Hoe verschillende plaatsen in onze omgeving den oorlog doorstonden
Onze Hollandsche Molens.
Een schipreis onzer vaderen.
Ingezonden.
waarin opgenomen„NIEUWSBLAD voor het Land van Keusden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard"
DRUK- EN BINDWERKEN
Firma L. J. VEERMAN
2E JAARGANG, No. "71
MAANDAG 12 NOVEMBER 1945
UHD VAN AlTENA
Uitgever: K. VELTMAN te Drunen Algemeen Redacteur: J. H. ROZA te Heusden Drukkerij: FIRMA L. J. VEERMAN te HeusdeH
Verschijnt Maandag en Vrijdag Abonnementsprijs: f 1.95 per 3 maanden; per week 15 ct.losse nummers 10 ct, Advertentiën 20 cent per regel
Advertentiën en berichten worden ingewacht: Vcor het Maandagnummer tot Zaterdagmorgen uiterlijk 10 uur; voor het Vrijdagnummer tot Donderdagmiddag uiterlijk 2 uur
WIJK.
III.
Ook dokter Coster keerde behouden
uit Duitschland terug. De moffen
bleven speuren en zoeken naar sabo
teurs. Zij beseften maar al te goed,
dat hier in Wijk en omgeving verraad
moest schuilen.
Op den 2en Kerstdag namen zij we
derom een aantal personen gevangen,
waaronder de heer H. v. d. Maaden.
reserve-kapitein van het Nederlandsche
leger en J. Tamerus. De heer v. d^
Maaden stond als een uiterst voorzich
tig man bekend, niettemin schijnt hij
zich een keer even te h neb ben blootge
geven. Het was, toen een van zijn me
destrijders, hem in contact bracht
met een duitscher, die, zooals hij ver
klaarde, niets van Hitier moest hebben
en mede ondergrondsch werk verrichtte.
Mogelijk dat hij dit aanvankelijk ook
werkelijk meende, doch toen in Decem
ber het Land van Heusden en Altena
werd overstroomd door de duitschers
en deze met veel materiaal verschil
lende stellingen betrokken om van uit
deze streek een aanval te beginnen]
in de richting Antwerpen, liep hij over,
aangezien hij vermoedelijk weer hoop
ging koesteren, dat Duitschland toch
nog de overwinning zou behalen en
verried de geheele zaak.
Vreeselijk moet de behandeling zijn
geweest die de gevangenen moesten
ondergaan, om hen zoover te krijgen,
dat zij zouden gaan praten, zonder
succes evenwel en tenslotte werden
zij met meer andere personen, afkomstig
uit Veen, op het fort de Bildt gefusi-
leerd.
In datzelfde verband werd in den
Nieuwjaarsnacht de geheele familie van
den heer B. Roza van het bed gelicht
en overgebracht naar Veen, waar zij
met meer anderen werden opgesloten.
Den volgenden morgen werden zij,
nh verhoord te 7"n, weer vrijgelaten
op één zoon na, d.e aangezien hij be
hoorlijk duitsch kon spreken, moest
blijven om, zooals werd beweerd in
lichtingen te verschaffen.
Van Veen werd hij overgebracht naar
Brakel en vervolgens naar Utrecht om
tenslotte .in het kamp te Amersfoort
terecht te komen. Ook de tweede .zoon
van den heer Roza, die wat eten en
kleeren naar zijn broer in Brakel bracht,
werd opgesloten en kwam tenslotte
eveneens in Amersfoort terecht. Die
laatste keerde bij zijn ouders terug,
de eerste helaas niet, deze stierf 2
dagen na de bevrijding van het kamp
Amersfoort, aldaar, tengevolge van on
dervoeding.
Zooals bekend waren de geallieerden
voornamelijk door de bemoeiingen 'van
Jan (Je Rooij uit Sprang volledig op
de hoogte gekomen met de plannen
van de duitschers. Ontelbaar waren de
granaten, die op het Land van Heus
den werden afgevuurd en dagelijks de
den de vliegtuigen hevige aanvallen
op de duitschers.
(Slot volgt).
De oorlog eischte ook hier zijn
slachtoffers.
