No. 5666 Vrijdag 7 Aug.
BOUWEN
TWEEDE BLAD
voor het Land
van Heusden en Altena,
de Langstraat
en de Bommelerwaard.
BIJDRAGEN
WILT U EEN LEKKER SIGARETJE ROLLEN?
GEBRUIKT DAN RAVENSWAAY'S GOLDEN SHAG
ZUIVERE GOUDGELE VIRGINIE
SLECHTS f0.12 PER HALF ONS PAKJE
FEUILLETON.
DE HEES.
BEHOORENDE BIJ HET
GROENTEN-, FRUIT- EN BLOE
MENTENTOONSTELLING
GORINCHEM 1936.
Zoowel Hare Majesteit de Konin
gin als H. K. H. Prinses Juliana
hebben een groote bronzen medaille
(met borstbeeld) voor de tentoonstel
ling beschikbaar gesteld.
De tuinders en kweekers, die aan
de tentoonstelling willen deelnemen,
dienen thans zoo spoedig mogelijk
een inschrijvingsbiljet in te zenden.
VERANTWOORDING van ingeko
men goederen en gelden voor de
B A Z A R, die in September ten
bate van het GROENE KRUIS der
gemeente Eethen ca. gehouden
wordt.
DIVERSEN.
N.N., Wijk en Aalburg f 2,50; Fam.
G. J. W. B., Eethen, 2 zilveren bro
ches, 1 zilveren ring, 1 doosje siga
ren, 1 gouden ring, 1 paardenbit,
2 dasspelden, 1 doosjes zakdoekjes;
Couwenberg's Ijzerhandel, Heusden,
1 weegschaal; Mej. J. S., Eethen, 1
babymanteltje en mutsje, 1 zakdoe
kencachet; W. S., Eethen, 1 gevuld
theebusje; Fam. J. v. d. K., Eethen,
1 meisjesblouse, 1 aanpakkertje, 1 pr.
babyschoentjes; S., Waalwijk, 1
beeldje; Fa. L. S., Waalwijk, 1 zil
veren beursje, 2 broches, 2 armban
den, 1 dasspeld; R. B., Eethen, 1
fietstasch; A. A., Eethen, 1 paar
handschoentjes; M. A., Eethen, 1
paar sokken, 2 flan. directoires; Me
vrouw K., Haarlem, 1 muurbord, 5
schilderijtjes, 1 pulletje, 1 kousen
hanger, 1 snoertje kralen, horloge
ketting, 1 gekleurd kleedje, kraag
en manchetten, 1 waschtafel garni
tuur, 10 kleedjes; J. C. K., Amster
dam, 100 pakjes kauwgom; Mevr.
W., Vreeswijk, 1 tafelkleedje; Wed.
J. C., 1 nachtponnetje; Mej. J. C.,
1 onder jurkje; A. B., Eethen, 1 pre
senteerblaadje; Kofa, Waalwijk, 4 ko
peren vaasjes; B. S., Waalwijk, 1
kleedje, 1 kussenovertrek; N. N. Ee
then, 1 kinderjurkje; C. v. d. B.,
Eethen, 12 gebakvorkjes; Mej. G.
v. H., Eethen, 1 kinderschortje, 1
stukje speelgoed; A. S., Eethen, 1
speelgoedhond; C. v. d. B., Eethen,
2 schilderijtjes, 12 doozen scheerzeep, J
2 elec. lantaarntjes, 2 theezeefjes; C. j
C., Eethen, 1 kleerhanger, 1 gebreid
broekje, 1 gebreid hemdje, 1 paarde- j
toom, 3 boekenleggers; G. d. F.,
Eethen, 1 servetring, 1 kleerhanger,
1 kussenovertrek, 3 boekenliggers;
M. v. E., Eethen, 2 kleerhangers,
3 tafelmatjes, 2 kleedjes, 3 boeken
leggers; P. v. E., Eethen, 2 lampe
kapjes, 1 kleedje; B. v. d. K., Ee
then, 3 boekenleggers, 6 eierwarmers,
1 kleerhanger; M. A. Ad., Eethen,
2 kleerhangers, 1 kleedje, 2 gehaakte
mutsen, 2 zakdoekjes, 1 jurkje ge
borduurd, 1 schortje, 2 servetringen,
3 bloemvaasjes, 1 doosje; M. A. Pd.,
Eethen, 1 kleedje, 1 gebreide muts,
1 theekleed, 1 kleerhanger, 2 boeken
leggers, 2 pannelappen, 1 aanpakker
tje; H. v. E., Eethen, 1 kleerhanger,
3 paardetoomenN.N., Eethen, 1 kin
dermanteltje; Mej. A. U., Eethen,
1 geweven kussen; N.N., Vrijh.-Ca-
pelle, 1 kussen, 1 kussenovertrek; L.
