voor het Land van Heusden en Altena,
de Langstraat en de Bommelerwaard
Terug naar het verleden
Plaatselijk Nieuws
Raadsvergadering BRAKEL
Und VAN altena
No. 6690
Maandag 1 Augustus 1949
Firma L. J. Veerman, Heusden
Opgravingen te Heusden.
Toen het vorige jaar de onderzoe
kingen ter plaatse van de kerk op
hun eind liepen, werd er in twee
sleuven al een stuk metselwerk ont
dekt van het hoofdgebouw. Een nieu
we, grote werkput werd uitgegraven
en een belangrijk gedeelte van een
zware toren kwam aan het daglicht.
Het muurwerk Lag vlak onder de
grasmat en was goed bewaard. Een
trapje van natuursteen zag er uit of
het pas gemaakt was.
De ontdekkingen waren belangrijk
genoeg om pieer te mogen verwach
ten en daarom werden de onderzoe
kingen dan ook dit jaar voortgezet.
Reeds enige maanden lreeft het
graafwerk nu gleduurd. Grote massa s
aarde en puin zijn weggekruidenor
me brokken metselwerk zijn aan de
dag iglebracht. En daar ligt nu de
fundering van het machtige* kasteel
van 'Heusden, eens de grensvesting
tussen Brabant en Holland, voor ons.
Van de wal' af krijgt mien ee|n goed
overzicht van het gehele complex
eigenlijk ziet men het haast nog be
ter op deze afstand dian van dichtbij.
Met het blootleggen van de funde
ringen was het werk natuurlijk nog!
niet afgelopen. Ja, eigenlijk begon
het toen pas. Het zichtbaar maken
van andere sporen van bewoning, in
het bijzonder van houten gehouwen,
is riiet zo eenvoudig. Daarvoor moet
de grond laag voor laag afgegraven
worden en telkens zorgvuldig; afge
schaafd. Dan komen alle verkleurin
gen in de grond ook goed te zien
en wordt het mogelijk ze op te meten
en te tekenen.
In de grote werkput tegenover de
wal werden op deze wijze heel wat
geiglevens verzameld, die voor de on
derzoeker van groot wetenschappelijk
belang zijn. Het vraagstuk van de
ouderdom van de burcht vond hier
zijn oplosstnig. Juist door het peute
rige werk in de vlakken is het mo
gelijk gleworden iets over de datering
te zeg'glen.
Allerlei bijzondere verschijnselen
kwamen aan het licht; sporen van
heel eenvoudige hutten, sporen van
vuren, een afvalput enz. Natuurlijk
zaten die sporen ook in de wand van
de pul en van de wal af waren som
mige kleuren goed te zien.
Wat nu al1 die verkleuringen be
tekenen is niet in een paar woorden
te zeglglen. De' verklaring is vaak
voor de vakman nog een moeilijk
vraagstuk. We zijn al een eind op
weg, wanneer we goed kunnen zien
wat de oorspronkelijke bodem is en
hoeveel grond er door ophoiging bo
venop gekomen is. En dat is hier
Soed mogelijk gebleken. We kunnen
uidelijk zien, dat het kassteelterrein
met enige meters 'is opglehoogd.
Waar haalde men indertijd die
grond vandaan? Dat was niet zo'n
toer. Er moest toch een gracht ge
graven worden? Welnu, de grond uit
de gracht kon men mooi igebruiken
om het terrein op te hogen. Die
ophoging was wel nodig in verband
met de regelmatig terugkerende over
stromingen. Laten we er alleen maar
aan denken', dat ook dè Heusdiensje
kerk op een hoog punt gebouwd is.
Ongetwijfeld is het kas teel terrein
nog hoger geweest dan het nu ligt.
Toen na de verwoesting de puin
massa's de gracht half gedempt had
den, was er toch nog gro,n(d nodig
om alles vlak te maken.
