Uitgave: Firma L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 4734 Woensdag 17 Augustus 1927.
Waterleiding voor het l*and van
Keusden en ftltena.
UND VAN alten#
Dit blad verschijnt WOENSDAG en VRIJDAGMIDDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.25, en
franco per post beschikt fl.40. Afzonderlijke
nummers 6 cent.
Int. Telefoon no. 1». Postrekening no. 61525.
Adverientiën van 16 regels 90 cent. Elke regel
meer 15 ceni. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdagmiddag 1 uur en
Vrijdagmorgen 9 uur ingewacht.
Een dergelijk ideaal is voor onze
streek althans zeker nog de eerste
1 O-tallen van jaren een onmogelijk
heid, zal menigeen met ons gedacht
hebben toen hij hoorde van de ver
gadering, die voor dit doel zou wor
den gehouden, doch met ons, zul
len zij, die deze vergadering bijwoon
den, moeten erkennen, dat naar aan
leiding van de gehouden bespreking
dit ideaal voor ons niet geheel onbe
reikbaar is. Met goeden wil en me
dewerking van de zijde der bevol
king en overheid is een waterleiding
ook voor onze streek geen onmoge
lijkheid. Zeker, een waterleiding zal
er maar zoo niet zonder slag of stoot
zijn, tal van moeilijkheden zijn nog
te overwinnen, dat men evenwei
een plan voor een waterleiding niet
terstond van de hand behoeft te wij
zen, moge blijken uit het verslag der
vergadering die Vrijdag 12 Augustus
n.m. half vier te Woudrichem in ca
fé restaurant Bellevue is gehouden,
waarin de groote beteekenis werd be
sproken die drinkwatervoorziening
door middel eener waterleiding heeft
voor de volksgezondheid en de wel
vaart en tevens onder het oog werd
gezien, de wijze waarop zulk een wa
terleiding voor een landelijke streek
tot stand kan komen, en hoe dit voor
het Land van Z/eusden en* Altena
mogelijk is en welk verslag wij hier
laten volgen. Bat men ook in onze
streek het groote belang van goed
drinkwater gevoeld, bleek uit het
groot aantal personen dat aan de uit-
noodiging tot bijwoning dezer ver
gadering had gevolg gegeven.
Zoo was aanwezig den W.Ed.Gestr.
Heer Wagenaar, Griffier van de Pro
vinciale Staten, als vertegenwoordi
ger van Ged. St., de heeren Mr. van
Ommeren, v. d. Schans, Gulden en de
Waard, leden der Prov. Staten, de
Gezondheidscommissie gezeteld te
Heusden, met zijn Voorzitter en ver
schillende leden. De geneèsheeren Dr.
Mijnlieff uit Werkendam, Giesberts
uit Woudrichem, de Vries uit Alm-
kerk, Otto uit Heusden, terwijl de
gemeenten Almkerk, Andel, Gies-
sen en Rijswijk, (Dussen, Eethen,
Heusden, Woudrichem, Wijk, de
Werken en Sleeuwijk door hunne Bur
gemeesters, Secretarissen of Wethou
ders waren vertegenwoordigd. Verder
was tegenwoordig de heer A. H. v.
d. Velde, Inspecteur voor de Volks
gezondheid te Bzeda, die als Voor
zitter fungeerde en de heer Krul, di
recteur van het Rijksbureau voor
drinkwatervoorziening te 's_Graven—
hage, die de financiëele en technische
zijde van de zaak toelichtte.
De heer v. d. Velde begon met
zijn genoegen uit te spreken, dat zoo-
velen aan de uitnoodiging tot bijwo
ning dezer vergadering hadden ge
volg gegeven, hij heette de aanwezi
gen welkom in liet bijzonder de heer
Wagenaar, Griffier der Prov. Staten,
waardoor getuigenis werd afgelegd,
dat ook Ged. Staten het groote be
lang eener waterleiding voor deze
streek zien. Spr. verzocht den heer
Wagenaar, Ged. St. daarvoor wel zijn
dank te willen overbrengen. Hij
dankte voorts de leden der Prov. St.,
de Gezondheidscommissie, de genees
kundigen en de verdere aanwezigen
voor hunne tegenwoordigheid en deel
de mede, dat bericht van verhinde
ring wwas ontvangen van dhren Bo-
gers te Werkendam, lid der Prov.
