Eerste Blad
A. VERSCHUUR-BAERT,
8. D. LANKHUYZEN Go's BANE
A. BAAIJENS Botermarkt 88
Het onderwijs in de
Nederlandsche
Republiek.
Uitgave: Firma L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 4737. Vrijdag 26 Augustus 1927.
Buitenland
Binnenland
Int. Telefoon no. It. Postrekening no. 61526.
VAN alten^
Dit blad verschijnt WOENSDAG en VRIJDAGMIDDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 1.25. en
franco per post beschikt f 1.40. Afzonderlijke
nummers 6 cent.
Ad verten tiën van 16 regels 90 cent. Elke regel
meer 15 cent. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdagmiddag 1 uur en
Vrijdagmorgen 9 uur ingewacht.
We leven in de eeuw van het kind
d. w. z. alles wordt er op °ez(et oim
de kinderen datgene bij te brengen,
wat hun in hun later leven! van nut
kan zijn. En dit betreft vooral het
onderwijs want daarvoor worden geen
kosten gespaard, om dat zoo goed
mogelijk te doen zijn. Nu wil dit
geenszins zeggen dat in vroeger da
gen niets voor het onderwijs werd
gedaan, maar wel dat het onderwijs
lang niet als heden ten dage de afge-
meene belangstelling genoot.
Wie nu meent dat in de Neder
landsche Republiek iedereen een
school kon oprichten zónder examen
te doen, bedriegt zich zeerwant
reeds in een ordinnantie, door Ka-
rel V in 1550 uitgevaardigd, werd
bevolen, dat niemand aan de jeugd on
derwijs zal mogen geven, tenzij hij
van te voren „geadmitteerd en ge-
approbeerd sij bij dert principalen of
ficier van der pleckten ende van den
prochiaen van der prochiekerke, on
der welke hij sai willen resideren."
Men was in de dagen van Karei V
echter zeer bang voor kettersche be
smetting. Alzoo werd er een nieuw
„placaet" uitgevaardigd, waarbij het
den onderwijzer ten strengste verbo
den werd boeken te gebruiken, wel
ke niet door de universiteit te Leu
ven waren goedgekeurd. Filips II ver
nieuwde in 1556 bovengenoemd ver
bod, ordonneerde bovendien in 1570,
dat de schoolmeesters bij eede moes
ten beloven geen verboden boeken
te gebruiken en verbood ten streng
ste aan „vaders, moeders, voechden
offt andere, last van jonghers heb
bende", ze naar scholen van niet wet
tig toegelaten onderwijzers te zenden.
De Synode van Dordrecht, het
groote belang der opvoeding inzien
de, verzuimde niet in haar kerken-
verordening voor dit volksbelang te
waken. Ze bepaalde o.a. in Art. 21
„De Kercken-Raden sullen alomme
toesien datter goede Schoolmeesters
sijn, die niet alleen de kinderen leeren
lesen, schrijven, spraken en de vrije
kdnstenmaer ook dezelve in der
Godtsaligheijt ende in den Catechis-
mo onderwijzen." En in het 44e ar
tikel werd aan de Classis bevolen ie
der jaar twee van de oudste en ge-
schikste leden af te vaardigen, ten
einde in alle steden en dorpen te on
derzoeken of de schoolmeesters hun
ambt getrouw waarnemen en de be
langen der jeugd zooveel mogelijk
bevorderen.
Eigenaardig is eene ordonnantie,
in 1681 door Stadhouder en Raden
van Gelre en Zutfen op de scholen
ten plattelande uitgevaardigd. We ha
len haar aan daar zij tot de Fransche
Revolutie van kracht is gebleven.
Ze bestond uit vier Capittelen n.l.
1. Capittel van de quaiiteyten en
de bequaamheden der schoolmees
ters
2. Van 't schoolhouden selven
3. Tractementen en Emolumen
ten
4. Wie geen school mogen hou
den.
