Und van altena
vnrlit Land m Hgisdsn en AlteiaJeLangstrait en de Boiieierwaam
Nederland in vijf en twintig jaren,
De Schipbreukelingen der
Zuidzee.
I
Nationale Bankvereeniging
ROTTERDAMSCHE BANKVEREENIGING
Uitgave: Firma L. J. VEERMAN, Heusden.
No4320. Woensdag 15 Augustus 1923,
FEUILLETON.
Kapitaal f 75.000.000.—
Reserven f 36.500.000.
Int. Telefoon no. 19. Postrekening no 61525.
Hotel .CONCORDIA."
Dit blad verschynt WOENSDAG en VRIJDAGMIDDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.25, en
franco per post beschikt f 1.40. Afzonderlijke
nummers 6 cent.
Advertentiën van 1 6 regels 90 cent. Elke regel
meer 15 cent. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdagmiddag 1 uur en
Vrijdagmorgen 9 uur ingewacht.
1898—1923.
ii.
Maar, ongeacht de oorlog, is er ver
andering gekomen in de internatio
nale positie van Nederland Reeds
vóór 1898 slaagde de geniale Asser
er in hier te lande conferenties te
doen bijeenkomen ter regeling van
het dus genaamd Internationaal Pri
vaatrecht. Dit Internationaal Privaat
recht bedoelt om botsingen tusscben
de verschillende nationale privaat
rechten te voorkomen en de gevolgen
daarvan vermijden. Zoo werd op Den
Haag als conferentiestad opnieuw de
aandacht gevestigd, en zoo was het
geen toeval, dat in 1899 de eerste
Vredesconferentie hier samenkwam.
Het Permanente Hof, uit deze con
ferentie voortgekomen, werd te 's-Gra-
venhage gevestigdde tweede con
ferentie had er in 1907 plaats. En
scheen het al een oogenblik, dat het
werk van Den Haag, gelijk men den
arbeid dezer conferenties ging betite
len, zou hebben afgedaan na den oor
log,daarin kwam vanzelf wij ziging, toen
de Parijsche Vredesconferentie ook
de wenschen van de Neutralen ten
aanzien van een te stichten Volken
bond wenschte te vernemen. In het
Haagsche Vredespaleis, door de edel
moedige gift van Carnegie totstand
gekomen, werd in den zomer van 1920
de Internationale Juristencommissie
bijeengeroepen om over het ontwerp
voor een Hof van den Volkenbond te
beslissen daar kwam dit Gerechtshof
bijeen, dat een Nederlander (Loder)
tot Voorzitter een Franschman (Weiss)
tot onder-Voorzitter heeft, en dat voor
het eerst de conceptie van een wer
kelijk Wereld-Gerechtshof nadert. In
datzelfde Vredespaleis wordt thans
een Academie voor Volkenrecht ge
sticht, die nog slechts ten deele, wij
weten het wel, aan het ideaal eener
werkelijke Universiteit voldoet, maar
die toch een bron van volkenrechte
lijke kennis opnieuw in Den Haag
doet opwellen. Is het toeval, dat juist
het land van Hugo Grotius is gekozen
om aan de volkenrechtelijke weten-
Dr. Arling klopte zacht tegen de bam
boezen omheining en sprak half zacht doch
zeer duidelijk
•In naam van de Voorzienigheid, die
ons tot u zendt, wilt oris de deur openen lc
Deze op zeer geheimzinnigen toon uit
gesproken woorden brachten een geweldig
effect teweeg. De manner. lieten het vleesch
uit de handen vallen, stonden op en grepen
ylings naar de wapenen, terwijl de Soeltan
een revolver te voorschijn haalde. Intusschen
had de dokter het antwoord niet afgewacht
en was hij, gevolgd door de overigen,
binnengetreden Hij legde een bewonderens
waardige kalmte aan den dag en maakte
met de rechterhand een vreedzaam gebaar.
•Ge kunt uwe wapenen gerust neder-
leggen,® klonk het bedaard van zijne lippen,
terwijl hij het groepje mannen naderde,
wy komen als vrienden, niet als vijanden,
wij zyn, gelijk gij zijt, loten van een stam,
zonen van het krachtige Angelsaksische
ras en het bloed, het edel bloed, dat ons
door de aderen vloeit is aan uw bloed
ten nauwste verwant. Beroofd van alles
schap op deze wijze krachtig mede
te werken
Wanneer wij Nederlanders wel eens
de eigenaardigheid hebben om ons te
verbeelden, dat wij iets meer tellen
dan andere kleine landen in Europa
ligt dit ongetwijfeld aan ons koloniaal
bezit, want wij mogen niet uit het
oog verliezen, dat Nederland na het
koloniale wereldrijk van Engeland, na
het uitgebreid overzeesch gebied van
Frankrijk, de derde plaats in de rij
der volken inneemt, vóór België, Italië,
Portugal, het eens zoo machtige
Spanje en Amerika.