Die grond kwam van het hoge
terrein, waarop de gebouwen gele
gen hadden. Dat bij die afgraving
belangrijke overblijfselen en funde
ringen van binnenmuren verdreven
zijn, heeft het onderzoek helaas be
wezen. Binnenmuren, die niet met
hun voet tot in de kasteelgraqbt be
hoefden te komen, waren natuurlijk
niet diep aangelegd. De onderkant
van de muren lag maar enige deci
meters onder het toenmalige loop-
vlak. Bij de afgraving verdween fun-
damentensleuf en al.
Bewaard zijn dus over het alge
meen slechts de buitenmuren. De
zware, halfcirkelvormige muur met
zijn aanwassen is een buitenmuur,
evenals de hierop aansluitende rech
te muren van het rechtergedeelte.
Om dit metselwerk heen lie,p de,
gracht. Nu alles weiland is, valt het
vaak moeilijk om zich dat goed voor
le stellen. Bovendien moet nren de
wal eigenlijk wegdenken. Die was
er nog niet in de grote dagen van
het kasteel. De kaart van Jacob V.
Deventer uit omstreekls 1550 geeft
een goed beeld van kasteel; en om
geving zonder de wal. De Denver
was toen nog stadsgracht en het
kasteel lag nog aan drie zijden vrij.
de zware aarden wal werd eerst
omstreeks 1600 aangelegd. Het zwa
re, massieve kasteel moet toen een
overweldigende indruk hebben ge
maakt. Trouwens, nog veel laten,
na de aanleg van de wallen, beheer
ste de enorme achtkantige toren het
beeld van het stadje. Die achtkanti
ge toren, oorzaak van de verwoes
ting van het kasteel en van veel
schade en leed in het stadjje.
Was die niet zo zwaar geweest, men
had er wellicht nimmer kruittoren
van gemaakt. In het rampjaar 1667
echter lag de torien vol met het ge
vaarlijke goedje. De bliksem sloeg
er in en de ramp ,was daar.
Nu nog bespeuren we de gevolgen
van do ontploffing. Het heeft „heel
wat moeite en zorg gekost «om dvei
toren terug te vindeh. Waar ,we ook
groeven, overal puin en enorme
brokken gescheurd metselwerk.
Maar n,u hebben we de „reus dan
toch te pakken. Een fundering van
r,uim vier meter dik! Het ,is ver
bazingwekkend om te zienj, dat zelfs
deze zware fundering nog gescheurd
is en dat grote brokken muur een
voudig een meier van hun, fundering
zijn gedrukt. Hier moeten geweldige;
krachten aan het werk zijn geweest.
We weten nu ook, dat jde toren;
los stond van het hoofdkasteel. Er
was nog water tussen de ringmuur
en de 'toren. Over een; brug gingi
men dus die toren hippen. Mis
schien konden zich hier nog Verde
digers staande houden, wanneer1 het
grote kasteel al door de vijand biej-
zet was.
Dat hoofdkasteel was op zichzelf
al een sterkte van belang. Die ring
muur heeft een 'dikte van bijina drie
meter. De steunberen zijn massieve
brokken metselwerk van meters leng
te en breedte,. Hoe hoog dit aides
geweest is, laat zich natuurlijk niet
zo gemakkelijk bepalen. .Men za'L er
mee moeten rekenen, dat de muren
mins lens twaalf meter uit de gracht
oprezen.
Een kasteel, en zeker een grens-
kasteel, moest op de hoogte van zijn
tijd blijven en natuurlijk is er gere
geld aan gjebouwd.
We kunnen de grote veranderingen
nog tamelijk ,gioed nagaan. Er is zelfs
nogi metselwerk uit de eerste dagen
van de burcht. Er kan nil bewezen
worden, dat die heren van ""Heusden,
die het eerst in de geschiedenis ge
noemd worden, ook hier gewoond
hebben. Het schijnt nu wel zeker,
dat de adelijke machthebbers' giespro-
ten uit het gravengeslacht van Kleef,
zich dadelijk hier, en niet in Oud-
Heusden igtevestigd hebben. Wanneer?
Misschien omstreek 1200, wellicht nog
iets vroeger.
Twee funderingen zijn er, die uit
de stichtingstijd dateren. In de eerste
plaats midden Op het kasteelplein.