Staten, Rietra te Dussen en Stal té
Heusden, waarbij werd kennis gege
ven, dat zij zeer sympathiseerden met
het doel dezer vergadering. Spreker
deelde mede, dat het doel der vei-
gadering uit de oproeping aan de
aanwezigen bekend is en dat de heer
Krul, directeur van het Rijksbureau
voor watervoorziening bereid is ge
weest deze vergadering bij te wonen,
om voorlichting te geven over de
technische en financieele zijde. Spr.
zal daarom slechts in een kleine in
leiding de beteekenis uit eenzetten
van centrale drinkwatervoorziening.
Het spreekwoord zegt terechttin-
bekend maakt onbemind, al heeft
men direct alle mogelijke sympathie
voor een dergelijk plan. De bedoe
ling dezer vergadering is hoofdzake
lijk de belangstelling, wakker de roe
pen voor betere watervoorziening. Met
genoegen heeft hij kennis genomen
van een artikel in het 'Nieuwsblad van
TT.md» mnnMiyj r)AhA /v
reeds werd opgewekt en waaruit bleek
dat de watervoorziening in het gehee-
le Land van Heusden en Altena te
wenschen overlaat.
De bevolking moet zich voor drink
water vaak behelpen met slootwater
en water uit vlieten waaraan groote
bezwaren zijn verbonden en vaak ziek
ten zijn voortgekomen, wat niet an
ders kan als men weet dat vaak mest
putten en allerlei vuil daarop wordt
afgevoerd. Behalve slootwater wordt
ook wel regenwater gebruikt, dat in
zijn reis naar de aarde allerlei onge
rechtigheden heeft opgenomen, daar
bij wordt dit in bakken vergaard,
waarin het niet altijd goed blijft, ter
wijl "bij droge tijden als deze bakken
leeg zijn, men gebruik moet maken van
slootwater. Ook welwater deugt niet
altijd, omdat het als het aan de opper
vlakte komt vuil opneemt uit een om
geving die vervuild is. Dieper wa
ter bevat steeds ijzer, waardoor het
minder genietbaar is of onbruikbaar
gemaakt voor verschillende doelein
den. Met een waterleiding heeft men
steeds goed water in onbeperkte hoe
veelheid. Beter drinkwater bevordert
de gezondheid, het is genoeg be
kend dat door slecht drinkwater vaak
typhus epidemiën ontstaan. Behalve
voor drinkwater wordt water nog ge
bruikt voor het bereiden, van spijzen
en dranken en voor het wasschen.
Goed zuiver water komt niet alleen
ten goede aan den mensch, doch ook
aan het vee, dat thans vaak slecht
en verontreinigd water krijgt. In stre
ken waar het vee goed drinkwater
krijgt, gaat de gezondheidstoestand
vooruit, wordt de melkgift verhoogd
en de samenstelling der melk van be
ter gehalte, dit zijn voordeelen die
voor den landbouw en veeteelt niet
gering zijn. Zindelijke melkwinning
is een vraagstuk dat door de uitvoe
ring der warenwet steeds meer aan
de orde komt. De warenwet werkt
thans nog steeds met zachten drang
doch het is te voorzien, dat deze wet
ook op .dit gebied met beslistheid
doorwerkt om betere toestanden te
krijgen. Ten slotte is goed zindelijk
water een genot voor de huisvrouw,
zoodat de voorziening daarvan een
zaak is die waard is van alle kanten
te worden bekeken. Nu is het natuur
lijk een feit dat het water niet ca
deau wordt gegeven, men zal daar
wat voor moeten betalen, doch dit
is ook niet erg, omdat goed water
ook wat waard is, heeft men nu de
waarde en voordeelen er van leeren
kennen, dan zal men er ook graag
wat voor willen betalen. Waar spr.