G., Eethen, 1 schemerlampje; Firma
L. J. V., Heusden, 2 inktstellen, 1
bonbonschep, 2 schilderijtjes, 1
schaakbord, 1 dambord, 13 potjes
kleefstof, 5 griffeldoozen, 1 punten
slijper, 2 legdoozen, 1 postzegelbe-
vochtiger, 1 brievenstandaardje, 6
mappen schrijfpapier, 3 doozen
schrijfpapier, 5 kleurboekjes; 1 blok
kendoosje, 1 pak vloeiblaadjes, 4
mappen vlechtmatjes, 6 tubes kleef
pasta, 2 boeken, 1 sprookjesboek, 2
portemonnaies, 2 kalendertjes, ió
bladwijzertjes, 6 kalenderschildjes, 1
doosje kleurpotlood, 3 puzzles, 5
doosjes kleurkrijt; Fam. de R., Ee
then, 1 schemerlampje, 5 bl. koek
jes, 1 pak vloeibladen, 72 notitie
boekjes, 1 springtouw, 7 doosjes tof
fees, 6 fleschjes zuurtjes, 1 mand,
1 slalepel en vork, 1 doosje kleurkrijt,
30 centimetertjes, 37 vliegtolletjes,
2 doozen toffees, 3 reclameplaten
Mevr. Z., Breda, 3 corsages; Mej. N.,
Geertruidenberg, 3 broches; Mevr.
Z., Breda, 3 wandschildjes; dhr. N.,
Geertruidenberg, 1 vulpotlood; W. v.
M., Meeteren, 1 kinderschortje; Fa.
v. M., Gorinchem, 2 schilderijen; M.
M., Dussen, theemuts; N.N., Dussen,
2 kinderpakjes, 3 zakdoekjes.
Geschiedenis van het Land van
Heusden en Aitena en den
Bommelerwaard.
47
Nadat het XII jarige bestand was
begonnen en eenige tijd daer na, is de
Kerkendienste van het voorn. Dorp be
voelen bij combinatie an den predikant
Vlijmen.
Het is een oud zeggen, dat omtrent
het Dorp plag te loopen de Zee oft
de Maes en dat men op dit voorn.
Huijs oft Tooren daer bij staande,
eenige Tol! plagt te ontfangen.
Een zaeke zal ik hier bij verhaalen
geschiet omtrent het jaer 1626, dewelke
waerdig is om opt papier te stellen.
De Schout vant voorn. Dorp komende
op zekere tijd van Heusden met nog
eenen anderen huijsman zijnde hem
bekend, en hebbende elk eenen stok-
visch inde hand zonder daer van be
hoorlijk paspoort te hebben, verneemen
onderweege datter agter Oudheusden
twee soldaten laagen, die den voorbij-
gaenden man alles afnaamen, om dat
zonder Licent niet mogt uutgebragt
werden. De Schout hier van dus ge-
waerschout zijnde neemt onderwege
een stuk van een hopstaek in de hand,
gelijk ook den anderen die bij hem
was, en komende agter het Kasteel
van Oudheusden zoo bejegenen haer
de twee voorn, soldaten, en beginnen
over de stokvissen harde woorden te
krijgen, zeggende datse niet verlicent
waren, en tervvijle den eenen na de
stokvis die ter aerde gevallen was,
zigh kromde, en die wilde opneemen^
zoo slaat de voorn. Schout hem on
dertussen dat hij ter aerde viel, seg-
gende de Schout tot den anderen huijs
man, slaat die voort dood, ik zal desen
wel staan, denoterende den anderen
soldaat, die zig dadelijk opde vlugt
begaff.
