Eerste Blad
Oud-Woudrichem.
Uitgave: Firma L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 4615. Vrijdag 25 Juni 1926,
J. H. BOLL.
M.v. d. BOGERT.
OVERZICHT.
Binnenland
Int. Telefoon no. 19. Postrekening no. 61525.
land VAN ALTENA
Dit blad verschijnt WOENSDAG en VRIJDAGMIDDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.25, en
franco per post beschikt f 1.40. Afzonderlijke
nummers 6 cent.
Advertentiën van 1—6 regels 90 cent. Elke regel
meer 15 cent. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdagmiddag 1 uur «n
Vrijdagmorgen 9 uur ingewacht.
Het echtpaar BOLL te Doeveren, dat Dinsdag j.l. zijn Diamanten
Huwelijksfeest mocht vieren.
De heer Boll is 91 jaar, geniet nog een uitstekende gezondheid en verricht
eiken dag nog eenige bezigheden. Zijn echtgenoote is 83 jaar en hoewel nog
gezond, niet zoo goed meer te been.
De heer Boll was vele jaren Lid van den Gemeenteraad van Drongelen, waartoe
Doeveren voor het graven van den Maasmond behoorderuim 30 jaar is hij
President-Kerkvoogd geweest van de Nederl. Herv. Gemeente vele jaren Nood-
Heemraad van den Hoogen Maasdijk voer het Land van Heusden en Altena
40 jaar Siuismeester van de Gemeenlandsche Sluis en 25 jaar Rijks-waterwaarnemer.
Het is te begrijpen, dat alle bewoners van Doeveren dit feest mede vierden
en de oudjes kwamen feliciteeren. 's Middags kwamen verschillende hooggeplaatste
autoriteiten hunne gelukwenschen aanbieden, terwijl verder van heinde en Ver
de felicuatie's in den vorm van telegrammen; kaartjes, enz. toestroomden.
Een paar weken geleden verscheen van
de 'hand van den hoogst kundigen oud
secretaris van Woudrichem J. L. G. King-
mans een boekje, getiteld Oud-Woudri
chem. Het uiterlijk is keurig verzorgd
en de belangrijkheid van den inhoud is
daarmede geheel in overeenstemming. Het
boekske is voorzien van tal van mooie
illustratiën en afbeeldingen,alle betrek
king hebbende op het oude stedeke, gele
gen bij de samenvloeiing van Maas en
Waal.
't Is waarlijk niet te verwonderen dat de
Woudrichemmers met de uitgave zijn inge
nomen en zeer begrijpelijk is het dan ook
dat eenige hunner ons hebben verzocht
iets van het boekje in ons blad te willen
mededeelen. Aan dat verzoek willen wij
volgaarne voldoen en wel eensdeels om
het werkje zelf en anderdeels om door
ons blad mede de -aandacht van velen te
vestigen op het op oudheidkundig gebied
mooie, dat Woudrichem den bezoeker
biedt.
Hoofdzakelijk met het doel het vreem
delingenverkeer te Woudrichem te "bevor
deren meer speciaal om den velen be
zoekers van het slot Loevestein in hun
eigen belang te raden den tocht naar het
vermaarde kasteel van Gorcum uit met de
Woudrichemsche Stoomveerboot over Wou
drichem te nemen, heeft de auteur een om
gewerkt, meer uitvoerige en meer ver
fraaide uitgaaf van zijn boekje „Oüd-
Woudrichem, geschiedkundige en plaatse
lijke bijzonderheden" het licht doen zien.
Hoezeer wij ook het deel van den
auteur toejuichen, gelooven wij toch niet,
dat zijn uitgaaf het gewenschte resultaat
zal hebben. Immers komt het boekje in
hoofdzaak in handen van hen, die belang
in Woudrichem stellen en Woudrichem
reeds kennen en er dus geen extra-reis heen
zullen maken. Maar de bedoeling is de aan
dacht van hen, die Woudrichem niet ken
nen, te vestigen op het oude stedeke en
die bedoeling wordt o.i. door de penne-
vrucht van den Heer Kingmans aller
minst"" bereikt.