thans tot het financiëele gedeelte is
genaderd, meent hij beter het woorcl
te kunnen geven aan den heer Krul,
directeur van het Rijksbureau voor
watervoorziening, die voor dit gedeel
te eenige toelichting zal geven. Al
vorens deze hiertoe echter over gaat,
verkrijgt eerst de heer Wagenaar het
woord, die zegt dat Ged. Staten graag
hebben gevolg gegeven aan de uit
noodiging om iemand naar deze ver
gadering te zenden, omdat zij ten
volle overtuigd zijn van het groote
belang van goed drinkwater voor de
volksgezondheid. Zooals bekend is
hebben Ged. St. het niet bij een pia-
tomsche liefdesbe uigmg gelaten, voor
waterleiding hebben zij allen mogelij
ken steun verleend, de Waterleiding
West-Noordbrabant geeft daar getui
genis van. Spreker hoopt en heeft
het volle vertrouwen, al heeft hij geen
opdracht een verklaring in dezen zin
at te leggen, dat Ged. St. het niet
bij een platonische liefdesbetuiging
zullen laten, als van deze streek uit
gaat hetzelfde energieke streven naar
waterleiding, zooals dit voor West-
Noordbrabant heeft plaats gehad.
Ged. Staten zullen dan ook zeer ze
ker voor deze streek hun steun niet
onthouden. Ook aan de Waterleiding-
Maatschappij West-Brabant is door
Ged. Staten steun toegezegd, doch
de provincie heeft tot lieden niets be
hoeven te geven, omdat het bedrijf
zich zelf bedruipt. Spr. hoopt dat de
ze vergadering er toe moge leiden,
dat ook voor deze streek dit belang
rijke werk ter hand wordt genomen
en dat Ged. St. daarin aanleiding mo
gen vinden hem, al is de reis
naar Woudrichem dan ook niet zoo
gemakkelijk, af te vaardigen,
om bij de opening der Waterleiding
voor dit gedeelte aer provincie tegen
woordig te zijn.
De Voorzitter dankt den heer Wa
genaar voor zijn woorden en gehou
den voorspiegeling en hoopt aat de
ni nnpr\t«/\lr^n in v#>rvnllin<X
moge komen. Spreker geeft hierna
het woord aan den heer Krul, direc
teur van het Rijksbureau voor water
voorziening. Deze begint met dank
te zeggen voor de uitnoodiging tot
bijwoning dezer vergadering, aan wel
ke uitnoodiging hij gaarne gevolg
heeft gegeven, omdat drinkwatervoor
ziening de volle belangstelling van
zijn bureau heeft. Het aangenaamste
gedeelte is reeds behandeld. Spreker
heeft thans het minder aangename
onder de oogen te zien n.l. de dub
beltjeskwestie, die den doorslag geeft.
De tijd dat men van waterleiding
niet wilde hooren, is wei voorbij, de
menschen voelen er thans wei voor,
doch meestal zal men beginnen me de
vraag te stellen wat kost het ons. Spr.
gelooft dat ook in deze streek nie
mand meer is die niet overtuigd is
van het groote nut eener waterleiding,
de dubbeltjeskwestie is hier evenwel
zeer moeilijk. Als men de kaart be
schouwt, bemerkt men dat het., wel
vaartspeil voor deze streek niet hoog
is en er verschillende gebieden in ons
land zijn, die er in dit opzicht gun
stiger voorstaan. Of men daarom tot
de conclusie moet komen, dat er van
waterleiding voor deze streek geen
sprake kan zijn, meent spr. dat men
daarmede te ver zou gaan, hij acht
dit zeer wei mogelijk. In 1853 werd in
ons land de eerste waterleiding geo
pend te Amsterdam, een plaats met
een groot bevolkingscompiex, dit be
drijf was al gauw winstgevend. In
verschillende plaatsen zijn nadien wa
terleidingen opgericht, totdat men on
geveer in 1900 reeds kon afdalen om
gemeenten van 20 duizend ziei'en van
waterleiding te voorzien.
