voor het Land van Heusden en Altena,
de Langstraat en de Bommelerwaard
i 40 jaar i
Scheepsbouw in Heusden
Und van aiteha
h_aj
No. 6657
Donderdag 31 Maart 1949
1909
1949
Firma L. J. Veerman, Heusden
Dit is de titel van het schitterende
gedenkboek, dat de scheepswerf de
Haan en Oerlemans alhier in verband
met feit, dat deze werf op i April
a.s. 40 jaar bestaat, heeft laten druk
ken. Deze titel willen wij ook gebrui
ken om enige woorden te wijlden aan
het jubileum van een bedrijf, dat
zich gedurende 40 jaren in Heusden
heeft weten te handhaven en dit niet
alleen, doch dat zich van een onbe
duidend reapratiewerkplaatsje heeft
weten op te werken tot een bedrijf,
dat zoewl in binnen- als buitenland
een uitstekende naam heeft verwor
ven.
Het was in 1907 dat enige Heusde-
naren, daartoe door de nood gedron
gen, trachtten de werklozen van Heus
den, 'door het stichten van een in
dustrie werk te verschaffen.
De pogingen hiertoe mislukten,
eveneens aie van een Rotterdamse fir
ma, die een tweede poging onder
nam. De verliezen waren van dien
aard, dat deze werkplaats verkocht
moest worden.
Deze verkoop vond ten ove rs taan
van notaris Zynen de Gier pilaats op
15 Februari 1909.
Het waren twee jonge mensen, die
met het ideaal bezield waren eens
zelf een eigen werf te leiden, die de
werf aankochten.
De werf, een groot woord, als
men weet, dat deze gehelie werf be
stond uit een dwars helling met een
kantoor, een houten gebouwtje en als
werkplaats, een overdekte loods van
221/2 meter lengte en 13 meter breed
te. Er was toen een Rijnscheepje van
ongeveer 600 ton in aanbouw voor
de „Frankfurter Transport Gesell-
schaft".
De eerste taak van de nieuwe eige
naars was het terrein geschikt te .ma
ken om de schepen langsscheeps te
water te kunnen laten, waardoor meer
dere schepen tegelijk konden wor
den gebouwd, zodat al spoedig een
viertal hellingen ter beschikking ston
den. Ook werkplaatsen en kantoor
werden uitgebreid.
De eerste opdracht was een mo
torschip voor een Scbiedamse firma,
van 150 ton, dat tot tevredenheid
éer opdrachtgevers werd afgeleverd,
zodat meerdere orders het gevolg
waren.
Hierna gaven de bouw van Belgi
sche kanaalschepen de z.g. „Kempe
naars" en SambresChepen hieel wat
werk. Bij het eerste lustrum, was
men reeds bezig aan bouwnummer
43, waaruit blijkt dat de werf regel
matig van orders was voorzien en
reeds aan 70 arbeiders werk ver
schaf te.
Toen brak de eerste wereldoorlog
uit. Niettegensstaande dat meerdere
arbeiders gemobiliseerd werden kon
het bedrijf tamelijk goed gaande ge
houden worden. Men was toen juist
begonnen met de bouw van sleepbo
ten. Voor de bekende sleepdienst „de
Roode Ster" (Amsterdam-Rotterdam
werden een aantal sleepboten ge
bouwd, een bewijs, dat de maatschap
pij over het afgeleverde werk zeer
tevreden was.
Bij het uitbreken van de eerste
wereldoorlog liepen er 8 bouwop
drachten. Vier van deze schepen kon
den worden afgeleverd, doch 4 ble
ven aan de werf liggen.
De jaren 19141918 waren voor
het bedrijf zeer belangrijk, omdat
men er in slaagde het eerste Rijn-
Hernëkanaalschip te bouwen, waarvan
het eerste in bet voorjaar van 1916
werd afgeleverd. Na de oorlog werd
de bouw van deze schepen een der
belangrijkste afdelingen.