Wil men succesvolle reclame voor Wou-
drichem-Loevestein maken, dan doe men
dit in de eerste plaats door met den noo-
digen ophef adverteeren in de groote bla
den, die in handen komen van duizenden
die Woudrichem niet kennen, ja er ternau
wernood ooit van hebben gehoord en
waarvan men het ten slotte dan toch moet
hebben.
Maar voor ons is het doel bijzaak en
de inhoud van het werkje hoofdzaak en
daarom willen we nu eens 't een en ander
over den inhoud gaan zeggen.
Een paar dagen geleden zei iemand
tegen ons: „Och ja, 't werkje van den
Heer Kingmans vind ik wel aardig, maar
't is en blijft toch meer compilatie dan
nieuwe schepping." ons antwoord daar
op was: „Zeker is het dat, maar zulks is
het geval met elk historisch werk. En toch
is er wel een soort nieuwe schepping in
te vinden, want de Heer Kingmans heeft
heel wat materiaal uit oude bronnen op
gediept, dat tot nog toe onbekend was."
Het boekje is zeer overzichtelijk be
werkt. De ouderdom van het stadje, de
naamsreden, de visscherij, geschiedkundige
gebeurtenissen, de Nederduitsche Hervorm
de Kerk, de toren, de omwalling, de poor
ten en nog heel wat meer, worden achter
eenvolgens elk afzonderlijk aan eene be
handeling onderworpen, en zulks niet door
eene dorre opsomming van feiten en ge
beurtenissen, ftaar op een wijze, die hél
lezen van het boekje tot een genotvolle
verpoozing maakt.
Wat de visscherij, de voornaamste bron
van inkomsten der ingezetenen betreft,
merkt de schrijver op dat in het jaar 1362
door een der Heeren van Altena aan de
poorters van Woudrichem een privilege
werd geschonken, luidende aldus:
Wij Dire Here van Huerne ende van Al
thena maken cond ende kenlic allen luden
die desen brief sullen sien ofte horen
lesen, dat wij ghegeven hebben ende ghe-
ven onsen poirteren van Woudrichem ende
onsen poirterskinderen gemeenlic op onze
visscherien te visschen op horen vijften pen-
ninc ende dat elc man houden mach een
vierendeel van eene zeghen ende een half
vlu ende niet meer.
In oirconde des briefs soo hebben wij
desen brief open besegeit rnit onsen se-
gele.
Gegeven int jair ons Heren MCCCLXI1
drie dage in wedemaent.
Albrecht van Beijeren, als Graaf van
Holland, confirmeerde dit privilege in den
jare 1397yaldus:
Aelbrecht etc. doen cond allen luden,
want -wij onderwijst sijn mit goeden wit-
tacht/gen betoghe dat die Here van Huerne
ende van Althena in tiden verleden onsen
luden ende poirteren ende poirterskinderen
van Woudrichem vrihede ghegeven heeft te
visschen op onsen stroem en de visscherie
voir Woudrichem op ten vijften pen-
nine te gheven van allen horen gevanghe
tot ons vroens behoef soe hebben wij ge-
confirmeert ende bevestiget, confirmeeren
en4e vestighen mit desen brieve voir ons
ende onsen nacomelingen die vrihede voir-
creven na allen ijnhouden ende begripen
der brieve die sij van den Here van Huerne
voirs dair af hebben, ende gebieden ende
bevelen onsen bailiu van den lande van
Althena die nu is of namels wespen sal
dat hi nyemande en ghedoge te visschen
op ten vroen ende visscherie voir Woudri
chem dan onse poirteren ende poirterskin
deren voirscreven na ijnhouden hoir brie
ven ende hantvesten voirs ende dair op
sulke boeten sette tot ons behoef sonder
enich verdrach dair af ,te doen dat hun
des een yegelic hoeden moghe ende des
niet en late.
