Nummer 87. Zaterdag 1 November 1890. 13e Jaargang.
Eerste Blad,
nderwijs in het schoenmaten,
wmmmT.
Toegewijd aan Handel, Industrie en Gemeentebelangen.
ANTOON TIELEN,
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
FEUILLETON.
Staatkundig overzicht.
UITGEVER:
Waalwijk.
23 Naar het Hoogduitsch.
em
De Echo van het Zuiden.
en Langslraatsche Courant,
Dit blad verschijnt Woensdag en Zaterdag avond.
Abonnementsprijs per 3 maanden f 1,00.
Frauco per post door het geheeie rijk f 1,15
Brieven, ingezonden stukken, gelden enz., franco te zenden
aan den Uitgever.
Advertentiën 1—7 regels f 0,60 daarboven 8 cent per regel,
groote letters naar plaatsruimte. Advertentien 3 maal ter plaatsing
opgegeven, worden 2maal berekend. Advertentiën voor Duitscb-
land worden alleen aangnomen door het advertentiebureau van
Adolf Steinïr, Hamburg. Reclames 15 cent per regel.
Wanneer wij het afdee'ingsplan^inzien van
de Eerlij nsche ambachtsschool, dan staan wij
verbaasd over 't geen in't buitenland gedaan
wordt om in elk opzicht bekwame werklieden
te vormen, 't Is waardie school is een
voorbeeld voor andere in Duitschland, en 't
is onmogelijk overal, zulke modelinrichtingen
in 't leven te roepen; maar niettemin wordt
in Duitschland overal, zelfs op de kleinste
plaatsen, waar een tak van nijverheid bestaat,
een instituut opgericht, dat voldoet aan den
eisch om bekwame ambachtslieden te vormen.
Het is .ons onmogelijk hier alles op te
noemen, wat onderwezen wordt aan de Ber-
lijnsche ambachtsschool, welke natuurlijk ge
splitst is in afdeelingen voor de verschillende
vakken; maar de uitstekendste geleerden des
lands achten het niet beneden zich daar mede
te werken tot onderricht der ambachtslieden.
Wij noemen hier slechts den opper-regee-
ringsraad dr. Thielen, professor dr. Jacoby
professer Thurein, dr. Julius Stettenheim, dr.
Max Hirsch, stadssyndicus Eberty, rijksdags
lid majoor Hinze, enz. enz.
In Weenen, Pesth, Praag, Dresden, Lepzig,
München enz. vindt men overal afzonderlijke
ambachtsscholen voor de schoenmakerij, op
dë'ëene plaats onder toezicht van den ge
meenteraad, op de andere onder dat van het
rijk, in Weenen onder dat van den afdee-
lingschef van het ministerie van oorlog (de
partement voor kleeding en uitrusting.)
.„Laat mij dan in zijne plaats, treden. Ik meen
niet voor het boekhouden en dergelijke daar
voor kunt ge wel iemand anders vinden maar
laat n,ij beslissen over het welzijn uwer onder-
lioorigen; de welvaart uwer goederen, de zorg
voor uwe bezittingen, zal voortaan mijn levensdoel
zijn. Gaarne wil ik van den vroegen ochtend tot den
laten avond werken, gaarne wil ik mij ook elk
genoegen ontzeggen, wanneer gij mij deze bede
wilt toestaan."
//Gij zijt een gravin, Elfried, bedenk dit wel!
Hoe kunt ge tijd vinden voor alles wat ge daar
opnoemt
In haar ijver vergat zij elke terughouding, zij-
lei haar hand op zijn arm en keek nem aan.
r»Ik ben geen gravin van geboorte, ik ben de
dochter van een advocaat. Misschien heb ik iets
van de voorliefde voor zaken van mijn vader.
Geloof mij, ik zal tijd vinden voor mijn werk,
wanneer ik maar eerst uw toestemming heb."
fEn wat zoudt gij doen, als ik mijn toestem
ming gaf, Elfriede?"
„Vraag liever wat ik niet doen zou. Ik zou
alle misbruiken uitroeien. Ik zou Frankenstein
tot een modelgoed maken. l)w arbeiders zouden
meii8chen wörden, nu zijn zij arme ongelukkige
slaven. Ik zou de ellendige hutten, waarin ziekte
en armoede haar verblijf houden, wegruimen en
in plaats daarvan huisjes bouwen, waarin het den
arme wel te moede zou zijn. Ik zou de kinderen
leeren. Kortom, al het goede dat in mijn macht
is. zou ik doen."
De graaf stond op. Hij boog met ridderlijken
ootmoed het hoofd en zeide „Gij beschaamt mij,
Ellriede."