4. HEDIKHUIJSEN.
Van Hedikhuijsen jegenwoordig ge-
naamt Heikese of Heekese, is gelegen
omtrent drie quartier uur gaans boven
Heusden, beneden en op den Dijk ten
deele aldaer an een inham van de
Mase genaamt jegenwoördig de Doode
Maze.
Robbert de Ille van die name Heer
van Heusden word gezegt omtrent het
jaer 972 gestigt te hebbben de Dorpen
Vlijmen, Herpt en Hedikhuijsen.
Eenige zijn van mee,ninge, dat de
naam van Hedikhuijsen eijgentlijk is
Heij-dijk-huiijsen, komende dat Woord
van heij dijk en hui j sen, even als off
daer weleer een heijde geweest had-
de, en den Dijk aldaer genaamt heij-
dijk van weege de wobninge en huij-
sen, het Dorp Heij-dijk huijsen.
Int land van Heusden is wel eenen
Dijk genaamt Heijdiijk, komende van
Baerdwijk, Drunen, tegen over Nieuwe
Kuijk en Onsenoord na Vlijmen, gelijk
int XlIIe cap. zal aangewesen werden,
rnaer dat den Dijk aldaer van het
voorn. Dorp den Heijdijk zoude ge
naamt zijn geweest, is niet waerschijn-
lijk.
Mijn gissingë is, dat wel eertijds
als de Hunnen, Denen Noormannen
en andere vreemde natiën int land ge-
koomen waren, zekere Heijduk, zijnde
van de Hunnen, alhier ter plaatse als
zijnde bekwaam ten aensien van het
Water van de Landouwe, zig ter neder
geslaegen en de plaatse aldaar eerst
met huijsen beset zoude hebben, en
dat daer van de plaats dien naam zoude
gekreegen hebben van Heijdukhuijsen
en door veranderinge van de pronun-
ciatié Hedikhuijsen.
Dit voorn. Dorp grenst aan Vlijmen
en ook aan Herpt tot an, de Oude Maze
en an de ander zijde na Bern zijnde
geweest een Abdije eertijds genaamt
Bernhuijsen oft Bernhese, gelijk He
dikhuijsen of Heekese, waer van het
eertijds een gehugt plag te weesen.
j Dit dorp heeft hedensdaags drie ge-
hugten of uuthoeken.
j 1. Het Veringerland, van waer men
gaat te veldewaerds na Bokhoven, Cre-
veceur en Engelen, en alwaer den
Hogen Maesdijk zig kromt na Vlij
men.
2. De Haarsteeg, welverstaande de
huijsen staande an de eene zijde met de
straat, alwaer ook een kapelle staat.
I 3. Luttel herpt strekkende zig na
de Oude Maze.
Een zekere rank van de Huijsen
en Heeren van Heusden plag eertijds
den bijnaam en titel te voeren van
Hedikhuijsen en was de eerste daer van
Willem van Hedikhuijsen omtrent het
jaer 1210 zoone van Robertas de V van
dien naame en 15e Heer van Heusden,
gelijk int 4e cap. verklaert is.
j De kerk bijde troublen geraseert en
verbrand zijnde is voor een gedeelte
wederom opgetimmert om daer in de
Godsdienst te oeffenen. Omtrent het
Jaer 1627 heeft de koster aldaer op
het kerkhoff gravende gevonden een
Doodkist van massijff blauwe steen
en met aerde t'eenemael vervult be
neffens het gebeente van een mensch,
dog meest vergaan zijnde, het scheen
als of daer ter eerster instantie een
deksel op geleegen hadde, en dat die
door Lankheijd van tijde vergaan was.