Hier ligigpn de overblijfselen van een
achtkantige toren, geheel opgebouwd
uit Zware en onregelmatige brokken
natuursteen. Deze betrekkelijk klei
ne toren is eens de hoofdtoren van
het kasteel geweest.
In de tweede plaats werd terug|g(e-
vonden de fundering van een recht
hoekig ig'ebouw, opgetrokken uit blok
ken tufsteen. De buitenzijde van dit
gebouw stond in de gracht en hier
was de fundering dan ook gemaakt
uit gfote brokken natuursteen, waar
schijnlijk uit de Ardennen giëhakt.
Binnen dit gebouw werden twee
lonputten voor de watervoorziening
teruggevondende ene oud,, uit
de bouwtijd van het gebouw, de an
dere uit later tijd.
Uit de oudste put kwam een gave
kan en poglal wat scher venmateriaal
Hoe de ringdmuur er in deze tijd
uitzag, weten we niet. Misschien was
er alleen maar een omheining van
^ware palen. 1
Grote bouwwerken zijn er pas weer
omstreeks 1340 uitgevoerd. De he
ren van 'Heusden, waren omstreeks
1330 uitgestorven en na veel getwist
had Hertog Jan van Brabant zich
van de erfenis meester gemaakt
Onmiddelijk heeft hij zijn nieuwe
grensvesting zwaar versterkt. Bijna
al het muurwerk moet uit .zijn tijd
stammen. De inrichting van het kas
teel werd grondig gewijzigd; er wer
den woningen tegen de buitenmuur
aan gebouwd en alleen het pecht-
rechthoekige tufstenen gebouw met
de waterputten werd in het nieuwe
plan opgenomen. De laatste belang
rijke verbouwing vond plaats inliet
het begin van de vijftiende .eeuw,
misschien in de dagen van Jacoba
van Beieren.
Toen is de rechte vleugel ,aan de
voorkant 'tegen het oude complex
gebouwd. Dit jongste gedeelte i,s nog
wel het besle bewaard.
De hoektoren vertoont nog heel
wat mooie bouwkundige details.
Een goed bewaard wenteltrapje,
kraagstenen, van het gewelf, licht
spleten, privaat, haardje.
Geheel op de linkerhoek kreeg
ook de valbrug zijn plaats; gaaf is
nog de hardstenen bekleding van
het muurwerk in de brugkelder.
'Het onderzoek is nog 'niet „ten,
einde. Op het binnenplein zullen,
de onderzoekingen naar de oudste
sporen van bewoning worden voort
gezet. De grote lijnen liggen echter
vast; een zeer merkwaardig bouw
werk is door het onderzoek tot een
levend brok historie geworden. We
kunnen ons nu terug verplaatsen
naar het verleden van Heusden .en
met wat fantasie kunnen we ons een
beeld maken van de achtergrond,
waartegen grote gebeurtenissen uit
het leven van het stadje zich hebben
afgespeeld. J. R.
gehouden Donderdag 28 Juli, n.m. 3 uur.
Voorzitter: Ed.Achtb. Heer W.J.
Pos. 1 j
Secretaris: Mr. J. v. Dalen. i
Afwezig de lieer L. v. Dalen,.
De Voorzitter opent de vergade
ring met voorlezing van het formu
liergebed waarna de notulen der
vorige vergadering worden gelezen
en goedgekeurd.
Onderzoek geloofsbrieven nieuwe
raadsleden. De vergadering wordt
hiervoor geschorst. Na heropening
brengt de heer Ermstrang verslag
uit en zegt dat alle geloofsbrieven, in
orde zijn bevonden en adviseert de
nieuw gekozen raadsleden als lid
toe te laten.
Vervolgens worden een 5-talstuk
ken voor kennisgeving aangenomen.
Van de Minister v. Wederopbouw
en Volkshuisvesting is een schrijven
ingekomen, houdende de mededeling
dat de rijksbijdrage over het exploi
tatiejaar 1947-'48 t.b.v. de beide ar
beiderswoningen aan het Hovend is
vastgesteld op f20,83. In dit zelfde
schrijven wordt geadviseerd tot ver
hoging van de huur van bedoelde
woningen. Op advies van B. en W.,
wordt besloten niet tot huurverho
ging over te gaan.
