Vernielde Kerkgebouwen in het
Land van Heusden en Altena.
Nationale Jan de Rooij herdenking
Bekendmaking
Plaatselijk Nieuws
waarin opgenomen„NIEUWSBLAD voor het Land van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard"
2e JAARGANG, NO. 58
VRIJDAG 28 SEPTEMBER 1945
UND VAN ALTENA
UitgeverK. VELTMAN te Drunen Algemeen RedacteurJ. H. ROZA te Heusden DrukkerijFIRMA L. J. VEERMAN te HeusdeH
Verschijnt Maandag en Vrijdag Abonnementsprijs: f 1.95 per 3 maanden; per week 15 ct.losse nummers 10 et. Advertentiën 20 cent per regel
I
Zwaar en massief ligt langs den rand
van het Land van Heusden en Altena
beschermend, de Hooge Maasdijk, van
waar men eenerzijds een grootsch ge
zicht heeft over de rivier, anderzijds
over weiden en akkers, met hun eerste
herfsttinten.
Maar soms spitst zich tusschen ijl
geboomte een torentje op het centraal
punt van een groep dorpswoningen.
Beter gezegd, spitste eens een torentje
op, want de meeste torens en kerken in
het Land van Heusden en Altena zijn,
öf geheel verdwenen öf zrwaar door
oorlogsgeweld beschadigd.
En zoo heeft het Land van Altena
niet alleen veel landschapsschoon ver
loren, maar ook in cultuurhistorisch,
architectonisch en aestlietisch opzicht
heeft dit gebied met zijn naaste omge
ving, veel ingeboet.
De opzettelijke vernielingen door de
moffen aangericht, herinneren ons aan
de handelingen, tijdens de Fransch/e
Revolutiedagen, toen er meer Middel-
eeuwsche bouw- en andere kunst teloor
ging, dan in de voorafgaande eeuwen
aan dit tijdperk, die toch ook aller
minst sentimenteel waren.
Na dezen revolutiestorm kwam de
accentuatie van de cultuurhistorische
waarde van het ware kunstprodukt. Men
legde weer nadruk op- dé"" beteekenis
van het historisch monument, men nep
weer om restauratie en behoud van
deze monumenten.
Maar de 19e eeuw blijft nog „vanda
ls. listisch" en menig monument wondt
onder den naam van „restauratie" feite
lijk verknoeid.
In onzen tijd, legt men, vol piëteit,
de hand omzichtig in de cultuur-histo
rische monumenten, als uiting van de
kunstlievendheid van het voorgeslacht,
men herstelt ze weer in hun oorspronke-
1 ijken luister.
In het Land van Heusden en Altena
en de Langstraat, waren deze „kunst
gewrochten" nog aanwezig, en was bo-
vengesignaleerde arbeid gade te slaan.
We noemen hier slechts twee voor
beelden: de Groote Kerk te Waalwijk
en het trotsche kasteel te Dussen.
Door den oorlog is alle restauratie
werk feitelijk lam gelegd. In den keten
der Middeleeuwsche bouwwerken, nam
de toren van Hedikhuizen zijn eigen
plaats in.
Het Romaansche bouwwerk, datee
rend uit de 12e eeuw, dat onder leiding
van den architect A. A. Kok, op voor
treffelijke wijze was gerestaureerd, wel
ke restauratie juist voor den oorlog
was gereed gekomen, is in de lucht ge
vlogen en de Herv. Kerk aan den voet
p* van den toren is ernstig beschadigd.
Kerk en toren behoorden in de 17e
eeuw aan de Hervormde gemeente. Toen
evenwel, tijdens de Fransche revolutie
en de Bataafsche Republiek, de gods
dienst meer en meer werd afgeschaft,
kwam het geheele complex aan den
Staat.
Onder Napoleon kreeg de Herv. kerk
haar bedehuis terug, maar de toren
bleef Staatseigendom.
De „vandalen van de 20e eeuw" heb
ben het bouwcomplex vernield, zooals
wij hierboven schreven.
Verdwenen is hier een brok typisch
dorpsschooneen stijlvol bouw juweel
van groote w(aarde.
Behalve de Herv. Kerk. werd ook
de toren van de R.K. Kerk opgeblazen
en ook dit bedehuis werd grootendeels
verwoest.
Daar, waar de verkeersweg Heusden-
Herpt een felle bocht maakt, stond eer
tijds het pompeuse gevaarte van den
toren der Ned. Herv. Kerk van Herpt.