Tot de karakteristieke aantrekkelijk
heden van ons polderlandschap tot de
stoffage, die dit landschap tot een brok
typisch NeJerlandsch gebied maakt, be
hoort de molen. Hij verleent het -pol
dergebied een aparte charme!
Waarschijnlijk is het nog niemand
gelukt na te vorschen, tot welken ouder
dom de molens opklimmen. Het moeten
de Kruisvaarders zijn geweest, die de
molen-idee meebrachten uit het Oosten.
Wel weten we dat in 1299 Jan van
Brabant aan zijn „beminden Arnoldus"
het recht verleende tot molenbouw tus-
schen Schijndel en St. Oedenrode en
de eerste molens een vaste kap hadden.
13 Mei 1430 ontvangen ingezetenen
het recht een wipwatermolen te stich
ten bij Schoonhoven, de Bonrepas ge-
heeten. Waarschijnlijk had deze reeds
een draaibare kap.
In 1740 maalde de windmolen van
Ouderkerk a. d. IJssel emini 1476 die
van Stolwijk al b.nnenwater in de ri
vier.
Uitvinding volgt op uitvinding en
zelfs was er, volgens Visser's beschou
wing, die wij o.a. gebruikten, een z.g.
„Stadsloope-slijpinolen", die tot taak
had... gevveerloopen te slijpen. In de
Zaanstreek sloegen de molens ol:e, zaag
den ze hout, pelden ze rijst. Vele ver
dwenen in der jaren loop! Pracht
exemplaren echter bleven ook behou
den. Al lang gesloopt is b.v. de mooie
wipko.tenmo.en te DeJ en Est (Opijnen)
Bij oen standerdmolen vindt men het
heele bedrijf in den draaibaren romp,
bij een wipkorenmolen in het voetstuk.
Tusschen Loplk en Cabauw vindt men
een mooi voorbeeld van dezen laatsten.
In Gelderland en Noordbrabant ko
men zeer veel steenen bovenkruier^
voor. met hun karakteristieken doorrit
in het voetstuk. Hiertoe behoorden o.a.
de door brand vernielde en daarna ge
heel geamoveerde korenmolen te Alm-
kerk. De Woudrichemsche korenmolen
dateerend uit 1662, geplaatst op den
stadswal, die decoratief zijn taak zoo
gced vervulde is door de moffen opge
blazen. Hij was een der accenten, die
mede de schoonheid van het oude ves
tingstadje bepaalden. Als een zeldzaam
heid werd te Huissen (Gld.), Didam en
Grcesbeek nog de „toren-molen" ge
vonden. Watermolens zijn een wezenlijk
bestanddeel van het hart van Holland.
Ontroerend schoon is b.v. de wipwater
molen van Tienhoven, malend het water
uit den Oostelijken Binnenpolder. Het
rijkst in dit type zijn de Alblas'serwaard
en Vijf heerenlanden, en het gebied tus
schen Gouda, Vianen en Dordrecht,
o.a. Haastrecht. Verdwenen zijn helaas
de watermolens van het „Dubbelt Ver-
laet" onder Gouda.
„Sommerzagers" of „Dommekrach
ten" (vgl. die op den Maredijk te Lei
den), sleepen zelfs de zjware boomen
uit het water en maken er zaagplanicen
van.
Mo'engroepen hebben een gemeen
schappelijke taak. Zoo Ioozen deze b.v.
bij Élshout, gem. Nieuw-Lekkerland
het water van de Over- en Nederwaard,
zelfs dat van het land ten Westen van
de lijn Ameide, Meerkerk, Gorkurn. De
ze molens dateerend uit 1738, vormen
een aparte bekoring.
Welk een fijne, teere stemming wek
ken de wipwatermolens tussschen Otto-
land en Groot-Ammers, zooals ze daar
staan aan de droomerige bochten met
het wuivend riet langs de oevers en de
peinzende wilgen aan den slootkant.
Was de Vereeniging tot Behoud van
Molens in Nederland niet vaak interme-
dieerend opgetreden, nog meerdere mo
lens zouden zijn gesloopt. De electri-
citeit is wel de ergste vijand van het
windmolenbedrijf. De moffen vernielden
in de frontlinie en vlak daarachter tal-
looze molens, zooals te Gameren, Nieu-
waal Heusden,, Woudrichem, Werken
dam, enz.