In deze kwarteeuw is ons koloniaal
gebied, dat vooral in Oost-Indië be
langrijk is, formeel niet, doch prac
tisch wel uitgebreid. Dit koloniaal
gebied bestaat voornamelijk uit een
viertal groote eilanden, Java, Sumatra,
Borneo en Celebes. Vanaf de zeven
tiende eeuw, toen de Nederlanders
in Oost-Indië aankwamen, zijn steeds
de oogen op Java gericht geweest
dit is economisch en politiek ontwik
keld en vandaar de meest waarde
volle Nederlandsche kolonie. Tot op
het einde der negentiende eeuw werd
het verder deel van den Archipel
weliswaar niet verwaarloosd, maar
toch minder zorgvuldig behandeld,
wat ook niet anders kon, gezien de
groote afstanden, die deze eilanden
van Java scheiden. Daarin is in deze
kwarteeuw een kenmerkende veran
dering ingetreden. Generaal Heutsz,
de bewame militair, die een einde
maakte aan den Atjeh-oorlog, slaagde
er in om als Gouverneur Generaal
een functie, die hij naar het gebruik
slechts vijf jaren uitoefende vrij
wel alle wenschen te verwezenlijken,
die in den loop der 19e eeuw met
betrekking tot deze zgn Buiten-ge
westen zijn gekoesterd Sumatra kwam
geheel onder het nieuwe gezag en is
economisch reeds aanmerkelijk ont
wikkeld met Borneo en Celebes ge
schiedt zulks insgelijks, en nadat op
Bali een hardnekkige weerstand was
overwonnen van een bevolking, die
nog vasthield aan het gébruik om
met den dooden Radja zijn levende
vrouw mede te verbranden, werd ook
in de uiteinden van den Archipel
het Nederlandsche gezag gevestigd.
Nieuw-Guinea, het uitgebreide, bijna
heeft ons de Voorzienigheid tot u geleid
en in haren naam verzoeken wij u ons
dezen nacht te willen herbergen.
De Amerikanen hadden in de grootste
verbazing de rede van den dokter aange
hoord en hem aangezien met een blik,
waaruit eenig wantrouwen sprak.
Wie zijt gij dan en hoe zijt gij hier
gekomen vroeg de oude, terwijl hij het
eten staakte en de schipbreukelingen scherp
aanzag, alsof hij het doel van hunne komst
wilde doorgronden,
•Onze vrienden,® zeide de dokter weten
reeds, wie wij zijn, doch het antwoord op
de vraag willen wij niet schuldig blijven.
Wij zijn schipbreukelingen en behoorden
eertijds tot de bemanning van het schip
de sSeabird®, dat onder bevel van kapitein
Julius Brown door een orkaan hierheen
gedreven tegen de rotsen te pletter werd
geslagen.
De gezagvoerder is er bij omgekomen,
verscheidene der bemanning lieten het leven,
wij vormen het rampzalig overschot lc
De oude knikte, zijn gezicht begon eenigs-
zins vriendelijk te staan.
•Ge zult waarschijnlijk honger hebben
niet waar ?c vroeg hij en zonder het ant
woord af te wachten vervolgde hij, »ik
heb u gezien, lang voordat gij vermoeddet,
dat er op dit Diamanteneiland blanken ver
blijf hielden, wij hebben naar u gezocht,
om u te hulpe te komen, maar gij hebt
u zoo goed weten te verbergen, dat wy
steeds te vergeefs naar u uitkeken. Gaat
onbekende gebied, werd van verschil
lende zijden binnengedrongen en
reeds gedeeltelijk geëxploreerd.