Van de DUW. te Arnhem is een
schrijven ingekomen, houdende de
mededeling, dat de arbeidslonen bij
het object „Leggen van 682 meter
riolering" niet voor een rijkssub
sidie in aanmerking komen, aange
zien het hier een dringend noodza
kelijk werk geldt.
B. en W. adviseren om het werk
in eigen uitvoering op te leveren,
waarmede de raad aocoord gaat.,
Van Ged. St. is een schrijven in
komen vergezeld van een nota van
aanmerkingen met betrekking tolde
gein.begroting over 1949.
Besloten wordt in die zin te wij
zigen als in de nota van aanmerkin
gen bedoeld.
Vervolgens wordt de gemeentere
kening voor het dienstjaar 1948 aan
geboden waarvoor een commissie
van onderzoek wordt aangewezen
bestaande uit de heren H. C. van(
Daaien en C. van Tuijl.
Vervolgens wordt besloten ten be-.
hoeve van de bouw van een (twee-,
tal particuliere woningen een hy
potheek te verstrekken.
Van Ged. St. is een schrijven in
gekomen waarbij met betrekking tot
de heffing van de straatbel, onvol
doende bevonden wordt de heffing
van 4o/o van de belastbare opbrengst
van de gebouwde eigendommen. Na
enkele toelichtingen van de Voorzit
ter wordt besloten het percentage
van 4, tot 8 pCt. te (verhogen.
Vervolgens wordt nog besloten om
enige herstellingen in de openbare
lagere school te doen aanbrengen
waarvan de kosten begroot worden
op f 1728,40.
Hierna komt ter tafel de vaststel
ling van het uitbreidingsplan in on
derdelen en hoofdzaken.
De Voorzitter geeft hieromtrent
een uitvoerige toelichting aan de
hand van een kaart.
D eheer v. Tuijl is van mening
dat de geprojecteerde weg Kommer-
straat-Kooihoek niet nodig is.
De Voorzitter zegt dat het een
plan voor de toekomst is en dat de
raad toch ten alle tijde de bevoegd
heid houdt om het plan al of nieit
uit te voeren. 1
Ook de heer Vervoorn kan zich
met bedoelde weg niet verenigen.
De heer Ermstrang vraagt waar
men zal moeten blijven bij een,even
tuele dijkdoorbraak nu men niet
ineer aan de dijk zal mogen houwen.
De Voorzitter zegt hiervoor geen
vrees te hebben. 1
(Slot volgt).,
HEUSDEN.
Dinsdagavond wordt in café
Leijten alhier om 8 uur een vergader,
.gehouden door de gezamenl'. Mid-
densstandsverenigingjen, ter bespre
king van de plannen voor een alhier
in de maand O ctober te houden mid
dens taixüstentoons te llin'g.
De leden worden verzocht deze be
langrijke vergadering niet te; verzui
men.
Voor diploma A M.U.L.O. en
type B slaagde onze stadgenoot Joh
Gijsselhart.
AALBURG.
A.s. Woensdag 3 Aug:., des
avonds 7 uur, hoopt voor die Ger.
Gemeente alhier op te treden, ds.
H. Lijgtenbergj van R otterdam-W.
In de nacht van Vrijdag op
Zaterdag' brak brand uit in dè wo
ning bewoond door de farn. Zonne
veld in de Polsestraat. Het huis
stond reeds in lichte laaie, toen de
bewoners, 'door de buren gewekt, zich
nog bijtijds in veiligheid kondien stel
len. Alle huisraad ginigl verloren. Het
huis brandde geheel af.
Zowel voor eigjenaar als huurder
weer een grote schadepost, voorat
in deze dure tijd'.
AALST.
