TWEEDE BLAD
Vrijdag 20 Maart 1942
No. 6246
Land- en Tuinbouw
RFGEERINGS-KOFFIESURROGAAT
I
Daarom
Ravenswaay's „SUGOKoffiesurrogaat
I'TSUILLETOI
Uit de Geschiedenis van
het Land van Heusden.
PER 250 ORAM
DE WORSTELING
VAN HET GENIE.
t
BEHOORENDE BIJ HET
VOOR HET LAND VAN
HEUSDEN EN ALTENA,
DE LANGSTRAAT EN
DE BOMMELERWAARD
ZONNESCHIJN EN SUIKEROP-
BRENGST.
Mten heeft opgemerkt, dal in jaren
met normalen zonneschijn de akkers
met suikerbieten beplant een betere
oogst gaven dan in jaren met veel
'betrokken lucht. Niet alleen een be
tere oogst in de hoeveelheid bieten,
die geoogst worden, doch ook in
het .gehalte aan sujker. Dus in de
totale suikeropbrengst per hectare.
Duidelijk komt dat uit als men de op
brengsten der verschillende jaren
naast elkaar plaatst en er nevens zet
het aantal uren zonneschijn, d,at men.
in die jaren gehad heeft.
Van beide zijn zeer betrouwbare cij
fers. Want de resultaten van de sui--
ker'b, ietenoogsten worden verstrekt
door >de verschillende suikerfabrie
ken die met hun.-verwerkingscijfiers
ons een vrij 'juist beeld geven van
de .oogsten. D,it in tegenstelling met
de oogsten- van de meeste andere
landbouwgewassen, die van schattin
gen van verschillende personen af
komstig zijn en dus .een minder nauw
keurig 'beeld géven van de opbrengf-
stien.
Ook de uren zonneschijn zijn vrij
nauwkeurig door wetenschappelijke
inrichtingen genoteerd.
Wanneer wij dan deze cijfers naast
elkaar plaatsen, dan valt het op, dat
ier zooveel verband bestaat. Den jaar
met 750 uren zonneschijn gaf een
suikeropbrengst van 5650 kg1; een
jaar met 771 uren-zonneschijn gaf
150 kg sujker méér per ha; in een
ander jaar met nog 100 uren zon
neschijn meer was de oogst 440 kg
g rooter.
Maar ook de 'bemesting heeft in
vloed op de grootte yan den oogst.
Dat was vóór, tijdens en na den vo
rige n wereldoorlog heel goed te mer
ken. Hierbij moet dadelijk gezegd
worden, dat 'het vorenstaande niet
inhoudt, dat jfte lijn van den stijgen
den zonneschijn tot het .einde toe
op den voet gevolgd .wordt door de
lijn van de opbrengst. .Er is een ze
kere grens. Zooals deze er ook is 'bij
de opbrengstverhooging door groo-
tere mest gif ten.
En ook gedraagt het ,eene ras zich
nog anders dan het andere.
Een ras, dat zich (hiet 'best heeft
aang;epast aan de plaatselijke, de lan
delijke klimaatsgesteldheid, een echt
Niederlandsch ras dus, zooals wij ge-
fuRk.ig hébben, biedt steeds de beste
kansen op het beste resultaat.
Dat mag soms.eens achterblijven,
maar als regel zal het vootaan staan,
wat de op'brGngstcijfers betreft. De
ervaring heeft dit duidelijk' genoeg
geleerd.
AGRICOLA.
Xa het uitbreken van de Fransche
revolutie in 1789, greep het omwente-
lingsvuur gretig om zich heen.
Fransche legers overstroomden
wijd en zijd de Fransche grenzen.
Ook in ons land was voldoende
„brandstof"' opgehoopt, zoodal de re-
volulievlam al -snel hier hoog op
laaide.
In 1793 trokken de Fransche troe
pen over onze landgrenzen. Breda
en Geertruidenberg vielen spoedig in
hun handen. Heusden werd opge-
eischt. De vestingwerken der stad
ware» sterk en de schansen te He-
mert en Doeveren waren in goede
conditie. De Erfprins van Oranje
kwam 10 Maart binnen de vesting,
maar vestigde den anderen dag zijn
hoofdkwartier te Gorinchem.