Het zoude konnen weesen dat het
waere geweest een Doodkiste van de
voorn. Willem Ridder en Heer van He-
dikhuijsen off van een van zijne na-
comelingen, off ook van zekere Jonkers
genaamt Dies, dewelke in dit voorn.
Dorp gewbont en omtrent het Verin-
gereijnd een aadelijk huijs gehad heb-
1 ben, gelijk in bet volgende cap. zal
aangeweezen werden; hier is ook opde
weg als men na Heusden komt een
verheve plaats omtrent een oeroude
Nooteboom genaamt Boukens, off eij-
gentlij'k Boudewijnskerkhoff, om dat
daer op zekere nagt eens een groot ge
deelte Gelderschen van die van Heus
den verslaagen zijn met hare Leijds-
man Heer Boudewijn, en aldaer begraa-
ven gelijk in het 19e cap. met alle om-
standicheden zal verhaalt werden.
De Dorpen Engelen, Vlijmen, en He
dikhuijsen zijn buiijten Dijks met en
aan malkanderen gelant, en schouwen
daerom alle dese Drie Dorpen den Zo
merdijk te zaamen.
Wat aangaat de binnenlandsche
Schouwe v,an Wateringe Wegen en
Steegen, die word bijde Schouwt en het
geregte gedreeven, dog alzoo dat die
van Vlijmen inde binnelandsche Schout
we van Engelen, met een van haer
gerigte koomen, en die van Hedik-s
huijsen met twee Heemraaden inde bin-:
neschouwe tot Vlijmen, en schouwen
die t'zaamen tot omtrent de Wiel en
van daer die van Hedikhuijsen met
die van Herpt en tot de Oude Maze
toe.
5. VAN HERPT.
Dit dorp legt Oostwaerd een halve
uure gaans van 'Heusden, opde weg
na Hedikhuijsen. Het is een Ambagts-
heerlijkheijd en omtrent het Jaer 1436
geschonken van Vrou Jakoba Gravin-
ne van Holland an Jonker Arent Spie
ring van Aalburg, welverstaande om
altijd de voorn. Heerlijkheid ter Leen
t'ontfangen van de Graven van Hol
land. De v#,oorn. Jakoba heeft dese
vereeringe gedaan an de gemelde Spie
ring, omdat hij haer met Jonker Dirk
van Merwede had helpen vluchten uut
hare detentie te Gent, gelijk in het 19e
Kap. met alle omstandigheden zal ver
haalt werden. Dese gif te heeft daer
na geconfirmeert hertogh Philippus; int
jaer 1464 is met de voorn. Heerlijkheijdi
beleent in plaats van zijn vader, Claes
Arentsoon Spiering van Aalburg. Ao.
1465 Jakob Spiering Dirksoon van Aal
burg bij overdragt van Claes Spie
ring; anno 1467 Hendrik van Roden
burg Substituijt Casteleijn en Dros-
sart des Lands van Heusden in plaats
van Graaf Jan van Nassau Overste
Casteleijn Drossart, en geschiede dese
beleeninge bij gifte van, Jakob Spiering
Dirksoon. Ao. 1480 is met de voorn.
I Heerlijkheijdi beleent Arent Spiering van
i Aalburg bij overgeevinge van Hendrik
van Rodenburg voorn.; daer na is de
voorn. Heerlijkheijd bij overlijden van
de voorn. Arent Spiering vervallen an
de Leenheer en die heeft dezelvë bij
koop wederom verleent an, zekere mees-
ÏSIS
BOUWT,
LEIDING
WANNEER U
GRATIS
W. A. BOTTENBERG
TE WERKENDAM.
OVERAL VERKRIJGBAAR
OVERAL VERKRIJGBAAR
Een verhaal uit de Pyreneeën.
10.
Benita zag hem met vochtige oo
igen aan.
