding van de be
wering der Frankfürter Zeitung, dat
Groot- Brittannië slechts 600.000 recruten
kan bijeenbrengen: Momenteel habben
wij 1 millioen 200.000 man op de Brit-
sche eilanden en dit aantal neemt steeds
toe.
Wij, zoowel als Amerika moeten on.
legermacht blijven versterken totd&u
deze zoo groot mogelijk is. Dit doen
wij thans. De 1.20ü.u00 man hier te
lande, het leger te velde en de honderd
duizenden die bijeengebracht worden in
Indië, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland
en elders zijn slechts de kern der nieuwe,
nog te vormen legers.
Een deel onzer voorhoede hebben wij
naar Frankrijk gezonden. De rest zal in
de lente volgen en einde 1915 de hoofd
macht. Wij overhaasten ons niet. Onze
bondgenooten, die dan eenige rust ver
wachten, zullen blijde zijn, als wij den
oorlog voor eigen rekening kunnen
voortzetten.
Onze mannen zijn allen van dienst
plichtigen leeftijd en verlangen naar
den strijd. De vrijwilligers waren zoo
talrijk, dat Kitchener de keuring stren
ger moest maken dan eenige in Europa,
daar hij anders met vrijwillligers zou
zijn overstelpt.
Volgens een betrouwbaar telegram
heeft de Portugeesche ministerraad de
algeheele mobilisatie gelast. Het kabinet
zal worden uitgebreid.
Omtrent de voorgestelde hongersnood
in een groot gedeelte van Balgië, voor
namelijk in de door Duitschlaud be
zette streken, lezen wij in officieele be
richten, dat Duitschland de behartiging
van de belangen van de voeding opge-
groot fortuin, en sedert lang ging hij me:
het plan om, om door den een of anderei
grooten slag, zij 't ook door een misdaad
zich dat te verschaffen. Maar wat hij ooi
mocht overleggen, geen enkele gedacht
verraadde zich op zijn gelaat, waarop in
tegendeel een vriendelijk glimlachje zij:
valsche ziel afspiegelde.
Plotseling hiel l de trein stil, en met de
uitroep: Le Mans, een half uur oponthouc
wierp de conducteur het portier open. Lè
zare stelde zijn patroon voor wat te gaa
gebruiken, en toen zij na den inwendige:
mensch versterkt te hebben hun plaatse
weer innamen, zagen zij dat een driet?
jagers hun verder reisgezelschap zou zijj
Weldra was dit drietal in een gesprek g<
wikkeld, dat de opmerkzaamheid van de
meester trok.
Waarde vrienden, zeide de een, ik vree
dat wij op dit oogenblik onze laatste re
naar Marcilie3 maken.
Kom, kom!
Onze gastheer is financieel geheel op t
raakt iederen dag dieper in schulden.
Heeft de vader van den graaf zijn zake
al niet verward nagelaten?
Dat zegt men ten minste, en Jan hê
zijn fortuin door een rijk huwelijk kunm
herstellen, maar hij raakte verliefd op t
kleine Lignères, zijn nicht, de schoone H
lena. Sedert dien is de toestand vererge
en wacht men iederen dag een uitbarstir
Br! Chevaignes doet een koude rillii
laags mijn rug gaan. Ik zou haast lu
krijgen om weer terug te keeren.
Neen, doe dat niet, 't zou Marcilles bol
maken. Bovendien morgen is er een groei
jachtpartij bij baron Raynaud en die zj
ik vcor geen vijf en twintig Louis will
missen.
De baron is allerliefst voor De Marcill
waagde de derde jager op te merken
en als de schoone Helena wilde m