In oirconde gegheven in den Hage op
onser Vrouwendach assumptio annoXCXII.
Eenige jaren later verzochten de poor
ters van Woudrichem, op grond dat zij
door ongeval van brand hunne privile
giën en handvesten verloren hadden, ver-,
nieuwing van hunne voorrechten.
In het ter inwilliging van hun verzoek
door den Leenheer Graaf Willem VI van
Holland uitgegeven charter, is ook hun
recht op de visscherij opgenomen.
Een extract daaruit luidt:
Willem etc. doen cond allen luden want
onse getruwe stede ende poirteren van
Woudrichem bij ongeval van brande ver
loeren ende te nyete geworden sijn alle
alsulke hantvesten ende privilegiën als si
van ons ende van onsen voirvaders Graven
te Hollant ende van den Heren van Hoirn
Heren wileneer slands van Althena ver-
cregen mochten hebben so hebben wij
om gunsten ende om oetmoedichs vervolcks
wille ende am menigen trouwen dienst wil
le di si ons ende onsen voirvaderen
voirscr zeliger gedachten tot veel stonden
gedaen hebben ende ons ende onsen na
comelingen oft God wille noch doen sullen
ende om groot verlies scade ende after-
wesen diese oim onsen wille in onsen oir-
loge tegens den Arkelschen geleden hebben
derselver onse getruwe stede voirser ende
hueren poirteren weder vernuwet ende ge
geven vernuwen ende geven dieselve hant
vesten en de privilegiën ewelike durende
in alle manyeren als wij die copie dair
af bij onsen clerckeni n onser register-
boeken clairliken bescreven gevonden heb
ben inhoudende van punte te punte ver
volgende als hier na gescreven staen
Item en sal nyemant onsen zegenworp
beleggen of bevisschen dan onse poirters
van Woudrichem voirscreven dair si no
ter tiit siin off namaels vallen mogen
bynnen onsen heerlichhyet slands van Al
thena ende dair af sullen wii hebben den
vijften penninc ende wairt sake dat si
den zegenworp voirscreven niet en be-
vischden als ons ende onsen vroenmeester
nuttelic en de oirbairlic ware so mogen
wii of onse vroenmeester voirnoemt onse
werpen doen bevisschen tot onser nuts-
cip ende-oirbaer
Ende wij onse getruwe stede van Wou
drichem ende allen onsen poirteren voir
screven die nu siin of namaels wesen
sullen alle deze voirs punten ende elcken
bisonder gehouden willen hebben voir ons
ende voir onse nacomelingen tot ewigen
dage vast ende gestade onverbroken so
hebben wij in getugenisse der wairheit
mit onser rechterwetentheit onsen segel
aen desen brieve gehangen.
Gegeven in den Hage up ten lesten
dach in Januario int jaer ons Heren
MCCCC ende negen na den loip van
onsen Hove.
Op grond vatl dit charter, in verband
met meergemelde overdracht, werd na eene
gevoerde procedure in hoogste instantie
bij arrest van den Hoogen Raad op Ou
dejaarsdag 1896 beslist, dat het recht van
den 5den penning (vroonrecht) aan de
Staten van Holland en daarna aan den
tegenwoordigen Staat der Nederlanden is
overgegaan.
Tusschen den Staat en de gemeente
Woudrichem is in het jaar 1900 eene over
eenkomst gesloten, waarbij de Staat zich
verbindt dit recht niet uit te oefenen
zoolang de gemeente jaarlijks eene be
paalde som in 's rijks schatkist stort.
Uit het vorenstaande blijkt wel dat de
Heer Kingmans zijn arbeid met groote
accuratesse heeft verricht cn de noodige
bronnen heeft weten op te sporen, waar
uit hij juist dat, waar het op aan komt,
heeft weten te putten. Hoe de Woudri
chemmers aan hun vischrecht zijn gekomen,
weten we dus.