„Neen," riep zij uit, „zoo moogt ge niet tot mij
spreken."
„Ik herhaal het, gij beschaamt mij. Ja, ge hebt
m'ijn toestemming, mijn volle hartelijke toestem
ming. Gij zult de heerscher.de vorstin, ik uw
eerste minister zijn. Ik leg alle macht in uw handen
In Engeland schijnt men ook het nut te
hebben ingezien van dergelijke inrichtingen,
daar 1 October j.l. te Londen eene vakschool
is geopend, waaraan 13 personen als onder
wijzer verbonden z:jn.
Het doel van al deze scholen is overal
hetzelfdenamelijk te leeren „schoeisel te
vervaardigen volgens de eischen der gezond
heidsleer in verband met de heerschende
mode."
Om dat te bereiken worden voordrachten
gehouden over ontleedkunde en meetkunde;
onderricht wordt gegeven in het modellen
teekenen en modellen maken, d. i. naar zekere
gegevens patronen en leesten maken; de ken
nis van 't leder, het praktisch snijden, stikken,
't gebruik van hulpwerktuigen toegepast op
het vervaardigen van schoenen met de hand,
en voor de hoogste klassen ook in het boek
houden.
De inrichting komt over 't algemeen vrij
wel overeen; aan tafels, 1.10 k 1.20 M. hoog,
wordt staande geteekend en gemodelleerd,
om zoodoende den toekomstigen werkman
door staande te werken, beter voor de prak
tijk voor te bereiden.
Als leermiddelen gebruikt men voetbeen
deren, gipsafdruksels, verzamelingen van lees
ten en hulpwerktuigen voor de schoenmakerij
met de hand.
Uit het bovenstaande blijkt duidelijk, dat
wij nog ver ten achter zijn en er nog heel
wat gedaan moet worden om onze werklieden
zoo ver te brengen, dat zij in staat zijn op
den duur tegen hunne buitenlandsche con
currenten met vrucht op te treden.
De lessen, sinds 2^3 jaar door August
Staller hier, zoowel als te Dongen, Kaatsheu
vel, Waspik, Tilburg enz. gegeven, bepaalden
zich tot het teekenen van patronen naar ver
schillende stelsels en het ontleden daarvan.
Verder te gaan met het onderwijs was hem
niet mogelijk; vooreerst beschikte hij niet over
een voldoend en doelmatig lokaal en ten
tweede was het in 't begin de leerlingen
hoofdzakelijk te doen om patronen maken te
leeren, in de meening dat daarmede het top-
en beloof u nooit inbreuk op uw rechten te
zullen maken. Gij kunt wegruimen en opbouwen,
ge kunt doen en laten wat ge wilt."
Zij was zoo - verheugd over zijn belofte, over
de wijze, waarop hij die gaf, den ernst op zijn
gelaat, dat zij haar koelheid tegenover liem ver
gat en zijn hand hartelijk drukte Zij zag hoe
zijn gelaat hierbij plotseling met een donkeren
blos gekleurd werd en trad verlegen terug. Als
tot verontschuldiging zeide zij „vergeef mij, ik
ben ook zoo overgelukkig."
Hij was zeer getroffen, zoowel door haar onwil
lekeurige liefkozing, als door de wijze, waarop
zij die goed wilde maken.
„Ik beu verheugd, Elfriede, dat ge gelukkig
zijt. Ik weet dat ik heden de verstandigste daad
van mijn geheel leven gedaan heb, nu ik mijn
belangen aan u overlaat. Morgen zullen wij Du
ring laten komen;" gij zult hem richten.
loen verliet zij hem, gelukkig en toch min of
meer bevreesd voor de groote verantwoordelijk
heid, die zij op zich genomen had.
XXI.
De gasten merkten weldra, dat er bij den graaf
iets gewichtigs voorviel. Zijn gelaat drukte niet
meer die doffe onverschilligheid uit, hij sloeg
dien morgen alle uitnoodigingen voor jagen of
biljarten af. Wat zou dat alles te beduiden heb
ben
De gravin was even schoon en vroolijk als altijd;
alleen zij, die haar nauwkeurig gadesloegen, kon
den zien dat haar gedachten zich met iets ern
stigs bezig hielden.
De graaf schelde zijn knecht.
„Wanneer mijnheer Düring komt, laat hem
dan maar op mijn kamer," beval hij, en ging, toen
zijn vrouw opzoeken.
„Gij gevoelt u toch wel sterk genoeg voor de
zware/taak,die ge u gesteld hebt?" vroeg hij.
„Zekerniet ik maar Düring zal zich zwak
gevoelen bij het einde van ons onderhoud."