Toen kwam hier Prins Frederik
van Oranje in zijn plaats. Ondertus-
schen drongen de Franschen al meer
en meer op en namen vesting na
vesting. De Erfprins van Oranje riep
nu alle ingezetenen van Holland en
Gelderland op ter verdediging. Den
Bosch was gevallen en de aanval op
Heusden kon elk oogenblik worden
verwacht. Men stak te Hedikhuizen
den Maasdijk door en de prins ging
hier zelf inspecteeren. De winter, die
nu volgde, was streng, zoodat de
verdedigingsmiddelen daardoor ver
zwakt werden. De inundatie had zoo
doende geen zin meer. Daarom moes?
ten de stadsgrachten opengehouden
worden. Zoo ogk de Maas. Veertig
Heusdenaren togen aan het werk.
Maar de Fransche generaal" Daen-
dcls stak reeds dreigend zijn handen
uit naar Heusden: Bommel was al
in zijn macht. Overhaast trokken nu
onze voorposten op Heusden terug,
waarbij ze geschut moesten achter
laten. DaendeLs vestigde te Wijk zijn
hoofdkwartier en eischte terstond de
stad op. Heusden sloeg die opci-
sching af. Toen brachten de Fran
sche kanonnen vanuit Hcmert, Aal
burg, Herpt, Heesbeen en Oud'-IIcus-
den dood en verderf uit over de
benauwde vesting. Wel bleef men
hier het antwoord niet schuldig,
maar de overmacht was te groot.
Heusden zwichtte. De stad had door
het bombardement zeer geleden. De
schade beliep 15,799 gulden. De
Fransche vloedgolf was niet te kee-
keeren. De prins week uit naar En
geland.
Te Heusden werd in 1796 de
vischmarkt gesticht. De kosten van
dit gebouw waren erg hoog, en be
droegen wel 14.000 gulden. Heusden
werd aangewezen als hoofdplaats van
den 2en Ring van hel zevende De
partement van de Dommel. Hiertoe
behoorden al de dorpen uit het Land
van Heusden en Altena, de Boinine-
lerwaard en een gedeelte der Lang
straat. Stad - en Land van Heusden
werden nu van Holland afgescheiden
Hiertoe had het vanaf 1357 behoort.
In 1803 werd de Municipaliteitvan
Heusden ontslagen en werd de Raad
der gemeente ingesteld, deels be
staande uit oude, deels uit nieuwe
leden. Intusschen trachtte de regee
ring de stad wat le bloei te brengen
door de oprichting van een wol- en
sajet-spinnerij en van een kousen-
fabriek in hel Weeshuis.
Aanvankelijk scheen men liiermej
de succes te hebben, maar al spoe
dig gingen deze bedrijven le niet.
Daarbij kwam, dat de Fransche be
velhebber van Heusden de goederen
der schippers, die hier gelost moes
ten worden, in beslag nam. Tijdens
het Koningschap van Lodewijk Na
poleon, was ons land in landdrost-
ambten verdeeld,' ö.a.- het landdorst
ambt van Brabant, waartoe de stad
en het Land van Heusden behoor
den.
De Koning bezocht in 1807 Heus
den en schonk bij die gelegenheid
aan de Herv. en R. K. Kerk elk een
som van 2000 gulden.
Ook tijdens zijn regeering had er
voor de zooveelsle maal, een ernstige
overstrooming plaats.
De regeeringsvorm der* gemeenten
werd later zoo gewijzigd, dat een
maire, niet municipale raden, het
hoogste gezag ontvingen. De sche
penbank werd vervangen door een
vredegerecht en de bijzondere rech
ten van Meeuwen, Oud-Heusden, b.v.
verdwenen.
Op last der Fransche regeering
werd de mooie koepel van den
stadhuistoren te Heusden afgebroken
waarna er een telegraaf op werd
geplaatst waarmede men door ge
heime teekens seinen kon geven op
groote afstanden. Deze telegraaf nam
de geheim teekens over van die van
Sppang en gaf ze weer door aan
die van Veen.
Ook Napoleons gemalin Maria
Louisa, dochter van den keizer van
Oostenrijk heeft eens binnen Heus
den een nacht doorgebracht.
Tot Napoleons eerewacht hebben
eenmaal ook inwoners vart Heusden
en Veen behoord.