Over den naam Woudrichem zegt de
Heer Kingmans, die het echter zelf in
twijfel trekt, dat vrij algemeen wordt aan
genomen dat Woudrichem komt van Wal-
dreicheim Woudrijkheim, dat op een
boschrijk oord zou doelen. Deze verkla
ring vindt steun in den naam der land
streek, waarvan Woudrichem de aloude
hoofdplaats was, Altena, dat ook wel Hol-
thena of Halthena heette en zooveel als
Houtland zou beteekenen.
Waar men evenwel bij andere schrijvers
in den regel den naam Worcum vindt,
met allerlei variatie's van spelling, ook
wel Wonderkum en in een charter van
1264 Woldreghem, daar komt het ons voor
dat het integendeel twijfelachtig is dat de
naam Woudrichem iets met „Woudrijk"
zou hebben uit te staan. Waar de naam
dan wel van zoude zijn afgeleid kun
nen wij niet zeggen.
Meerdere onderwerpen uit 's Heeren
Kingman's boekje kunnen wij hier niet
aanhalen, omdat ons de noodige plaats
ruimte ontbreekt. De lezing van het boek
je, dat slechts 35 cent kost en behalve
bij de uitgeefster de firma Horneer te
Gorinchem wie wij voor de bewerking
gaarne alle lof brengen te verkrijgen
is bij den concierge van het kasteel Loe
vestein en bij den conducteur aan boord
der Woudrichemsche veerboot, kunnen wij
ten zeerste aanbevelen en van harte hopen
wij dan ook dat het in veler handen moge
komen. Zulks is het ten volle waard.
Zondag hee/t het Duitsche volk gestemd
over het door de socialisten en communis
ten ingediend wetsontwerp, dat de ont-
eigening zonder schadeloosstelling beoog
de van de vermogens der tot 1918 in
Duitschland regeerende vorstenhuizen.
De juristen in Duitschland hebben uit
gemaakt, dat volgens de Duitsche grond
wet, de Staat alleen zonder schadeloos
stelling het particulier eigindom van een
categorie van menschen mag afnemen, als
dit in het algemeen belang is en het op
grond van een speciale wet gebeurd.
Het begrip „algemeen belang" voor
onderstelt echter een zéér bepaald doel
in het belang der samenleving. En daarom
heeft een wet, die aan de vorsten, zonder
speciale doelstelling en zonder tevens de
noodzakelijkheid van dit doel te bewijzen,
hunne vermogens afneemt, de beteekenis
eener wijziging der grondwet.
Daarom heeft de Duitsche rijksregee-
ring dan ook besloten, dat het referen
dum in dit geval alleen kracht van wet
heeft, wanneer minstens de helft aller
ingeschreven kiezers alzoo minstens in
ronde cijfers 19 en een half millioen
voor die wet hun stem uitbrengen.
Volgens de uitslag hebben i 4,889,703
personen voor het voorstel gestemd, zoo
dat het dus verworpen is.
De rijksdag heeft thans de baan vrij om
opnieuw een oplossing te zoeken van de
vraag op welke wijze men het belang des
volks met het recht der vorsten kan ver
zoenen. Want ontegenzeggelijk hebben de
vorsten recht op schadeloosstelling, dit zegt
ons inziens het meest elementaire rechts
gevoel. „De voormalige vorsten hun bezit
af te nemen zoo schreef de Koln. Ztg.
den vooravond van den stemmingsdag
is niet alleen in strijd met de rechtsbe
ginselen ,doch ook met de moreele wet
ten. Dat hebben niet alleen de Katholieke
bisschoppen en de synode der Evange
lische kerken vastgesteld, doch daarover
heerscht in de geheele wereld slechts één
gevoelen. Alleen voor de Marxisten is ei
gendom diefstal; voor een moreel denkend
mensch is afneming van bezit, diefstal.