„Maar mijn moeder... die vrouw,
hoe zag, ze er uit
„Toen ik haar in de sneeuw vond.
kon ik haar niet zien," antwoordde
de geestelijke, ontwijkend, „en later
op den avond, toen ik nog eens naar
haar ging kijken, kon ik haar trekken
evenmin onderscheidener was geen
licht genoeg in de keuken bij de
Aysaguers. Ik vroeg haar 't een' en
ander, doch ze gaf mij nauwelijks ant
woord. Ze vertelde enkel, dat ze een
verre, vermoeiende reis had gehad
en ook, dat je Benita Dolores heette.
Dat was alles."
„Maar denkt u, dat ze mijn moe
der was vroeg Benita nogmaals.
|?„Eeek zij op mij... of liever, lijk
ik op haar... en was zij een arme
vrouw, een bedelaarster
Ze eindigde met een snik.
Eindelijk, na zooveel jaren, werd
de gelegenheid haar geboden om iets
van haar afkomst en van haar moe
der te vernemen en nu was 'tnog
zoo heel weinig ,wat ze er van hoor
de.
Monsieur le Curé haar aandachtig
laan„Ik weet niet of je op haar
lijkt. Toen ik haar zag, was ze moe
en uitgeput door haar langen tocht
in de sneeuw en, zooals ik je reeds
zei, was het niet licht genoeg pni
haar trekken te kunnen onderschei
den. Ik weet niets van haar, mijn
kind."
„En zou ik nooit meer iets van
haar hooren Waarom ze van mij
weg ging en mij achterliet in Pan-
ticosa, waarom juist hier
„Ik denk, dat ze misschien verder
'tland in wilde gaan, maar dat de
krachten haar te kort schoten en ze
je hier achterliet, met het plan je la
ter af te halen. Het kan ook zijn,
dat zij niet je moeder was en je ge
stolen had."
„Was ze een gitana vroeg Be
nita.
„Neen, dat was ze niet; ik vertel
de je toch reeds, dat ze als een vrouw
uit Ossau in 'tBéarnsche, gekleed
was."
Benita zuchtte. Ze merkte wel, dat
het haar niet helpen zou, meer te
vragen; de Pastoor wist blijkbaar
niets. Ze voelde zich nog ongeluk
kiger dan te voren en ze haatte de
wreede vrouw, die haar had achter
gelaten bij vreemden.
,,'t Visioen van 'tBaskische huis.
met de groote keuken en de twee
ossenkoppen in een der hoeken, was
zeker dat van de Aysaguers. O! waar
om was ze zoo'n dom, klein meisje
geweest en had ze wèl de uitdruk
king v. die beestenkoppen onthouden
en niet die op het gezicht van de
vrouw, die haar gebracht had
Ze had wel eens een boerin in de
kleederdracht van Ossaugezien, ten
minste een afbeelding er vaneen
groote, grove vrouw. Als degene, die
met haar in Panticosa was gekomen,
er zóó uitzag, dan was ze haar moeder
niet, daar was ze zeker van. Zulk
een wilde ze niet voor haar moeder,
dan nog liever geen.
In al die jaren had ze zich een
mooi, verlokkelijk beeld van haar
moeder gemaakt, zoo iets als de Hei
lige Maagd in de kerk te Oloron,
maar dan zonder stralenkrans. Wel
met zoo'n fijn, zacht gezicht en he-
melsch lieve oogen. De vrouw uit Os
sau stond zoo heel ver van dat ideaal
af, dat Benita niets van haar wilde
weten.
Ze had haar zeker van haar eigen
moeder gestolen. Misschien was ze,
iTa "haar vertrek uit Panticosia, in de
sneeuw omgekomen. Dat was nog het
beste wat haar had kunnen gebeuren,
zoo'n wreede kinderroofster!
Nadat de geestelijke Benita eenigen
tijd aan haar gedachten had overge
laten, begon hij met haar te spreken
en haar op haar plichten te wijzen.
„Je bent nu zestien jaar. geen kind
meer. Je moest trachten iets van je
leven te maken, en een ordentelijk,
vlijtig meisje te worden, niet zoo'n
halve wilde."
„Och! wat doet het er toe, wat
ik ben riep Benita, wanhopend uit.