In 191 «3 werd de eerste opdracht
verkregen voor de bouw van een zee
schip. Na zes jaar was men dus
reeds zover dat men zeeschepen kon
bouwen. De eerste opdracht gold liet
1000 tons Noorse schip „Ynur", dat
in het najaar van 1916 kon worden
geleverd. Hierop volgde in het
voorjaar van 191 6, de opdracht voor
twee zeeschepien voor Deense reke
ning n.l. het s.s. „Tristed" en
„Lifland", welke order weer spoe
dig gevolgd werden door twee Zweed
se orders voor de s.s. „Primula" en
„Cscar". Kort daarop volgde een vier
tal schepen voor Nederlandse rede
rijen. Al deze schepen maten on
geveer 1600'en 1700 ton.
In deze eerste oorlog werd .ook
het grootste scliip gebouwd dat ooit
van de hellingen liep n.l. een zee-
schip van 3200 ton, dat naar Dene
marken werd verkocht.
De na-oorlogse malaise van 1920
1923 liet het bedrijf niet onbe
roerd, wat de bouwsommen duidelijk
demonstreren. De schepen van liet
bouwjaar 1919 hadden een totale
bouwsom van f 1.477.000, die van
1921 van f66.100.Het bedrijf wist
deze moeilijke jaren door te komen
en zich weer heel spoedig te her
stellen, zodat spoedig weer op volle
capaciteit werd gewerkt. In de ja-
- 'O - v V
ren 19241930 werden gemiddeld
13, 14, soms 15 schepen per jaar
gebouwd, meestal Dortmiond-Ems en
Kijn-Hernekkanaalschepen. In 1922
werd bouwnummer 60 en in 1930
bouwnummer 180 bereikt.
In 1930 brak weer een moeilijke
tijd aan ,als gevolg van de naweeën
van de eerste wereldoorlog, tenge
volge waarvan zelfs nieuwe schepen
werden opgelegd. Dit werd nog ver
ergerd doordat 21 September 1931
Engeland devalueerde en Nederland
de gulden handhaafde. JDe Neder
landse werven werden 'daardoor in
het buitenland geheel uitgeschakeld.
In dit tijdvak trad de heer J. OerTe-
.inans uit de firma en werd het be
drijf geheel alleen door de heet A.
de Flaan voor eigien rekenkinJg voort
gezet.
In 19321934 werden enkele Rijn-
Hernekanaalschepen voor eigen reke
ning gebouwd, die met verlies ver
kocht werden, wat ook het geval was
met enige motortankschepen voor
buitenlandse rekening, met gevolg,
dat de werf van Mei 1936Septem
ber 1936 stil lag, iets wat nog niet
was voorgekomen.
Intussen was er een nieuw type
schepen naar voren gekomen het z.g.
„motorkustvaartuig". Na de eerste
opdracht hiervoor volgden opdrachten
uit 't buitenland en wel uit Z.-Afrikka.
Spoedig daarop weer een voor Por
tugese rekening, voor de bouw van
een moederschip voor de kabel
jauwvangst, de „Argus" dat zowel
als zeilschip en als motorschip moest
dienst doen. Met dit schip verwierf
de werf zich een uitstekende naam.
Zowel in binnen- als buitenlandse
bladen werd het genoemd en ver
schenen er afbeeldingen van. Het was
een prachtschip met 4 masten, dat
wij ons nog heel goed herinneren.
De scheepswerf de Haan en Oer
lemans vroeg en verkkreeg ook oc
trooi op een eigen vinding, zowel
voor ons land als enkele buitenlandse
naties n.l. op de werking van de
schroeif bij sleepschepen. In 1938
werd de eerste opdracht van een
dergelijk schip verkregen, waarop
spoedig 3 andere opdrachten volg
den, die zonder uitzondering alle een
succes bleken te zijn. Thans varen
er al een 1 o-tal schepen van dit
type en thans is weer een nieuwei
opdracht verkregen.
Zo kwam de 2de wereldoorlog.
Toen deze uitbrak waren op de werf
coaster voor Nederlandse rekening
en vier motortankschepen voor Duit
se rekening in aanbouw.
Tengevolge van de oorlogshande-
delingen waren beide bruggen nabij
Heusden vernield en hoewel de werf
dergelijke werkzaamheden nog nooit
had uitgevoerd, durfde ze het aan de
draaibrug over "het Heusdense ka
naal te herstellen.