De graaf glimlachte. Had deze man, dien hij
zoo blindelings vertrouwd had, hem bedrogen,
welnu dan kon men hem niet spoedig genoeg van
Frankenstein verwijderen.
„Ik geloof," zeide Elfriede, „dat het goed zou
zijn, als wij het grootboek eens nazagen voordat
Düring komt; wij zijn dan beter op de hoogte."
Hij was dadelijk bereid en volgde zijn vrouw
naar de studeerkamer. Hoe was alles hier ver-
punt bereikt was. Ontegenzeggelijk is een
goed patroon een degelijke grond voor passend
schoeiselmaar sinds ook in Europa de
reductiepasser in gebruik kwam, die in de
Amerikaansche fabrieken al lang in zwang
was, is ook het patron en maken gewijzigd.
Slechts aan twee buitenleerlingen heeft S....
het gebruik van dien passer kunnen leeren;
op de gewone lessen koude hij dit niet, omdat
dit gepaard zou gegaan zijn met kosten, die
hem te hoog liepen.
De reductiepasser is een instrument, waar
mede men een model, onverschillig naar welke
methode gemaakt, willekeurig kan vergrooten
of verkleinen en wel veel zuiverder, dan bij
teekenen het geval is.
Nu is in den loop van dezen zomer door
een fabrikant van leestenmachinen een werk
tuig uitgevonden, dat in alle opzichten vol
doet om patronen voor schachten en zolen
heel juist in verband te brengen met de ge
geven leesten of- voetmateniets wat tot
dusverre nog niet mogelijk was. Dit werktuig,
pantograaf genoemd, zal weer veel bijdragen
om het schoeisel meer pasbaar te maken en
de grootst mogelijke zuinigheid bij het snij
den in acht te nemen.
Als men nagaat, dat er bijna jaarlijks ver
anderingen komen, dat bijna ieder jaar eene
nieuwe uitvinding brengt, waarvan de schoen
fabrikanten en hun personeel dienen op de
hoogte te zijn, willen zij niet achterblijven; als
men daarbij rekening houdt met de voort
durend wisselende mode, die onze schoenma
kers moeten kennen, voordat het meeste geld
er aan verdiend is, dan kan het overbodig
geacht worden nog verder een woord te zeggen,
om het nuttige en noodzakelijke eener vak
school voor de schoenmakerij in onze gemeente
aan te toonen.
Eene dusdanige school moet echter niet
alleen zijn eene inrichting waar eigenlijk
gezegd onderwijs gegeven wordt, maar zij
moet ook dienen om den leerlingen alle
mogelijke inlichtingen te verstrekken over 't
geen elders op 't gebied der schoenmakerij
plaats heeft, zoodat hun werk in niets behoeft
anderd 1 De portretten van actrices en chanteuses
waren verdwenen het geleek nu meer op een
werkkamer, want de tafel was met boeken en
papieren bedekt.
„Ge hebt de boeken zeker niet dikwijls nage
zien
„Neen, ik geloof niet, dat ik het ooit gedaan
heb."
„Ik deed het heden in den vroegen morgen,
zeide zijen na een kort stilzwijgen voegde zij
er bij
„Wilt ge eens even zien, graaf? Dit alles is
geheel fout, verscheidene posten zijn onnauwkeu
rig en de rekeningen vervalscht."
De graaf werd min of meer verlegen en sta
melde
„Om u de waarheid te zeggen, heb ik niet veel
vei'stand van rekenen
„Maar ge kunt toch wel zien of dit in orde is
of niet? Dat zou een klein kind zelfs kunnen."
„Dan ben ik nog dommer dan een klein
kindzeide hij en boog zich over haar schou
der, om te zien of hij begrijpen kon wat zij tot
hem zeide.
Het was inderdaad gemakkelijk genoeg. Toen
zij de zaak uit elkander zettebegreep hij het
dadelijk.
„En dat hebt ge nog nooit bemerkt vroeg
de jonge gravin.
„Neenwerkelijk niet, ik heb er nooit over
nagedacht."
„Nu, dan waart ge wel gemakkelijk te vol
doen. Ik behoef natuurlijk niet te zeggen, dat
iemand, die rekeningen vervalscht, een schurk is."
„Ja, dat is maar al te waar. Het is vreeselijk
te denkendat alle balansendie hij sedert
zijn rentmeesterschap hier heeft -opgemaakt, zoo
als deze zijn."
Zij werden gestoord door het binnenkomen van
Düring. Hij was groot van gestalte en bezat be-
schaaiae manieren.
