voor het Land van Eeusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard
Op en om het Burchtplein te Heusden
GRATIS
t**° V£N ALTtNA
Dit blad verschijnt MAANDAG en DONDERDAG
Abonnementsprijs: f 1.95 per 3 maanden
per week 15 cent; losse nummers 10 cent
UITGAVE: FIRMA L. J. VEERMAN, HEUSDEN
Int. Telefoon No. 19 Postrekening No. 61525
Algemeen Redacteur: J. H. ROZA, Heusden
No. 6628 MAANDAG 20 DECEMBER 1948
Advertentiën 20 cent per regel
Advertentiën en berichten worden ingewacht: voor
het Maandagnummer tot Zaterdagmorgen uiterlijk
10 uur; voor het Donderdagnummer tot Woensdag
middag uiterlijk 2 uur
Wat glebeurt er toch op liet
Burchtplein? Dit is de vraagt, die
vele Heusdenaren zich de eerste
weken van het oudheidkundig! on
derzoek gesteld hebben. Sommigen
meenden, dat er een begin met
de bouw van de kerk werd ge
maakt en er waren anderen niet
wat minder voor de hand lig
gende opvattinglen.
Langzamerhand werd het alle
belangstellenden duidelijk, dat men
nog niet aan 'de kerkbouw .toe
was, maar dat het graafwerk toch
wel iets met de kerkbouw had
uit te staan. Een enkeliingi .ving!
hier of daar zel'fs wel eens wat op,
waaruit het hem duidelijk wem,
dat het blootlegjglen van al die
zware funderingen noodzakelijk aan
de bouw van'4e kerk vlooraf moest
gaanhet was dus om zo te zeg|-
gen een noodzakelijk kwaad. Se
dert de sloping van het kasteel
en zijn bijgebouwen in 1824'heet
te de ruimte tussen wal jen .Denier
het Burchtpiiein. Soldaden exerceer
den er, een tramnietje rangeerde
er en tenslotte graasden er koeien
onder al deze wisselingen van het
lot bleef de vlakte „Burchtplein"
heten. Soms werden er feesten ge
houden en dan vloekten de werk
lieden op de 'stenige glrond, waar
zij haast geen paal in konden
krijgen.
Lat dit verschijnsel wel iets mét
het 'kasteel te maken had, was dui
delijk. 'Maar niemand van "de Heus
denaren, 'ook niet de oudsten, kon
zich er een voorstelling van ma
ken, hoe het kasteel hier nu .wejlT
geiegen naa. Het kruithuis achter
bij de Eemer, dat sommigen nog
giekend hebben, kon tenslotte maar
een heel klein gedeelte; van het
oude kasteel gevormd hebben. Nie
mand 'wist ook maar bij benade
ring1, 'hoe groot het wel geweest
was.
En daar kwam het nu langzaam
maar .zeker te voorschijn. Het was
een verrassing te zien, dat de fun
deringen hier en daar zo maar
enkele decimeters onder de gras
mat lagen en dat het nu toch wel
een heel groot gébouw bleek te
zijn. 1
Ja, dit alles was ook voor de
leiders van het onderzoek een gro
te verrassing. Toen het Burcht
plein betrokken werd in het uit
breidingsplan van Heusden, ves
tigde men reeds de aandacht van
Monumentenzorg op dit terrein.
Vorige geslachten hadden een be-
landwekkend gebouw afgebroken
zonder opmeting en onderzoek
voordat nu de funderingen 'voor
lange tijden onder huizenblokken
zouden komen, moest het verzuim
van vroeger goed^maakt worden.
Op een kwade dag kwam er $en
meneer op Monumentenzorg, die
vertelde dat zijn vader de grond
slagen uitglesloopt had. Er zou dus
weinig meer te vinden zijn. De
proef graving bleef voorlopig in het
laatje van de plannen en bij fle
instelling van de Rijksdienst voor
het Oudheidkundig Bodemonder
zoek, nu bijna twee jaar geleden,
werd dit plan als zovele andere
bij de nieuwe dienst gedeponeerd.
En als nu niet de architect vna de
kerk zo een dringend beroep op
deze dienst had gedaan, was de
proefgjravihg' wellicht no:g lanfgi in
dat beroemde vat gebleven, waar
in zo veel blijft zitten omdat (het
er naar men zegt niet ver
zuurt. Nu werd dan ondanks het
ongunstige jaargetijde, omstreeks
half October de schopi in de grond
gezet.
Dicht bij de straat begon het.
Er kwam wat muurwerk te voor
schijn en gruwelijk veel puin. Eén
stuk muur wees naar de straat en
ander metselwerk verdween onder
de huizendaarom moest het on
derzoek hier spotedigi dopdlopen.