AlUe arbeiders, chauffeurs en
verder personeel, op een tweetal na,
:die werkzaam zijn op die N.V. Klinker-
I solve tfab riek alhier, is deze week
ontslag aan|g1ezegd miet 8 dagen, van
wege h£t beëindiglen van de produc
tie. Genoemde fabriek is aan het
eind van het vorig jaar gereed ge
komen, waarna met het vervaardigen
van de bouwstof is, begonnen. En
kele percelen land werdén daartoe
aangekocht in de Polder Zuilichem,
vanwaar de jgrond met auto's naar de
fabriek aan het veer te Aalst vervoerd
werd. Verschillende krachten vonden
hier werk, daar in plbegenstelsel dag
en nacht, ook 's Zondags, Igledraaid
werd. De productie was zodanig dat
momenteel grote hopen van deze
bouwstof aan de waterkant zijn op
geslagen. De afzet was tot ,op heden
echter zeer 'giering1, wat wel de reden
zal zijn, dat thans de werkzaamhe
den voorlopig worded glestaakt.
Dit is adder te betreuren, daar dlei
werkgieleglenheid de laatste tijld er
alom toch reeds niet beter op werd.
Binnen niet al te lange tijd zal
ook in deze omgeving] waterleiding
een feit worden. De reeds enige we
ken aan de gang; zijnde boringen
op 'nperceel inde Pr. Hendrikstrraat,
waar 'n pompstation zal verrijzen, ver
lopen, naar men ons verzekerde, zeer
gunstig. Er zijn goede lagen aange
troffen, de boringen worden nug,
steeds, voortgezet.
ANDEL.
Deze week maakten de ouden
van dagen uit deze giemieiente een uit
stapje naar de mooiste igedteielten van
de provincie Utrecht, het Gooi en die
'Grebbeberig. De oudjes glemoten volop
en waren vooral de dames Bax, Poni-
pe v. Meerdervoorf, die heer v. Eeten
en de verpleegster die de reis, mee
maakte, zeer dankbaar voor de aan
gename dagl hen bezorgd.
ALMKEKK.
Woensdag' 27 dezer slaalgrie op
het Orgiamisten-examen te Zwolle, de
heer J. de Ruiter alhier, zowel voor
het practische als theoretische ge
deelte. Genoemde ontving rijin op
leiding van de Weled. Heer Theod.
Breijs te Gorinchem.
Donderdag! 28 'Juli behaalde
het fanfarecorps^ „Nooit Gedacht" al
hier, op het muziek- en zangconcours
te Hierde (gem. Harderwijk) een ie
prijs in de Eerste afdeling met 358
punten.
Plannein zijn in voorbereiding
tot verbetering van de Buitenkade,
welke de verbmidin{gsweg| vormt tus
sen Almkerk en Nieuweinklijk. Deze
weg verkeert momenteel in zeer on
gunstige toestand en is bovendien]
veel te smal voor het modernje ver
keer.
DUSSEN.
Op de R.K. Naaischool rijn
geëxamineerd 12 candidaten voor het
diploma Linnen-naaien en 5 candida
ten voor het diploma Costunte-naaien.
Geslaagd rijn voor het eerste diplo
ma: de jongedames Teuni van Andel,
Ria Bouman, Toosje Brenders, Bertha
van Deursen, Cobie de Graaff, Ma
ria Lankhaar, Marie tje Muskens,
Maaike van 01st, Dina Roubos, Joke
Schelle, Adriana Sprangiers enGerda
Witte veen-
Voor het tweede diploma: Miep
van Dortmont, Roosje van Gennip,
José Hakkel', Joke Paes en Cobie
de Rooif.
Uitgave:
Telefoon No. 19 - Postrekening No. 61525
Algemeen Redacteur: J. H. ROZA te Heusden
Dit blad verschijnt Maandag en Donderdag
Abonnementsprijs
f 1.95 per kwartaal, per week 15 ct., per no. 10 ct.
Advertentiën 20 cent per regel
Advertentiën en berichten worden ingewacht
voor het Maandagnummer tot Zaterdagmorgen
uiterlijk 10 uurvoor het Donderdagnummer
tot Woensdagmiddag uiterlijk 2 uui