Zoo werd in het tweede hoofdstuk
bepaald, „dat het geheele jaar door
zes dagen per week school sal wor
den gehouden van 's morgens 8 tot
11 en 's middags vam 1 tioit 4 uur, tel
kens met gebed te beginnen en te
eindigen. Twee middagen per week
zou er speeltijd zijn, mits de meester
er op lette, dat de Ieerlinghen niet
en spelen met het misbruijck van het
lot, verquistinge van gelt, ende met
perickel van haer selven gaen swem-
men op periculeuse plaetsen, off ook
met schade aan andere luyden, hare
goederen, glasen ende huysen."
Verder moest de onderwijzer zorg
dragen, dat iedere leerling een be
hoorlijke beurt kreeg en het Onze
Vader van buiten leerde, benevens de
twaalf geloofsartikelen, de Tien Ge
boden, het Morgen- en Avondgebed
en het gebed vóór en na den eten.
Voorts was het onderwijs in den ca
techismus verplichtend gesteld. Voor
al had meester zorg te dragen, dat
de leerlingen grondig leerden spel
lenhij moest tot oefening den leer
lingen vergurme;fl|elkaar moeilijke
Wanneer het kind redelijk kon lezen,
moest het onderwijs in het schrijven
een aanvang nemen. Door nu en dan
een prijs uit te deelen moest de vlijt
worden opgewekt. Op Zaterdag wer
den de bekwaamste kinderen in 't zin
gen van de Psalmen geoefend en
hun de vragen uit den Catechismus
overhoord.
c£müla&t
noq steeds r
O verfreerty fc!
De schooi is van buiten genoeg
uitgemonsterd, want vooreerst heb
ben ook de schoolmeesters hun uit
hangborden en evenals ieder ander
zoeken ze zooveel mogelijk de aan
dacht van het publiek te trekken.
Aan een mooi gekrulden ijzeren stang
hangt een houten bord, aan weers
zijden beschilderd. Op de eene zijde
ziet men een troep razende en sprin
gende scholieren en in hun midden
staat de schoolmeester met een
kroontje op het hoofd en beide han
den aan de ooren. Daarboven staat
het opschrift:
Het Gekroont Hooftzweer,
en onderaan het rijm
Tyzel-hoofden, toorn bedwingen,
Spijt verkroppen,
Bijster koppen,
"VVirrewerren, Oor-getuyt,
Zinne-dwclmen, Raasgeluyt,
Suizebollen,
Katerkrollen,
Geestequellen,
Zieleknellen,
Moed ontstellen,
Vaegvyers-hell' en
Dan nog duizent zulk geveert
Plaagt hem die een school regeert.
Schoolmeester
Jeroen Jeroense.
Maar behalve een uithangbord stelt
de schoolmeester ook nog een „Kaer-
te ofte Monster" ten toon. 't Is een
proeve zijner bekwaamheid vooral in
de schrijf- en cijferkunst en in een
houten lijst achter op zijn deur of
tegen de deurpost uitgehangen is. Na
tuurlijk behoort die „Kaerte" eigen
werk te zijn, maar waar sluipt de fop
perij niet in En waar vertoont zich
de zucht niet om te bluffen met meer
dan men is of kan Ach ja, zelfs
bij de Eerwaarde Schoolmeesteren
Getuige de strafbedreiging, die men
in de schoolreglementen vindt: „Nie-
mant en sai mogen eenige Kaarte
ofte Monster uythangen dan met syn
eygen hant ghemaeckt ende geschre
ven, ende van die dingen, die hem
zijn toegelaten om le leeren ende
daartoe hij bequaam is, ende dat om
niemant te bedriegen, ende alle abu-
sen te verhoeden, op de straffe van
twaelf guldens
We zouden over het onderwijs in
de Nederlandsche Republiek niog heel
wat meer kunnen vertellen, maar dan
zou ons artikel te lang worden. Mo
gelijk dat we ier later nog eens op
teru gkomen.