De eenvoudige lijnen van dezen 13de
eeuwschen Romaanschen reus, harmoni-
ëerden vrij goed met de weinige om
ringende behuizingen.
Strak en sober rees het forsche
bouwwerk in het wijde polderlandschap,
in zijn contouren omhoog.
Aan den voet van dezen massieven
reus, was de uit drie traveeën bestaande
kerk gebouwd. Tal van rampen hebben
zich over het kleine Herpt uitgestort,
kerk en toren hadden daarbij veel te
lijden, maar beide bleven steeds, on
danks alles gespaard.
Vervallen zag het bouwcomplex er
uit, maar het besluit tot restauratie
was reeds genomen.
Thans ligt hier één groote ruïne!
Ook in vroeger eeuw was ,?de kerk
alhier bijkans t'eenemale te niet, uut-
genomen, dat de bloote mueren daer
nog staen, alwaer de dienst (namelijk
int opgemaekte Choor) word gedaan
door den Predikant van Hedikhuijsen."
Wanneer nu de kerk zoo verbroken
is, kan ik niet zeggen, aldus de histori
cus, misschien ten tijde van Graaf Carel
van Mansfeld, die de Stadt Heusden
belegert en van dese kerk een Schans
gdmaekt hadde?
De R.K. kerk, op enkele tientallen
meters afstand van de puinhoopen van
den H. Trudatoren, is door granaatvuur
getroffen en de muren zijn door scher
ven zeer gehavend.
Het houden van diensten is in dit
bedehuis evenwel nog mogelijk.
Zaterdag vond in de Gotische kerk
te Sprang een grootsche nationale Jan
de Rooij herdenking plaats, waaraan me
dewerkten het bekende Mannenkoor
„Die Haghe Sanghers", Sam Swaap. vi
olist en Jan Schmitz organist. Tegen
den preekstoel hing het geschilde rdi
portret van Jan de Rooij met de vlaggen
van Nederland, Engeland en Amerika,
De plechtigheid werd aangevangen
met het zingen van het Wilhelmus,
het Engelsche en Amerikaansche volks
lied. Vervolgens sprak de heer v. Her
pen een welkomstwoord, waarbij hij
zich in de eerste plaats richtte tot ma
joor v. Hoorn, vertegenwoordiger van
Z.K.H. Prins Bernhard, Majoor Lauten-
slager, vertegenwoordiger van den Mi
nister van Oorlog en Luitenant ten Brink
vertegenwoordiger van den Provinci
alen Militairen Commissaris. Vervolgens
heette hij welkom de medewerker van
Jan de Rooij, Dick Vlemmings, die ten
gevolge van zijn verwondingen bij de
teraardebestelling van Jan de Rooij niet
aanwezig kon zijn, tot de ouders van
Jan de Rooij, tot de Haghe Sangers,
Sam Swaab en de organist Schmitz.
Na deze toespraak brachten „Die
Haghe Sanghers" onder leiding van den
heer Jos. Vranken een 8-tal nummers
ten gehoore, die diepen indruk maak
ten. Machtig mooi was deze zang, die
de toehoorders in verrukking bracht en
diepen indruk op hen maakte.
Mooi was ook het vioolspel van den
heer Swaap en het orgelspel van den
heer Schmitz.
Burgemeester Smit van Sprang-Ca-
pelle sprak een slotwoord, waarin hij
de heldendaden van Jan de Rooij nog
eens uitvoerig belichtte. Hoe deze tot
drie maal toe vergeefs trachtte h|et
Land van Heusden en Altena te berei
ken, zoodat er zelfs waren, die van
den overtocht wilden afzien, doch Jan
de Rooij^zette door en de vierde maal
gelukteJnet. Hoe hij daarop de Duit-
schers ïiespionneerde, de sterkte der
troepen en hun versterkingen en ge-
schutsopstellingen overseinde, zoódat de
duitsche opzet, om den aanval van Von
Runstedt in België, met een aanval van
uit het Land van Heusden en Altena
te ondersteunen daardoor mislukte.