Gebrek aan eetlust
Daarna' kwam omstreeks 1913 de
de centrale samenwwerking van ver
schillende gemeenten. Het bleek toen
heel goeci mogelijk dat met steun van
hoog,er hand een geheele streek van
goed drinkwater kon worden voor
zien. In Zuid-Beveland zijn daarmede
goede resultaten verkregen, niette
genstaande waterlevering moest ge
schieden door een 30 K.M. lange lei
ding, waaraan op groote afstanden
geen woningen zijn gelegen, zoodat
menigeen dan ook van te voren zei:
dat kan niet rendeeren. Het is ge
bleken dat de zwartkijkers ongelijk
hebben gehad, niettegenstaande het
bedzijl in de moeilijke jaren is tot
stand gekomen, heeft het nooit een be
lastingcent aan de ingezetenen ge
kost en kan met dragelijke prijzen een
rendabel bedrijf ook voor het platte
land tot stand worden gebracht.
Zuid-Eevelancl heeft steun gekregen
van het rijk voor een reservefonds
en het verstrekken van rentelooze
voorschotten, doch toen kwam men
van alle zijden om aanvragen bij het
rijk en is daarom toen het Rijksbu
reau voor watervoorziening in het le
ven geroepen. Door dit bureau zijn
na. 1920 verschillende plannen
ontworpen en vooral in de laatste 7
jaren is er een enorme vooruitgang
te bespeuren. Men heeft bijv. in
Noord-Holland een waterleiding ge
kregen, die alle gemeenten op één
na, dit is 104 van goed drinkwater
voorziet zonder dat het een cent be
lastinggeld kost. In Zuid-Iiolland is
een bedrijf in aanbouw dat 10 ge
meenten van drinkwater voorziet, ter
wijl voor verschillende andere streken
plannen in bewerking zijn. In de pro
vincie Utrecht zijn het twee groote
maatschappijen, clie voor' watervoor
ziening zorgen, in Friesland is reeds
een groote groepswaterleiding, die het
grootste gedeelte der provincie van
drinkwater voorziet. In Zeeland is in
aanbouw een waterleiding voor het
eiland Tholen en is een plan ontwor
pen voor Schouwen en Duiveland, in
Zuid-Limburg wordt de geheele mijn
streek, dit zijn 18 gemeenten door
een central waterleidingbedrijf be
diend. In be onmiddellijke nabijheid
heeft men het waterleidingbedrijf
.West-Brabant dat reeds 23 gemeen
ten m Noord-Brabant van drinkwatei
voorziet. Bij de gemeenten die dooi
middel eener waterleiding van drink
water worden voorzien zijn er van 206
en 300 inwoners. Waar er sprake was
van de oprichting van zoo'n bednjl,
is niet alleen het rijk, doch ook de
provincie niet achtergebleven. Ook
in Noord-Brabant heeft het rijk steun
toegezegd, die evenwel niet verleend
behoefde te worden. Thans is in over
leg met de provincie een rapport sa
mengesteld, voor die gemeenten die
nog geen waterleiding bezitten, om
de mogelijkheid daarvan onder de oo
gen te zien. Voor dit doel is een kaart
samengesteld, waarbij de verschillen
de gemeenten in groepen zijn gecom
bineerd waarvan het Land van Heus
den en Altena een groep uitmaakt.
Voor dit gedeelte is reeds eemg voor
bereidend werk gedaan en hoewel
men moet toegeven dat dit gebied
niet het gunstigste was, acht men de
oprichting van een bedrijf wei moge
lijk. Een voorloopig plan is gepro
jecteerd, waarbij men zich te Aalburg
of Genderen een pompstation voor
grondwater heeft gedacht. Óf dit mo
gelijk zat blijken, moet later door
grondboringen evenwel nog blijken.
Als dan zal tevens worden onderzocht
of "het water misschien van bestaande
waterleidingen kan worden betrok
ken. Dit is alles echter een kwestie
voor later, dan zal men hebben te
onderzoeken op welke wijze door sa
menwerking van de verschillende ge
meenten de streek van drinkwater is
te voorzien en op welken grondslag
dit zal geschieden. Dit kan geschie
den door een Naaml. Venn, welk idee
ook de bedoeling is voor bet voorlo j-
pige plan dat is uitgewerkt of volgens
art. 121 der Gemeentewet, deze laat
ste vorm verdient evenwel niet de
voorkeur.