GROOTE BRAND TE POLEN.
Het dorp Nowosiolki bij Nowogrodek is
geteisterd door een brand welke door een
zwakzinnige aangestoken was. Met een
om zich been en legden 23 boerderijen met
den gebeelen Dieuwen oogst in asch. De
brandstichter vluchtte doch viel in een put
en verdronk.
AANVAL OP HET VOLKENBONDS-
PALEIS TE GENÈVEjj
Uit Gei èvejj wordt aan de vMsb.c ge-
meid
Het Volkenbondspaleis is Maandagavond
tegen elf uur het voorwerp geweest van
een volksopstootje, dat een gevolg was van
een protestvergadering te Geiève tegen de
voltrekking van het doodvonnis van Sacco
en Vanzetti.ggjU^i
Nadat de menigte, die door anarchistische
belhamels geleid werd, bij tal van winkels
met Amerikaansche namen en goederen de
ruiten ^had^jjingegooid en ook eenige bios
copen, die Amerikaansche films vertoonen,
niet gespaard had, wendde zij zich vervolgens
in de richting van het Volkenbondspaleis,
waar de groote glazen zaal een heerlyk
mikpunt voor de steenen was.
Naar men zegt, zou de Volkenbond echter
het kanton Gei ève verzoeken, de schade,
die 600.000 francs bedraagt te vergoeden.
Het is inderdaad verrassend, dat de
politie nietjtjjdig maatregelen heeft getroffen
om de^uitspattingen van het volk te voor
komen.
In den loop van^den avond is ook nog
een doode gevallen. Toen de menigte na
afloop van de protestvergadering een politie
post belegerde en de in het nauw gebrachte
politieagenten met los vuur waarschuwden,
schoot een der manifestanten terug met het
gevolg, dat hg een zgner paitijgenooten
doodelijk trof.
—O—
SNEEUW TE NEW-YORK.
Naar uit New Yoik aan de Fransche
bladen wordt gemeld, heeft het daar Zaterdag
j.l. gesneeuwd I
De oudste stadsbewoners, zoo wordt aan
het bericht toegevoegd, herinneren zich niet,
op dezen tijd van het jaar zóó iets ooit te
hebben meegemaakt.
EEN EDELACHTBARE DIEVENBENDE.
De inwoners van het Yoego-Slavische
plaatsje Malosjiska hadden het met hun
laatsten burgervader niet bijster getroffen.
Deze beer had n.l. met zyn wethouders een
dievenbende georganiseerd, die meer dan
dertig inbraken heeft gepleegd. Thans zit
het edelachtbare gezelschap achter slot en
grendel. De heeren zijn tot gevangenis
straffen, varriëerend van één tot twintig
jaar, veroordeeld, dus voorloopig heerscht
er rust in Malosjiska.
SPOORWEGRAMP IN KENT.
11 Dooden en 20 ernstig gewonden.
Bij Seven Oaks in Engeland is op den
Zuiderspoorweg een passagierstrein door nog
onopgehelderde oorzaak ontspoord. Ver
scheidene wagons vielen om. Er zyn negen
passagiers gedood en 20 zwaar gewond.
Het personeel van den trein, machinist,
stoker en conducteur, bleef ongedeerd.
Slechts drie rjjtuigen bleven onbescha
digd.
Volgens een later bericht zgn er elf
dooden, 20 zwaargewonden en 330 licht
gewonden. De locomotief en twee wagens
vielen om. Een Pullmanrijtuig werd totaal
versplinterd.
RAMP BIJ VLOOTMANOEUVRES.
129 Slachtoffers.
De Japansche kruiser »Jindzoe« is ty-
dens nachtelijke manoeuvres in botsing ge
komen met den torpedojager »Warabi«.
De torpedojager zonk in 15 minuten. 90
Matrozen en onderofficieren en 12 officie
ren kwamen hierbjj om. Slechts 22 op
varenden hebben de ramp overleefd.