Wie van deze schennis der sociale ethiek
niet weten wil, die moet ook niets wil
len weten van het referendum en -zich
van stemming onthouden.
Na veel moeite is het Briand tenslotte
gelukt een ministerie samen te stellen,
z De zetels zijn als volgt verdeeld
President en buitenlandsche zaken: Bri
and; financiën en vice-presidentschapCail-
laux; justitie: Pierre Laval; binnenland-
sche zaken: Jean Durand; oorlog: generaal
Guillaumat; marine: Georges Leygueson
derwijs: Nogarro; handel: Chapsdalopen
bare werken: Daniel Vincent; landbouw:
Francois Binet; pensioenen: Jourdain; ko
loniën: Leon Perier; arbeid: Durafour.
Onderstaatssecretarissenpresidentschap
Danielou; financiën: Pietrischatkist: Du
bois.
De man, in dit ministerie, waar op het
oogenblik alles om draait, de waarnemer
n.l. der portefeuille van Financiën, is de
heer Caillaux; die vóór de aanvaarding zij
ner functie de belofte heeft geëiEcht, dat
hij geen verzet zou ontmoeten bij de le
den van het kabinet.
Caillaux, geholpen door Pietri, Dubois
en Nogars kunnen nu aan het uitwerken
hunner plannen komen tot saneering der
financiën en tot stabiliseering van den
franc.
Of die plannen echter bij de huidige
situatie veel zullen uithalen valt te betwij
felen.
De vraag is of de regeering, het noo
dige goud zal kunnen vastzetten om den
franc op den huidigen koers te stabili-
seeren, want daarmede zullen eenige mi'l-
lioenen gouds gemoeid zijn.
Zooclat \ve voorshands van het optreden
der nieuwe regeering nog weinig verbete
ring in den wisselkoers verwachten.
MACHTSOVERSCHRIJDING DER
POLITIE.
Te Leiden heeft Zaterdagavond een geval
van machtsoverschrijding door de politie
plaats gehad, dat eenige overeenkomst
vertoont met het geval, dat zich eenigen
tijd geleden te 's Gravenhage heeft afge
speeld in den winkel van den slager Van
der S.
De sigarenwinkelier K. aan de Haar
lemmerstraat te Leiden had Donderdag
avond eenige minuten na sluitingsuur
sigaren verkocht. Een agent van politie,
die dit constateerde, trad den winkel bin
nen om proces-verbaal op te maken. De
winkelier wilde toen niet zijn naam op
geven. Twee dagen later, Zaterdagavond,
is de agent vergezeld van een anderen
agent, opnieuw den winkel binnengetreden
ten einde den winkelier te arresteeren.
Zonder iets te zeggen en onder hevige
protesten van den winkelier, wien zelfs
werd geweigerd, dat hij zijn hoed opzette,
werd hij vastgegrepen en tusschen hen in
naar het politiebureau overgebracht. Het
geval verwekte uiteraard veel opschudding.
Nadat de winkelier op het politiebureel
was gebracht, is hij, nadat hij zijn naam
had opgegeven, op vrije voeten gesteld.
Dadelijk daarna heeft hij telefonisch den
waarnemenden burgemeester van het op
treden der agenten op de hoogte gesteld,
terwijl hij Maandag bij den officier van
justitie te 's Gravenhage een aanklacht
tegen deze agenten heeft ingediend wegens
het wederrechtelijk binnen dringen im
mers het was niet een ontdekking van een
strafbaar feit op heeterdaad van zijn
woning en ter zake van wederrechtelijke
vrijheidsberooving.
De waarnemende burgemeester heeft
reeds een ernstig onderzoek toegezegd.
—O
vitr let Land m Heusden en Altcii,leLii|striit en in Biiielerwaard
FOTO A. OUDKERK, WAALWIJK.