En terzelfder tijd was er een merk
bare opleving in de Inlandsche be
volking, ook weer allereerst op Java,
en eveneens in de cultures en be
drijven, die in Indië zijn gevestigd
In het begin der twintigste eeuw
kwam het tot de oprichting van de
dusgenaamde Sarëkat Islam, een In
landsche vereeniging aanvankelijk
van godsdienstigen, later ook van
politieken aard. Een zekere neiging
tot autonomie deed zich onder de
Inlandsche bevolking gevoelen, vooral
in de jaren 1917 en volgende, toen
tengevolge van de oorlogsomstandig
heden Nederland in zekeren zin van
zijn Koloniën was gescheiden De toen
malige Gouverneur-Generaal Graat
van Limburg Stirum gaf aan de wen
schen der Inlanders meer toe dan
later verstandig is gebleken. Reeds
tevoren was besloten tot de instelling
van een Volksraad. Een college, dat
geen eigenlijk gezegde perlementaire,
maar slechts een adviseerende taak
heeft, en wellicht te eeniger tijd tot
Parlement zal uitgroeien. De laatste
Grondwetsherziening -heeft de Kolo
niën aanmerkelijk meer onafhankelijk
gemaakt van het Moederland dan
tevoren het geval was de wensche-
lijkheid van zekere zelfstandigheid
der Koloniën wordt door niemand
ontkend, doch omtrent het tempo,
waarin eventueele autonomie kan
worden bereikt, verschillendde mee
ningen En in dien tusschentijd is Indië
doorgegaan zich economisch te ont
wikkelen, uitsluitend dank zij de
Europeescbe krachten. Europeesche
enerige en initiatief zijn het, die er
de groote culturesSuiker, Tabak,
Thee, Koffie, Rubber en Kira hebben
tot ontwikkeling gebrachtde cijters
van den uitvoer van Indië zijn van
omtrent 273 millioen in 1903 tot 2J
milliard in 1920 gestegen; de invoer
van 174 millioen tot ongeveer mil-
lard, in welke cijfers Java wel een
overheerschende positie inneemt^ doch
de Buitenbezittingen zich reeds doen
gelden. Naast de Suiker, die de voor
naamste cultuur op Java en de Tabak,
die de voornaamste op Sumatra is, is
vooral in deze kwarteeuw belangrijk
li sa
hier by het vuur zitten en vult eerst de
magen, alvorens wij onze kennismaking
meer bevestigen.
De oude en de beide overigen maakten
plaats voor de gasten, die zich niet twee
maal lieten nooden en zich om het vuur
schaarden, dat vroolijk knapte en knetterde.
De oude lachte, toen hij vooral den
dokter met zooveel graagte het vleesch zag
verslinden.
•Ge schijnt nog al hongerig te zijn niet
waar?®
De dokter knikte en zag hem dankbaar
aan. Toen na een groot kwartier de schip
breukelingen zich volkomen hadden verzadigd
werd het gesprek voortgezet, waarin de
Soeltan meer welwillendheid begon te ver-
toonen.
Waart gij reeds hier, toen de schrik-
Jijke ontploffing aan de Krokodillenrivier
plaats had
Wij zijn van dit geducht schouwspel
getuigen geweest I*
•Zoo, dat was een wraakneming op de
wilden, die ons zoo vaak het leven zuur
hebben gemaakt lc
•Ik herinner my niet u of deze mannen
gezien te hebben.
•Neen,® lachte de oude, »dat wil ik
graag gelooven, ik zat hier in deze hut,
toen de ontploffing plaats had lc
De dokter zag hem vragend aan.
Vindt ge dat zoo vreemd, kan men dan
niet op wel 1000 Meter afstand een kruit
huis doen ontploffen Herinnert ge u ook
Kantoor: 's-HERTOGENBOSCH.
VischstraatHoek Kruisstraat.
Kapitaal en Reserven f 12 100.000,
Directie: H. L. CAPPETTI.
CREDIETEN DEPOSITO S REKENING-COURANT
EFFECTEN COUPONS SAFE DEPOSIT.
Wij vestigen er speciaal de aandacht op, dat de
al onze verplichtingen ONVOORWAARDELIJK garandeert.
Zitdag te HEUSDEN eiken Woensdag van 1012 uur in
geworden de Petroleum, geconcen
treerd in de Royal Dutsh, die zich
in combinatie met de Engelsche Shell
tot een concern van wereldbeteekenis
heeft uitgebreid.
Wordt vervolgd.
BUITENLANDSCH OVERZICHT
De toestand wordt in Duitschland steeds
kritieker, tengevolge van den val der mark
en de stijging der levensmiddelen. Over het
geheele land heerscht onrust en op ver
schillende plaatsen dreigen stakingen.
Te Ratibor trachtten groote troepen
demonstranten tegen de duurte de politie
te ontwapenen. Er ontwikkelde zich een
straatgevecht, waarbij van beide zijden
met handgranaten werd geworpen. Er
vielen vier dooden en circa 30 personen
werden gewond.
In Krefeld en omstreken is de staking
algemeen, de politie staat machteloos.
In Hamburg hebben bloedige botsingen
plaats gehad in den omtrek van de haven.