Hoe toen de zender bij afwezigheid
van Jan de Rooij werd ontdekt en 5 per
sonen werden gearresteerd. Hoe hij op
dit bericht, zich onmiddellijk ging mel
den en daardoor het leven van deze 5
personen redde. Hoe de duitschers hem
hebben bewerkt en gepijnigd, opdat hij
maar de namen van zijn medewerkers
zou noemen. Alles evenwel tevergeefs,
Jan de Rooij bleef zwijgen, dit zwijgen
vooral stempelde hem tot een waar
held, een voorbeeld voor geheel Neder
land. Spreker schilderde vervolgens de
moedige daad van Dick Vlemmings, die
in het oude raadhuis te Capelle, de be
richten van Jan de Rooij opving, toen
juist op hetzelfde oogenblik een V 1
dit raadhuis vernielde en Ddck on
der de puinhoopen werd bedolven,
Deze, hoewel zwaar gewond zijnde,
verzocht zijn schrift met aanteekeningen
terstond aan zijn chef te willen brengen,
hetgeen tot gevolg had, dat de plannen
der duitschers werden verijd(eld.
Spreker bracht vervolgens lof en hul
de aan „Die Haghe Sanghers", die op
zoo'n machtige wijze uitdrukking ga
ven aan de nagedachtenis van Jan de
Rooij. Dank aan Sam Swaap, die na
4 jaren in een concentratiekamp te heb
ben vertoefd, thans zijn medewerking
aan dit concert heeft willen verleenen,
dank ook aan den heer Schmitz voor
zijn prachtig orgelspel.
Tot slot bracht hij dank aan Pastoor
Oomen van de Dongensche Vaart, die
hulp verschafte aan de ondergrondsche
strijders uit deze omgeving en zijn
parochianen daartoe aanspoorde, zonder
daarbij te letten op het verschil in
godsdienst. Hij verzocht dezen dank ook
aan de parochianen te willen overbrengen
De herdenkingsplechtigheid werd be
sloten met het gemeenschappelijk zingen
van het zesde couplet van ons Wilhel
mus.
Het kerkgebouw was geheel bezet,
eveneens bij de herhaling van de plech
tigheid, die onmiddellijk daarop volgde.
De Burgemeester van Heusden maakt
bekend, dat degenen, die bekend zijn
met plaatsen, waar nog mijnen en
andere gevaarlijke projectielen aanwezig
zijn, hiervan mededeeling kunnen doen
ter gemeentesecretarie tot en met Za
terdag a.s. met nauwkeurige aanduiding
der plaats, waar het (de) projectiel(en)
ligt (liggen). P
Degenen, die reeds aangifte hebben
gedaan en weten, dat de projectielen
nog niet zijn opgeruimd, worden ver
zocht, alsnog opgave te doen.
De wnd. Burgemeester van Heusden,
A. van Delft.
Heusden, 26 September 1945.
HEUSDEN.
Nabij de scheepswerf bleek in de
gasleiding een ernstig lek te bestaan, ver
oorzaakt door het inslaan van een granaat,
welk lek nu er gas geleverd wordt, eerst
tot ontdekking kwam. Door de granaat
bleek een groot stuk uit de hoofdleiding te
zijn weggeslagen. Bezig zijnde met de her
stelling vloog een stuk van deze buis in
het oog van den leerling-gasfitter. Over
brenging naar het Ziekenhuis bleek nood
zakelijk. Gevreesd wordt, dat hij zijn oog
zal moeten missen.
Dinsdagmiddag had alhier een
ernstige aanrijding plaats. De heer Atte-
veldt uit 's-Bosch lcwam op zijn motor
rijwiel de Breestraat uitgereden in de
richting van de Burchtstraat. Van de
andere zijde kwam een groote vracht
auto uit Waalwijk, chauffeur L. van
Helvoirt, eveneens uit Waalwijk, aange
reden. De heer Atteveldt botste in volle
vaart op genoemde vrachtauto en bleef
zwaar gewond liggen, bloedend uitmond
en ooren. Geneeskundige hulp was niet
terstond aanwezig, zoodat de eerste hulp
werd verleend door tandarts Kolkman
en leden van de E.H.B.O. Geestelijke
hulp was eveneens spoedig ter plaatse.
Dokter Schimmel, die eenigen tijd later
kwam, achtte onmiddellijke overbrenging
naar het ziekenhuis te 's-Bosch noodza
kelijk. In bewusteloozen toestand werd
hij daar opgenomen. Men vreest voor
zijn leven.
Woensdagmiddag vond in de
garage van den heer C. Nieuwkoop
aan de Botermarkt alhier, eveneens een
ernstig ongeluk plaats. De monteur A.