Na den val van den grooten Kei
zer, trokken de Fransche troepen
overal uit ons land terug. Woerden
b.v. wend daarbij geplunderd en ge
deeltelijk uitgemoord. Was het won-'
der, dat menig hart te Heusden bang
sloeg, toen een Fransche legerben
de, beladen met buit en met nog
van bloed druipende zwaarden aldaar
kwam overnachten. Grooter werd de
vrees, toen 's nacjits de trom ge
roerd werd. Ieder meende nu, dat
de stad eenzelfde lot zou ondergaan
als Woerden. Gelukkig was dat niet
het geval, en reeds vroeg marcheer
den de troepen af.
Later stroomden duizenden Rus
sen en Pruisen Heusden binnen, die
tegen de Franschen opgetreden wa
ren en Von Biilow had hier zijn
hoofdkwartier.
Tijdens de regeering van Koning
Willem I werden de vestingwerken
van Heusden, die niet meer zoo nood*
zakelijk waren, omdat door het uit
breiden der grenzen die al door meer
dan een gordel van vestingen was
omgeven, nu overgedaan aan het Do-
meinhestuur. Dit verkocht de wacht
huizen aan de poort en maakte een
begin niet het sloopen.
Wat het kerkelijk terrein betreft,
behoorden de Herv. Gemeenten in
het Land van Heusden tot de clas
sis Gorinchem. Toen in 1816 voor
de Herv. Kerk liet Algemeen Regle
ment werd ingevoerd, veranderde dit
en werd Heusden hoofdplaats van
een aparte classis. Hiertoe behoor
den niet alleen de gemeenten uit
het Land van Heusden en Altena,
maar ook die uit de Langstraat. Hier
werden dan ook jaarlijks d'e ver
gaderingen van het Classicaal Be
stuur gehouden.
Het jaar 1816 kenmerkte zich door
een vreeselijke duurte der eerste Le
vensbehoeften: voor een ton aardap
pelen betaalde men 8 a 9 gulden.
Oorzaak ook hier weer: overstroo-
ming der akkers tengevolge vand ijk
breuk. Vermelden we nu nog, dat
een Heusdenaar was, die in de Oost
GEMENGD MET KRACHTIGE KOFFIE is de
allerbeste samenstelling welke U kunt verkrijgen.
is Ravenswaay's „Sugo" Koffiesurrogaat het beste vervangmiddel voor
Koffie, want, Ravenswaay's „Sugo" Koffiesurrogaat is geheel volgens
regeerings-samenstelling bereid, en dus met echte Koffie vermengd
Vraagt Uw winkelier om
Beter Koffie-surrogaat kan hij U niet leveren. Overal verkrijgbaar.
N V. v/h M. Ravenswaay Zonen, Gorkum.
•Ik deed alle mogelijke moeite, om
mijn afgietsels te verkoopen, maar op
dat tijdstip hadden de menschen min
der dan ooit behoefte daaraan; en
zoo er al een ,of twee waren, die
mij uit liefdadigheid iets afkochten,
sneed het mij door het hart, te den
ken, dat zij het ,om die reden en
niet uit kunstzin deden. .Zoo ik niet
moeder, vrouw en kind te verzorgen
had gehad, ik zou ze liever tegen den
grond gesmeten en ze tot stof ver
malen hébben, dan mijn beelden aan
het medelijden te verkoopen. Mijn
dochtertje werd ziek'. Een dokter die
een cupido van mij ,had gekocht
kwam haar bezoekenen toen ik ten
zijnent was gekomen, zag ik mijn
cupido met een gebróken arm en
met stof bedekt in een hoek staan.
Ity iberinnerde mij, hoe ik er van
had gedroomd, door dit beeldje naam
te maken; doch de goede dokter
had er geen kennis van, en
niemand had er kennis van. Hij
schreef het kind geen medicijnen
hij schreef het voedsel voor. Ik dacht
eerst, dat de man den draak met mij
stak, maar mijn vrouw 'Legde het mij
anders uit.
Ik nam mijn hoed ,en ging, naar
den steenhouwer, om werk te vra
gen. Hij zeide mij echter, dat hij
op twee na al zijn knechten had Iber
dankt en voor dezen z'elfs geen werk
genoeg bad. Met een geprangd gel-
moed keerde ik naar huis terug. Ik
wilde nog een poging bij den schoen
maker wagen, doch ik had zijn amt
bacht geheel verleerd en wist dus,
dat het tot niets zou leiden.