Wordt een dergelijke N. V. behoor
lijk opgezet, dan zal een aanleg- en
stichtingsnkapitaai door de aangeslo
ten gemeenten moeten worden ver
strekt, waarvan rente en aflossing be
taald moeten worden. Men heeft dit
zoo te verstaan dat de gemeenten
geen geld te, zien krijgen en ook geen
rente ontvangen of behoeven te beta
len. De N. V. betaalt de.rente, zorgt
voor de aflossing en leent het geld
op naam der gemeente. Zouden de
gemeenten dit ieder voor zich afzon
derlijk moeten leenen dan zouden er
waarschijnlijk bij zijn, die heel moei
lijk het bedrag zouden krijgen of in
ieder geval er een zeer hooge rente
voor zouden moeten betalen. Wordt
het geleend door een N. V. waarach
ter de aangesloten gemeenten en
daarachter' provincie en rijk staan,
zal men voor een veel lagere rente
klaar komen. In Zuid-Limburg b.v.
heeft men het kunnen krijgen tegen 46
pCt., in Zeeuwsch Vlaanderen tegen
45/g pCt. van de Rijksverzekering—
bank. Een andere gunstige factor is aat
voor dergelijke leeningen een alios-
singstermijn neemt van 60 jaren en dat
men eerst met afl. begint na het 10e
jaar van oprichting. Men voelt wel
dat daardoor de financieele last der
onderneming zeer wordt verminderd.
Waar men zeer waarschijnlijk de eer
ste jaren ten gevolge van weinig aan
sluitingen niet aan te korten zal kun
nen ontkomen, tracht men een tarief
samen te stellen, dat geldig is voor
30 of 35 jaren, waardoor het tekort
over de eerste jaren op de volgende
kan worden ingehaald. Om de te kor
ten der eerste jaren niet ten laste der
gemeente te doen komen, wordt bij
het. bouwkapitaai ook een reserveka-
pitaai geleend, dat zoo groot wordt
genomen, dat de mogelijke tekorten
daaruit zijn te betalen waardoor bereikt
wordt dat het bedrijf zich in de toe
komst gaat bedruipen. Doch als nu
blijken mocht dat door een fout in
de berekening, want zaï men zeggen,
het kan heel mooi op papier gesteld
worden, maar wij hebben meer ge
zien dat het anders uitkomt, wat ge
beurt er dan als het reservefonds uit
geput is, zitten de gemeenten dan
voor den strop
Mocht zoo'n reservefonds ook uit
geput raken, dan zeggen rijk en pro
vincie als ons een goed plan wordt
voorgelegd en het reservefonds is uit
geput, dan zijn wij bereid het ont
brekende bij te spijkeren. Eerst be
hoort men zelf alles te probeeren,
doch mocht de berekening mis loo-
pen, dan staan wij achter Uj. Dit, al
dus spr., is in het kort de wijze waar
op men zich een waterleiding heeft
te denken. Nu rest nog de vraag, is
het m>oj?elnk rlwp itnt ppn
dergelijken opzet te komen.
Volgens de voorloopige berekening
is men tot de conclusie gekomen,
dat men hier met een gemiddelde be
taling van 25 gulden per jaar per
perceel tot een rendabel bedrijf zou
kunnen komen. In vergelijking met
West-Brabant is dat wat hoog geno
men, daar bedraagt dit 20, a'21 gul
den per perceel, het bedrag van 25
gulden komt ongeveer overeen met
het object voor Schouwen en Duive
land. Door een gemiddelde van f 25
heeft men te verstaan, dat voor kleine»
woningen f 8 a f 9 per jaar zal moeten
worden betaald, terwijl de hoogste
klasse dus voor de grootste woningen
dit f 50 k f 60 per jaar zaï worden.
Hoe het hier moet, kan spreker niet
zeggen, dit zal later door een com
missie nader moeten uitgewerkt, hij
heeft alleen de cijfers gegeven zooals
men die elders heeft gesteld. Mis
schien dat hier beter klinkt als men
zegt dat men 15 ct. per week be
taalt voor de laagste klasse, doch
eerst moet een plan worden gemaakt,
als men daar voor voelt.