Ongeveer tegelykertyd kwam de kruiser
»Naka« in botsing met den torpedojager
»Ashi« waardoor 27 personen het leven
verloren. Beide schepen werden ernstig
beschadigd.
Blanke Azijn Azijn-essence
Cayenne-peper Witte Peperkorrels
Laurierbladeren Zwavelreepen
Pergamentpapier
DROGISTERIJ
HEUSDEN Wittebroodstraat 52.
tblbf. ho. is Raamsdonksveer.
AGENTSCHAP TAN DE AMSTERDAMSCHE BANK A'DAM
Verstrekt Handelscredieten tegen nader overeen te komen voorwaarden.
Opent rekening-courant met rentevergoeding.
Incasseert Binnen- en Buitenlandsche Wissels.
Belast zich met den aan- en verkoop van Effecten en nazien van Uitlotingen.
Koopt en verkoopt vreemd Bankpapier.
Verzilvert Coupons en bezorgt alle Assurantiën.
Neemt gelden Deposito, rentevergoeding volgens overeenkomst.
Verhuurt Safe-Loketten. (Prijzen naar grootte der kastjes).
SPAARBANK. W Spaarboekjes gratis bij eerste storting.
Nadere inlichtingen verstrekt gaarne de Directie
T. BOONSTRA
HANDEL IN MEISJES.
Te Parjjs is een 18-jarig Italiaan aan
gehouden, die twee meisjes van 13 en 14
jaar had meegetroond met de bedoeling ze
naar Buenos Aires te zenden. De meisjes
waren voor de verleidelijke voorspiegelin
gen van het jongemensch bezweken. Naar
een tweeden handelaar in meisjes wordt
nog gezocht.
los en in luxe verpakking, door grooten
omzet steeds versch verkrijgbaar,
alsmede alle Verkade's artikelen.
DE CHOLERA-EPIDEMIE IN BR1TSCH-
INDIË.
De cholera-epidemie in Voor-Indië neemt
volgens een bericht uit Bombay steeds
grooteren omvang aan. In de afgeloopen
week zijn 2000 nieuwe gevallen voorgekomen
waarvan er 900 een doodelijken afloop
hadden.
o—
MUNITIEDEPOT IN DE LUCHT
GEVLOGEN.
Nabjj het station Touis (Roemenië) is
een munitiemagazijn in de lucht gevlogen,
waarbij eenige honderden granaten zijn
ontploft.
zijn kinderen levend verbrand
Een nachtwaker te Holle is gearresteerd
onder verdenking zyn woning te hebben
in brand gestoken. Bij den brand zijn zijn
twee kinderen om het leven gekomen.
v1sschersschip vergaan.
Uit Bordeaux wordt gemeld, dat een
visschersschip met een bemanning van 11
koppen is vergaan. Vyf opvarenden wisten
zich te redden, doch de 6 overigen worden
vermist.
noodlottigeTvergissing.
Bij oefeningen van reservisten in het
kamp van Mailiy (Frankrijk) is tengevolge
van de onachtzaamheid der officieren met
scherp met de machinegeweren geschoten,
ten gevolge waarvan verscheidene manschap
pen werden gewond.
EEN REUSACHTIG ZOEKLICHT.
Een der laatste technische wonderen c
in doliarland is een zoeklicht voor vliegtuigen,
dat een sterkte heeft van 1.380 millioen
kaarsen. Dezer dagen werd dat licht, dat
te Charlottesville in den staat Virginiastaat
door een meisje, dat te New-York op
een afstand van 350 myl op een knop
drukte ontstoken. De stroom wordt gele
verd te New-York en door kabels naar
Charlottesville geleid.
Het zoeklicht dat geplaatst is op eeo
arm van het Jefferson standbeeld, wiens
naam het ook draagt, is meer dan 250
myl ver te zien en dient als baken op de
luchtlyn BostonNew- Orleans.
Volgens de ingenieurs zou men op 50
myl afstand in dit licht de krant kunnen
lezen.