Verschillende der vriendelijke en stoe
re molens zijn verdwenen onder de hand
des sloopers en vervangen door koude,
betonnen, onaesthetische gebouwen,
waarin motoren razen.
Zoo is vaak meedoogenloos omge
sprongen met de schoone kunstwerken
van ons voorgeslacht, die in verrukte
bewondering brengen, hem, die er een
open oog voor heeft.
Voor verzorgen van Uw
Telef. 19 Heusden.
In het jaar 1767 maakte een Staten
commissie een reisje naar Brabant, van
uit den Haag „tot het verpagten der
Tienden." Het Journaal van deze reis
bevat tal van bijzonderheden over de
plaatsen, die men bezocht, maar over
de schoonheid van de natuur, leest men
geen woord. Dit genieten van de natuur
op reis komt eerst een eeuw later.
De bedoeling is hier alleen te laten
zien, hoe lang het schip, waarmee de
terugreis grootendeels gemaakt werd,
er over deed om den afstand Den Bosch-
Woud richem-Bommel af te leggen.
Na dat de bagage voor het grootste
gedeelte na de Hage-/naar was afge
scheept, aldus het Journaal, vertrok
ken wij om 9 uur uit 's-Bosch, onder
salut van 9 Canonschoten, met een af-
gehuurt schip, dat ons zou brengen
n*a 't Jagt van de Raad van State; om
10 uuren passeerden wij 't Fort Creve-
ooeur, quartier over 11 uuren Heus
den; quartier over 12 uuren Veen, en
arriveerden quart over 1 uur aan 't
'Jagf te Op- en Neer-Andel of EI gele
gen, quartier voor twee uuren onder
zeil gegaan, de wind W.N.W., zodat
wij van den Bosch tot bij Workum
moesten 1 aveeren, daar wij om 3 uuren,
onder faveur van 't middagmaal, voorbij
seilden, 't gesigt na Gorcum is aan
genaam en het fort Loevestein, over
Workum gelegen, deed zig ook niet
qualijk op.
Deze plaatsen voorbij geseilt, voe
ren wij voor de Wind op na Bommel,
wélke stad wij om half 8 in 't gezigt
kregen, dog konden wegens de stilte
niet langer zeilen, dan tot quartier voor
agten, wanneer wij ankerden, in 't ge
zigt van een houtvlot, dat important
groot was en door 26 riemen geregeert
werdmen telde tusschen de 3 a 400
man op hetzelve, hebbende van scheji-
tfene huisen of hutten, dit vlot vertrok
van hier 's morgens om half 5, 't welk
eenige Heeren van 't geselschap met
veel genoegen zagen, alzo het manoeu
vre om dit considerable lichaam in be
weging te krijgen, der moeite waardig
was.
Het afleveren en planten van
vruchtboomen.
Teneinde de gedupeerden in de ge
teisterde gebieden van voldoende vrucht
boomen te kunnen voorzien, zijn daartoe
door de bevoegde instanties eenige be
sluiten genomen.
In de eerste plaats is door het Be
drijfschap voor Siei'teeltproduc'en een
verordening vastgesteld, waarbij het ver
handelen en afleveren van vruchtboomen
is verboden.
Tegelijkertijd heeft het Bedrijfschap
voor Groenten en Fruit het volgende
besluit afgekondigd.
Alle door het Bedrijfschap, ingevolge
art. 7 lid 2, onderd., van de Tuinbouw
teeltverordening (Alg. Bepalingen) ver
leende ontheffing, strekkende tot uit
breiding van fruitboomgaarden en ver
leend in den vorm van vergunningen,
worden voorzoover hierop nog geen
aanplantingen zijn verricht, tot nader
order ingetrokken, met dien verstande,
dat deze intrekking niet van toepassing
is, op den aanplant van bessenstruikejn.
Ontheffingen van het verbod tot af
leveren en verhandelen van vruchtboo
men moeten aangevraagd bij den Rijks-
tuinbouwconsulend voor wiens ambts
gebied de betreffende partij boomen is
bestemd.
Voor tusschenhandel dient de boom-
kweeker een ontheffing aan te vragen
bij den consulent in wiens ambtsgebied
zijn kweekerij is gelegen. Bij het ver-
leenen van ontheffing tot afleveriing
zal tevens toestemming worden ver
leend om in te planten.