We hebben ons. er bij neergieleigti
van het nederhof niet vleel meer te
ku'nnen terugvinden.
Maar het grote complex, dat
'daarop aangeg'raven werd, lag mid
den op het weiland en hier kre
gen we een prachtige kans om het
onderzoek zo volledig mogélijk tot
eefi goed einde te brengén. Hier
moesten we ook tot klaarheid ko
men, want hier zou imlmers de
kerk gebouwd worden. Ee piketten
waren al uitgiezet.
We zijn ook tot klaarheid ge
komen. Niet, dat alle problemen
opgelost zijn. Bij een onderzoek
van een oud bouwwerk komen al
tijd zo veel vreemde verschijnse
len aan de dag1, dat er altijd wel
een paar vraagstukken orwapgjelost
blij venD ie he de'ndaa gse onder zoe -
kers zijn namelijk niet zo gauw
tevreden. Wanneer ze het metsel
werk hebben blootg|eleg(d en op
gemeten, willen zie bovendien nog
Iets weten over de tijd, waarin ,die
muren gebouwd werden. Ee ge
schiedenis, de geleidelijke ontwik
keling van het bouwwerk willlen
zij kennen. Ook de mens, die zich
nooit met deze dingen bezïig1
houdt, begrijpt wel, dat zo, een
groot complex van gehouwen wel
eens niet in één keer gebouwd
zou kunnen zijn, maar zloi zoetjes
aan, stukje bij beetje. Het is daar
bij ook denkbaar, dat houten ge
bouwen aan de stenen vlooraf gin
gen. 1
De onderzoeker heeft met al
lerlei mogelijkheden rekeninJg1 te
houden. Om kort te gaande om
vang van het gebouw kon precies
vastgesteld worden en de betekenis
van verschillende ruimte^ werd
over het geheel duidelijk. Al vrij
gauw bleek ook, dat we met de
voorburcht te doen hadden en dat
het hoofdgebouw no|g| vierder het
land in gezocht moest worden.
Eieze voorburcht lag geheel in
het water. Aan de Noordzijde be
vond zich de brug! tussen voor
burcht en nederhof, aan de Zuid
zijde lag de brug! tussen voor
burcht en hoofdgebouw. Het poort
gebouw aan de Noordzijde met
zijp brugikelder is duidelijk te her
kennen. Het vierkante gebouw
daarnaast met de kelder is een
belangrijk woongebouw geweest.
In de kelder bevindt zich een
broodoveritje en een toegang1 tot
de waterput. Dat de kelder over
welfd was, is nog; duidelijk uit de
fragmenten op te maken. Eén trap
voerde van de kelder naar het
binnenplein"een andere trap, in
de muurdikte verscholen, leidde
van de kelder naar de woonv'er-
diepingi. i
Het is duidelijk gebleken, dat
het poortgebouw en de buiten
muur uit dezelfde tijd zijn. Al
dadelijk heeft men de bedoeling
gehad, op het ruime plein allerlei
gebouwen tegen de buitenmuur op
te trekken. Dat is dan ook gebeurd
Zij, die zich vanaf heden
op het „NIEUWSBLAD"
abonneren, ontvangen de
nummers tot 1 Jan. a.s.
en op de duur is er haast geen
plekje langs de buitenmuur ge
weest, dat nog niet was inge
bouwd.
Een voorburcht is eigenlijk ook
boerderij en men vond er stallen,
wagenloodsen en voorraadschuren.
Natuurlijk verbrandde er wel eens
wat bij de vele belegeringen, die
het kasteel moest doorstaan. In de
Z.-W.-hoek hebben we onweerleg
bare bewijzen van een brand ge
vonden
Het is niet zo gemakkelijk, om
nu precies uit te tekenen, hoe het
kasteel er heeft uitgezien, ook niet
al kennen we de plattegrond. Maar
gelukkig hebben we enkele goede
afbeeldingen, waar we wel een
beetje op af kunnen gaan. De be
kende tekenaar Roeland Rogham
tekende in 1646 3 gezichten op het
kasteel, waarvan twee op de voor
burcht. De tekening van het hoofd
gebouw werd later ,in koper ge
stoken en deze kopergravure treft
men Mer cu daar pog wel eens
aan.
Het plaatje bij dit artikel geeft
die gravure weer, we kijken dus
op de voorkant (noordzijde) van
het hoofdgebouw. Overigens is het
kasteel al ruïne geworden, voor
dat 'tekenaars als Pronk en de
Beyer het konden vereeuwigen.
Naast het hoofdgebouw stond
een zware achtkante toren en de
ze deed dienst als kruitmagazijn.
In 1680 sloeg de bliksem er in,
de voorraden ontploften en net
4