De Voorzitter dankt den heer Krui
voor zijn toelichting en stelt voor
alvorens verder van gedachten te wis
selen eerst even een kleine pauze te
houden.
Na heropening krijgt de heer Prin
sen, Voorzitter van de Gezondheids
commissie te Heusden het eerst het
woord. Deze spreker begint met to
verklaren dat hij met genoegen de
inleiding heeft gehoord. Als Voorz.
der Gezondheidscommissie heeft hij
met dit college reeds 25 jaar gewerkt
voor verbetering van drinkwatervoor
ziening, iets wat in deze streek zoo»
dringend noodig is. Alle pogingen
om hiertoe te komen, verdienen zeer
zeker allen steun en waardeering, spr.
wil dan ook gaarne zijn dank bren
gen aan hen die het initiatief voor de
ze vergadering hebben genomen en
aan hen die hierheen zijn gekomen
om van voorlichting te dienen.
Toen spreker de uitnoodiging kreeg
heeft hij zich jaf gevraagd of ook al be
kend was dat vanwege de Gezond
heidscommissie reeds pogingen wer
den gedaan om de groep van ge
meenten Heusden, Oudheusden, Dru-
nen, Nieuwkuik, Vlijmen, Hedikhuizen
en Herpt van drinkwa' er te voorzien en
dat door dit college voor dit doel
reeds een voorloopig» rapport is sa
mengesteld, voor een voorziening van
uit Waalwijk of 's Hertogenbosch,
dit rapport heeft hij hier bij
zich en zal hij gaarne ter inzage
verstrekken. Met clit rapport kan dan
rekening worden gehouden. Het moet
spreker even van het hart, dat liet
hem pijnlijk heeft getroffen, dat zijn
Commissie met op de hoogte is ge
steld van dit plan. Het zal wei alge
meen bekepd zijn, dat hier in de
streek herhaaldelijk groote epidemiën
hebben plaats gehad, o.a.. in Woudri
chem, Heusden, Almkerk en Dussen.
Men zit hier in een streek die drin
gend behoefte heeft aan een water
leiding. De Gezondheidscommissie die
het beste op de hoogte is met de toe
standen in zijn gebied, zal dan ook'
gaarne zijn vollen steun verieenen,
wanneer pogingen in het werk wor
den gesteld voor verbetering van
drinkwatervoorziening.
De Voorzitter wil den heer Prin
sen in de eerste plaats dank1 zeggen
voor hetgeen door dezen naar voren
i.s gebracht. Spr. verklaart het op
prijs te stellen dat de Gezondheids
commissie bereid is zijn medewer
king te verieenen en merkt op, dat vol
strekt de bedoeling niet heeft voorge
zeten de Gezondheidscommissie in de-
zen te passeeren. Alleen achtte men
het voorbarig, waar alles nog in zijn
eerste stadium verkeert |en er dus
feitelijk nog geen plan is, de Ge
zondheidscommissie reeds te kennen.
De heer Krul zegt dat zijn bureau
in 1924 van de provincie reeds op^
dracht heeft gekregen om na te gaan,
hoe op de meest economische wijze
verschillende streken der provincie
van goed drinkwater zouden zijn te
voorzien. Naar aanleiding daarvan is
een rapport samengesteld waarin het
Land van Heusden en Altena als een
mogelijk rendabel geheel is aangege
ven. Zouden nu b.v. Almkerk en Dus
sen gezamentlijk een waterleiding wil
len ontwerpen en daarvoor bij Ged.
Staten om steun willen aankloppen,
dan zullen deze genoemde gemeente
besturen verwijzen naar het centrale
plan. Spreker heeft het vorig jaar
wei uit courantenberichten vernomen
Alom
slechte spijsvertering,
schele hoofdpijn,
prikkelbaarheid, ver-
stopping, maagpijn en
hartwater, genezen
spoedig na gebruik
van Foster's Maag-
{>illen, het tonische
axeermiddel.
ster's Maagpillen
verkrijgbaar f 0.65 per flacon.»