„Ik sta toch alleen op de wereld
en niemand weet wie en wat ik ben.
De minste roofvogel, waar jacht op
gemaakt wordt, is meer dan ik. Die
heeft nog een nest gehad en een moe
der, die voor hem zorgde... ik niet
eens.
„Niet zoo haastig, mijn kind, wie
weet, hoe teeder je moeder voor je
gezorgd heeft..."
Benita stampte met haar voet op
den grond.
„Nee... nee, ze was slecht, ze heeft
mij verlaten of zóó slecht op mij ge
past, dat ik haar ontstolen kon wor->
den. O! 'tis afschuwelijk. Mij noe-
men de menschen de Heks van Pan
ticosa, dat is erg genoeg... maar wie
weet wat zij mijn moeder zouden noe
men, als ze alles wisten."
't Arme kind snikte het .uit.
Niemand had haar ooit zoo ver
drietig en zoo week gezien; de oude
Pastoor, die in zijn lang leven toch
al zooveel tranen had zien vloeien,
werd er geheel door verteederd' en
zei, met zachte stem „Kinderen moe
ten de nagedachtenis of de herinne
ring hunner ouders in eere houden,
Benita. Wil je dat anderen goed over
je moeder denken, dan moet jij zóó
leven, dat dit mogelijk kan zijn."
„Ik vroeg ze, door haar tranen
heen. „Wat kan ik doen 1
„Als jij braaf en werkzaam en
plichtmatig bent, dan zullen de men
schen zeggenBenita's moeder was
toch zeker wel een goede vrouw;
haar natuur openbaart zich, schoon'
laat, in haar dochter. Maar als je
voortgaat zoo'n wilde, ongetemde
meid te zijn, dan zullen ze de schou
ders ophalen, den teeken van verach
ting, en ze zullen onder elkander
fluisteren„De moeder van dat kind
was zeker ook niet veel bijzonders.
Alleen door je leven te beteren, kun
je je zelf rechtvaardigen en den naam'
van je moeder in eere herstellen."
Benita dacht een oogenblik na eh
zei toen„Ik wil mijn leven wel be
teren, zooals u 't noemt, Monsieur le
Curé; daarom kwam ik ook bij u.
Maar, ik kan het niet alleen, ik wil'
naar Notre Dame de Lourdes giaan
en haar vragen mij te helpen en ik
wil haar ook nog iets vragen, maar
dat kan ik u niet zeggen. Dat moet
een geheim blijven tusschen de Hei-»
lige Maagd en mij zelve. Hoe moet
ik naar haar toegaan, Eerwaarde
Vader Gaston zegt, dat het een lange
tocht is. Hoe kan ik dien afleggen,
zonder geld en zonder den weg te
kennen
„God en de Heiligen zullen je be-
schermen, mijn kind, en je wanke
lende schreden richten," begon ïd'd
geestelijke, op plechtigen toon, doch!
begrijpende dat een onwetend natuur
kind, als Benita, op meer praktische
manier moest worden geholpen, zeil
hij„Het zou zeker goed voor je
ziel zijn, als je een bedevaart naar
Lourdes zoudt kunnen ondernemen'.
Het is de droom van mijn leven ge
weest, maar ik heb het nooit zoo
ver kunnen brengen. Mijn kudde had
mij noodig.
„Mij heeft niemand noodig" viel
Benita onstuimig in.
„Dat is erg genoeg," hernarrt de
priester streng. „Je hadt je onmisbaar
moeten maken bij vader Gaston en
moeder Franchita,"
„O! die hebben elkander." zei Ze,
op luchtigen toon. „Ze kunnen mif
best missen... en dan, ik zou toch
Nieuwsblad
TOT DE
DOE HET DAN ONDER DESKUNDIGE
WORDEN SCHETSONTWERP EN KOSTBEREKEN I N G
VAN ALLE VOORKOMEND WERK GEMAAKT DOOR
GEDIPL. BOUWKUNDIGE
OVERAL TE ONTBIEDEN.