In een aan wanhoop grenzende
stemming thuis gekomen, vertelde mij
mijn vrouw, dat de dokter de
gioede vriendelijke dokter, zoo als ze
hem noemde terug was geweest en
haar had gezegd, dat hij de voor
naamste, boodschap was vergeten,
daar hem een vriend had last geget-
ven, een beeldje voor hem te. kool
pen, waarmede deze zijn kinderen wil
de verrassen. Zij had ,hem nu een
Apollo verkocht en reeds ,hut geld
daarvoor ontvangen. Onmogelijk kan
ik beschrijven, wat ik in dat oogen
blik gevoelde. Ter wille van mijn
kind was ik blijde, doch de gedachte,
dat men mijn werken Jcocht, om er
kinderen mee te vermaken, beroofde
mij schier van mijn zinnen. Mijn stu
diebeelden voor kinderspeelgoed ver
kocht! en de hoop, beroemd te
worden was nu geheel voor mij ver
dwenen. En toch, één Jeus, één lachje
van mijn lieve vrouw gaf mij mijn
geheele zielskalmte weder.
Dag op dag zocht ik vruchteloos
om werk. De toestand .van mijndochr
tertje verergerde, en, hoe zwakker zij
wérd, des te meer "begon zij "op mijn
afgestorven zuster te gelijken. Ik kon
haar van aandoening bijna piet lan<-
ger aanzien, want zij bracht mij al
meer en meer het^lijkjë mijner om-
slapen zuster voor den geest. In deze
gemoedsgesteldheid trok ik mij in
mijn wjerkplaats terugIk ontstak
een kaars liet .was avond en
werktuigelijk nam ik een ,stuk gips.
Alle tooneelen van mijn kindsheid
deden zich nu levendig yoor mijn
geest opik zag ,de primula veris met
haren rooden grond, en ik vond mij
weder verplaatst in dat oogenblik,
waarop ik de bleeke wangen mijner
zuster met bloemen bestrooide. Nim
mer zal ik te weten komen wat mij
hiertoe 'bewoog', doch geheel onwille
keurig of liever toevallig vormde ik
uit de gips een "beeld, dat niet zoo
zeer op mijn nog levend dochtertje;,
maar volmaakt op mijn gf ges torven
zuster geleek'. Ik versierde het hoofd
met een krans van primula veris
en viooltjes. Dit weet ik, dat ik ijver
rig en hard zat te werken, en dat ilk
telkens, wanneer "de stof 'door mijn
brandende, koortsachtig bevende han
den ging, in geestvervoering geraak
te, totdat ik', in de beschouwing
van mijn arbeid verdiept, een traan
op mijn gelaat voelde vallen, en, mijn
oogén opheffende, mijn vrouw naast
mij zag staan.
O, Tom'. Tom! riep zij, ons kind
leeft nog, -God zal haar in het leven
sparen. Ik zei haar, dait ik in dit
oogenblik niet aan ons kind dacht,
en louter voor ons levensonderhoud
zat te arbeiden. De stem des kinds
vernemende, snélde mijn vrouw naar
het ziekbed terug. Een oogenblik
daarna kwam mijn oude moeder be
vende de werkplaats binnen, en, zoo^-
dra zij een blik op mijn werk had
geworpen, zag zij mij met verbazing
aan. Hierop gaf zij een luiden gig
bedekte het gelaat met hare handen
en 'begton zoo jammerlijk te weenen,
als z'ij 'bij het lijkje mijner zuster
had gedaan.
Ik kon nu niet langer werken; de
kaars was ook uitgebrand, en, we
hadd)en geen geld om een andere te
koopen.
Mijn dochtertje lag in een zgchten,
kalmen slaap; het schijnsel van het
vuur viel op'haar gelaat en ik ge
voelde, dat het kind niet zou, niet
mocht sterven.
Vneeselijk lang duurde mij die
nacht; ik verlangde zoo zeer naar het
oogenblik, waarop ik mijn arbeid zou
kunnen voortzetten en nauw begon
de dag te schemeren, of ik was reeds
weer bezig. Den ganschen dag werk
te ik hard, onafgebroken door, ter
wijl ik er nu en dan alleen even aft-
ging, om eens naar het zieke kind
te zien. Gedurig echter was Tk steeds
weder spoedig met den grootsten ijver
aan het werk.
(Slot volgt).
NIEUWSBLAD
Bij Apoth. en Drogisten
36 f'E\T
m
WBStÊtsmmhm
6.
7