De Nederlandse coaster werd afge
bouwd, terwijl met de afwerking van
de Duitse order zoveel mogelijk werd
getraineerd, daarvoor werd een or
der geaccepteerd op vier sleepboten
voor Nederlandse rekening. Vanzelf
namen de Duitsers hiermede geen
Met de heer de Haan jubileren op
deze dag ook de Heer H. Vos, die
40 jaar lang in de smederij werk
zaam is, waarvan een reeks van
jaren als chef en de heer M. Wijn
stekers, die als boekhouder reeds
een diensttijd van 35 jaren achter
de rug heeft.
genoegen, doch werd herhaaldelijk
op spoed aangedrongen.
In 1944 werden verschillende JRot-
terdamse en Amsterdamse scheeps
werven door de Duitsers vernield. De
Fleusdense werf bleef daarvoor ge
spaard, maar Heusden werd front
gebied, dus ook de aan de rivier
gelegen scheepswerf wel in het bij
zonder. Deze kreeg niet minder dan
27 voltreffers, het 'kantoor werd door
de Duitsers in brand geschoten. Die
66-jarige heer de Haan met zijn doch
ter, wisten uitbreiding van de brand
te voorkomen. Veel weid in die da
gen ook gestolen en geroofd..
De eerste maanden na de bevrij
ding werden besteed aan het oprui
men, dichten en bruikbaar maken
van de gebouwen. Terwijl daarna on
der de uitsterst moeilijke omstandig
heden weer met de werkzaamheden
werd aangevangen. Van hoog tot laag
werd er met energie gewerkt, waar
voor de Directie in haar jubileum
boek haar personeel de verdiende
lof brengt. Hier kwam de goede
hoedanigheid van de Nederlander tot
uiting. De Nederlander, die anders
gaarne kankert, doch in zulke ogen
blikken met taie volharding werkt
om er weer bovenop te komen. Dit
is gelukt. Er is weer een nieuw
schitterend kantoor verrezen. De
bankwerkerij werd hersteld, de werf
beeft weer zijn oude aanzien her
kregen
In de eerste periode na de bevrijr
ding liepen de werkzaamheden zo
goed als uitsluitend over het .ierstel
len van schepen, doc.i reeds in 1946
verkreeg de werf een opdracht van
de K,N.S.M. voor het bouwen van
twee motorkustvaartuigen voor de
dienst in West-Indië, waarna ook
nog een opdracht voor een zelfde
schip volgde voor Noorse rekening.
Flierna volgde nog een opdracht
voor een „coaster" voor Finse en
3 voor Nederlandse rekening, die
thans nog op stapel staan of in af
werking zijn. Voor de bouw van een
„coaster" zijn 5 a 6 maanden ge
moeid op de helling en circa 2 maan
den voor de afwerking.
In totaal werden 250 schepen met
een gezamenlijke tonnage van ruim
150.000 ton en een bouwwaarde van
20 millioen gulden gebouwd.
Voorwaar een prachtige prestatie,
die tevens bewijst, dat de bewering
van verschillende Heusdenanen „hier
wil niks" en „je kunt doen wat je
wilt maar bereikt toch niks", klets
praat is en dat men ook in Hjeusden
MEIWSBLAB
Uitgave:
Telefoon No. 19 - Postrekening No. 61525
Algemeen Redacteur: J. H. ROZA te Heusden
Dit blad verschijnt Maandag en Donderdag
Abonnementsprijs
f 1.95 per kwartaal, per week 15 ct., per no. 10 ct.
Advertentiën 20 cent per regel
Advertentiën en berichten worden ingewacht
voor het Maandagnummer tot Zaterdagmorgen
uiterlijk 10 uurvoor het Donderdagnummer
tot Woensdagmiddag uiterlijk 2 uui
DE HEER A. DE HAAN
eigenaar en leider der scheepswerf, in zijn privé-kantoor.
H. VOS
40 jaar lang in dienst bij de scheepswerf.
GEZICHT OP DE SCHEEPSWERF
M. WIJNSTEKERS
die de dag herdenkt, dat hij voor 35 jaar
bij de werf in dienst trad.