Het toezicht op naleving der maat
regelen is in handen gelegd van de,n
Centralen Controledienst.
Krappe positie Winterzaairogge.
In verband met de krappe positie!
van de winterzaairogge en zaaihaver is!
bepaald, dat telers die voor winterroggei
of haver, welke zi) oorspronkelijk alsj
voergraan willen gebauiken, bestemmen:
voor verkoop als zaaizaad £en pvere>en-i
komstige hoeveelheid voergraan terug)
kunnen koopen.
Te dien einde kunnen zij zich tot
den P.B.H. wenden voor een toewijzing)
uesgewenscht kan deze over meer pen
riodes worden verdeeld.
Alvorens de rogge en haver aan eeni
handelaar te verkoopen, dient de teletj
ze door den NAK op partij te later*
keuren.
Deze regeling geldt voor de rogge!
tot 15 Nov. a.s. J
American Relief for Holland.
Dit is de naam van de AmeriH
kaansche Organisatie, welke alle hulp
acties betreffende Holland overKOepeftd
iEr zijn in de USA ontelbare instel-»'
lingen, die geld en goederen inzamel
len om de nooden in de geteisterde!
gebieden van Nederland te lenigen. 1
Wii noemen slechts de Queen Wïl-4
hemina Fund, de American Red Cross'J
de Catholic Melfare organisation.
Mennonites de Christian Scientists, de
Reformed Church etc. Vanzelfsprekend!
is de hulpverleening van dit groote
land ook verre weg het belangrijksten
Sinds Februari zijn reeds 18 scheper*
in Nederlandsche havens binnengevaren!
met een groote verscheidenheid vad
alles, zooals 38.000 flesschen lever
traan. 400.000 stukken zeep, oude ed
nieuwe kleedingstukken, dekens, schoei*
sel Regenjassen enz. Alle kleeding en!
textiel, die in Nederland aankomen^
worden in de drie groote HARK-maga-
zijnen in Amsterdam, Rotterdam en Roo
sendaal opgeslagen. De Stichting Na
tionale Hulpactie Roode Kruis zorgt
voor een rechtvaardige verdeeling oni
der hen die er het meeste behoeftfel
aan hebben. b
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
Mijnheer de Redacteur, 1
In Uw blad van 6 Nov., kwam eet*
stukje voor, onder de rubriek „Inge-,
zonden", betreffende de loonen deit
Landarbeiders. Naar aanleiding hier-c
van, zag ik graag het volgende stukjel
geplaatst., M
Met genoegen heb ik bovenvermeld*
stukje gelezen, echter zij het mij ver-<
gund één opmerking te maken. Men kan!
uit hetgeen de heer A. v. d. Wiel
schreef, heel gemakkelijk de gevolgtrek-
king maken, dat de Rijksbemiddelaarsfc
zoo maar in eens de landarbeiders guns-4
tig gezind zijn geweest. Maar wat
heeft zich, voordat deze beslissing viel*
wel afgespeeld? Wel, een maandenlangel
bespreking tusschen de Stichting van!
den Landbouw eenerzijds en de Rijks
bemiddelaars anderzijds. En deze Stich
ting van dten Landbouw is niemand
meer of minder dan het orgaan van
Georganiseerde Samenwerking tüSscheU
werkgevers en werknemers. Deze ge
organiseerde landbouwers en landarbei
ders hebben dus samen, in één ver
band aan deze regeling meegewerkt.
En nu een woord tot de landarbeid
ders. Georganiseerde landarbeiders, gij
2iet wat samenwerking vermag. Onge
organiseerden, ken van nu af aan, ooK
uw taak, want het geldt ook voor U„
Doe mee met uw makkers, Toon dat
gij niet minder wilt doen voor U zelf
en ook niet voor anderen, dan uw wel
georganiseerde makkers. Voldoe ooltf
hierin, uw Christenplicht, uw naaste./
dit is dus ook uw medearbeider lieff
te hebben als u zeiven. Want ook hier-*
in komt deze plicht tot uiting. i
Met dank voor de plaatsing,
A. A. HEIJSTEK, fi
i Afd. Seer. N.C.L.B., Gendered^
'x
l**3 %.£»-