Het was hem gelukt zich in 's graven gunst te
dringen, in de overtuiging dat hij met den jongen
lichtzinDigen graaf doen kon wat hij wilde. En
zoo w. s het ook geweest. Hij had het karakter
van den graaf goed bestudeerd en aan diens altijd
wederkeerende vraag om geld steeds voldaan,
door de huur der pachters op te slaan en nooit
iets aan hun woningen te repareeren. De graaf
was met hem tevreaen, ornaat hij hem altijd
achter te staan bij de meest gerenommeerde
fabrikaten.
Een halve maatregel zal ons niet helpen;
wij moeten iets zien te krijgen, dat aan alle
behoeften onzer schoenmakers, wat bekwaam
heid in 't vak aangaat, voldoet.
Aan den te benoemen onderwijzer stelle
men dus hooge eischen en overtuige zich
dat hij in staat is daaraan te voldoen.
Jaren reeds hebben wij, in 't belang der
nijverheid, gepleit voor de oprichting eener
vakschool, wij hopen dat die thans niet langer
achterwege zal blijven. Onze schoenmakers
willen gaarne vooruit; ze hebben getoond
door gebruik te maken van particuliere lessen
toen de gelegenheid geboden werd, dat het
hun te doen is om zich zooveel mogelijk te
bekwamen.
Moge daarom onze gemeenteraad de noo-
dige voorbereidende maatregelen treffen, opdat
deze winter niet voorbij ga zonder dat Waal
wijk in 't bezit gesteld worde van eene vak
school voor de schoenmakerij.
De verschijnselen van ministerieele crisissen,
welke zich de laatste dagen voordeden, houden
gelukkig niet aan wel hoort men nog
zoo 't een en ander van ministers die, niet
tevreden met hun positie, besloten zouden
zijn er hun baantje maar aan te geven, doch
dat zijn geruchten, die geruchten blijven en
meer niet. Zoo weten sommigen te vertellen,
dat Crispi, de Italiaansche premier, voorne
mens zou zijn als minister van buitenland
sche zaken af te treden en dat gerucht heeft
zijn ontstaan te danken aan de benoeming
van Crispi's kabinetchef Mayor tot lid van
de Italiaansche ambassade te Constantinopel.
Meer kans bestaat er op de aftreding van
minister van Orczy van het Hongaarsche
kabinet, die dan zou vervangen worden door
Szogyenyis.
Dat is alles. In Frankrijk is er op een
ministerieele crisis, voor 't oogeublik ten-
geld wist te verschaffen, hij was veel te licht
zinnig om ooit over de bronnen varv herkomst
na te denken. De balansen werden hem voorgelegd,
doch zonder dat hij ze ooit inkeek, bankiersboe-
ken, rekeningen, wissels, alles behandelde hij op
zijn gewone nalatige wijze. Het kwam nooit in
hem op een en ander na te zien. Het gevolg hier
van was een ongeloofelijke verwarring. Düring
had natuurlijk goed gezorgd, dat hij zelf er geen
nadeel bij had.
„Komt het tot 't ergste," dacht hij, en zet men
mij een jaar gevangen, welnu dan ga ik later in
het buitenland mijn geld verteren." Doch hoe
langer het goed ging, hoe minder hij daarover
dacht; hij bouwde op zijn goed geluk.
Glimlachend en met een gelaat, waarop ieder
ander dan graal Erich dadelijk een valsche vrien
delijkheid lezen kon, trad hij in de kamer. Zijn
trekken veranderden echter,toen hij de gravin met
de boeken bezig zag. De graaf wees hem een
stoel aan.
De jonge gravin richtte haar oogen op het ge
laat van den rentmeester en het was hem alsof
die blik hem doorzag. De graaf liet, zooals hij
haar beloofd had, de verklaring aan haar over.
Woorden zijn niet bij machte om de koude trot-
sche verachting, die op haar gelaat ie lezen was,
uit te drukken.
„Gij weet natuurlijk, mijnheer Düring," begon
zij, „dat deze balans niets waard is De rekenin
gen zijn alle vervalscht.'
„Daar weet ik niets van, mevrouw de gravin.
Misschien is hier of daar een kleine vergissing,
ik deed het wat haastig. Zou ik u wel mogen
verzoeken om
„Gij moogt niet9 verzoeken," antwoordde zij
kortaf.
„Vertel den graaf liever, dat het werkelijk
waar is, dat ge u hebt laten omkoopen, teneinde
den ouden pachter uit zijn hoe^e te verdrijven
en ze aan een ander te verhuren."
„De graaf weet zelf, dat hij
De gravin viel hem in de rede.
„Hebt ge u laten omkoopeu Ja of neen
„Ja," antwoordde hij onwillekeurig op doffen
toon, voor haar houding en blik zwichtende.
Wordt vervolgd.