ZOUTWATER IN DEN POLDER.
By de sluis in de Eendracht tegenover
Oud Vossemeer, dienende voor loozing van
den polder Nieuw Vosmeer, hadden een;fe
jongens, die ter krabbenvangst gingenten
paal tusschen de deuren gezet, om de vangst
vergemakkelijken. Hun voornemen was na
de vangst de zaak weer in orde te maken,
want ze wisten, dat dit gevolgen kon heb
ben.
Ze vingen een goeden voorraad brabben,
gingen vergenoegd huiswaarts, maar dach
ten in hun blijdschap niet meer aan sluis
of paal, met het gevolg, dat met vloed het
zoute water iu den polder kwam en schade
aan de gewassen berokkende.
EEN ONVOORDEEUGE PENSIONGAST
Te Arnhem is gearresteerd de «uan, die
onder den naam van Franken verschillende
pensions heeft opgelicht. Hy verdween
steeds zonder te betalen met medeneming
van waardevolle voorwerpen. Franken die
ook te Moerdijk en 's Hertogenbosch zyn
practyken heeft uitgeoefend, gaf voor
leerling-machinist te zyn.
Hij is in verzekerde bewaring gesteld.
BRAND TE DEN DOLDER.
In de gemeente Den Dolder heeft een
flinke brand gewoed, die zijn oorsprong
vond in den hooiberg naast het bedryfs-
gebouw van de Willem Arends hoeve.
Toen het onmogelyk bleek het vuur
met eigen middelen te dooven werd de
Zeister brandweer gealarmeerd, die spoe
dig ter plaatse was en volop water gaf.
Toch brandden twee hooibergen geheel
en al uit en werd nog een gedeelte van
de naastbijzynde gebouwen door het vuur
aangetast. Het bedrijfsgebouw kon tydig
ontruimd worden, waardoor veel veevoeder
en landbouwwerktuigen werden gered.
DE TOESTANDDERLANDARBEIDERS.
De Minister van Arbeid, heeft in over
leg met den Minister van Binnenlandsche
Zaken en Landbouw, aan den Hoogen
Raad van Arbeid verzocht, een onderzoek
in te stellen naar den toestand van de
landarbeiders en naar de middelen, welke
kunnen worden aangewend om in dien
toestand verbetering te brengen.
Er zal een bjjzondere commissie uit den
Hoogen Raad van Arbeid worden inge
steld, die met die oudracht zal worden be
last en die aan den Raad prae-advies zal
uitbrengen.
o
LOONACTIE TE GORKUM.
Ultimatum aan de Directie.
Aan de constructie-werkplaatsen van de
Firma De Vries, Robbé Co. te Gorinchem,
heerscht groote ontevredenheid over de te
lage loonen. De minste ioonen voor vol
wassenen bedragen ongeveer f 15 a f16
per week. Men eischt thans indeeliDg
in de tweede loocklasse.
Er werken, aldus de »Tel.«, aan deze
fabriek ruim 500 arbeiders, waarvan meer
dan 200 georganiseerd zjjn.
De eisch luidt7 cent loonsverhooging
per uur en 15 pCt. premie-ioonsverhooging
toegezegd. De actie zal gevoerd worden
met 214 georganiseerde metaalbewerkers.
O—
VIJF KOFFERS
MET BIJOUTERIEËN ZOEK.
De iTel.c meldt uit Den Haag, dat
iemand uit Zaltbommel aangifte heeft ge
daan by de politie, dat vyf koffers, gevuld
met bjjouterieën en lederwaren, welke
werden gegeven aan een kruier, om van
het Hollandsche Spoorstation te Den Haag
naar de Prinsestraat te vervoeren, niet
aan het opgegeven adres zyn afgeleverd.
I\IE UR SUL A I)
voor int Land nan Heusden en AltenajeLangstraat en de Bommelerwaard
n*nkiictfaran/ta onalhoirl op«n«n d<p «lammftm