De politiebeambten welke op de aanleg
plaats dienst hadden, werden door de woe
dende menigte ontwapend en zwaar mis
handeld. Ook drong de menigte een wa
pendepót binnen en bewapende zich met
revolvers en geweren. Bij het optreden
der politie kwam het tot schieten, waar
door vele personen werden gewond. De
Hamburgsche Senaat heeft de staat van
beleg afgekondigd.
nog de zeeroovers, waarvan een het leven
liet 1®
Dat herinner ik mij zeer goed 1 De
wraak is vreeselijk geweest mijnheer.
•Ja dat is waar ook, wij hebben ons
aan elkaar nog niet voorgesteld en dat zal
toch wel noodig zijn. Mijn naam mijnheer
is Samue! Hughes, gewezen ingenieur bij
de mijnen in Ottowa.®
•En de mijne® liet de dokter er op volgen,
dokter Arling, gewezen geneesheer aan
boord van de Seabird. Deze, zijnJohnson,
eerste, en Black tweede stuurman, Harry
matroos.®
Ik meende,® sprak Hughes »dat ge met
u vijven waart
•Geweest, den vijfde hebben wij na de
schipbreuk moeten verliezen, hij is op hoogst
zonderlinge wijze verdwenen I®
Ge vergist u dokter Arling, de dood
gewaande ligt daarginds te slapen, ge be
doelt toch den matroos Stoneman.®
Toen Harry dezen naam hoorde, geraakte
hij in vervoering, hij stond op en danste
een schotschen wals. De oude glimlachte
en gaf hem een wenk om te bedaren.
•Van dezen Stoneman weten wij, dat
gij door de eigenzinnigheid van uw kapitein
hier schipbreuk hebt geleden. Dagen lang
hebben wij naar u gezocht, doch te ver
geefs, zoodat wij niet anders dachten, dan
dat gij in een gevecht met de wilden waart
omgekomen. Ge ziet dus, dat het feitelijk
onnoodig was, de rede te houden, die wij
zooeven hebben gehoord I®
Te Aken hebben Zaterdag ernstige on
lusten en plunderingen plaats gehad. Op
verschillende plaatsen in den omtrek kwam
het tot bloedige botsingen met de landelijke
bevolking, er vielen 12 dooden en 30
personen werden gewond.
De Commuristen zijn ijverig in de weer
stemming te maken voor een algemeene
staking.
Bij al deze verwarring komt nog het
aftreden van het kabinet Cuno. Nadat de
sociaal-democratische rijksdagfractie een
motie had aangenomen, waarin zij haar
wantrouwen in de regeering-Cuno uitsprak,
bood deze terstond zijn ontslag aan den
rijkspresident aan.
Bij hare motie van wantrouwen verklaarde
de sociaal-democratische rijksdagfractie dat
zij elke regeering wenschte- te steunen, die
de volgende punten op haar programma
zet het beslag leggen op het zakelijk bezit
als waarborg voor de prijshoudende leening,
het toetreden van Duitschland tot den
Volkenbond, de grootste mogelijke activiteit
in de buitenlandsche politiek, energieke
invoering van de aangenomen belasting
wetten, ingrijpende belastinghervorming,
onvoorwaardelijke invoeriug van de goud-
credieten en goudloonen, en vrijmaking van
de rijksweerbaarheid van alle onwettige
organisaties.
President Ebert droeg dr. Stresemann
de vorming van een nieuw kabinet op.
De »Tel.« schrijft naar aanleiding van
•Stoneman is dus niet dood stamelde
de dokter.
En Brown, de kapitein, is ook in ons
midden geweest dokter Arling, maar Brown
is het slachtoffer geworden van een hevige
gewetenswroeging. Hij werd krankzinnig
en verdween op zekeren avond spoorloos.
Wij weten dus niet of hy nog leeft, dan
wel het rijk der levenden heeft verlaten.
In allen gevalle, de straf is op de misdaad
gevolgd, want was het niet misdadig u
allen op te offeren aan een gril, die slechts
in de hersenen van een gek kan opkomen
De dokter schudde bevestigend het hoofd.
•Ja,® gaf hij half mompelend ten ant
woord, jzoo de daad van Julius Brown
niet misdadig kon genoemd worden dan
was zij toch in elk geval onverantwoorde
lijk, temeer daar hij door ons tijdig werd
gewaarschuwd. Doch spreken wij er niet
verder over, hij heeft voor zijn onvoorzichtig
heid zwaar geboet, er is toch geen vreese-
lijker toestand denkbaar dan krankzinnig
heid
Misschien is het wel Brown geweest,®
liet Johnson er op volgen, ïdie ons in de
grot trachtte te bestoken.®
De Soeltan zette groote oogen op.
•Wat,® sprak deze, •heel een krank
zinnige u bestookt Dat zal hij geweest
zijn I®
- r
NIEUWSBLAD
Wordt vervolgd.)