Schreuders, woonachtig in Aalst was
bezig met het oppompen van een auto
band, de ijzeren ring, die den band
vastklemt, vloog op een gegeven oogen
blik uit het wiel en met kracht tegen
A. S., die daardoor wonden opliep aan
arm en beenen. Ook thans was terstond
geen geneeskundige hulp aanwezig en
verleende tandarts Kolkman en eenige
leden van de plaatselijke E.H.B.O. de
eerste hulp. Dokter Schimmel, die een
tijdje later ter plaatse kwam, kon geluk
kig constateeren, dat hoewel de won
den vrij diep waren, deze voor den
patiënt geen ernstige gevolgen zullen
hebben en het ongeval, dat zich aan
vankelijk ook ernstig liet aanzien, nog
betrekkelijk goed is afgeloopen.
De Afdeeling Heusden van het
Nederlandsche Roode Kruis, deelt me-
de, dat haar secretariaat thans geves
tigd is m de Ned. Herv. Pastorie^
Pelschestraat O 74.
Tevens brengt zij ter kennis van be
langhebbenden, dat de lijst van Neder
landsche krijgsgevangenen in Japansche
kampen ter inzage ligt op haar bureau.
De damvereen. opende Maan
dag j.l. het speelseizoen met een le
denvergadering. Hierin werd o.m. be
sloten Maandag a.s. om 7.30 uur te
beginnen met een voorwedstrijd, ge
splitst in 3 groepen, uit welke uit
slag 2 groepen zullen worden samen
gesteld. die dan zullen spelen om de
rangschikking der borden. Getracht zal
worden deel te nemen aan de nood-
oom petitie van den N.D.B.
De aandacht van belanghebben-
den wordt gevraagd voor de adverten
tie in dit nummer, betreffende den aan
vang der lessen der Avondteekenschool
alhier.
AALBURG EN IIEESBEEN.
Onze geachte predikant Ds. L.
Trouwborst, heeft een beroep ontvangen
naar de Herv. Gemeente te Hoogevieen.
ANDEL.
Mej. Molenaar van Sassenheim
is benoemd tot onderwijzeres aan de
Chr. School alhier.
Tot leden van de Commissie van
Toezicht in de Ned. Herv. Kerk alhier
zijn gekozen de hoeren P. Zegwaard
en Joh. de Fijter.
B. en W. brengen ter openbare
kennis, dat de door hen, op 30 Maart
1944 vastgestelde verordening op de
heffing van opcenten op de personeele
belasting in deze gemeente, goedge
keurd bij besluit van den Secretaris-
Generaal van het Departement van Bin-
nenlandsche Zaken, d.d. 26 Oct. 1944,
vanaf heden, gedurende 3 maanden voor
een ieder ter inzage is nedergelegd en
in afschrift tegen betaling der kosten
verkrijgbaar wordt gesteld.
Dinsdagavond 25 Sept. is alhier
een Gem. Zangvereeniging opgericht,
welke den naam draagt „Onderling Ge
noegen",. Aanvankelijk gaven zich 30
personen op als lid. Het bestuur werd
gekozen als volgt: J. v. Duist, voorz.
Jac. Schouten, secretaris; J. de Cloe,
penningmeester; Mej. M. Hoesen, alg.
adj.
Gelijktijdig is ook een kinderkoor
opgericht. Reeds 65 kinderen gaven zich
op als lid. Het bestuur wekt al degenen,
die eenig belang stellen in een zang
vereeniging op, zich alsnog als lid in te
laten schrijven. Het spreekwoord: Hoe
meer zielen, hoe meer vreugd", gieldt
ook voor een zangvereeniging.
Door de Oud-Illegale Werkers
in deze gemeente zijn een 2-tal inzame
lingen georganiseerd. Een voor het
plaatsen van een gedenkteeken op het
graf van wijlen Notaris Hollestelle^
Deze bracht op f 890. En een voor steun
aan de nagelaten betrekkingen der ge
vallen Ondergrondsche Strijders in het
Land van Heusden en Altena, opbrengst
f 1090. Voorzeker een mooi resultaat.
Een woord van dank aan de milde ge
vers en aan de Dames die aan deze
Collecte hebben medegewerkt is hier
zeker op zijn plaats. Giften voor dit
doel kunnen worden afgedragen bij den
Penningmeester der G.O.I.W. te Andel,
O. Bouman, Julianastraat A 89.
Mt
SIREN
